Перевод: со всех языков на все языки

со всех языков на все языки

gå på sine ben

Толкование Перевод

1 finde sine ben

find one's feet

Danish-English dictionary > finde sine ben
2 ben

bone, leg

* * *

(et -)

( knogle, materiale) bone;

( lem; bukseben, stoleben etc) leg;

( på stikkontakt) pin;

( bierhverv) side line, private work;

( sinecure) sinecure, soft job;

( biindtægt) perk;

[ finde sine ben] find one's feet;

[ få det forkerte ben først ud af sengen] get out of bed on the wrong side;

[ han fik ikke et ben til jorden]

(dvs kunne ikke klare sig) they (etc) wiped the floor with him;

(dvs blev ikke hørt) he couldn't get a word in edgeways;

[ have et ben i hver lejr] have a foot in both camps;

[ have ben i næsen] have a mind of one's own;

[ have begge ben på jorden]

(fig) have one's feet (firmly planted) on the ground;

[ det er der ingen ben i] that is perfectly simple, that is plain sailing;

[ han løb så hurtigt som hans ben kunne bære ham] he ran as fast as his legs would carry him;

[ med børnene rendende mellem benene på en] with the children under one's feet;

(se også I. hale);

[ falde over sine egne ben] fall (el. stumble) over one's own legs;

[ være ved at falde over sine egne ben af iver] be falling over oneself;

[ hjælpe en på benene] help somebody to his feet;

(fig) set somebody on his feet;

[ hans formue fik hurtigt ben at gå på] he went through his fortune in no time;

[ komme på benene]

( efter fald) pick oneself up;

( rejse sig for at tale) get on (el. come to) one's feet;

[ komme ned på benene] land on one's feet;

[ stille på benene]

(fig) get up ( fx an exhibition);

[ stille en hær på benene] raise an army;

[ han kunne næsten ikke stå på benene] he could hardly stand up (el. keep on his feet);

[ stå på egne ben] stand on one's own two feet;

[ være på benene]

(dvs oppe) be up and about,

( efter sygdom også) be back on one's feet again;

[ hele byen er på benene] the whole town is astir;

[ slå benene væk under en] knock somebody off his feet;

[ sætte det længste ben foran] put one's best foot forward;

[ jeg vil aldrig sætte mine ben i hans hus] I will never set foot in his house;

[ tage benene på nakken] take to one's heels;

[ være dårlig (, rask) til bens] be a bad (, good) walker;

[ gøre sig ud til bens] cut up rough;

[ let til bens] light-footed;

[ du skal have en til det andet ben]

(dvs en drink) a bird never flew on one wing.

Danish-English dictionary > ben
3 ben

I -et, =

1) кость

få et ben i halsen — подавиться костью

et fett ben — перен. разг. жирный кусок

av ben — из кости (как материала)

han er bare skinn og ben — от него остались кожа да кости, он очень худой (тощий)

ha ben i nesen — разг. быть зубастым, не давать себя в обиду

kjøtt og ben — тело

legge sine ben til hvile — протянуть ноги, скончаться, сложить свои кости

være mange om benet — грызться из-за кости (тж. перен.)

2) нога (от бедра до ступни)

brekke benet — сломать ногу

bringe (stille) på benene — собирать (войско), кликнуть клич

dra litt på det ene benet — слегка волочить одну ногу (как результат пареза, паралича)

få ben å gå på — разг. быстро расходоваться

få på benene — приводить в движение, поднимать на ноги

gå på sine ben — ходить пешком

komme med det gale ben ut av sengen — встать с левой (не с той) ноги

komme ned på benene — разг. выходить сухим из воды

komme seg på benene — встать, подняться

sette ben under seg — встать на ноги

spenne ben — подставлять ножку (кому-л - for, under)

stå med det ene ben i graven — стоять одной ногой в могиле

stå med et ben i hver leir — занимать промежуточное положение

stå på egne ben — стоять на своих ногах, быть самостоятельным, не нуждаться ни в чьей помощи (поддержке)

ta benene på nakken — удирать со всех ног

være dårlig til bens — ходить с трудом, перен. быть тяжёлым на подъём

være lett (rask) til bens — быть лёгким на подъём, быть проворным

være på benene — быть на ногах, встать, находиться в движении

3) ножка (стола, стула и других предметов мебели)

4) перен. трудность

det er det ingen ben i — разг. это проще простого

et slemt ben — твёрдый орешек

II adj -t

прямой

Норвежско-русский словарь > ben
4 find one's feet

(to become able to cope with a new situation: She found the new job difficult at first but she soon found her feet.) finde sine ben; finde sig til rette

* * *

(to become able to cope with a new situation: She found the new job difficult at first but she soon found her feet.) finde sine ben; finde sig til rette

English-Danish dictionary > find one's feet
5 stretch one's legs

(to go for a walk for the sake of exercise: I need to stretch my legs.) strække sine ben

* * *

(to go for a walk for the sake of exercise: I need to stretch my legs.) strække sine ben

English-Danish dictionary > stretch one's legs
6 gå

4

идти́, ходи́ть; отправля́ться

tóget går (klókken seks) — по́езд отхо́дит (в шесть часо́в)

úret går — часы́ иду́т

gå på besǿg — ходи́ть в го́сти

hvordán går det dig [Dem]? — как твои́ [ва́ши] дела́?, как пожива́ете?

det går godt — (дела́ иду́т) хорошо́!

gå i skóle — ходи́ть в шко́лу

gå på árbejde — ходи́ть на рабо́ту

gå (en)tur — прогуля́ться, соверши́ть прогу́лку

* * *

elapse, extend, go, march, on, play, reach, roll, run, strike, tread, walk

* * *

vb (gik, gået) go;

( gå på sine ben) walk;

( om tid) go, pass, go by;

( spilles, opføres) be on ( fx there is a good film on at the Palladium), run ( fx the play ran for six months; is that film still running?),

(mere F) be played, be performed;

( sælges) sell, be sold;

(gram.: bøjes) go, be inflected;

( være passende) do;

( rækkes fra hånd til hånd) go round, pass;

( gå i stykker) go, break;

( trække sig tilbage fra embede) go,

( gå på pension) retire,

( træde tilbage fra højere post, og om regering) resign;

(om maskineri etc) run ( fx the engine is running smoothly; the drawer

( skuffen) runs smoothly; the machine runs by electricity);

( om tog) run ( fx the trains did not run on Sundays),

( afgå) leave, go ( fx when does the train leave (el. go)? it leaves

(el. goes) at 10);

[ de går, han (, hun) går]

(teat) exeunt, exit,

( i nyere stykker oftest) they go (, he, she goes) (off stage);

[ døren gik] the door opened and shut; somebody came in (, went out);

[ møllen går] the mill is turning;

[ radioen går hele dagen] the radio is on all day;

[ snakken gik] the conversation was in full swing,

(dvs sladderen) people were talking;

[ snakken gik livligt] the conversation was animated;

[ der er gået tre trumfer] three trumps are out (el. have gone);

(se også dans, rygte, tur, ur etc);

[ med adv, pron etc:]

[ blive gået]

(dvs afskediget) be retired;

[ det gik helt anderledes] it turned out quite differently;

[ det er gået dårligt for mig] things have gone badly with me, I have had bad luck;

[ det gik dårligt med ham]

(mht helbred) he was in a bad way;

[ det gik dårligt med foretagendet] the enterprise did not succeed;

[ gå fri] escape,

( få lov at slippe) be let off;

[ uret går godt] the watch keeps good time;

[ det går godt med ham, det går ham rigtig godt] he is doing well;

[ forretningen går godt] the business is thriving;

[ hvordan går det ( med helbredet)?] how are you?

T how is it going? how goes it?

(se også ndf: gå med);

[ hvordan det end går] whatever happens;

[ den går ikke] that won't do,

(= du kan tro nej!) no you don't! nothing doing! I'm not having any!

[ lad gå!] all right! let it pass!

[ jeg vil lade det gå for denne gang] I'll overlook it this time;

[ lade ham gå]

(dvs sætte fri) let him go;

(dvs lade i fred) leave him alone;

[ det går meget let] that is very easy;

[ sådan gik det i tre år] things went on like that for three years;

[ sådan går det her i verden] that is the way of the world;

[ sådan går det ( med) alle store mænd] that is what happens to all great men;

[ gå tabt] be lost,

(se også tabe);

(se også III. fejl, II. galt, højt, ledig, løs, nok, rigtig, vild);

[ faste forbindelser med præp og adv:]

[ gå af]

( løsne sig) come off,

( om noget limet også) come unstuck;

( om skydevåben) go off,

( om skud) be fired;

( gå på pension) retire,

( trække sig tilbage, især fra højere stilling, og om regering) resign;

( forløbe) go (el. pass) off;

[ hvad går der af ham] what is the matter with him? what has come over him?

(se også II. led, mode, vej);

[ gå af i stilhed] pass off quietly;

[ gå af med], se pension, sejr;

[ det kan gå af på min gæld] you can deduct it from what I owe you;

[ gå an]

( være acceptabel) do ( fx will these shoes do?);

[ det går an] it will do;

[ det går aldrig an] it will never do;

[ gå bagover] fall backwards;

[ jeg var ved at gå bagover af forbavselse] you could have knocked me down with a feather;

[ gå bort] go away;

(dø) die, pass away;

[` gå efter]

( hente) go for, go to fetch,

T go and get;

( rette sig efter) go by, go on ( fx we have nothing to go by (el.

on)), act on ( fx his advice, his recommendation);

[gå ` efter]

( undersøge) go over ( fx all the details), go into ( fx the

matter),

( gøre rent, reparere) go over ( fx she went over the room with a duster),

( grundigt, om bil, skib) overhaul;

(friske el. male op) touch up ( fx an article);

( efterkontrollere) go (el. check) over, go (el. check) through;

[ hvis det gik efter mit hoved] if I had my way;

[ gå efter lyden] go in the direction of the sound;

[ gå for]

( gælde, regnes for) pass for, be supposed to be;

( blive solgt for) go for;

[ hvad går her for sig?] what is going on here?

[ hvornår skal det gå for sig?] when is it to come off? when is it to be?

[ det går godt for ham] he is doing well;

[ intet ville gå for ham] nothing went right for him;

[gå foran præp] go before,

F precede;

adv go (, walk) ahead (el. in front), lead the way;

[ gå forbi] pass;

[ gå forud for, gå fremfor] precede;

(fig) take precedence of (el. over);

[gå ` fra]

( løsne sig) come loose;

( om noget limet) come unstuck;

( skulle fradrages) be deducted;

(opgive fx eksamen) give up;

(opgive studium etc) drop out;

[` gå fra]

( forlade) leave (behind);

( lade i stikken) desert ( fx one's wife);

[ gå fra borde], se bord;

[ gå fra forstanden], se forstand;

[ gå fra hinanden]

(dvs hver til sit) part, separate;

(dvs i stykker) go to pieces, split;

[ gå fra sit ord] go back on one's word;

[ gå frem] advance, go forward;

( gøre fremskridt) make progress;

( bære sig ad) act,

F proceed;

[ gå lige frem] walk straight ahead;

[ gå fremad] advance,

F proceed;

( gøre fremskridt) make progress;

[ det går fremad med ham]

(dvs det går ham godt) he is getting on;

(mht helbredet) his health is improving;

( han bliver dygtigere) he is coming on;

[ gå hen: gå ubemærket hen] pass off unnoticed;

[ gå ikke hen og bliv syg] don't go and be ill;

[ han er gået hen og har købt en bil] he's (been and) gone and bought a car;

[ gå let hen over] pass lightly over;

T skate over;

(se også hoved);

[ gå hen til ham] go (up) to him; walk over to him;

( for at besøge ham) go and see him; look him up;

[` gå i]

( være klædt i) wear;

[gå `i]

( lukke sig) close;

[ gå i biografen (, teatret, skole)] go to the cinema (, the theatre, school);

[han går i sit 50. år] he is in his fiftieth year;

[ gå i femte klasse] be in the fifth class;

[ hun går lige i folk] people fall for her straight away;

[ den slags historier går lige i folk] people lap up that kind of story;

[ gå i sig selv] think better of it,

F repent;

[ planen gik i sig selv igen] the scheme came to nothing;

(se også blod, I. død, frø, kloster, krig, kød, land, moder, orden,

II. ret, I. stykke, vand, vejr);

[` gå igen] leave again;

[gå ` igen] be repeated,

F recur;

( om genfærd) walk; haunt the house (, room etc);

[ gå igennem] pass (through), go through;

( undersøge) go over, go through;

( lide) go through,

F undergo;

( blive vedtaget) be carried, pass, go through;

[ ansøgningen gik igennem] the application was granted;

[ (radio)udsendelsen gik godt igennem] reception was good;

(se også marv);

[ gå imod]

( i fjendtlig hensigt) go against;

( hen imod) go towards;

( modarbejde) oppose;

[ hvad er der gået dig imod?] what is worrying you? what has upset you?

[ alting går mig imod] nothing seems to be going my way;

[ gå ind]

( træde ind) go in, enter;

(om avis etc) cease publication;

(se også jagt);

[ gå ind ad døren] go in through (, enter by) the door;

[ gå ind for]

( støtte) support ( fx a proposal),

( være fortaler for) be an advocate of ( fx reform), advocate,

( anbefale) recommend;

[ gå ind for en sag] adopt (el. identify oneself with) a cause;

[ gå ind for hans politik] go in for (el. adopt el. advocate) his policy;

[ jeg går ind for at] I think that, I vote that;

[ gå ind i] go into, enter,

(i forening etc) join;

[ gå ind i hæren] join the army;

[ den gik lige ind]

(dvs han forstod det) it went right in; he got the message;

[ den slags går lige ind hos dem]

(dvs de elsker det) they lap up that kind of thing;

[ gå ind på]

( bevæge sig ind i) enter ( fx enter one's office);

( beskæftige sig med) go into ( fx go into details);

( give sin tilslutning til) agree to, accept ( fx accept a proposal), fall in with ( fx an arrangement, a joke);

[ gå nærmere ind på] go into details about;

[ gå ind til de andre] join the others;

(se også evig (hvile));

[ gå indad]

( om dør) open inwards;

[ han går indad på fødderne] his feet turn in; he turns in his feet (in walking);

[ gå itu] break, come (el. go) to pieces;

[ gå med]

( ledsage) go with, come with,

F accompany;

( bære) carry ( fx a pistol, a gas mask, a cane),

( være iført) wear ( fx a gas mask, glasses, a ring, a hat);

(se også krykke);

( om par) go out with,

T date ( fx he's dating her);

( uddele) deliver ( fx newspapers, milk; bread for a baker);

[gå ` med]

(adv) come with somebody (, me, etc), go along;

( forbruges) be consumed, be spent;

( blive ødelagt) be destroyed, be lost;

[ går du med?] are you coming (too)? are you coming with me (, us)?

[ gå med aviser (, mælk)]

( også) do a newspaper round (, milk round);

[ hvordan går det med ham?] how is he getting on?

[ hvordan går det med arbejdet?] how is the work getting on? how are you getting on with your work?

[ det går dårligt (, godt) med], se ovf: det går...;

[ gå med stok] walk with a stick,

( til pynt) carry a stick;

[ gå stille med noget] keep something quiet;

(se også dør);

[ gå med hovedet på skrå] carry one's head on one side;

[ sådan går det med de fleste] that is what happens to most people;

[ hele dagen gik med at forberede festen] they (, we etc) spent the whole day preparing the party;

[ gå med på] agree to ( fx the terms, the plan, the proposal), fall in with ( fx the proposal);

(se også værst);

[ gå med til]

(dvs ind på) agree to;

[ gå ned] go down,

F descend;

(om sol etc) set, go down;

( om flyvemaskine) land, come down;

(om skib etc = synke) go down;

( om pris, temperatur etc) fall,

( pludseligt) drop;

( om teatertæppe) fall, come down;

( bukke under) go under, go to the wall,

( gå fallit) go under, go bust;

(se også I. bakke, flag, I. klap);

[gå `om]

( gå omkring) walk about,

( blive rakt rundt) go round;

( udføres på ny) be repeated;

( i skole) repeat a class (, a year);

( om eksamen) retake (, kun skriftlig: resit) an examination,

( med objekt) retake (, resit) ( fx it is not possible to retake single papers);

[ lade kanden gå om] pass the jug;

[ kanden gik om] the jug went round;

[gå 3. klasse om] repeat the third class;

[ gå omkring] walk about;

[ der går en mur omkring byen] there is a wall round the town;

[ gå omkring i gaderne] walk about the streets;

[ gå op]

( stige, også om pris) rise, go up;

( om dør, vindue) open,

( pludseligt) fly open;

( om sammenføjning) come apart, give way;

(om knude etc) come undone,

( om noget limet) come unstuck;

( om regnestykke) come out, come right;

( om kabale) come out;

( om teatertæppe) rise;

(om fly etc) take off;

[ få til at gå op]

( om regnestykke) get out;

[ det går lige op]

(fig) it amounts to the same thing;

( vi er kvit) we are quits;

[ det gik op for mig at] I came to realize that, it dawned upon me that;

[ gå op i]

(dvs interessere sig for) be absorbed in; give one's mind to;

( gå helt op i) devote oneself to;

[ gå op i et fag]

( til eksamen) do an examination in a subject;

[ selskabet er gået op i et andet] the company has become merged in another;

[ to går op i fire] two will go into four; four is divisible by two;

[ gå op i sin rolle] identify oneself with one's part;

(se også I. lue, røg, I. spids);

[gå op med 6%] rise (el. go up) by 6%;

[ gå op til eksamen], se eksamen;

[ gå over]

( fra side til side) cross ( fx let us cross here), walk across;

( fortage sig) pass off, wear off;

( gå itu) break (in two),

( pludseligt, med et smæld) snap;

( overskride), se ndf: gå ud over;

(se også bred, forstand, streg);

[ gå over i] pass into;

[ gå over i historien], se historie;

[ gå over på andre hænder] pass into other hands; change hands;

[ gå over til] go over to ( fx the enemy; a Liberal MP went over to the Conservatives),

(neds) defect to ( fx he defected to the rebels);

( en mening) come round to;

( en religion) go over to, be converted to;

( anden virksomhed, andet emne) pass on to;

( udvikles til) become, pass into;

[ gå over til katolicismen] join (el. go over to) the Roman Catholic Church;

[gå `på]

( tage fat) go ahead, go on;

( angribe) go for him (, them etc);

( ske) happen ( fx it does not happen often);

(om handske etc) go on;

[` gå på]

(dvs angå) concern; be aimed at;

[ den går han ikke `på] he won't swallow (el. S buy) that; that won't go down with him;

[ det er hårdt at gå `på] it is tough luck;

[gå ( løs) på en] go for somebody;

(se også løs);

[ han lod sig ikke gå `på]

(dvs veg ikke) he stood his ground (like a man);

(dvs genere) he did not turn a hair;

[ det skal du ikke lade dig gå på af] don't let it get you down;

[ der går 100 p på et pund] there are a hundred pence to a pound;

(se også I. arbejde, hånd, melodi, nerve, opdagelse, universitet, vinge);

[ gå rundt] walk about, go round;

(se også rundt);

[` gå sammen] walk (, leave) together;

( om par) go out together,

T date ( fx they have been dating for over a year);

[ gå sammen om det]

(dvs gøre det i fællesskab) do it together;

[ gå sammen om at] join together to,

(dvs skyde penge sammen) club together to ( fx buy him a present);

[ gå sammen med dem om at] join forces with them to;

[gå ` til]

( fremskynde sin gang) walk faster,

F quicken one's pace;

( ske) come about, come (to pass), happen ( fx how did it happen? how did it come about that he was told? how did he come to lose the

money?);

( kræves) be required,

( forbruges) be spent, be consumed;

( om fodtøj) break in ( fx new boots, new shoes);

[ gå til den]

T go it;

[ det gik hedt til] feelings ran high,

T the fur really flew;

[ det gik livligt til] things got lively;

[ det gik underligt til med den sag] it was a queer business;

[ jeg er ved at gå ` til af varme] this heat is getting too much for me (el.

is getting me down);

(se også bord, film, hjerte, hvile, hånd, læge, II. ret, sag, scene, top,

valg);

[ gå tilbage] go back,

(især mil.) retreat;

(fig) decline; fall off ( fx membership ( medlemstallet) fell off);

[ lade handelen gå tilbage] call off the deal;

[ det er gået tilbage for ham] he has come down in the world;

[ vær venlig at gå tilbage i vognen!] pass right along the bus, please!

[ det går tilbage med ham] he is falling off; he is losing his grip;

[ gå tilbage til] return to, go back to,

( skrive sig fra) date from ( fx the house dates from the 17th

century);

[ gå ud] go out ( fx they go out a lot);

( om ild, lys) go out;

( om planter) die;

( udgå) be omitted, be left out, be dropped;

[ gå ud ad døren] go out of the door;

[ gå ud af] go out of, leave ( fx the room, school);

[ gå ud fra]

( forudsætte) assume, understand, take for granted ( fx I took it for granted that you would agree);

[ jeg går ud fra at]

( også) I take it that;

[ gå ud fra en urigtig forudsætning] act on a wrong assumption;

[ gå ud med én] go out with somebody;

[ gå ud over]

(dvs overskride) go beyond ( fx what is reasonable), pass,

F exceed ( fx all bounds alle grænser);

( påvirke, ramme) affect ( fx one's health);

[ det går ud over hans arbejde]

( også) his work suffers;

[ hans ondskab gik ud over ham selv] his malice rebounded on him;

[ dette vil gå ud over ham] he will be the one to suffer for this;

[ lade det gå ud over en anden]

(dvs når noget går én imod) take it out on somebody else;

[ lade sit raseri gå ud over] vent one's rage on;

[ gå ud på]

( tilsigte) aim at,

( udtrykke) be to the effect (that);

[ det går ud på at] the idea is that;

[ forslaget (, svaret) går ud på at] the proposal (, the answer) is to the effect that;

[ hans stræben går ud på] his object (el. aim) is;

[ jeg så hvad alt dette gik ud på] I perceived the drift of all this;

[ jeg ved hvad dine ønsker går ud på] I know what your wishes are;

[ gå uden om] walk (, go) round ( fx a hole in the road);

(fig) get round ( fx the difficulty);

( prøve at undgå) sidestep ( fx a problem),

F evade ( fx the difficulty, the question);

[ gå langt uden om én] give somebody a wide berth;

[ gå udenom] go round ( fx the gate was shut so we had to go round),

(fig: om sagens kerne) beat about the bush;

[gå ` under]

(mar) go down,

F founder;

( bukke under) go under, go to the wall;

( blive ødelagt) be destroyed;

[ hvis verden går under] if the world comes to an end;

(se også navn);

[ gå videre], se videre;

[ gå væk], se væk.

Danish-English dictionary > gå
7 sätta sin fot i (på)

uregelmæssigt verbum
1. besøge, sætte sine ben i (på)

Svensk-dansk ordbog > sätta sin fot i (på)
8 Cum

1.
cum (archaic form COM, found in an inscr., COM PREIVATVD; in MSS. sometimes quom or quum), prep. with abl. [for skom, Sanscr. root sak, together; cf. sequor, and Gr. koinos, sun], designates in gen. accompaniment, community, connection of one object with another (opp. sine, separatim, etc.), with, together, together with, in connection or company with, along with; sometimes also to be translated and.
I.
In gen., Plaut. Am. prol. 95:
qui cum Amphitruone abiit hinc in exercitum,
id. ib. prol. 125:
cum Pansā vixi in Pompeiano,
Cic. Att. 14, 20, 4:
semper ille antea cum uxore, tum sine eā,
id. Mil. 21, 55:
quibuscum essem libenter,
id. Fam. 5, 21, 1; cf.:
cum quibus in ceteris intellegis afuisse,
id. Sull. 3, 7:
si cenas hodie mecum,
Hor. Ep. 1, 7, 70:
vagamur egentes cum conjugibus et liberis,
Cic. Att. 8, 2, 3:
errare malo cum Platone, etc.,
id. Tusc. 1, 17, 39:
qui unum imperium unumque magistratum cum ipsis habeant,
Caes. B. G. 2, 3 et saep.—
b.
In an expression of displeasure:
in' hinc, quo dignus, cum donis tuis Tam lepidis,
Ter. Eun. 4, 3, 9; cf. Plaut. Most. 2, 2, 33; Ter. And. 5, 4, 38; id. Eun. 1, 2, 73; id. Heaut. 4, 6, 7 al.—
B.
In a designation of time with which some action concurs:
egone abs te abii hinc hodie cum diluculo?
Plaut. Am. 2, 2, 121; so,
cum primo luci,
id. Cist. 2, 1, 58:
cras cum filio cum primo luci ibo hinc,
Ter. Ad. 5, 3, 55; Cic. Off. 3, 31, 112; cf.:
cum primā luce,
id. Att. 4, 3, 4; and:
cum primo lumine solis,
Verg. A. 7, 130: cum primo mane, Auct. B. Afr. 62: cum mane, Lucil. ap. Diom. p. 372 P:
pariter cum ortu solis,
Sall. J. 106, 5:
pariter cum occasu solis,
id. ib. 68, 2; cf.:
cum sole reliquit,
Verg. A. 3, 568 et saep.:
mane cum luci simul,
Plaut. Merc. 2, 1, 31; v. simul: exiit cum nuntio (i. e. at the same time with, etc.), Caes. B. G. 5, 46; cf.: cum his nuntius Romam ad consulendum redit ( = hama toisde), Liv. 1, 32, 10:
simul cum dono designavit templo Jovis fines,
id. 1, 10, 5; cf.:
et vixisse cum re publicā pariter, et cum illā simul extinctus esse videatur,
Cic. de Or. 3, 3, 10.—
C.
In designating the relations, circumstances, way, and manner with which any act is connected, by which it is accompanied, under or in which it takes place, etc., with, in, under, in the midst of, among, to, at: aliquid cum malo suo facere, Plaut. Bacch. 3, 4, 4; cf.:
cum magnā calamitate et prope pernicie civitatis,
Cic. Verr. 2, 1, 24, § 63:
cum summā rei publicae salute et cum tuā peste ac pernicie cumque eorum exitio, qui, etc.,
id. Cat. 1, 13, 33:
cum magno provinciae periculo,
Caes. B. G. 1, 10:
cum summo probro,
Ter. And. 5, 3, 10: cum summo terrore hominum, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 24, 6:
cum summā tuā dignitate,
Cic. Fin. 4, 22, 61:
cum bonā alite,
Cat. 61, 19:
ferendum hoc onus est cum labore,
Plaut. Am. 1, 1, 21; cf. Cic. N. D. 2, 23, 59:
multis cum lacrimis aliquem obsecrare,
amid many tears, Caes. B. G. 1, 20; cf.:
hunc ipsum abstulit magno cum gemitu civitatis,
Cic. Verr. 2, 1, 19, § 49:
orare cum lacrimis coepere,
Liv. 5, 30, 5:
si minus cum curā aut cautelā locus loquendi lectus est,
Plaut. Mil. 3, 1, 6 Ritschl; so,
cum curā,
Cic. Inv. 1, 39, 70; Sall. J. 54, 1; Liv. 22, 42, 5 et saep.; cf.:
cum summo studio,
Sall. C. 51, 38:
cum quanto studio periculoque,
Liv. 8, 25, 12 al.:
cum multā venustate et omni sale,
Cic. Fin. 1, 3, 9:
summā cum celeritate ad exercitum rediit,
Hirt. B. G. 8, 52:
maximo cum clamore involant,
Plaut. Am. 1, 1, 89:
cum clamore,
Liv. 2, 23, 8; 5, 45, 2:
cum clamore ac tumultu,
id. 9, 31, 8; cf.:
Athenienses cum silentio auditi sunt,
id. 38, 10, 4; 7, 35, 1:
illud cum pace agemus,
Cic. Tusc. 5, 29, 83:
cum bonā pace,
Liv. 1, 24, 3; 21, 24, 5:
cum bonā gratiā,
Cic. Fat. 4, 7:
cum bonā veniā,
Liv. 29, 1, 7; cf.:
cum veniā,
Ov. Tr. 4, 1, 104; Quint. 10, 1, 72:
cum virtute vivere,
Cic. Fin. 3, 8, 29; cf. id. ib. 2, 11, 34:
cum judicio,
Quint. 10, 1, 8:
cum firmā memoriā,
id. 5, 10, 54:
legata cum fide ac sine calumniā persolvere,
Suet. Calig. 16:
spolia in aede... cum sollemni dedicatione dono fixit,
Liv. 4, 20, 3.—
b.
Attributively, with subst.:
et huic proelium cum Tuscis ad Janiculum erat crimini,
Liv. 2, 52, 7 Weissenb. ad loc.:
frumenti cum summā caritate inopia erat,
id. 2, 12, 1; 2, 5, 2; 7, 29, 3.—
2.
Cum eo quod, ut, or ne (in an amplification or limitation), with the circumstance or in the regard that, on or under the condition, with the exception, that, etc. (except once in Cic. epistt. not ante-Aug.).
(α).
Cum eo quod, with indic., Quint. 12, 10, 47 Spald.; 10, 7, 13; so,
cum eo quidem, quod, etc.,
id. 2, 4, 30. —With subj.:
sit sane, quoniam ita tu vis: sed tamen cum eo, credo, quod sine peccato meo fiat,
Cic. Att. 6, 1, 7.—
(β).
With ut:
Antium nova colonia missa cum eo, ut Antiatibus permitteretur, si et ipsi adscribi coloni vellent,
Liv. 8, 14, 8; so id. 8, 14, 2; 30, 10, 21; 36, 5, 3; Cels. 3, 22.—So with tamen:
cum eo tamen, ut nullo tempore is... non sit sustinendus,
Cels. 3, 5 fin.; 4, 6 fin. —
(γ).
With ne:
obsequar voluntati tuae cum eo, ne dubites, etc.,
Col. 5, 1, 4:
cum eo, ne amplius quam has urant,
Cels. 7, 22; and with tamen:
cum eo tamen, ne, etc.,
id. 2, 17.—
3.
Cum dis volentibus, etc., with God's help, by the will of the gods, sun theôi:
cum divis volentibus quodque bene eveniat mando tibi, Mani, etc.,
Cato, R. R. 141, 1: volentibu' cum magnis dis, Enn. ap. Cic. Off. 1, 12, 38:
agite, cum dis bene juvantibus arma capite,
Liv. 21, 43, 7; so,
cum superis,
Claud. Cons. Stil. III. p. 174.—
4.
Cum with an ordinal number (cum octavo, cum decimo, etc.) for our - fold, in economical lang., of the multiplication of cultivated products:
ut ex eodem semine aliubi cum decimo redeat, aliubi cum quinto decimo,
ten-, fifteenfold, Varr. R. R. 1, 44, 1; so,
cum octavo, cum decimo,
Cic. Verr. 2, 3, 47, § 112:
cum centesimo,
Plin. 18, 10, 21, § 95; cf. with a subst.:
cum centesimā fruge agricolis faenus reddente terrā,
id. 5, 4, 3, § 24.—
D.
With a means or instrument, considered as attending or accompanying the actor in his action (so most freq. anteclass., or in the poets and scientific writers): acribus inter se cum armis confligere, Lucil. ap. Non. p. 261, 6: effundit voces proprio cum pectore, Enn. ap. Serv. ad Verg. G. 2, 424: cum voce maximā conclamat, Claud. Quadrig. ap. Gell. 9, 13, 10:
cum linguā lingere,
Cat. 98, 3:
cum suo gurgite accepit venientem (fluvius),
Verg. A. 9, 816:
cum vino et oleo ungere,
Veg. 1, 11, 8 et saep.:
terra in Augurum libris scripta cum R uno,
Varr. L. L. 5, § 21 Müll.
II.
In partic.
A.
Completing the meaning of verbs.
1.
With verbs of union, connection, and agreement: cum veteribus copiis se conjungere, Caes. B. G. 1, 37:
ut proprie cohaereat cum narratione,
Auct. Her. 1, 7, 11:
(haec) arbitror mihi constare cum ceteris scriptoribus,
id. 1, 9, 16:
interfectam esse... convenit mihi cum adversariis,
id. 1, 10, 17; cf. Cic. Inv. 1, 22, 31:
quī autem poterat in gratiam redire cum Oppianico Cluentius?
id. Clu. 31, 86:
hanc sententiam cum virtute congruere semper,
id. Off. 3, 3, 13:
foedera quibus etiam cum hoste devincitur fides,
id. ib. 3, 31, 111:
capita nominis Latini stare ac sentire cum rege videbant,
Liv. 1, 52, 4:
cum aliquo in gratiam redire,
id. 3, 58, 4:
stabat cum eo senatūs majestas,
id. 8, 34, 1:
conjurasse cum Pausaniā,
Curt. 7, 1, 6:
Autronium secum facere,
Cic. Sull. 13, 36; cf. also conecto, colligo, consentio, compono, etc.—
2.
Of companionship, association, sharing, etc.:
cum his me oblecto, qui res gestas aut orationes scripserunt suas,
Cic. de Or. 2, 14, 61:
quoniam vivitur, non cum perfectis hominibus, sed cum iis, etc.,
id. Off. 1, 15, 46:
nulla (societas) carior quam ea quae cum re publicā est unicuique nostrum,
id. ib. 1, 17, 51:
cum civibus vivere,
id. ib. 1, 34, 124:
cum M. Fabio mihi summus usus est,
id. Fam. 9, 25, 2; cf.:
cum quibus publice privatimque hospitia amicitiasque junxerant,
Liv. 1, 45, 2:
partiri cum Dinaeā matre jussit,
Cic. Clu. 7, 21:
cum Baebio communicare,
id. ib. 16, 47; cf.
of local association, nearness: cum mortuā jugulatum servum nudum positurum ait,
Liv. 1, 58, 4:
duos tamen pudor cum eo tenuit,
id. 2, 10, 5.—
3.
Of intercourse, traffic, etc.:
cum aliquo agere,
to deal with, Cic. Ac. 2, 35, 112; Caes. B. G. 1, 13:
cum eo Accius injuriarum agit,
Auct. Her. 1, 14, 24:
si par est agere cum civibus,
Cic. Off. 2, 23, 83; 3, 22, 88; id. Scaur. 10, 20; cf. id. Fam. 5, 18, 1; Liv. 1, 19, 7; 3, 9, 13; 4, 15, 2; Val. Max. 4, 3, 8:
si mihi cum Peripateticis res esset,
Cic. Ac. 2, 35, 112:
tecum enim mihi res est,
id. Rosc. Am. 30, 84:
uni tibi et cum singulis res est,
Liv. 2, 12, 11:
pacem cum Sabinis facere,
Cic. Off. 3, 30, 109.—Esp.: agere cum aliquo, to have a lawsuit with, Gai Inst. 4, 87; 4, 114 et saep.; v. ago, II. B. 8. a., and II. B. 9.; consisto, I. B. 5.; cf. also pango, etc.—
4.
Of deliberation and discussion:
haec ego cum ipsis philosophis disserebam,
Cic. de Or. 1, 13, 57:
tempus cum conjuratis consultando absumunt,
Liv. 2, 4, 3 et saep.; v. also cogito, reputo, dubito, etc.—
5.
Of strife, difference, etc.:
quibuscum continenter bellum gerunt,
Caes. B. G. 1, 1:
cum Cleanthe quam multis rebus Chrysippus dissidet!
Cic. Ac. 2, 47, 143:
neque tam quererer cum deo quod, etc.,
id. ib. 2, 25, 81:
cum quo Antiochum saepe disputantem audiebam,
id. ib. 2, 4, 11:
cum stomacheretur cum Metello,
id. Or. 2, 66, 267:
manu cum hoste confligere,
id. Off. 1, 23, 81:
utilia cum honestis pugnare,
id. ib. 3, 7, 34: cum Catone dissentire. id. ib. 3, 22, 88:
cum majoribus nostris bella gessit,
id. Scaur. 19, 45; Liv. 1, 35, 7; 7, 22, 4:
cum Auruncis bellum inire,
id. 2, 16, 8; cf.:
cum Volscis aequo Marte discessum est,
id. 2, 40, 14:
inimicitias cum Africano gerere,
Val. Max. 4, 1, 8; Sen. Vit. Beat. 2, 3:
cum Scipione dissentire,
Val. Max. 4, 1, 12:
cum utrāque (uxore) divortium fecit,
Suet. Claud. 26; cf. also certo, pugno, discrepo, differo, distraho, dissentio, etc.—
6.
Of comparison:
nec Arcesilae calumnia conferenda est cum Democriti verecundiā,
Cic. Ac. 2, 5, 14:
hanc rationem dicendi cum imperatoris laude comparare,
id. de Or. 1, 2, 8:
conferam Sullamne cum Junio,
id. Clu. 34, 94:
(orationem) cum magnitudine utilitatis comparare,
id. Off. 2, 6, 20.—
B.
Pregn., implying the notion of being furnished, endowed, clothed with any thing, or of possessing, holding, suffering under, etc., in a lit. and trop. sense: ille vir haud magnā cum re sed plenus fidei, Enn. ap. Cic. Sen. 1, 1 (cf. the antith.:
hominem sine re, sine fide,
Cic. Cael. 32, 78):
a portu illuc nunc cum laternā advenit,
Plaut. Am. prol. 149:
cadus cum vino,
id. Stich. 5, 1, 7; cf. id. Pers. 2, 3, 15:
olla cum aquā,
Cato, R. R. 156:
arcula cum ornamentis,
Plaut. Most. 1, 3, 91:
fiscos cum pecuniā Siciliensi,
Cic. Verr. 1, 8, 22:
onerariae naves cum commeatu,
Liv. 30, 24, 5 et saep.:
cum servili schemā,
Plaut. Am. prol. 117;
so of clothing,
id. Rud. 1, 4, 31; Cic. Verr. 2, 4, 24, § 54; 2, 5, 13, § 31; [p. 490] id. Rab. Post. 10, 27; Liv. 35, 34, 7; Suet. Claud. 13; Sil. 1, 94 et saep.:
ut ne quis cum telo servus esset,
Cic. Verr. 2, 5, 3, § 7;
so of weapons,
id. Phil. 2, 8, 19; cf.:
inmissi cum falcibus, etc.,
id. Tusc. 5, 23, 65:
vidi argenteum Cupidinem cum lampade,
holding, id. Verr. 2, 2, 47, § 115:
simulacrum Cereris cum faucibus,
id. ib. 2, 4, 49, §
109: cum elephanti capite puer natus,
Liv. 27, 11, 5; cf.:
cum quinque pedibus natus,
id. 30, 2, 10; 33, 1, 11; 27, 4, 14 al.: omnia cum pulchris animis Romana juventus, Enn. ap. Don. ad Ter. Phorm. 3, 1, 1; cf.
Ter. ib.: Minucius cum vulnere gravi relatus in castra,
Liv. 9, 44, 14:
te Romam venisse cum febri,
Cic. Att. 6, 9, 1; so id. de Or. 3, 2, 6; id. Clu. 62, 175: cum eisdem suis vitiis nobilissimus, with all his faults, i. e. in spite of, id. ib. 40, 112:
ex eis qui cum imperio sint,
id. Fam. 1, 1, 3 Manut.; cf.:
cum imperio aut magistratu,
Suet. Tib. 12 Bremi; v. imperium.—
C.
With idem (never of the identity of two subjects, but freq. of the relation of two subjects to the same object, etc.;
v. Krebs, Antibarb. p. 538): tibi mecum in eodem est pistrino vivendum,
Cic. de Or. 2, 33, 144:
quandoque tu... omnibus in eisdem flagitiis mecum versatus es,
id. Verr. 2, 3, 80, § 187:
Numidae... in eādem mecum Africā geniti,
Liv. 30, 12, 15; 28, 28, 14; Tac. A. 15, 2; Val. Max. 6, 5, 3.—
D.
In the adverb. phrase, cum primis, with the foremost, i.e. especially, particularly (rare), Cic. Verr. 2, 2, 28, § 68; id. Brut. 62, 224.—Post-class. also as one word: cumprīmis, Gell. 1, 12, 7 al.
► a.
Cum in anastrophe. So always with the pers. pron.: mecum, tecum, secum, nobiscum, etc.; cf. Cic. Or. 45, 154; Prisc. pp. 949 and 988 P.; and in gen. with the rel. pron.:
quocum (quīcum), quacum, quibuscum, quīcum (for quocum),
Cic. Or. 45, 154; Liv. 38, 9, 2; Cic. Att. 5, 1, 4; id. Verr. 2, 2, 31, §§ 76 and 77; Caes. B. G. 1, 8; Cic. Rep. 1, 10, 15; id. Att. 4, 9, 2; id. Off. 1, 35, 126; Quint. 8, 6, 65; 10, 5, 7; 11, 2, 38. But where cum is emphatic, or a demonstrative pron. is understood, cum is placed before the rel.; cf.:
his de rebus velim cum Pompeio, cum Camillo, cum quibus vobis videbitur, consideretis,
Cic. Fam. 14, 14, 3:
adhibuit sibi quindecim principes cum quibus causas cognovit,
id. Off. 2, 23, 82; Liv. 1, 45, 2.—
b.
Before et... et, connecting two substt.:
cum et diurno et nocturno metu,
Cic. Tusc. 5, 23, 66.
III.
In compounds the primitive form com was alone in use, and was unchanged before b, p, m: comburo, compono, committo, and a few words beginning with vowels: comes, comitium, and comitor; m was assimilated before r: corripio; often before l: colligo or conligo; rarely before n, as connumero, but usually dropped: conecto, conitor, conubium; with the change of m into n before all the remaining consonants: concutio, condono, confero, congero, conqueror, consumo, contero, convinco; so, conjicio, etc., but more usually conicio; and with the rejection of m before vowels and before h: coarguo, coëo, coinquino, coopto, cohibeo.—
B.
It designates,
1.
A being or bringing together of several objects: coëo, colloquor, convivor, etc.: colligo, compono, condo, etc.—
2.
The completeness, perfecting of any act, and thus gives intensity to the signif. of the simple word, as in commaculo, commendo, concito, etc., comminuo, concerpo, concido, convello, etc.
2.
Cum (ante-class. quom; freq. in MSS. of Cicero; the post-class. form quum is incorrectly given in many MSS. and edd.), conj. [pronom. stem ka- or kva- with acc. case ending].
I.
Of time, when, as, while, sometimes = after, since.
A.
In adverbial clauses dependent on non-preterite predicates.
1.
The time designated by cum being indefinite, when, if, whenever, always with indic., except in the instances A. 2.
a.
Cum with pres. indic., often equivalent to si.
(α).
With principal predicate in pres.:
nam omnes id faciunt quom se amari intellegunt,
Plaut. Truc. prol. 17:
facile, quom valemus, recta consilia aegrotis damus,
Ter. And. 2, 1, 9; Plaut. Ep. 1, 2, 44; id. Poen. 4, 2, 20; id. Truc. 1, 1, 46; Ter. Phorm. 2, 1, 11:
cum semen maturum habet, tum tempestiva est,
Cato, R. R. 17; 41: quid? tum cum es iratus, permittis illi iracundiae dominationem animi tui? Cic. Rep. 1, 38, 59:
cum permagna praemia sunt, est causa peccandi,
id. Off. 3, 20, 79; id. de Or. 3, 23, 87:
quidam vivere tunc incipiunt cum desinendum est,
Sen. Ep. 23, 11.—
(β).
With principal predicate in fut. (rare):
ad cujus igitur fidem confugiet cum per ejus fidem laeditur cui se commiserit?
Cic. Rosc. Am. 40, 116; id. Leg. 3, 10, 24; id. Fl. 17, 40; Verg. A. 12, 208.—
(γ).
With principal predicate in logical perf. (mostly poet.):
haud invito ad auris sermo mi accessit tuos, Quom te postputasse omnis res prae parente intellego,
Ter. Hec. 3, 5, 33:
qui cum levati morbo videntur, in eum de integro inciderunt,
Cic. Fam. 12, 30, 2:
(dolor) Cum furit... Profuit incensos aestus avertere ( = prodest),
Verg. G. 3, 457:
nemo non, cum alteri prodest, sibi profuit,
Sen. Ep. 81, 19; Cic. Att. 4, 18, 1; Liv. 8, 8, 11; Verg. A. 9, 435; id. G. 1, 288.—
b.
With logical perf. indic.
(α).
With principal predicate in pres. (very freq.), the perf. translated either by English pres. perf. or by pres.: omnia sunt incerta cum a jure discessum est, when we ( once) disregard the law, Cic. Fam. 9, 16, 1:
gubernatores cum exultantes loligines viderunt... tempestatem significari putant,
id. Div. 2, 70, 145:
cum depulsi sunt agni a matribus, diligentia adhibenda est ne, etc.,
Varr. R. R. 2, 2, 17:
cum ejus generis copia defecit, ad innocentium supplicia descendunt,
Caes. B. G. 6, 16, 5:
(hostis) cum intravit... modum a captivis non accipit,
Sen. Ira, 1, 8, 2:
quia enim, cum prima cognovi, jungere extrema cupio,
Plin. Ep. 7, 10, 1; Cic. Or. 1, 33, 153; id. Div. 2, 26, 56; id. Brut. 24, 93; id. Cat. 4, 6, 12; id. Fam. 6, 3, 3; Auct. Her. 4, 50, 63; Caes. B. G. 4, 33; 5, 21; Liv. 22, 9, 8; 34, 31, 4; Val. Max. 8, 10 prooem.; 9, 6 init.; Sen. Ep. 3, 2; 21, 9; id. Cons. Helv. 13, 2; Curt. 3, 3, 18; Plin. 18, 7, 10, § 60; Quint. 4, 2, 122; 10, 7, 14.—In oblique clauses the perf. indic. may remain, or may be changed into perf. subj., even after preterites, Cic. Off. 1, 28, 26; 2, 20, 69.—
(β).
With principal predicate in fut. ( poet.), Ov. P. 1, 5, 47.—
(γ).
With two logical perff. (rare):
cum id factum est, tamen grex dominum non mutavit,
Varr. R. R. 2, 2, 6:
quae cum se disposuit... summum bonum tetigit,
Sen. Vit. Beat. 8, 5; id. Tranq. 17, 11; id. Ben. 1, 1, 5. —
c.
With fut.
(α).
With principal predicate in fut.:
ita fere officia reperientur, cum quaeretur, quid deceat, etc.,
Cic. Off. 1, 34, 125; Auct. Her. 2, 7, 10; 2, 12, 17.— So with principal predicate in fut. imper:
etiam tum cum verisimile erit aliquem commisisse... latratote,
Cic. Rosc. Am. 20, 57, id. Mur. 31, 65; id. Att. 3, 8, 4; Liv. 35, 19, 6.—
(β).
With principal predicate in pres.:
in talibus... stabilitas amicitiae confirmari potest, cum homines cupiditatibus imperabunt,
Cic. Lael. 22, 82; Val. Max. 4, 8 prooem.—
d.
With fut. perf.
(α).
With principal predicate in pres.:
quam (spem), cum in otium venerimus, habere volumus,
Cic. Att. 1, 7:
nec irascimur illis cum sessorem recusaverint,
Sen. Const. 12, 3; id. Cons. Marc. 7, 2.—
(β).
With principal predicate in fut. indic.:
cum haec erunt considerata, statim nostrae legis expositione... utemur,
Auct. Her. 2, 10, 15:
cum viderit secari patrem suum filiumve, vir bonus non flebit?
Sen. Ira, 1, 12, 1.—In oblique clauses, dependent on preterites, it is changed to the pluperf. subj.:
qui tum demum beatum terrarum orbem futurum praedicavit cum aut sapientes regnare, aut reges sapere coepissent,
Val. Max. 7, 2, ext. 4.—
(γ).
With principal predicate in fut. imper.:
cum tempestates pluviae fuerint, videtote quot dies, etc.,
Cato, R. R. 2, 3; 25 init.; 38.—
(δ).
With two fut. perff.:
cum bene cesserit negotiatio, multum militia retulerit,
Sen. Cons. Helv. 10, 6.—
e.
In partic.
(α).
In definitions with pres, indic.:
humile genus est (causae) cum contempta res adfertur,
Auct. Her. 1, 3, 5:
purgatio est cum factum conceditur, culpa removetur,
Cic. Inv. 1, 11, 15: maxima est capitis deminutio cum aliquis simul et civitatem et libertatem amittit, Gai Inst. 1, 160; Auct. Her. 1, 46; 2, 4, 6; 4, 12, 17; 4, 53, 66 et saep. —
(β).
Etiam cum (less freq. cum etiam), even when (nearly = etiamsi), always with indic. if dependent on other than preterite predicates. (1) With pres.: qui cavet ne decipiatur, vix cavet, quom etiam cavet, Plaut. Capt. 2, 2, 5:
in quo scelere, etiam cum multae causae convenisse... videntur, tamen non temere creditur,
Cic. Rosc. Am. 22, 62:
qui incolunt maritimas urbis, etiam cum manent corpore, animo tamen excursant,
id. Rep. 2, 4, 7; Curt. 6, 3, 10; Plin. Ep. 1, 8, 6.—(2) With fut.:
etiam cum potentes nocere intendent,
Sen. Const. 4, 1. —(3) With fut. perf.:
cum etiam plus contenderimus, etc.,
Cic. Fam. 1, 8, 7; Sen. Ben. 4, 13, 3.—(4) In oblique clauses with imperf. subj., Cic. Fragm. Tog. Cand. 15.—
(γ).
Anteclass. with indic. in addressing indefinite persons in rules, after imper.:
sorba in sapa cum vis condere, arida facias,
Cato, R. R. 7 fin. — Always with indic. if a certain person is addressed; cf. Cic. Rep. 1, 38, 59 (l. A. 1. a. a supra); id. Verr. 2, 1, 18, § 47.—
2.
With subj. referring to indefinite time.
a.
With the 2d pers. sing., used in an indefinite sense ( you = one, any one).
(α).
With pres. subj.:
acerbum'st pro benefactis quom mali messim metas,
Plaut. Ep. 5, 2, 53:
quom faciem videas, videtur esse quantivis preti,
Ter. And. 5, 2, 15; Plaut. Cas. 3, 2, 32; id. Bacch. 3, 3, 38; id. Merc. 3, 2, 7 and 8 et saep.:
difficile est tacere cum doleas,
Cic. Sull. 10, 31:
etiam interpretatio nominis habet acumen cum ad ridiculum convertas,
id. de Or. 2, 63, 257; 2, 64, 259; 2, 67, 269; 2, 75, 305; 3, 38, 156; Sen. Ep. 75, 4 et saep.—
(β).
With perf. subj.:
difficile est cum praestare omnibus concupieris, servare aequitatem,
Cic. Off. 1, 19, 64:
quos (versus) cum cantu spoliaveris, nuda paene remanet oratio,
id. Or. 55, 183; id. Lael. 21, 77; id. Inv. 1, 47, 88; Sall. C. 12, 3; 51, 24; 58, 16.—
b.
In the jurists, in a clause exemplifying a general rule: cum ergo ita scriptum sit Heres Titius esto, addicere debemus, Gai Inst. 2, 165; so id. ib. 4, 97; 3, 161; Auct. Her. 4, 31, 42.—
c.
In the phrase audio cum dicat (I. F. 1, b. infra):
saepe soleo audire Roscium cum ita dicat se, etc.,
Cic. de Or. 2, 28, 129.—
d.
When, after cum, an imperfect or pluperfect is used as a logical tense (post-Aug.): non tulit gratis qui cum rogasset accepit, who has asked for the favor, and, etc., Sen. Ben. 2, 1, 4; 2, 3, 1; 2, 13, 2; id. Ep. 86, 8.—
e.
If the principal predicate is a potential subjunctive, an indefinite clause with a present or future after cum is always in the same mood:
caveto quom ventus siet aut imber, effodias aut seras,
Cato, R. R. 28:
quis tam dissoluto animo est qui, haec cum videat, tacere ac neglegere possit?
Cic. Rosc. Am. 11, 32; id. Planc. 39, 94; id. Clu. 55, 153; id. Inv. 1, 4, 87; 1, 51, 95; Auct. Her. 4, 6, 9; 4, 32, 43.—
3.
Of definite time, always with indic. (for exceptions, v. 4. infra), when, if, while (for the distinction between cum and si, cf.:
formam mihi totius rei publicae, si jam es Romae, aut cum eris, velim mittas,
Cic. Att. 6, 3, 4:
quae si prodierit, atque adeo cum prodierit—scio enim proditurum esse—audiet,
id. Rosc. Am. 25, 100:
si damnatus eris, atque adeo cum damnatus eris—nam dubitatio quae poterit esse? etc.,
id. Verr. 2, 3, 29, § 70; id. Or. 2, 75, 304; Sen. Ep. 83, 10).
a.
Cum with pres. indic.
(α).
Principal predicate in pres.:
certe, edepol, quom illum contemplo et formam cognosco meam... nimis simili'st mei,
Plaut. Am. 1, 1, 288; so id. Poen. 1, 2, 71; id. Pers. 4, 4, 15; Ter. Hec. 3, 3, 45: Py. Ne fle. Ph. Non queo Quom te video, Plaut. Mil. 4, 8, 14; id. Am. 1, 1, 260; id. Rud. 3, 4, 38:
potestne tibi ulla spes salutis ostendi cum recordaris in deos immortalis quam impius... fueris?
Cic. Verr. 2, 1, 18, § 47: cum hoc vereor, et cupio tibi... parcere, rursus immuto voluntatem meam ( = while), id. Rosc. Am. 34, 95; Serv. ap. Cic. Fam. 4, 5, 4:
equidem cum... recordor, vix aetatem Alexandri suffecturam fuisse reor ad unum bellum,
Liv. 9, 19, 12; Cic. Planc. 12, 29; id. Clu. 10, 29; Liv. 40, 46, 3:
quod cum ita est,
if this is so, Quint. 24, 58 (cf.:
quodsi ita est,
Cic. Mur. 2, 5); so,
often, nunc cum: qui modo nusquam conparebas, nunc quom conpares, peris,
Plaut. Aul. 4, 4, 2; so id. ib. 1, 3, 35; 2, 2, 17; id. As. 1, 2, 18; Ter. Heaut. 3, 1, 39:
nos de injusto rege nihil loquimur, nunc cum de ipsa regali re publica quaerimus,
Cic. Rep. 3, 35, 47; Liv. 44, 39, 7.—So with logical perf. for the pres., Quint. 4, 2, 122.—But Cicero always uses nunc cum with a subj. when the clause, while designating present time, generally [p. 491] in opposition to a former time, implies a reason for the principal action, now that:
quodsi tum, cum res publica severitatem desiderabat, vici naturam, etc., nunc cum omnes me causae ad misericordiam... vocent, quanto tandem studio, etc.,
Cic. Mur. 2, 3, 6; id. Fam. 9, 16, 7; id. Font. 15, 35 (25); id. Imp. Pomp. 10, 27; 17, 50; not found in later writers, except in the Gallic panegyrists, e. g. Eum. Grat. Act. 2 init. —
(β).
With principal predicate in the logical perf., if (ante-class.):
Curculio hercle verba mihi dedit quom cogito,
Plaut. Curc. 4, 4, 27:
sed tandem, quom recogito, qui potis est scire, haec scire me?
id. Stich. 2, 1, 29; id. Mil. 4, 8, 64.—
b.
Cum with logical perf. indic.
(α).
Principal predicate in pres.:
ergo quom optume fecisti, nunc adest occasio Benefacta cumulare,
after doing excellently, Plaut. Capt. 2, 3, 63: quo etiam major vir habendus est (Numa), cum illam sapientiam constituendae civitatis duobus prope saeculis ante cognovit, quam, etc. ( = siquidem, if he has; seeing that he has), Cic. de Or. 2, 37, 154; Verg. A. 9, 249.—
(β).
With principal predicate in fut. ( poet.):
at cumst imposta corona, Clamabis capiti vina subisse meo (est imposta = erit imposta),
Prop. 4 (5), 2, 30.—
c.
With fut.
(α).
With principal predicate in fut.:
quom videbis tum scies,
Plaut. Bacch. 1, 2, 37; id. Am. 3, 3, 15; id. Men. 5, 7, 7; Ter. Phorm. 1, 2, 82; id. Heaut. prol. 33:
sed cum certum sciam faciam te paulo ante certiorem,
Cic. Fam. 9, 23; 3, 11, 3; 12, 30, 5; 14, 3, 4; id. Q. Fr. 3, 8, 2; Liv. 3, 53, 10.—
(β).
With principal predicate in fut. perf.:
cum tu haec leges, ego jam annuum munus confecero,
Cic. Fam. 2, 12, 1.—
(γ).
With principal predicate in imper. fut.:
mox quom imitabor Sauream, caveto ne succenseas,
Plaut. As. 2, 2, 105; id. Mil. 3, 3, 59.—
(δ).
With principal predicate in subj. (potential):
cum testes ex Sicilia dabo, quem volet ille eligat,
Cic. Verr. 2, 4, 22, § 48; id. Off. 1, 34, 122; 3, 10, 46; id. Att. 4, 9, 1; 4, 10, 2; 4, 17, 1 et saep.—
(ε).
In oblique clauses, after preterites, changed into imperf. subj., Caes. B. C. 2, 40; after other tenses it is either changed into pres. subj. or remains unchanged, Cic. Fam. 1, 56, 2; 1, 7, 4; Sall. C. 58, 8.—
d.
With fut. perf.
(α).
With principal predicate in fut.:
mox dabo quom ab re divina rediero,
Plaut. Poen. 1, 2, 193; id. Am. 1, 1, 43; 1, 2, 4; Ter. Phorm. 1, 4, 8:
cum haec docuero, tum illud ostendam, etc.,
Cic. Clu. 4, 9; id. Verr. 2, 1, 1, § 3; id. de Or. 2, 33, 143; 2, 59, 239; id. Att. 3, 23, 5 et saep.—In oblique clauses, after preterites, the fut. perf. is changed into pluperf. subj., Cic. Rosc. Am. 10, 28; 28, 78; Liv. 1, 56, 11; 5, 30, 1; after other tenses, and often in oblique oration, it remains unchanged, or is changed into perf. subj., Cic. Verr. 2, 5, 71, § 183; id. Fam. 2, 5, 2 dub.; Liv. 21, 13, 8; 3, 56, 10.—
(β).
With principal predicate in imper. (almost always fut. imper.):
quod quom dixero, si placuerit, Facitote,
Ter. Eun. 5, 8, 37:
cum ego Granium testem produxero, refellito, si poteris,
Cic. Verr. 2, 5, 59, § 154; id. Marcell. 9, 27; id. Fam. 16, 4, 3; Tac. A. 1, 22.—With pres. imper., Liv. 24, 38, 7.—
(γ).
With principal predicate in subj. (potential):
quae cum omnia collegeris, tum ipse velim judices satisne videatur,
Cic. Fam. 5, 2, 4; id. Or. 13, 41 dub.—In oblique clauses, after non-preterites, the fut. perf. remains unchanged:
oro, ne me hodie, cum isti respondero, putetis, etc.,
Cic. Phil. 2, 5, 10; id. Clu. 2, 6.—
4.
With subj. in definite time.
a.
Sometimes in oblique construction (3. c. e; 3. d. a).—
b.
Sometimes by attraction:
curata fac sint quom a foro redeam domum,
Plaut. Aul. 2, 3, 6; 2, 3, 11; id. Stich. 1, 2, 8; id. Curc. 2, 2, 3:
non admirere cum ego ipse me id ex te primum audisse confitear?
Cic. Planc. 24, 58. —
c.
In the semi-causal connection nunc cum, v. 3, a. a fin. supra.
B.
In adverbial anterior clauses dependent on preterite predicates, the time of the cum clause preceding that of the principal sentence (always with subj., except in the instances mentioned 2.; 3. a; and 5.), when, after.
1.
With pluperf. subj. (so generally): quom socios nostros mandisset impius Cyclops, Liv. And. Fragm. ap. Prisc. 8, p. 817 (Lubbert conjectures, without sufficient reason, mandit sex): quom saucius multifariam ibi factus esset, tamen volnus capiti nullum evenit, Cato, Orig. ap. Gell. 3, 7, 19:
portisculus signum cum dare coepisset,
Enn. Ann. v. 234 Vahl.:
quom testamento patris partisset bona,
Afran. Com. Rel. v. 50 Rib.: quem quom ibi vidissent Hortensius Postumiusque, Lucil. ap. Non. p. 4, 32; Enn. Ann. v. 241 Vahl.; Turp. Com. Rel. v. 48 Rib.; Lucil. ap. Non. p. 394, 27 (the MSS. reading:
quom venisset,
Plaut. As. 2, 3, 15, is corrupt):
audivi summos homines cum quaestor ex Macedonia venissem Athenas,
Cic. de Or. 1, 11, 45:
haec cum Crassus dixisset, silentium est consecutum,
id. ib. 1, 35, 160:
cum Thebani Lacedaemonios bello superavissent... aeneum statuerunt tropaeum,
id. Inv. 2, 23, 69:
Dionysius cum fanum Proserpinae Locris expilavisset, navigabat Syracusas,
id. N. D. 3, 34, 83:
eo cum venisset, animadvertit ad alteram ripam magnas esse copias hostium,
Caes. B. G. 5, 18:
Tarquinius et Tullia minor... cum domos vacuas novo matrimonio fecissent, junguntur nuptiis,
Liv. 1, 46, 9 et saep. —
2.
With pluperf. indic.
a.
Ante-class. in place of the class. subj.:
idem me pridem quom ei advorsum veneram, Facere atriensem voluerat,
Plaut. Cas. 2, 8, 28:
Quid ais? Quom intellexeras, id consilium capere, quor non dixti extemplo,
Ter. And. 3, 2, 38.—
b.
If the pluperfect is a virtual imperfect, designating the time at which the main action took place, the principal predicate being likewise in the pluperfect, when the clause would require an indicative if placed in the imperfect (3. a. a): exspectationem nobis non parvam adtuleras cum scripseras Varronem tibi confirmasse, etc. ( = exspectabam cum legebam; cf. C. 3, a. a, 2.), Cic. Att. 3, 18, 1; cf. Cael. ap. Cic. Fam. 8, 9, 2, where the cum clause is relative; v. E.: Romae haud minus terroris... erat quam fuerat biennio ante cum castra Punica objecta Romanis moenibus fuerant (C. 3. a. a, 1.), Liv. 27, 44, 1; so id. 5, 28, 1; 26, 40, 17; 44, 10, 1.—
c.
If the clause indicates that the time of the main action is a period, subsequent to that of the action designated by the pluperfect:
nam tum cum in Asia res magnas permulti amiserant, scimus Romae, solutione impedita, fidem concidisse,
Cic. Imp. Pomp. 7, 19:
cum ea consecutus nondum eram... tamen ista vestra nomina numquam sum admiratus,
id. Fam. 3, 7, 5; id. Verr. 2, 5, 69, § 178; id. Inv. 2, 42, 124; Caes. B. G. 7, 35; Liv. 24, 7, 1 sq.; Nep. Dat. 6, 5; Curt. 9, 10, 12; Verg. A. 5, 42.—
3.
If both predicates denote repeated action, the anterior clause with cum has the pluperf. indic. or subj.
a.
With pluperf. indic.
(α).
With principal predicate in imperf. indic. (so almost always in Cicero and Caesar; not in the poets, nor in Vell., Val. Max., Tac., Suet., or Plin.), whenever:
cum ad aliquod oppidum venerat, eadem lectica usque ad cubiculum deferebatur,
Cic. Verr. 2, 5, 11, § 27; 2, 1, 46, § 120; 2, 3, 67, § 156; 2, 4, 61, § 137; 2, 5, 10, § 27; id. Fl. 7, 16; 10, 21; id. Agr. 2, 26, 68; id. Or. 32, 113; id. Brut. 24, 93:
(Cassi vellaunus) cum equitatus noster se in agros ejecerat, essedarios ex silvis emittebat,
Caes. B. G. 5, 19; 3, 14; 3, 15; 4, 7; 5, 35; 7, 22; id. B. C. 1, 58; Sall. J. 92, 8; 44, 4:
cum comminus venerant, gladiis a velitibus trucidabantur,
Liv. 38, 21, 12; Nep. Epam. 3, 6; Sen. Ep. 11, 4; Curt. 3, 10, 8; 3, 10, 11; Quint. 7, 1, 4; Gell. 15, 22, 5; 17, 18, 3; Gai Inst. 4, 15; Pacat. 9.—
(β).
With principal predicate in perf. indic.:
Pacuvius qui Syriam usu suam fecit, cum vino... sibi parentaverat,
Sen. Ep. 12, 8; 108, 14.—
b.
With pluperf. subj., an imperf. indic. in principal sentence:
cum fossam latam cubiculari lecto circumdedisset, ejusque transitum... conjunxisset, eum ipse detorquebat,
Cic. Tusc. 5, 20, 59; id. Verr. 2, 3, 41, § 94:
cum cohortes ex acie procucurrissent, Numidae... effugiebant, etc.,
Caes. B. C. 2, 41:
cum in jus duci debitorem vidissent, undique convolabant,
Liv. 2, 27, 8; 25, 3, 11; 5, 48, 2.—
4.
In anterior clauses with imperf. subj.
(α).
When the principal clause expresses an immediate consequence ( = pluperf. subj.):
Demaratus cum audiret dominationem Cypseli confirmari, defugit patriam ( = cum audivisset),
Cic. Rep. 2, 19, 34; Caes. B. G. 5, 17 et saep.—
(β).
Where both verbs relate to one transaction, especially in remarks and replies:
(Epaminondas) cum gravi vulnere exanimari se videret, quaesivit salvusne esset clipeus, etc.,
Cic. Fin. 2, 30, 97:
cum ex eo quaereretur quid esset dolus magnus, respondebat, etc.,
id. Off. 3. 14, 60; id. Or. 2, 69, 278; id. Rosc. Am. 25, 70; Liv. 3, 71, 4 et saep.—
(γ).
When the principal action takes place during the action of the dependent clause:
qui cum unum jam et alterum diem desideraretur, neque in eis locis inveniretur... liberti Asuvii in eum invadunt, etc.,
Cic. Clu. 13, 38.—
5.
For the perf. indic. instead of pluperf. subj. v. C. 1. d. infra.
C.
In adverbial clauses of coincident time dependent on preterites ( = eo tempore quo), the clause with cum designating the time at which or during which the main action took place, when, as, while.[The theory of the use of tenses and moods in these clauses is not fully settled. The older grammarians require the indicative if cum denotes pure time, but the subjunctive if denoting cause or relations similar to cause. Zumpt and others acknowledge that the rule is frequently not observed, attributing this to the predilection of the Latin language for the subjunctive. Recently Hoffmann (Zeitpartikeln der Lateinischen Sprache, 1st ed. 1860; 2d ed. 1873) and Lubbert (Syntax von Quom, 1870) have advanced the theory that cum requires the indicative if denoting absolute time, but the subjunctive if denoting relative time. They define absolute time as time co-ordinate or parallel with, or logically independent of, the time of the principal action, which performs the function of a chronological date for the principal action, and they consider it as a criterion that the clause might have constituted an independent sentence; while relative time is logically subordinate to the principal action. Hoffmann condenses his theory in the following words: cum with indicative names and describes the time at which the action of the principal sentence took place; cum with the subjunctive, on the contrary, designates the point of time at which, or the space of time during which, the action expressed in the principal sentence commenced or ended. The chief objections to this theory are: (1) Its vagueness.—(2) The facts that in many instances cum with the subjunctive clearly dates the main action (C. 3. a. b, 2, and 4.; C. 3. a. 5.; C. 3. b. b, 3. and 5.; C. 3. b. g infra); that many of the subjunctive clauses with cum may be transformed into independent sentences (C. 3. b. b, 2. and 3. infra); that many indicative clauses with cum are logically subordinate to the main action (C. 3. a. a, 2. infra), and that when both moods are used in two co-ordinated clauses with cum belonging to the same main sentence, Hoffmann must account for the difference of the moods by explanations not drawn from his theory (Cic. Agr. 2, 64, 64; id. Clu. 30, 83; id. Div. 1, 43, 97; id. Fin. 2, 19, 61; id. de Or. 67, 272; Caes. B. C. 2, 17; Liv. 6, 40, 17; 30, 44, 10).—(3) The impossibility of clearly drawing the line between logical co-ordination and subordination; and the fact that, wherever it is drawn, there will be many passages not accounted for (cf. 1. init. and many passages under C. 3. a. a, 3.; C. 3. a. d; C. 3. b. g, etc.).—(4) That the supposed use of cum with the imperfect indicative is inconsistent with the received doctrine that the imperfect always designates a time relative to another time—a difficulty not satisfactorily met by Hoffman's assumption of an aoristic imperfect.]GENERAL RULE.—The predicate after cum is in the perfect indicative (or historical present) if the action is conceived as a point of time coincident with the time of the main action. It is either in the imperfect indicative or in the imperfect subjunctive if the action is conceived as occupying a period of time within which the main action took place (e. g.:
quid enim meus frater ab arte adjuvari potuit, cum... furem se videre respondit? Quid in omni oratione Crassus... cum pro Cn. Plancio diceret?
Cic. de Or. 2, 54, 220;
where dicebat might stand for diceret, but not responderet for respondit: cum ad tribum Polliam ventum est, et praeco cunctaretur, etc.,
Liv. 29, 37, 8; cf.:
cum tecum Ephesi collocutus sum,
Cic. Fam. 13, 55, 1; and:
cum te Puteolis prosequerer,
id. ib. 3, 10, 8: cum primum lex coepta ferri est, Liv 3, 14, 4; and: cum [p. 492] ferretur lex, id. 5, 30, 4;
also,
Cic. Fam. 4, 3, 1, and Liv. 3, 58, 7).
1.
Both predicates in the perf. indic. (or histor. pres.), both clauses denoting points of time (the principal predicate may be in any verbal form implying a perfect).
a.
The clause expressing a momentary action:
posticulum hoc recepit quom aedis vendidit, Flaut. Trin. 1, 2, 157: scilicet qui dudum tecum venit cum pallam mihi Detulisti,
id. Men. 2, 3, 46; prol. 62; id. Poen. 4, 2, 82; id. Ep. 2, 2, 33; Ter. Hec. 4, 1, 57; id. Heaut. 2, 3, 21 et saep.:
non tum cum emisti fundum Tusculanum, in leporario apri fuerunt,
Varr. R. R. 3, 3, 8:
in judiciis quanta vis esset didicit cum est absolutus,
Cic. Tog. Cand. Fragm. 4:
per tuas statuas vero cum dixit, vehementer risimus,
id. de Or. 2, 59, 242:
cum occiditur Sex. Roscius, (servi) ibidem fuerunt,
id. Rosc. Am. 41, 120; id. Verr. 2, 2, 29, § 70; 1, 4, 11; 2, 2, 66, § 160; 2, 3, 47, § 112; id. Caecin. 29, 85; id. Sest. 55, 157; id. Phil. 2, 9, 21; id. Rep. 6, 22, 24; id. Fam. 9, 15, 2; id. Att. 2, 1, 5 et saep.:
tunc flesse decuit cum adempta sunt nobis arma,
Liv. 3, 55, 10; 10, 6, 8; 28, 42, 14; 42, 46, 1; Vitr. 2, 8, 12; 2, 1, 7; 2, 9, 15;
6, 7, 4: semel dumtaxat vultum mutavit, tunc cum... anulum in profundum dejecit,
Val. Max. 6, 9, 6; 8, 8, ext. 1; 9, 1, ext. 1;
9, 8, 1: rerum natura... cum visum est deinde, (filium tuum) repetiit,
Sen. Cons. Polyb. 10, 4; 11, 2; id. Q. N. 1, 11, 3; 6, 25, 4:
accepimus et serpentem latrasse cum pulsus est regno Tarquinius,
Plin. 8, 41, 63, § 153; 2, 24, 22, § 90; 2, 52, 53, § 139; Suet. Claud. 21; Hor. S. 2, 3, 61; Ov. Tr. 5, 11, 8; Tib. 3, 5, 18; Mart. 5, 49, 9.—So, cum primum, when first, the first time that, as soon as:
jube vinum dari: jam dudum factum'st quom primum bibi,
Plaut. As. 5, 2, 40; id. Cas. prol. 17; Ter. Hec. alt. prol. 31; id. And. prol. 1; id. Eun. 3, 3, 4:
Pompeius cum primum contionem habuit... ostendit, etc.,
Cic. Verr. 1, 15, 45; id. Fam. 2, 9, 1; Liv. 3, 55, 10; 25, 6, 2; 25, 29, 4; 31, 3, 1; 40, 8, 1; 42, 34, 3; Curt. 6, 11, 23; but with imperf. subj. when referring to a per. of time:
ipse cum primum pabuli copia esse inciperet, ad exercitum venit,
Caes. B. G. 2, 2.—In the poets and later writers, the imperf. subj. often occurs where classic prose has the perf. indic.:
effice ut idem status sit cum exigis qui fuit cum promitterem,
Sen. Ben. 4, 39, 4:
tum lacrimare debueras cum equo calcaria subderes,
Curt. 7, 2, 6; Suet. Claud. 6; Ov. P. 4, 12, 28.—
b.
If the clause denotes a state, condition, or action of longer duration, it takes the perf. indic. if asserted as a complete fact without regard to what happened during its progress (virtual point of time):
in quem Juppiter se convertit cum exportavit per mare... Europen,
Varr. R. R. 2, 5, 5:
ne cum in Sicilia quidem (bellum) fuit... pars ejus belli in Italiam ulla pervasit,
Cic. Verr. 2, 5, 2, § 6:
nempe eo (lituo) Romulus regiones direxit tum cum urbem condidit,
id. Div. 1, 17, 30; id. Verr. 2, 3, 54, § 125; id. Lig. 7, 20; id. Rep. 3, 32, 44:
non tibi, cum in conspectu Roma fuit, succurrit? etc.,
Liv. 2, 40, 7; 34, 3, 7; Nep. Iphicr. 2, 4; id. Pelop. 4, 3.—
c.
With perf. indic., by the time when, before, referring to facts which actually occurred before the action of the principal sentence:
ab Anaximandro moniti Lacedaemonii sunt ut urbem... linquerent, quod terrae motus instaret, tum cum... urbs tota corruit,
Cic. Div. 1, 50, 112; Liv. 22, 36, 4; 34, 31, 15; Prop. 2, 32 (3, 30), 53.—
d.
With perf. indic. when actions in immediate sequence are represented as coincident:
ad quem cum accessimus, Appio, subridens, Recipis nos, inquit, etc.,
Varr. R. R. 3, 2, 2:
me primus dolor percussit, Cotta cum est expulsus,
Cic. Brut. 89, 303:
itaque ne tum quidem cum classem perdidisti, Mamertinis navem imperare ausus es,
id. Verr. 2, 5, 23, § 59:
haec cum facta sunt in concilio, magna spe et laetitia omnium discessum est,
Caes. B. C. 3, 87:
cum Thessalos in armis esse nuntiatum est, Ap. Claudium... senatus misit,
Liv. 42, 5, 8:
Gracchus cum ex Sardinia rediit, orationem ad populum habuit,
Gell. 15, 12, 1; Cic. Imp. Pomp. 1, 2; id. Deiot. 6, 17; id. Top. 16, 61; id. Div. 1, 43, 98; id. Fam. 5, 21, 2; Liv. 4, 44, 10; 4, 60, 8; 9, 25, 2; 22, 14, 12; Nep. Dat. 11, 1; Suet. Caes. 31; Gell. 1, 23, 5; Prop. 3, 20, 37 (4, 21, 7).—Hence a perf. indic. in co-ordination with pluperf. subj.: cum sol nocte visus esset... et cum caelum discessisse visum est (decemviri ad libros ire jussi sunt), Cic. Div. 1, 43, 97.—
2.
With a perf. indic. (or histor. pres.), the principal predicate in imperf.
a.
The action falling within the time of the principal predicate:
set Stalagmus quojus erat tunc nationis, quom hinc abit?
Plaut. Capt. 4, 2, 107; id. Rud. 3, 6, 9; Ter. Eun. 2, 3, 51:
haec Crassi oratio cum edita est, quattuor et triginta tum habebat annos, etc.,
Cic. Brut. 43, 161:
eo cum venio, praetor quiescebat,
id. Verr. 2, 4, 14, § 32; 2, 5, 69, § 178; id. Fl. 13, 20; id. Pis. 1, 2; id. Lig. 1, 3; id. Phil. 2, 21, 52; 3, 4, 11; id. Fam. 13, 35, 2; id. Att. 6, 1, 13:
cum Caesari in Galliam venit, alterius factionis principes erant Aedui, alterius Sequani,
Caes. B. G. 6, 12; Sall. J. 71, 1:
cum haec accepta clades est, jam C. Horatius et T. Menenius consules erant,
Liv. 2, 51, 1; 21, 39, 4; 23, 49, 5; 28, 27, 14; 34, 16, 6;
45, 39, 1: merito me non adgnoscis, nam cum hoc factum est, integer eram,
Sen. Ben. 5, 24, 3.—Post-class. writers generally use imperf. subj.:
beneficium ei videberis dedisse cui tunc inimicissimus eras cum dares?
Sen. Ben. 5, 19, 7:
bona quoque, quae tunc habuit cum damnaretur, publicabuntur,
Dig. 28, 18, § 1:
pauper Fabricius (erat) Pyrrhi cum sperneret aurum,
Claud. IV. Cons. Hon. 413.—
b.
The action strictly anterior to the principal sentence, rare (1. d.): nam quod conabar cum interventum'st dicere, nunc expedibo, Pac. ap. Non. p. 505, 3 (Trag. Rel. v. 65 Rib.):
cum est ad nos adlatum de temeritate eorum, etc., cetera mihi facillima videbantur... multaque mihi veniebant in mentem, etc.,
Cic. Fam. 3, 10, 1; Sall. C. 51, 32; Verg. A. 6, 515; id. E. 3, 14.—
3.
The predicate after cum conceived as a period or space of time (including repeated action) is either in the imperf. indic. or imperf. subj. [In ante-classical writers and Cicero the imperf. indic. very frequent, and largely prevailing over the subj., except that when the principal predicate denotes a point of time (with perf.), Cicero commonly uses the subj.; the imperf. indic. occurs in Cicero 241 times; in Caesar once with the force of a relativeclause (B. G. 1, 40, 5), and 3 times of repeated action; in Nep. once of repeated action (Att. 9, 6); in Sall. twice (J. 31, 20; id. H. 1, 48, 6 Dietsch); in Liv. 22 times; in Verg. 4 times; in Ovid twice; in Tib. twice; in Prop. 3 times; in Val. Max. twice; then it disappears (except once each in Tac. and Mart.), but reappears in Gaius (3 times), Gellius (twice), and the Gallic panegyrists (several times)].
a.
Both predicates denoting spaces of time, the principal predicate always in the imperf. indic. unless the mood is changed by other influences.
(α).
Cum with the imperf. indic. (1) In express or implied opposition to other periods of time, esp. with tum or tunc:
eademne erat haec disciplina tibi quom tu adulescens eras?
Plaut. Bacch. 3, 3, 17:
alium esse censes nunc me atque olim quom dabam?
Ter. And. 3, 3, 13; Plaut. Capt. 2, 1, 50; id. Most. 1, 3, 64; id. Mil. 2, 2, 26; Ter. And. 1, 1, 69; Enn. ap. Cic. Brut. 19, 76 (Ann. v. 222 Vahl.):
qui cum plures erant, paucis nobis exaequari non poterant, hi postquam pauciores sunt, etc.,
Auct. Her. 4, 18, 25:
qui (Pompeius) cum omnes Caesarem metuebamus ipse eum diligebat, postquam ille metuere coepit, etc.,
Cic. Att. 8, 1, 4:
res per eosdem creditores per quos cum tu aderas agebatur,
id. Fam. 1, 1, 1 (cf.:
Senatus consultum factum est de ambitu in Afranii sententiam quam ego dixeram cum tu adesses,
id. Q. Fr. 2, 9, 3):
Trebellium valde jam diligit: oderat tum cum ille tabulis novis adversabatur,
id. Phil. 6, 4, 11:
non tam id sentiebam cum fruebar, quam tunc cum carebam,
id. Red. Quir. 1, 3:
etenim tunc esset hoc animadvertendum cum classis Syracusis proficiebatur,
id. Verr. 2, 5, 43, § 111 (so 111 times in Cicero, including the instances where the principal predicate is in the perf.):
cum captivis redemptio negabatur, nos vulgo homines laudabant, nunc deteriore condicione sumus, etc.,
Liv. 25, 6, 14; 10, 7, 2; 33, 34, 3; 34, 4, 10; 44, 36, 8; 45, 38, 1; Ov. P. 2, 6, 9; id. M. 13, 473; Val. Max. 6, 3, 1; 4, 1, 10; Mart. 12, 70, 10; Gai Inst. 1, 184; Eum. Grat. Act. 6; cf.: cur eum, cum in consilium iretur, Cluentius et Canutius abesse patiebantur? Cur cum in consilium mittebant, Stajenum judicem qui pecuniam dederant, non requirebant? Cic. Clu. 30, 83 (cum iretur, of the time when the judges retired; cum mittebant, of the previous time, when the parties were asked about the closing of the case; opp. cum iretur).—Poets, even in the class. per., sometimes use the subj. in dependence upon the indic.:
hic subito quantus cum viveret esse solebat, Exit humo,
Ov. M. 13, 441. —(2) The principal predicate denoting a mental act or reflection occasioned by, or accompanying the action of the clause with cum (mostly ante-class. and in Cicero):
desipiebam mentis cum illa scripta mittebam tibi,
Plaut. Ep. 1, 2, 35; id. Aul. 2, 2, 1; id. Ps. 1, 5, 86:
sed tu cum et tuos amicos in provinciam quasi in praedam invitabas, et cum eis praedabare, et... non statuebas tibi rationem esse reddendam?
Cic. Verr. 2, 2, 11, § 29:
illas res tantas cum gerebam, non mihi mors, non exsilium ob oculos versabatur?
id. Sest. 21, 47; id. Cat. 3, 1, 3; 3, 7, 16; id. Verr. 2, 2, 10, § 26; 2, 2, 13, § 33; 2, 2, 35, § 86; 2, 3, 86, § 198; 2, 5, 21, § 54; id. Fl. 1, 1; id. Deiot. 1, 3; 8, 23; id. Pis. 24, 56 and 57; id. Ac. 2, 28, 89; id. Or. 13, 41; id. Tusc. 2, 15, 43; id. Fam. 7, 9, 5 (22 times); Sall. H. 1, 48, 6 Dietsch (cf.:
num P. Decius cum se devoveret, et equo admisso in mediam aciem Latinorum inruebat, aliquid... cogitabat?
Cic. Fin. 2, 19, 61; cum se devoveret explains the circumstances of inruebat; hence acc. to 3. a. b, 2. in subj.; cf. Madv. ad loc., who reads devoverat).—(3) If the predicate after cum has a meaning peculiar to the imperf. indic., which by the use of the subj. would be effaced: quod erat os tuum, cum videbas eos homines, quorum ex bonis istum anulus aureus donabas? (descriptive imperf.) Cic. Verr. 2, 3, 80, § 187; so,
fulgentis gladios hostium videbant Decii, cum in aciem eorum inruebant,
id. Tusc. 2, 24, 59: cum de plebe consulem non accipiebat ( = accipere nolebat, conative imperf.), id. Brut. 14, 55:
cum vim quae esset in sensibus explicabamus, etc.,
id. Ac. 2, 12, 37 (the verbum dicendi refers to a certain stage in the discourse, for which Cicero uses the imperf. indic. in independent sentences, e. g. N. D. 3, 29, 71; 3, 6, 15; de Or. 1, 53, 230; 2, 19, 83; 2, 84, 341); so,
equidem... risum vix tenebam, cum Attico Lysiae Catonem nostrum comparabas,
id. Brut. 8, 293:
cum censebam,
id. de Or. 1, 62, 264:
cum dicebam,
id. Fam. 6, 1, 5:
cum ponebas,
id. Fin. 2, 19, 63; so esp. in Cicero's letters the phrase cum haec scribebam = while I am writing this, to preserve the meaning of an epistolary tense, referring to a state, condition, or action in progress at the time of writing the letter:
res, cum haec scribebam, erat in extremum adducta discrimen,
id. Fam. 12, 6, 2; 3, 12, 2; 5, 12, 2; 6, 4, 1; id. Att. 5, 20, 5 et saep.; cum haec scriberem, scripsissem, scripsi, are not epistolary tenses, but refer to events happening after the letter or part of it was finished, = when I wrote, had written, id. ib. 2, 15, 3; 10, 4, 7; 4, 10, 2; id. Q. Fr. 3, 1, 6, § 19; Cael. ap. Cic. Fam. 8, 6, 5; 8, 13, 2;
sometimes cum dabam = cum scribebam,
Cic. Fam. 12, 16, 3 (but cf.:
cum scriberem, as epistolary tense, in oblique discourse,
id. Att. 15, 13, 7).—(4) The coincidence in time of two actions is made emphatic, = eo ipso tempore quo:
tum cum insula Delos... nihil timebat, non modo provinciis sed etiam Appia via jam carebamus,
Cic. Imp. Pomp. 18, 55; id. Phil. 1, 15, 36; 13, 8, 17; id. Sull. 10, 31; id. Tusc. 2, 8, 20; id. Off. 3, 27, 100; id. Dom. 45, 118.—
(β).
The predicate after cum is in the imperf. subj. (1) To impart to the clause a causal, adversative or concessive meaning besides the temporal relation:
antea cum equester ordo judicaret, improbi magistratus in provinciis inserviebant publicanis (a logical consequence),
Cic. Verr. 2, 3, 41, § 94:
sed cum jam honores (Hortensii) et illa senior auctoritas gravius quiddam requireret, remanebat idem (dicendi genus) nec decebat idem,
id. Brut. 95, 327; id. Phil. 1, 1, 1; id. Rosc. Am. 15, 42; 16, 45; id. Pis. 10, 2; Liv. 25, 13, 1; 26, 5, 1.—(2) To indicate circumstances under which the main action took place, and by which it is explained:
Flaminius, cum tripudio auspicaretur, pullarius diem differebat, etc.,
Cic. Div. 1, 35, 77: [p. 493] equidem cum peterem magistratum, solebam in prensando dimittere a me Scaevolam, id. de Or. 1, 24, 112; id. Inv. 2, 17, 52; Liv. 41, 1, 2 (cf. 3. b. b, 3.).—(3) To describe the locality of the main action: quom essem in provincia legatus, quam plures ad praetores et consules vinum honorarium dabant, Cato ap. Isid. Orig. 20, 3, 8:
Zenonem cum Athenis essem audiebam frequenter,
Cic. N. D. 1, 21, 59; 1, 28, 79; id. Tusc. 2, 14, 34; id. Fam. 3, 8, 5; id. Att. 2, 11, 1; 12, 5, 4; 16, 14, 1; id. Verr. 2, 4, 12, § 29; Liv. 5, 54, 3 (cf. 3. b. b, 4.).—(4) To designate the time of the main action as a condition:
cum ageremus vitae supremum diem, scribebamus hoc,
Cic. Fin. 4, 27, 54:
cum jam in exitu annus esset, Q. Marcius... magistratu abiturus erat,
Liv. 39, 23, 1 (cf. 3. b. b, 5.).—
(γ).
If both the clause with cum and the principal predicate denote repeated action, the predicate with cum in class. prose is in the imperf. indic. or subj. according to the rules under a and b; the principal predicate being always in the imperf. indic.; but in ante-class. writers cum has always the imperf. indic. (1) Imperf. indic.:
tum mi aedes quoque arridebant, quom ad te veniebam, tuae,
Plaut. As. 1, 3, 55; id. Am. 1, 1, 45; id. Rud. 4, 7, 25 sqq.; Ter. Eun. 2, 3, 19; Cinc. de Re Mil. ap. Gell. 16, 4, 5; Asell. ap. Gell. 2, 13, 4; Cic. Att. 2, 7, 4; id. Verr. 2, 2, 13, § 34; Caes. B. C. 1, 79, 2; Gai Inst. 2, 101; Pacat. Pan. 9 fin.:
cum a nostro Catone laudabar vel reprehendi me a ceteris facile patiebar,
Cic. Or. 13, 41; so Nep. Att. 9, 6.—To distinguish from adversative relations, as Cic. Rosc. Com. 3, 9; id. Att. 12, 39, 2; id. de Or. 1, 14, 62; Caes. B. C. 3, 44, 6; Gai Inst. 2, 254.—If only the clause with cum, but not the principal predicate, denotes repeated action, the latter is in the perf., the former in imperf. indic., Caes. B. C. 2, 17; Cic. Arch. 5, 10.—(2) Imperf. subj., mostly denoting circumstances to explain the main action: cum dilectus antiquitus fieret... tribunus militaris adigebat, etc., Cinc. de Re Mil. ap. Gell. 16, 4, 2:
Hortensius cum partiretur tecum causas, prorogandi locum semper tibi relinquebat,
Cic. Brut. 51, 190; id. Div. 1, 45, 102; id. de Or. 1, 54, 232; id. Brut. 62, 222; Liv. 3, 66, 2; 5, 25, 12:
ex hoc effectos panes, cum in colloquiis Pompeiani famem nostris objectarent, vulgo in eos jaciebant (causal),
Caes. B. C. 3, 48; Cic. Fin. 2, 19, 62; so,
according to class. usage,
Sen. Ep. 86, 11; Curt. 5, 2, 7; 6, 5, 18; 7, 3, 13; Suet. Caes. 65;
contrary to class. usage,
Val. Max. 3, 6, 6; Sen. Ep. 30, 7; 77, 8; Tac. H. 2, 91; Spart. Had. 18. —
(δ).
In other instances (which are rare), both moods occur, either without any discrimination, or for special reasons. (1) Ante-class.:
nam quom modo exibat foras, ad portum se aibat ire,
Plaut. Rud. 2, 2, 2. —(2) Class.:
ut, cum L. Opimii causam defendebat, C. Carbo nihil de Gracchi nece negabat, sed id jure factum esse dicebat,
Cic. de Or. 2, 25, 106 (cf.:
nuper cum ego C. Sergii Oratae... causam defenderem, nonne omnis nostra in jure versata defensio est?
id. ib. 1, 39, 178; in each of these sentences the clause with cum sustains exactly the same relation to the principal predicate; but the former has the imperf. in the principal sentence, and in this connection Cic. prefers the indic. after cum):
similiter arbitror... illum (oratorem) de toto illo genere non plus quaesiturum esse, quid dicat, quam Polycletum illum, cum Herculem fingebat, quem ad modum pellem aut hydram fingeret (fingebat, for euphony, in view of the foll. fingeret),
id. de Or. 2, 16, 70; cf.:
nec vero ille artifex cum faceret Jovis formam... contemplabatur aliquem, e quo similitudinem duceret,
id. Or. 2, 9.—Without assignable reason:
casu, cum legerem tuas litteras, Hirtius erat apud me,
Cic. Att. 15, 1, 2; cf.:
Hasdrubal tum forte cum haec gerebantur, apud Syphacem erat,
Liv. 29, 31, 1:
cum haec Romae agebantur, Chalcide Antiochus ipse sollicitabat civitatium animos, etc.,
id. 36, 5, 1; cf.:
cum haec in Hispania gererentur, comitiorum jam appetebat dies,
id. 35, 8, 1 (Weissenb. gerebantur):
cum haec agebantur, Chalcide erat Antiochus,
id. 36, 15, 1; cf.:
cum haec agerentur jam consul via Labicana ad fanum Quietis erat,
id. 4, 41, 8; 35, 2, 1.—(3) PostAug. writers almost always use imperf. subj., disregarding the class. usage: ipsa fruebatur arte cum pingeret (cf. a, 2.), Sen. Ep. 9, 7; id. Cons. Marc. 23, 3; Plin. Pan. 34:
tunc erat mendacio locus cum ignota essent externa... nunc vero, etc. (opposition of times),
Sen. Q. N. 4, 2, 24; so id. Ep. 97, 9; Mart. 2, 61, 1; cf. Don. ad Ter. And. 3, 3, 13 (3. a. a, 1. supra):
cum haec proderem habebant et Caesares juvenes sturnum, etc.,
Plin. 10, 41, 59, § 120.—
b.
If the principal predicate denotes a point of time, and the predicate with cum a period of time, the former is in the perf. indic. unless changed by construction; the latter
(α).
In the imperf. indic., according to the rules a. a, except 2. (1) When the time of the cum clause is opposed to other periods of time:
res quom animam agebat tum esse offusam oportuit,
Plaut. Trin. 4, 3, 85; id. Truc. 4, 2, 20; id. Ep. 3, 3, 50 (3, 4, 21); id. Most. 5, 1, 68:
quod cum res agebatur nemo in me dixit, id tot annis post tu es inventus qui diceres?
Cic. Phil. 2, 9, 22; id. Rep. 2, 23, 43; id. Div. 1, 41, 92; 1, 45, 101; id. Ac. 2, 28, 90; id. Quint. 19, 60; 17, 54; 19, 61; id. Verr. 2, 3, 90, § 210 et saep.; Liv. 22, 60, 25; Verg. A. 4, 597; Tib. 1, 10, 8; 1, 10, 19; Prop. 2, 1, 31; 5 (4), 10, 24.—The subj. may be used if the principal action is represented as a consequence or result:
o, Astaphium, haut isto modo solita's me ante appellare, Sed blande, quom illuc quod aput vos nunc est, aput me haberem,
Plaut. Truc. 1, 2, 60 (Lubbert conjectures habebam); Cic. Off. 2, 1, 2 and 3; id. Fin. 4, 27, 54; id. Rosc. Am. 4, 11; id. Verr. 2, 3, 57, § 130; id. Mur. 3, 8; Liv. 5, 53, 9; 10, 6, 9; 43, 21, 1;
44, 39, 7.— Hence the mood may change in co-ordinate clauses: tum, cum haberet haec res publica Luscinos, Calatinos, etc., homines... patientia paupertatis ornatos, et tum, cum erant Catones, Phili, etc., tamen hujusce modi res commissa nemini est (haberet, concessive),
Cic. Agr. 2, 24, 64.—(2) To make emphatic the coincidence of time, = eo ipso tempore (a. a, 4.):
cum is triumphus de Liguribus agebatur, Ligures... coloniam ipsam ceperunt,
Liv. 41, 14, 1; Cic. Sest. 26, 56; id. Phil. 2, 36, 90; id. Div. 2, 1, 3; id. Verr. 2, 5, 37, § 97; id. Att. 1, 4, 1.—(3) To preserve the peculiar force of the imperf. indic. (a. a, 3.): cum iste jam decedebat, ejus modi litteras ad eos misit, etc. (conative imperf.), Cic. Verr. 2, 2, 70, § 172:
cum Africanus censor tribu movebat centurionem... inquit,
id. de Or. 2, 67, 272 (cf.:
cum (censor) M. Antistio equum ademisset,
id. ib. 2, 71, 287).—
(β).
With the imperf. subj. (1) Always when cum means while (time during which): quomque caput caderet, carmen tuba sola peregit et, etc., Enn. ap. Lact. ad Stat. Th. 11, 56 (Ann. v. 508 Vahl.):
magistratus quom ibi adesset, occepta'st agi,
Ter. Eun. prol. 22 (Lubbert conjectures adsedit); Enn. ap. Macr. S. 6, 1 (Ann. v. 106 Vahl.):
Alexandrum uxor sua, cum simul cubaret, occidit,
Cic. Inv. 2, 49, 144:
armati, cum sui utrosque adhortarentur... in medium inter duas acies procedunt,
Liv. 1, 25, 1; Varr. R. R. 2, 81; Auct. Her. 4, 52, 65; Cic. Brut. 3, 10; id. Clu. 62, 175; Caes. B. G. 2, 19; id. B. C. 3, 57; Liv. 1, 30, 8; 10, 30, 3 et saep.—(2) To connect a logical (causal, etc.) relation with the temporal meaning (a. b, 1.):
cum ille Romuli senatus... temptaret ut ipse gereret sine rege rem publicam, populus id non tulit,
Cic. Rep. 2, 12, 23:
an pater familiarissimis suis succensuit cum Sullam et defenderent et laudarent? (causal),
id. Sull. 17, 49:
tum cum bello sociorum tota Italia arderet, homo non acerrimus... C. Norbanus in summo otio fuit (concessive),
id. Verr. 2, 5, 4, § 8:
quibus rebus cum unus in civitate maxime floreret, incidit in eandem invidiam, etc. (adversative),
Nep. Cim. 3, 1:
sed cum jam appropinquantium forma lemborum haud dubia esset... tunc injecta trepidatio est,
Liv. 44, 28, 10; Cic. Verr. 2, 3, 90, § 211; id. Clu. 31, 84; id. Mur. 3, 8; id. Phil. 3, 2, 3; id. Tusc. 1, 2, 4; Auct. Her. 4, 24, 33; Caes. B. C. 2, 7; Liv. 25, 9, 10; 21, 41, 12.—(3) To explain the main fact by circumstances:
quem quidem hercle ego, in exilium quom iret, redduxi domum,
Plaut. Merc. 5, 4, 19:
consule me, cum esset designatus tribunus, obtulit in discrimen vitam suam,
Cic. Sest. 28, 61:
haec epistula est, quam nos, in aedibus Apronii cum litteras conquireremus, invenimus,
id. Verr. 2, 3, 66, § 154: Socrates, cum XXX. tyranni essent, pedem porta non extulit, id. Att. 8, 2, 4:
Brundusii cum loquerer cum Phania, veni in eum sermonem ut dicerem, etc.,
id. Fam. 3, 5, 3:
itaque, cum populum in curias triginta divideret, nomina earum (Sabinarum) curiis imposuit,
Liv. 1, 13, 6:
Ap. Claudius, ovans cum in urbem iniret, decem milia pondo argenti, etc., in aerarium tulit,
id. 41, 28, 6; Cic. Clu. 20, 55; id. Phil. 12, 8, 20; id. Scaur. 47; id. Inv. 2, 31, 96; id. Tusc. 2, 22, 53; id. Div. 1, 52, 119; id. Off. 2, 8, 27; id. Or. 2, 55, 225 sq.; id. Fam. 1, 9, 13; 6, 6, 5; Liv. 1, 39, 4; 3, 63, 6; 4, 53, 11 et saep.—(4) To describe the place of the main action (a. a, 3.):
cum essem in castris ad fluvium Pyramum, redditae mihi sunt uno tempore a te epistulae duae,
Cic. Fam. 3, 11, 1;
so with cum essem (essemus, etc.),
id. ib. 2, 19, 1; 3, 4, 1; 13, 56, 1; id. Att. 1, 10, 1; 14, 19, 1; id. Ac. 1, 1, 1; id. Rep. 1, 39, 61; Varr. R. R. 3, 13; Caes. B. G. 4, 11 et saep.:
Eumenes rex ab Roma cum in regnum rediret... mactatus est ( = on the journey),
Liv. 42, 40, 8:
Agesilaus cum ex Aegypto reverteretur... in morbum implicitus decessit,
Nep. Ages. 8, 6.—The perf. indic. (cum fui, etc.) refers to temporary visits to a place:
Gallo narravi, cum proxime Romae fui, quid audissem,
Cic. Att. 13, 49, 2:
proxime cum in patria mea fui, venit ad me, etc.,
Plin. Ep. 4, 13, 3.—(5) To designate the time by natural occurrences (a. a, 4.):
ipsi comprehensi a me, cum jam dilucesceret, deducuntur,
Cic. Cat. 3, 3, 6:
cum advesperasceret, cum lucesceret,
id. Fam. 15, 4, 8:
cum lux appropinquaret,
id. Tull. 9, 21:
cum dies instaret,
id. Inv. 2, 31, 96:
cum comitiorum tempus adpeteret,
Liv. 28, 10, 1:
cum dies comitiorum adpropinquaret,
id. 3, 34, 7; 10, 13, 2.—But when a date is given as a point of time, the perf. indic. is used:
cum ea dies venit,
Liv. 4, 44, 10; 6, 20, 4.—(6) When the action of the cum clause is interrupted or ended by the main action:
cum hanc jam epistulam complicarem, tabellarii a vobis venerunt, etc.,
Cic. Q. Fr. 3, 1, 5, § 17:
L. Octavius, cum multas jam causas diceret, adulescens est mortuus,
id. Brut. 68, 241:
cum plures jam tribus dicto esse audientem pontifici duumvirum juberent... ultimum de caelo quod comitia turbaret intervenit,
Liv. 40, 42, 10:
cum maxime conquereretur apud patres... repente strepitus ante curiam... auditur,
id. 8, 33, 4:
haec cum maxime dissereret, intervenit Tarquinius,
id. 1, 50, 7;
so with cum maxime,
Cic. Fam. 1, 5, a, 2; Liv. 23, 24, 6; 30, 33, 12.—(7) If the clause with cum has the force of a participial adjunct of the principal predicate (cum diceret = dicens, or dicendo):
Caesarem saepe accusavit, cum adfirmaret illum numquam, dum haec natio viveret, sine cura futurum ( = adfirmans, or adfirmando),
Cic. Sest. 63, 132:
Antigonus in proelio, cum adversus Seleucum dimicaret, occisus est ( = dimicans),
Nep. Reg. 3, 2:
impulit ut cuperem habere, cum diceret,
Varr. R. R. 3, 2, 8; Cic. Q. Fr. 2, 9 (11), 3; id. Clu. 42, 119; 56, 153; id. pro Corn. Maj. Fragm. 16; id. Mil. 5, 12; id. de Or. 1, 57, 243; id. Or. 37, 129; id. Fin. 1, 5, 16; id. Inv. 2, 34, 105; Val. Max. 1, 2, ext. 1; Ov. P. 1, 9, 42.—(8) In the historians, in a summary reference to events already related:
cum haec in Achaia atque apud Dyrrhachium gererentur... Caesar mittit, etc.,
Caes. B. C. 3, 57:
cum civitas in opere ac labore adsiduo reficiendae urbis teneretur, interim Q. Fabio... dicta dies est,
Liv. 6, 1, 6:
cum hic status in Boeotia esset, Perseus... misit,
id. 42, 56, 10; 33, 36, 1; 34, 22, 3; 38, 8, 1; 42, 64, 1; 45, 11, 1.—
(γ).
In all other cases the imperf. subj. is regularly used in class. prose, even if the action of the clause with cum is logically independent of the principal sentence:
illum saepe audivi, hic, cum ego judicare jam aliquid possem, abfuit,
Cic. Brut. 71, 248: senatus consultum est factum de ambitu in Afranii sententiam, in quam ego dixeram, cum tu adesses. id. Q. Fr. 2, 7 (9), 3; so always (class.) with cum maxime, precisely when, just when:
cum maxime haec in senatu agerentur, Canuleius... (ad populum) ita disseruit,
Liv. 4, 3, 1:
cum maxime Capua circumvallaretur, Syracusarum oppugnatio ad finem venit,
id. 25, 23, 1.—In a very few instances the imperf. indic. occurs without apparent reason: an vero cum honos agebatur familiae vestrae... succensuit [p. 494] pater tuus cum Sullam defenderent (probably to distinguish the two cum clauses), Cic. Sull. 17, 49 (cf.:
cum jus amicitiae, societatis, adfinitatis ageretur, cum, etc., eo tempore tu non modo non... retulisti, sed ne ipse quidem, etc.,
id. Quint. 16, 53):
ille versus, qui in te erat collatus cum aedilitatem petebas,
id. Q. Fr. 1, 3, 8:
cum ex oppido exportabatur (Dianae statua) quem conventum mulierum factum esse arbitramini?... Quid hoc tota Sicilia est clarius quam omnes convenisse cum Diana exportaretur ex oppido? etc.,
id. Verr. 2, 4, 35, § 77.—Poets and post-class. writers frequently disregard the class. usage, the former by using either mood instead of the other, the latter by the un-Ciceronian use of the subj.; v. Prop. 2, 9, 15; 5 (4), 4, 10; Tib. 1, 10, 16; Verg. A. 7, 148; 12, 735; Mart. 13, 122; Curt. 8, 12, 16; 9, 2, 24; Quint. 11, 1, 89; Plin. 36, 6, 5, § 46; Dig. 28, 1, 22, § 1; Gell. strangely uses an imperf. indic. where class. writers would use a subj.:
sed ego, homines cum considerabam, alterum fidei, alterum probri plenum, nequaquam adduci potui ad absolvendum,
Gell. 14, 2, 10; cf.:
cum secum reputavit,
Tac. A. 15, 54.
D.
In adverbial clauses denoting identity of action (if the principal sentence and the clause with cum denote not different actions, but one action, which, expressed by the latter clause, is by the principal sentence defined in its meaning and import, the clause with cum always takes the indic., except once or twice post-class., and almost always the same tense as the principal sentence), when, by, in, etc.
1.
The predicate in present:
amice facis Quom me laudas,
Plaut. Most. 3, 2, 31; id. Poen. 3, 2, 12; 3, 5, 15; Ter. And. prol. 18; id. Ad. 1, 2, 16 et saep.:
bene facitis cum venitis,
Auct. Her. 4, 50, 63:
quae cum taces, nulla esse concedis,
Cic. Rosc. Am. 19, 54; 21, 58; id. Clu. 47, 132; Liv. 25, 6, 5 et saep.—
2.
With fut. (rare):
cum igitur proferent aliquid hujusmodi... inventum proferent,
Cic. Inv. 1, 40, 75; id. Fl. 39, 99; Plin. Ep. 7, 24, 9.—
3.
With fut. perf. (rare):
quod cum dederis, illud dederis ut is absolvatur,
Cic. Div. in Caecil. 7, 23; id. Lig. 12, 36; id. Part. Or. 39; Auct. Her. 4, 30, 41.—
4.
With perf.:
fecisti furtum quom istaec flagitia me celavisti et patrem,
Plaut. Bacch. 1, 2, 60; 1, 2, 52; id. Cas. 4, 4, 18 (22); id. Capt. 2, 3, 52; Ter. Phorm. prol. 32 et saep.:
loco ille motus est cum ex urbe est depulsus,
Cic. Cat. 2, 1, 1; id. Verr. 2, 5, 23, § 59; id. Fam. 11, 29, 2; id. Rosc. Am. 14, 39; Liv. 5, 49, 8; 9, 8, 4; Val. Max. 3, 7, ext. 1; Curt. 6, 10, 9; Quint. 1, 10, 47 et saep.—
5.
With histor. pres.:
Orestes cum se defendit, in matrem confert crimen,
Auct. Her. 1, 15, 25.—
6.
With imperf.:
cum grandiorem aetatem ad consulatum constituebant, adulescentiae temeritatem verebantur,
Cic. Phil. 5, 17, 47; 14, 10, 28; id. Fl. 33, 83; id. Lig. 6, 18; id. Fam. 6, 1, 3; id. Off. 3, 10, 40; id. Sen. 6, 15 et saep.—
7.
Imperf. with perf. ( poet. and post-class.;
very rare): quid quod et ominibus certis prohibebar amori Indulgere meo, tum cum mihi ferre jubenti Excidit et fecit spes nostras cera caducas,
Ov. M. 9, 595 sq.; Val. Max. 9, 1, 5.—
8.
With pluperf. (very rare):
exspectationem nobis non parvam attuleras cum scripseras, etc.,
Cic. Att. 3, 18, 1; id. Sest. 16, 37.—
* 9.
Pluperf. and imperf.:
quod quidem tibi ostenderam cum a me Capuam reiciebam,
Cic. Att. 8, 11, D, 5.—
10.
Imperf. subj. (post-class.):
tunc venena edebat bibebatque, cum immensis epulis non delectaretur tantum, sed gloriaretur,
Sen. Cons. Helv. 10, 10.—
11.
Often relatively added to nouns when a relative clause must be supplied:
illa scelera... cum ejus domum evertisti, cujus, etc.,
which you committed when (by), Cic. Pis. 34, 83; id. Imp. Pomp. 12, 33; id. Verr. 2, 5, 13, § 33; Liv. 5, 3, 4; 23, 9, 11; 29, 17, 9.
E.
In relative clauses, = quo tempore, quo, etc.
1.
Dependent on nouns designating time, the mood follows the general rules of relative clauses.
a.
The principal sentence is a formal statement of indefinite time, with the copula (tempus fuit cum, or fuit cum, analogous to sunt qui, etc.); generally with subj., but sometimes indic., when sunt qui would take this mood.
(α).
With pres. or fut. indic.: nunc est profecto (i. e. tempus), interfici quom perpeti me possum (the ante-class. writers construe sunt qui with indic.), Ter. Eun. 3, 5, 3; id. And. 1, 1, 125:
jam aderit tempus quom sese etiam ipse oderit,
Plaut. Bacch. 3, 3, 12; Ter. Hec. 4, 1, 28.—
(β).
With pres. subj.: nunc est ille dies quom gloria maxima sese nobis ostendat, si vivimus, sive morimur, Enn. ap. Prisc. 10, p. 880 P. (Ann. v. 383 Vahl.); so Plaut. Capt. 3, 3, 1:
erit illud profecto tempus et illucescet aliquando dies cum... amicissimi benevolentiam desideres,
Cic. Mil. 25, 69; Val. Max. 6, 2, 9.—
(γ).
With preterites, indic., Plaut. Truc. 2, 4, 29:
fuit quoddam tempus cum in agris homines bestiarum more vagabantur,
Cic. Inv. 1, 2, 2 (cf.:
fuerunt alia genera qui... dicebant,
id. de Or. 3, 17, 62):
fuit cum hoc dici poterat (potuisset would be hypothetical),
Liv. 7, 32, 13.—
(δ).
With preterites, subj., Ter. Heaut. 5, 4, 1:
quod fuit tempus cum rura colerent homines,
Varr. R. R. 3, 1:
ac fuit cum mihi quoque initium requiescendi concessum arbitrarer,
Cic. Or. 1, 1, 1; so id. Brut. 2, 7; Caes. B. G. 6, 24.—
b.
Attributively with nouns denoting time (tempus, dies, etc.), in ordinary sentences.
(α).
With pres. or fut. indic.:
incidunt saepe tempora cum ea commutantur,
Cic. Off. 1, 10, 31:
longum illud tempus cum non ero, etc.,
id. Att. 12, 8, 1; id. Verr. 2, 5, 69, § 177; id. Quint. 2, 8; id. Sen. 23, 84.—With potential subj., Cic. Att. 3, 3.—
(β).
With past tenses, indic., Plaut. Am. prol. 91; id. rud. 2, 6, 12; Ter. And. 5, 3, 12:
atque ille eo tempore paruit cum parere senatui necesse erat,
Cic. Lig. 7, 20:
memini noctis illius cum... pollicebar,
id. Planc. 42, 101; id. Phil. 2, 18, 45; 2, 35, 88; id. Imp. Pomp. 15, 44; id. Sest. 7, 15; 29, 62; id. Sull. 18, 52; id. Fam. 11, 8, 1; 11, 27, 3; id. de Or. 1, 11, 45; Sall. J. 31, 20; Ov. Tr. 4, 10, 6; Prop. 1, 10, 5; 1, 22, 5; Gell. 1, 23, 2 et saep.—So with nouns implying time:
illa pugna quom, etc. ( = in qua),
Plaut. Poen. 2, 26;
Marcellino Consule, cum ego... putabam ( = anno Marcellini, quo, etc.),
Cic. Att. 9, 9, 4:
patrum nostrorum memoria cum exercitus videbatur ( = tempore quo),
Caes. B. G. 1, 40; Cic. Fam. 13, 1, 2; Liv. 6, 40, 17.—
(γ).
With preterites in subj., Ter. Hec. 4, 4, 30:
accepit enim agrum iis temporibus cum jacerent pretia praediorum,
Cic. Rosc. Com. 12, 33; so id. Off. 2, 19, 65:
numerandus est ille annus cum obmutuisset senatus?
id. Pis. 12, 26; so id. Verr. 2, 4, 35, § 77; id. Rep. 2, 37, 62; id. Font. 3, 6; Liv. 3, 65, 8:
haec scripsi postridie ejus diei cum castra haberem Mopsuhestiae (cf. habebam, as epistolary tense),
Cic. Fam. 3, 8, 10.—If the clause does not define the noun, but is a co-ordinate designation of time, it follows the rule of adverbial clauses:
eodem anno, cum omnia infida Romanis essent, Capuae quoque conjurationes factae,
while, Liv. 9, 26, 5; Cic. Rep. 2, 36, 61; id. de Or. 2, 3, 12; Liv. 8, 15, 1; 1, 41, 6.—
c.
Appositively added to temporal adverbs and to dates (heri, hodie, medius, tertius, olim, antea, quondam, nuper, olim, postea) following the rules of adverbial clauses:
Crassus hodie, cum vos non adessetis, posuit idem, etc.,
Cic. de Or. 2, 10, 41:
omnia quae a te nudius tertius dicta sunt, cum docere velles, etc.,
id. N. D. 3, 7, 18; id. Sest. 48, 103; id. Att. 4, 3, 2; id. Inv. 2, 1, 1; id. Rep. 1, 39, 61; Caes. B. C. 2, 17 et saep.—So with dates (always subj.. except with cum haec scribebam, or dabam):
posteaquam Pompeius apud populum ad VIII. Id. Febr., cum pro Milone diceret, clamore convicioque jactatus est,
Cic. Fam. 1, 5, b, 1; 3, 3, 1; 3, 4, 1; 4, 2, 1; id. Att. 14, 19, 1.—
2.
The principal sentence defines a period of time during which the action of the clause has or had lasted, always with indic., and after the words defining the period, = per quod tempus, when, that, during which, while, etc.
a.
With pres., = Engl. pres. perf.
(α).
With cardinal, definite or indefinite. (1) Time in acc. (ante-class.):
hanc domum Jam multos annos est quom possideo,
that I have been the owner, Plaut. Aul. prol. 4; cf. id. Merc. 3, 1, 37.—(2) Time in nom.:
anni sunt octo cum ista causa in ista meditatione versatur,
Cic. Clu. 30, 82; id. Or. 51, 171; id. Fam. 15, 14, 1; id. Div. 2, 36, 76.—
(β).
With ordinals:
vigesimus annus est, cum omnes scelerati me unum petunt,
Cic. Phil. 12, 10, 24; Verg. A. 5, 627; 3, 646.—
(γ).
With diu:
jam diu'st quom ventri victum non datis,
Plaut. Am. 1, 1, 146; Gell. 1, 25, 12.—
b.
Perf. with negation, the principal predicate in pres. or logical perf., = Engl. pres. perf.:
quia septem menses sunt quom in hasce aedes pedem Nemo intro tetulit,
Plaut. Most. 2, 2, 39; id. Men. 3, 1, 3; Prop. 3, 8, 33 (2, 16, 33. —
c.
With pluperf., the principal predicate in imperf.:
permulti jam anni erant cum inter patricios magistratus tribunosque nulla certamina fuerant,
Liv. 9, 33, 3.—
d.
With imperf., the principal predicate in perf. or pluperf.:
dies triginta aut plus in ea navi fui, Quom interea semper mortem exspectabam miser,
Ter. Hec. 3, 4, 7:
unus et alter dies intercesserat, cum res parum certa videbatur,
Cic. Clu. 26, 72.—
3.
The principal sentence specifying a period of time which has or had elapsed since the action took place, = ex ejus tempore, since or after, always with indic.; the principal predicate pres. or logical perf., cum with perf. indic.
a.
With cardinals.
(α).
Time in acc. (ante-class.):
annos factum'st sedecim Quom conspicatus est primo crepusculo Puellam exponi,
Plaut. Cas. prol. 39; so probably id. Pers. 1, 3, 57; id. Trin. 2, 4, 1; id. Merc. 3, 1, 37.—
(β).
With nom.:
nondum centum et decem anni sunt cum de pecuniis repetundis lata lex est,
Cic. Off. 2, 21, 75; id. Fam. 15, 16, 3; id. Att. 9, 11, A, 2.—
b.
With diu or dudum:
nam illi quidem haut sane diu'st quom dentes exciderunt,
Plaut. Merc. 3, 1, 42; id. As. 2, 1, 3; id. Trin. 4, 3, 3.—
c.
Peculiarly, cum referring to an action which was to be done after a period of time, before, at the end of which:
omnino biduum supererat cum exercitui frumentum metiri oporteret,
Caes. B. G. 1, 23. —
4.
In inverted clauses, the principal sentence determining the time of the clause, cum ( = quo tempore) having the force of a relative; cum with the indic. always following the principal sentence; never in oblique discourse; very freq. in class. and post-class. writings (ante-class. only Plaut. Men. 5, 8, 3; Ter. Hec. 1, 2, 40; id. Eun. 4, 2, 5); principal sentence often with jam, vix, vixdum, nondum, tantum quod, and commodum; cum often with subito, repente, sometimes interim, tamen, etiamtum.
a.
Principal sentence defining time by temporal expressions.
(α).
Principal sentence with pluperf. (1) Cum with perf. or histor. pres.:
dies nondum decem intercesserant cum ille alter filius necatur,
Cic. Clu. 9, 28; id. Verr. 1, 2, 36; id. Or. 2, 21, 89; Ov. M. 9, 715; Plin. Pan. 91, 1.—(2) Cum with histor. inf., Sall. J. 98, 2.—
(β).
Principal sentence with imperf. (1) Cum with perf. or histor. pres.:
nondum lucebat cum Ameriae scitum est,
Cic. Rosc. Am. 34, 97; Liv. 21, 59, 5; 41, 26, 2; 22, 1, 1; 9, 33, 3; 9, 37, 5; Verg. G. 2, 340; Curt. 4, 3, 16; 5, 12, 6 al.—(2) Cum with imperf., Curt. 6, 7, 1.—
(γ).
Principal sentence with perf., cum with perf.:
dies haud multi intercesserunt cum ex Leontinis praesidium... venerunt,
Liv. 24, 29, 1; 40, 48, 4.—
b.
Principal sentence not containing expressions of time; most freq. with pluperf. or imperf. in principal sentence, and perf. or histor. pres. in clause with cum, but (far more rarely) many other combinations occur.
(α).
Principal sentence with imperf., cum with perf.:
non dubitabat Minucius quin, etc., cum repente jubetur dicere,
Cic. Verr. 1, 2, 29, § 72:
jamque hoc facere noctu adparabant cum matres familiae repente... procucurrerunt,
Caes. B. G. 7, 26, 3; Cic. Verr. 2, 3, 14, § 36; Liv. 1, 36, 1 (57 times); Verg. A. 1, 36 (26 times); Vell. 2, 28, 2; Sen. Ira, 1, 18, 3; Tac. A. 3, 1 (31 times); Curt. 3, 10, 1 (19 times); Plin. Ep. 6, 24, 2.—
(β).
Principal sentence with pluperf., cum with perf. or histor. pres.:
jam Sora capta erat cum consules prima luce advenere,
Liv. 9, 24, 13 (32 times); Cic. Clu. 9, 28 (14 times); Sall. J. 60, 6; Verg. A. 1, 586 (13 times); Tac. A. 1, 19 (13 times); Curt. 3, 10, 1 (18 times). —And cum with potential subj.:
vix erat hoc plane imperatum cum illum spoliatum... videres,
Cic. Verr. 2, 4, 40, § 86.—
(γ).
Principal sentence with perf., Cic. Sest. 37, 39 (5 times); Liv. 2, 46, 3 (8 times).—
(δ).
Principal sentence with histor. inf., Liv. 5, 46, 1; Tac. A. 1, 11; 11, 16; Curt. 5, 9, 1; 9, 5, 1.—
(ε).
Principal sentence with histor. pres., Liv. 4, 32, 1 (3 times); Ov. M. 4, 695 (5 times).—
(ζ).
Cum with imperf., Cic. Verr. 1, 6, 17 (3 times); Sall. J. 51, 2; Liv. 44, 10, 6; Tac. A. 1, 51; 11, 26.—
(η).
Cum with [p. 495] histor. inf., Liv. 2, 27, 1; Tac. A. 2, 31 (6 times); Curt. 4, 4, 9.—
(θ).
Cum with pluperf., Liv. 2, 46, 3 (3 times); Ov. M. 14, 581; Verg. A. 2, 256 sq.—
(κ).
With logical perf., or logical perf. and pres. (rare):
quam multi enim jam oratores commemorati sunt... cum tamen spisse ad Antonium Crassumque pervenimus,
Cic. Brut. 36, 138:
jamque fuga timidum caput abdidit alte (coluber), Cum medii nexus extremaeque agmina caudae Solvuntur,
Verg. G. 3, 422.—
5.
In clauses added loosely or parenthetically to a preceding clause or to a substantive in it (the mood governed by the rules for relative clauses).
a.
When, on an occasion, on which, etc.
(α).
With perf. indic.:
Hortensium maxime probavi pro Messala dicentem, cum tu abfuisti,
Cic. Brut. 96, 328; id. Phil. 11, 8, 18; id. Dom. 9, 22; 53, 136; id. Fam. 13, 75, 1; Spart. Had. 3; Flor. 1, 18, 9 (1, 13, 19).—
(β).
With imperf. indic.:
num infitiari potes te illo ipso die meis praesidiis circumclusum commovere te non potuisse, cum tu nostra... caede contentum esse dicebas?
Cic. Cat. 1, 3, 7; id. Sest. 63, 131; id. Cael. 24, 59.—
(γ).
Cum with pres. indic., a past tense in principal sentence (mostly poet.):
nox erat et placidum carpebant fessa soporem Corpora... cum medio volvuntur sidera lapsu, Cum tacet omnis ager, etc.,
Verg. A. 4, 522; 8, 407; 12, 114; id. E. 8, 15; Hor. S. 1, 10, 31; Plin. Ep. 6, 16, 22.—
(δ).
Imperf. subj.: qui... accensi nulla deinde vi sustineri potuere, cum compulsi in castra Romani rursus obsiderentur, in consequence of which ( = ita ut), Liv. 3, 5, 8.—
(ε).
So freq. cum quidem, always with indic.:
sed uterque noster cedere cogebatur, cum quidem ille pollicitus est, se quod velletis esse facturum,
Cic. Phil. 9, 4, 9; id. Fl. 22, 53; id. Pis. 9, 21; 34, 83 and 84; id. Leg. 2, 6, 14; id. Sen. 4, 11; Suet. Caes. 50; Spart. Had. 9; id. Ael. Ver. 4.—
b.
Cum tamen, at which time however, and yet, while nevertheless, representing the principal sentence as concessive, analogous to qui tamen (v. tamen).
(α).
With indic., like qui tamen, always, except for particular reasons:
fit gemitus omnium et clamor, cum tamen a praesenti supplicio tuo continuit populus Romanus se, etc.,
Cic. Verr. 1, 5, 29, § 74; id. Pis. 12, 27; Liv. 6, 42, 11; Verg. A. 9, 513; Tac. H. 1, 62; so,
cum nihilo magis,
Nep. Dat. 10, 3; passing over into inverted cum clauses (4. b.), as Sall. J. 98, 2; Liv. 27, 20, 11.—
(β).
With subj., Cic. Phil. 2, 18, 45; id. Fam. 1, 9, 10; Liv. 4, 31, 6 (where the clause with cum is adverbial).—
6.
Cum interea (interim).
a.
Adverbial (rare).
(α).
Temporal with subj.; with subj. imperf., while, Cic. Verr. 2, 3, 25, § 62; with pluperf. subj., after, id. ib. 1, 2, 9, § 25; id. Fam. 15, 43.—
(β).
Adversative, with subj., whereas during this time. (1) Pres.:
simulat se eorum praesidio conflteri, cum interea aliud quiddam jam diu machinetur,
Cic. Verr. 1, 6, 15; Val. Max. 2, 9, 1; Sen. Q. N. 1, prol. 14.—(2) With perf. subj.:
cum tu interim vero numquam significaris sententiam tuam,
Cic. Pis. 4, 9; id. Rosc. Am. 5, 11 dub.; Val. Max. 7, 8, 6.—(3) With imperf. subj., Cic. Sull. 5, 6; Plin. Pan. 76, 1.—
b.
Relative, always with indic., in class. writings always referring to a period during which, belonging,
(α).
To the attributive clauses (v. 2. supra). (1) In pres.:
anni sunt octo... cum interea Cluentianae pecuniae vestigium nullum invenitis,
Cic. Clu. 30, 82; Liv. 5, 54, 5; Plaut. Stich. 1, 1, 33.— (2) In imperf., Ter. Hec. 3, 4, 8 (2. c.).—
(β).
To the inverted clauses (4.):
tanta erat in his locis multitudo cum interim Rufio noster... hominem percussit,
Cic. Att. 5, 2, 2.—So probably: cum interim Gallus quidam processit, Quadrig. ap. Gell. 9, 13, 7; Cic. Fam. 3, 6, 5; id. Pis. 38, 92 sq.; id. Tusc. 4, 3, 6; Sall. J. 12, 5; 49, 4; Liv. 3, 37, 5; Val. Max. 8, 1, 3; 9, 7, 2; Sen. Ira, 2, 33, 4; Tac. H. 1, 60; with indefinite pres. indic. in both terms, Sen. Cons. Marc. 11, 5.—
(γ).
To the additional clauses (5.). (1) With perf. indic., Plaut. Men. 3, 1, 3; Flor. 4, 2, 69; 4, 12, 33; with inf. in oblique discourse, Liv. 4, 51, 4; 6, 27, 6.—(2) Post-Aug., and in Nep., = cum tamen (5. b.), while nevertheless, whereas, with pres. or perf. indic.:
post Leuctricam pugnam Lacedaemonii se numquam refecerunt... cum interim Agesilaus non destitit patriam juvare,
Nep. Ages. 7, 1: cum interim Oedipodis ossa... colis, Val. Max. 5, 3, ext. 3; 3, 4, 5; 4, 4, 1; Quint. 10, 1, 18; 10, 1, 11; 12, 10, 67; Tac. H. 4, 42; Suet. Claud. 6; Flor. 4, 12, 33.
F.
In clauses completing the idea of the governing verb.
1.
After verbs of perception (videre, perspicere, audire, etc.; audivi cum diceres, etc. = audivi te dicentem).
a.
Dependent on verbs of seeing and feeling.
(α).
With indic.:
nam ipsi vident eorum quom auferimus bona ( = nos auferre or auferentes),
Plaut. Truc. 1, 2, 16; id. Poen. 3, 4, 13; id. Am. 5, 1, 19; id. Bacch. 3, 3, 65; id. Mil. 2, 6, 26:
conspectum est cum obiit,
Liv. 5, 25, 3.—
(β).
With subj.:
is... numquam est conspectus cum veniret,
Cic. Sest. 59, 126:
vidi... Cum tu terga dares,
Ov. M. 13, 224.—
b.
After verbs of hearing, always with subj.:
L. Flaccum ego audivi cum diceret Caeciliam exisse, etc.,
Cic. Div. 1, 46, 104; id. Par. 6, 1, 45; id. de Or. 2, 6, 22; 2, 28, 129; 2, 33, 144; 2, 37, 155; 2, 90, 365; id. Brut. 27, 85; id. Fin. 5, 19, 54; id. Fam. 3, 7, 4; Sen. Ben. 5, 24, 1.—
c.
After memini, with indic. (sc. tempus):
memini quom... haud audebat,
Plaut. Capt. 2, 2, 53:
memini cum mihi desipere videbare,
Cic. Fam. 7, 28, 1.—With subj.:
memini cum velles residere ferventissimo sole,
Sen. Ben. 5, 24, 1.—
2.
After verba adfectuum, with the force of quod, always with indic. (mostly ante-class.).
a.
Verbs of thanking:
habeo gratiam tibi Quom copiam istam mi et potestatem facis,
Plaut. Capt. 2, 3, 14; id. Curc. 5, 3, 21; id. As. 3, 2, 2; id. Most. 2, 2, 2; id. Poen. 1, 2, 46; 5, 4, 84 (99); Ter. And. 4, 4, 32; id. Ad. 1, 2, 59:
tibi maximas gratias ago, cum tantum litterae meae potuerunt, ut eis lectis, etc.,
Cic. Fam. 13, 24, 2.—
b.
Of congratulation:
quom tu's aucta liberis... gratulor,
Plaut. Truc. 2, 4, 33; 2, 6, 35: L. Caesar, O mi Cicero, inquit, gratulor tibi cum tantum vales apud Dolabellam, etc., L. Caesar ap. Cic. Fam. 9, 14, 3; and ib. Att. 14, 17, A, 3.—
c.
Of rejoicing and grieving:
quom istaec res tibi ex sententia Pulcre evenit, gaudeo,
Plaut. Rud. 5, 3, 10; id. Poen. 5, 5, 48:
cum vero in C. Matii familiaritatem venisti, non dici potest quam valde gaudeam,
Cic. Fam. 7, 15, 2; Sall. J. 102, 5.—
d.
Dependent on optative sentences:
di tibi bene faciant semper quom advocatus bene mi ades,
Plaut. Mil. 5, 26; id. Poen. 3, 3, 54; 3, 3, 74; Ter. Ad. 5, 7, 19.
G.
Elliptical usages (without predicate).
1.
Cum maxime.
a.
With ut: hanc Bacchidem Amabat, ut quom maxime, tum Pamphilus ( = ut amabat tum quom maxume amabat, as much as he ever did), Ter. Hec. 1, 2, 40:
etiamne ea neglegamus, quae fiunt cum maxime, quae videmus?
Cic. Har. Resp. 15, 32.—Hence,
b.
By abbreviation: nunc cum maxime or cum maxime alone, now especially, just now: tum cum maxime, just then:
nunc cum maxume operis aliquid facere credo,
Ter. Ad. 4, 1, 2; id. Phorm. 1, 4, 26; id. Heaut. 4, 5, 40:
quae multos jam annos et nunc cum maxime filium interfectum cupit,
Cic. Clu. 5, 12:
castra amissa, et tum cum maxime ardere,
Liv. 40, 32, 1; Curt. 3, 2, 17; Sen. Ira, 1, 16, 3; id. Ben. 3, 3, 3; id. Ep. 55, 1; 55, 11; 81, 7; Tac. Or. 16; 37; Eum. pro Schol. 4; Mamert. 2.—With maxime in adverbial clauses, just while, especially when, Cic. Att. 2, 15, 3; id. Off. 1, 13, 41; id. Fam. 1, 5, a, 2; Liv. 1, 50, 7; 2, 59, 7; 3, 25, 4; 3, 31, 3; 4, 3, 1; 8, 33, 4 et saep.—
2.
Similarly with other superlatives (post-class.):
foliis ternis, aut, cum plurimum, quaternis,
at the utmost, Plin. 25, 10, 74, § 121; 18, 7, 10, § 60:
cum tardissime,
id. 18, 7, 10, § 51:
cum longissime,
Suet. Tib. 38.
H.
For co-ordinate clauses with cum... tum, v. tum, I. A. 3.
II.
Causal, since, because, as.
A.
Anteclass., chiefly with indic.
1.
With pres. indic.:
hoc hic quidem homines tam brevem vitam colunt, Quom hasce herbas hujus modi in suom alvom congerunt,
because, Plaut. Ps. 3, 2, 34; id. Truc. 1, 2, 50; 2, 4, 8:
edepol, merito esse iratum arbitror, Quom apud te tam parva'st ei fides,
since, id. Ps. 1, 5, 62; id. Most. 1, 1, 28; id. Truc. 2, 1, 32; Ter. Phorm. 1, 4, 30; id. Hec. 4, 1, 53.—
2.
With perf. indic.:
praesertim quom is me dignum quoi concrederet Habuit, me habere honorem ejus ingenio decet,
Plaut. As. 1, 1, 66; Ter. And. 3, 2, 8.—
3.
With subj.
a.
By construction of principal sentence: adeon, me fuisse fungum ut qui illi crederem, Quom mi ipsum nomen ejus Clamaret, etc., Plaut. Bacch. 2, 3, 51; id. Capt. 1, 2, 37; Ter. Hec. 3, 2, 6; id. Eun. 3, 5, 18; 5, 2, 24.—
b.
Independent of such construction:
jam istoc probior es meo quidem animo quom in amore temperes,
Plaut. Ep. 1, 2, 8 (bracketed by Goetz;
Brix conjectures temperas): nil miror si lubenter tu hic eras, Quom ego servos quando aspicio hunc lacrumem quia dijungimur,
id. Mil. 4, 8, 18 Lorenz (Brix: quin ego... lacrumo; cf.
Lubbert, Grammat. Stud. II. pp. 133, 137): Nam puerum injussu eredo non tollent meo, Praesertim in ea re quom sit mi adjutrix socrus,
Ter. Hec. 4, 4, 82; so id. Ad. 2, 1, 12.
B.
Class. and post-class., always with subj.
1.
With pres. subj.:
cum ista sis auctoritate, non debes arripere maledictum ex trivio,
Cic. Mur. 6, 13:
cum vita sine amicis insidiarum et metus plena sit, ratio ipsa monet amicitias comparare,
id. Fin. 1, 20, 66:
quae cum ita sint, videamus, etc.,
id. Clu. 44, 123:
quod cum ita sit, etc.,
id. Fam. 3, 1, 1; id. Mur. 1, 2; id. Arch. 5, 10; id. Off. 3, 3, 13; id. Rosc. Am. 8, 22; Liv. 7, 9, 5; 21, 21, 5 et saep.—
2.
With perf. subj.:
cum inimicitiae fuerint numquam, opinio injuriae beneficiis sit exstincta... rei publicae providebo,
Cic. Prov. Cons. 20, 47; id. de Or. 1, 49, 214; the perf. subj. is often retained after a principal predicate in a past tense, id. Clu. 60, 167; id. Fam. 3, 8, 4.—
3.
With imperf. subj.
a.
Denoting both cause and coincidence of time:
vacuum fundum, cum ego adessem, possidere non potuisti,
Auct. Her. 4, 29, 40; Cic. Or. 8, 25:
cum tanta multitudo lapides et tela conicerent, in muro consistendi potestas erat nulli,
Caes. B. G. 2, 6; id. B. C. 3, 1; Liv. 39, 31, 3; 4, 8, 3; 25, 11, 1.—
b.
Denoting cause without time:
cum esset egens, sumptuosus, audax... ad omnem fraudem versare suam mentem coepit,
Cic. Clu. 26, 70:
quod oppidum cum esset altissimo et munitissimo loco, ad existimationem imperii arbitratus sum, comprimere eorum audaciam,
id. Fam. 15, 4, 10; Caes. B. C. 3, 37.—
4.
With pluperf. subj.:
Caesar cum constituisset hiemare in continenti, neque multum aestatis superesset, obsides imperat, etc.,
Caes. B. G. 5, 22.
C.
With adverbs of emphasis.
1.
Praesertim cum, or cum praesertim, = especially since, the more so because:
quae cum ita sint, quid est quod de ejus civitate dubitetis, praesertim cum aliis quoque civitatibus fuerit adscriptus?
Cic. Arch. 5, 10:
cur enim tibi hoc non gratificor nescio, praesertim cum his temporibus audacia pro sapientia liceat uti,
id. Fam. 1, 10, 1:
cum praesertim vos alium miseritis,
id. Imp. Pomp. 5, 12; id. Rosc. Am. 8, 22; id. Prov. Cons. 7, 16 (cum praesertim rarely refers to time, with indic., Sen. Ep. 85, 6).—
2.
Quippe cum represents the conclusion as selfevident, since of course, since obviously:
nihil est virtute amabilius, quippe cum propter virtutem etiam eos, quos numquam videmus, quodammodo diligamus,
Cic. Lael. 8, 28:
numquam ego pecunias istorum, etc., in bonis rebus duxi, quippe cum viderem, etc.,
id. Par. 1, 1, 6; id. Leg. 1, 1, 5; 1, 20, 54; id. Fin. 3, 12, 41; 5, 28, 84; Liv. 4, 27, 8; 4, 57, 10.—Sometimes with indic. if cum refers to time, when of course, if, of course: tu vero etiam si reprehenderes... laetarer: quippe cum in reprehensione est prudentia cum eumeneiai, Cic. Att. 16, 11, 2.—In later writers with indic., because when:
omnia experiri necessitas cogebat: quippe cum primas spes fortuna destituit, futura praesentibus videntur esse potiora,
Curt. 4, 1, 29.—
3.
Utpote cum, seeing that, explanatory, with subj.:
me incommoda valetudo qua jam emerseram, utpote cum sine febri laborassem, tenebat Brundusii,
Cic. Att. 5, 8, 1; Cels. 1 prooem.; Sen. Cons. Marc. 21, 2.
III.
Adversative, while, whereas, denoting a logical contrast with the principal sentence.
A.
Ante-class., chiefly,
1.
With indic.:
hei mihi, insanire me aiunt, ultro quom ipsi insaniunt,
Plaut. Men. 5, 2, 80; id. Stich. 1, 37; id. Bacch. 5, 2, 5; Ter. Phorm. prol. 23; 2, 2, 26.—
2.
Subj.
a.
By construction of principal predicate:
tibi obtemperem quom tu mihi nequeas?
Plaut. Most. 4, 2, 16 (4, 1, 50).—
b.
Independent of construction: edepol, Cupido, quom tam pausillus sis, nimis multum vales, Naev. ap. Non. p. 421, 25 (Lubbert conjectures quom [p. 496] tu's tam pausillus):
eo vos madefacitis, quom ego sim hic siccus?
Plaut. Ps. 1, 2, 52.
B.
Class. and post-class., always with subj.
1.
With pres. subj.:
cum de bonis et de caede agatur, testimonium dicturus est is qui et sector est et sicarius,
Cic. Rosc. Am. 36, 103; id. Clu. 24, 65; id. Leg. 1, 7, 22:
et cum tibi, viro, liceat purpura in veste stragula uti, matrem familias tuam purpureum amiculum habere non sines?
Liv. 34, 7, 3; Sen. Prov. 4, 10; id. Clem. 1, 18, 2; id. Ben. 2, 16, 1.—
2.
With perf. subj.: an tu, cum omnem auctoritatem universi ordinis pro pignore putaris, eamque... concideris, me his existimas pignoribus terreri? Crass. ap. Cic. de Or. 3, 1, 4:
indignatur exul aliquid sibi deesse, cum defuerit Scipioni dos?
Sen. Cons. Helv. 12, 7; id. Ira, 3, 12, 7; freq. pres. and perf. subj. retained, if dependent on preterites, Cic. Brut. 71, 250; id. Agr. 3, 2, 5.—
3.
With imperf. subj.:
ita, cum maximis eum rebus liberares, perparvam amicitiae culpam relinquebas,
Cic. Deiot. 3, 10:
hunc Egnatium censores, cum patrem eicerent, retinuerunt,
id. Clu. 48, 135:
eorum erat V. milium numerus, cum ipsi non amplius octingentos equites haberent,
Caes. B. G. 4, 11; Liv. 1, 55, 3; Cic. de Or. 1, 1, 1; 1, 53, 227; 2, 50, 203; id. Clu. 5, 12; id. Ac. 1, 10, 38 sq.; Liv. 39, 49, 1; Val. Max. 1, 6, 11; 3, 2, 10 fin. —
4.
With pluperf. subj.:
Socratis ingenium immortalitati scriptis suis Plato tradidit, cum ipse litteram Socrates nullam reliquisset,
Cic. de Or. 3, 16, 60; id. Ac. 2, 1, 2; id. Prov. Cons. 11, 27; Val. Max. 1, 8, 11.
IV.
Concessive, although, denoting a reason for the contrary of the principal sentence.
A.
Ante-class., mostly with indic.
1.
Indic.:
qui it lavatum In balineas, quom ibi sedulo sua vestimenta servat, Tam subripiuntur,
Plaut. Rud. 2, 3, 52; Ter. Eun. 2, 2, 12; Plaut. Poen. 1, 2, 26; id. Truc. 1, 2, 89 (95); id. Stich. 1, 2, 67.—
2.
With subj.: nihilominus ipsi lucet, quom illi accenderit, Enn. ap. Cic. Off. 1, 16, 51 (Trag. Rel. v. 389 Rib.).
B.
Class. and post-class., always with subj.
1.
Pres. subj.:
testis est Graecia, quae cum eloquentiae studio sit incensa, jamdiuque excellat in ea... tamen omnis artis vetustiores habet,
Cic. Brut. 7, 26:
nam (Druentia) cum aquae vim vehat ingentem, non tamen navium patiens est,
Liv. 21, 31, 11.—
2.
Imperf. subj.:
ego autem, cum consilium tuum probarem, et idem ipse sentirem, nihil proficiebam,
Cic. Fam. 4, 1, 1:
non poterant tamen, cum cuperent, Apronium imitari,
id. Verr. 2, 3, 34, § 78; id. de Or. 1, 28, 126; id. Brut. 7, 28; 91, 314; id. Inv. 2, 31, 97; id. Clu. 40, 110; Caes. B. G. 5, 40; Liv. 5, 38, 5; Nep. Att. 13, 1; so,
quae cum ita essent... tamen,
although this was so, Cic. Clu. 34, 94; id. Fam. 2, 16, 2.—
3.
With pluperf. subj.:
cui cum Cato et Caninius intercessissent, tamen est perscripta,
Cic. Fam. 1, 2, 4:
patrem meum, cum proscriptus non esset, jugulastis,
id. Rosc. Am. 11, 32.
V.
In hypothetical clauses, always with imperf. or pluperf. subj., = si, but defining an assumed or fictitious time.
1.
With imperf. subj.:
quis ex populo, cum Scaevolam dicentem audiret in ea causa, quicquam politius aut elegantius exspectaret?
Cic. Brut. 55, 194:
etiam tum quiesceretis cum rem publicam a facinorosissimis sicariis esse oppressam videretis?
id. Sest. 38, 81; id. Rosc. Am. 31, 86; id. Verr. 2, 1, 10, §§ 28 and 29.—
2.
With pluperf. subj.:
quod esset judicium cum de Verris turpissimo comitatu tres recuperatorum nomine adsedissent?
Cic. Verr. 2, 3, 12, § 30:
mors cum exstinxisset invidiam, res ejus gestae sempiterni nominis glorianiterentur,
id. Balb. 6, 16.

Lewis & Short latin dictionary > Cum
9 cum

1.
cum (archaic form COM, found in an inscr., COM PREIVATVD; in MSS. sometimes quom or quum), prep. with abl. [for skom, Sanscr. root sak, together; cf. sequor, and Gr. koinos, sun], designates in gen. accompaniment, community, connection of one object with another (opp. sine, separatim, etc.), with, together, together with, in connection or company with, along with; sometimes also to be translated and.
I.
In gen., Plaut. Am. prol. 95:
qui cum Amphitruone abiit hinc in exercitum,
id. ib. prol. 125:
cum Pansā vixi in Pompeiano,
Cic. Att. 14, 20, 4:
semper ille antea cum uxore, tum sine eā,
id. Mil. 21, 55:
quibuscum essem libenter,
id. Fam. 5, 21, 1; cf.:
cum quibus in ceteris intellegis afuisse,
id. Sull. 3, 7:
si cenas hodie mecum,
Hor. Ep. 1, 7, 70:
vagamur egentes cum conjugibus et liberis,
Cic. Att. 8, 2, 3:
errare malo cum Platone, etc.,
id. Tusc. 1, 17, 39:
qui unum imperium unumque magistratum cum ipsis habeant,
Caes. B. G. 2, 3 et saep.—
b.
In an expression of displeasure:
in' hinc, quo dignus, cum donis tuis Tam lepidis,
Ter. Eun. 4, 3, 9; cf. Plaut. Most. 2, 2, 33; Ter. And. 5, 4, 38; id. Eun. 1, 2, 73; id. Heaut. 4, 6, 7 al.—
B.
In a designation of time with which some action concurs:
egone abs te abii hinc hodie cum diluculo?
Plaut. Am. 2, 2, 121; so,
cum primo luci,
id. Cist. 2, 1, 58:
cras cum filio cum primo luci ibo hinc,
Ter. Ad. 5, 3, 55; Cic. Off. 3, 31, 112; cf.:
cum primā luce,
id. Att. 4, 3, 4; and:
cum primo lumine solis,
Verg. A. 7, 130: cum primo mane, Auct. B. Afr. 62: cum mane, Lucil. ap. Diom. p. 372 P:
pariter cum ortu solis,
Sall. J. 106, 5:
pariter cum occasu solis,
id. ib. 68, 2; cf.:
cum sole reliquit,
Verg. A. 3, 568 et saep.:
mane cum luci simul,
Plaut. Merc. 2, 1, 31; v. simul: exiit cum nuntio (i. e. at the same time with, etc.), Caes. B. G. 5, 46; cf.: cum his nuntius Romam ad consulendum redit ( = hama toisde), Liv. 1, 32, 10:
simul cum dono designavit templo Jovis fines,
id. 1, 10, 5; cf.:
et vixisse cum re publicā pariter, et cum illā simul extinctus esse videatur,
Cic. de Or. 3, 3, 10.—
C.
In designating the relations, circumstances, way, and manner with which any act is connected, by which it is accompanied, under or in which it takes place, etc., with, in, under, in the midst of, among, to, at: aliquid cum malo suo facere, Plaut. Bacch. 3, 4, 4; cf.:
cum magnā calamitate et prope pernicie civitatis,
Cic. Verr. 2, 1, 24, § 63:
cum summā rei publicae salute et cum tuā peste ac pernicie cumque eorum exitio, qui, etc.,
id. Cat. 1, 13, 33:
cum magno provinciae periculo,
Caes. B. G. 1, 10:
cum summo probro,
Ter. And. 5, 3, 10: cum summo terrore hominum, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 24, 6:
cum summā tuā dignitate,
Cic. Fin. 4, 22, 61:
cum bonā alite,
Cat. 61, 19:
ferendum hoc onus est cum labore,
Plaut. Am. 1, 1, 21; cf. Cic. N. D. 2, 23, 59:
multis cum lacrimis aliquem obsecrare,
amid many tears, Caes. B. G. 1, 20; cf.:
hunc ipsum abstulit magno cum gemitu civitatis,
Cic. Verr. 2, 1, 19, § 49:
orare cum lacrimis coepere,
Liv. 5, 30, 5:
si minus cum curā aut cautelā locus loquendi lectus est,
Plaut. Mil. 3, 1, 6 Ritschl; so,
cum curā,
Cic. Inv. 1, 39, 70; Sall. J. 54, 1; Liv. 22, 42, 5 et saep.; cf.:
cum summo studio,
Sall. C. 51, 38:
cum quanto studio periculoque,
Liv. 8, 25, 12 al.:
cum multā venustate et omni sale,
Cic. Fin. 1, 3, 9:
summā cum celeritate ad exercitum rediit,
Hirt. B. G. 8, 52:
maximo cum clamore involant,
Plaut. Am. 1, 1, 89:
cum clamore,
Liv. 2, 23, 8; 5, 45, 2:
cum clamore ac tumultu,
id. 9, 31, 8; cf.:
Athenienses cum silentio auditi sunt,
id. 38, 10, 4; 7, 35, 1:
illud cum pace agemus,
Cic. Tusc. 5, 29, 83:
cum bonā pace,
Liv. 1, 24, 3; 21, 24, 5:
cum bonā gratiā,
Cic. Fat. 4, 7:
cum bonā veniā,
Liv. 29, 1, 7; cf.:
cum veniā,
Ov. Tr. 4, 1, 104; Quint. 10, 1, 72:
cum virtute vivere,
Cic. Fin. 3, 8, 29; cf. id. ib. 2, 11, 34:
cum judicio,
Quint. 10, 1, 8:
cum firmā memoriā,
id. 5, 10, 54:
legata cum fide ac sine calumniā persolvere,
Suet. Calig. 16:
spolia in aede... cum sollemni dedicatione dono fixit,
Liv. 4, 20, 3.—
b.
Attributively, with subst.:
et huic proelium cum Tuscis ad Janiculum erat crimini,
Liv. 2, 52, 7 Weissenb. ad loc.:
frumenti cum summā caritate inopia erat,
id. 2, 12, 1; 2, 5, 2; 7, 29, 3.—
2.
Cum eo quod, ut, or ne (in an amplification or limitation), with the circumstance or in the regard that, on or under the condition, with the exception, that, etc. (except once in Cic. epistt. not ante-Aug.).
(α).
Cum eo quod, with indic., Quint. 12, 10, 47 Spald.; 10, 7, 13; so,
cum eo quidem, quod, etc.,
id. 2, 4, 30. —With subj.:
sit sane, quoniam ita tu vis: sed tamen cum eo, credo, quod sine peccato meo fiat,
Cic. Att. 6, 1, 7.—
(β).
With ut:
Antium nova colonia missa cum eo, ut Antiatibus permitteretur, si et ipsi adscribi coloni vellent,
Liv. 8, 14, 8; so id. 8, 14, 2; 30, 10, 21; 36, 5, 3; Cels. 3, 22.—So with tamen:
cum eo tamen, ut nullo tempore is... non sit sustinendus,
Cels. 3, 5 fin.; 4, 6 fin. —
(γ).
With ne:
obsequar voluntati tuae cum eo, ne dubites, etc.,
Col. 5, 1, 4:
cum eo, ne amplius quam has urant,
Cels. 7, 22; and with tamen:
cum eo tamen, ne, etc.,
id. 2, 17.—
3.
Cum dis volentibus, etc., with God's help, by the will of the gods, sun theôi:
cum divis volentibus quodque bene eveniat mando tibi, Mani, etc.,
Cato, R. R. 141, 1: volentibu' cum magnis dis, Enn. ap. Cic. Off. 1, 12, 38:
agite, cum dis bene juvantibus arma capite,
Liv. 21, 43, 7; so,
cum superis,
Claud. Cons. Stil. III. p. 174.—
4.
Cum with an ordinal number (cum octavo, cum decimo, etc.) for our - fold, in economical lang., of the multiplication of cultivated products:
ut ex eodem semine aliubi cum decimo redeat, aliubi cum quinto decimo,
ten-, fifteenfold, Varr. R. R. 1, 44, 1; so,
cum octavo, cum decimo,
Cic. Verr. 2, 3, 47, § 112:
cum centesimo,
Plin. 18, 10, 21, § 95; cf. with a subst.:
cum centesimā fruge agricolis faenus reddente terrā,
id. 5, 4, 3, § 24.—
D.
With a means or instrument, considered as attending or accompanying the actor in his action (so most freq. anteclass., or in the poets and scientific writers): acribus inter se cum armis confligere, Lucil. ap. Non. p. 261, 6: effundit voces proprio cum pectore, Enn. ap. Serv. ad Verg. G. 2, 424: cum voce maximā conclamat, Claud. Quadrig. ap. Gell. 9, 13, 10:
cum linguā lingere,
Cat. 98, 3:
cum suo gurgite accepit venientem (fluvius),
Verg. A. 9, 816:
cum vino et oleo ungere,
Veg. 1, 11, 8 et saep.:
terra in Augurum libris scripta cum R uno,
Varr. L. L. 5, § 21 Müll.
II.
In partic.
A.
Completing the meaning of verbs.
1.
With verbs of union, connection, and agreement: cum veteribus copiis se conjungere, Caes. B. G. 1, 37:
ut proprie cohaereat cum narratione,
Auct. Her. 1, 7, 11:
(haec) arbitror mihi constare cum ceteris scriptoribus,
id. 1, 9, 16:
interfectam esse... convenit mihi cum adversariis,
id. 1, 10, 17; cf. Cic. Inv. 1, 22, 31:
quī autem poterat in gratiam redire cum Oppianico Cluentius?
id. Clu. 31, 86:
hanc sententiam cum virtute congruere semper,
id. Off. 3, 3, 13:
foedera quibus etiam cum hoste devincitur fides,
id. ib. 3, 31, 111:
capita nominis Latini stare ac sentire cum rege videbant,
Liv. 1, 52, 4:
cum aliquo in gratiam redire,
id. 3, 58, 4:
stabat cum eo senatūs majestas,
id. 8, 34, 1:
conjurasse cum Pausaniā,
Curt. 7, 1, 6:
Autronium secum facere,
Cic. Sull. 13, 36; cf. also conecto, colligo, consentio, compono, etc.—
2.
Of companionship, association, sharing, etc.:
cum his me oblecto, qui res gestas aut orationes scripserunt suas,
Cic. de Or. 2, 14, 61:
quoniam vivitur, non cum perfectis hominibus, sed cum iis, etc.,
id. Off. 1, 15, 46:
nulla (societas) carior quam ea quae cum re publicā est unicuique nostrum,
id. ib. 1, 17, 51:
cum civibus vivere,
id. ib. 1, 34, 124:
cum M. Fabio mihi summus usus est,
id. Fam. 9, 25, 2; cf.:
cum quibus publice privatimque hospitia amicitiasque junxerant,
Liv. 1, 45, 2:
partiri cum Dinaeā matre jussit,
Cic. Clu. 7, 21:
cum Baebio communicare,
id. ib. 16, 47; cf.
of local association, nearness: cum mortuā jugulatum servum nudum positurum ait,
Liv. 1, 58, 4:
duos tamen pudor cum eo tenuit,
id. 2, 10, 5.—
3.
Of intercourse, traffic, etc.:
cum aliquo agere,
to deal with, Cic. Ac. 2, 35, 112; Caes. B. G. 1, 13:
cum eo Accius injuriarum agit,
Auct. Her. 1, 14, 24:
si par est agere cum civibus,
Cic. Off. 2, 23, 83; 3, 22, 88; id. Scaur. 10, 20; cf. id. Fam. 5, 18, 1; Liv. 1, 19, 7; 3, 9, 13; 4, 15, 2; Val. Max. 4, 3, 8:
si mihi cum Peripateticis res esset,
Cic. Ac. 2, 35, 112:
tecum enim mihi res est,
id. Rosc. Am. 30, 84:
uni tibi et cum singulis res est,
Liv. 2, 12, 11:
pacem cum Sabinis facere,
Cic. Off. 3, 30, 109.—Esp.: agere cum aliquo, to have a lawsuit with, Gai Inst. 4, 87; 4, 114 et saep.; v. ago, II. B. 8. a., and II. B. 9.; consisto, I. B. 5.; cf. also pango, etc.—
4.
Of deliberation and discussion:
haec ego cum ipsis philosophis disserebam,
Cic. de Or. 1, 13, 57:
tempus cum conjuratis consultando absumunt,
Liv. 2, 4, 3 et saep.; v. also cogito, reputo, dubito, etc.—
5.
Of strife, difference, etc.:
quibuscum continenter bellum gerunt,
Caes. B. G. 1, 1:
cum Cleanthe quam multis rebus Chrysippus dissidet!
Cic. Ac. 2, 47, 143:
neque tam quererer cum deo quod, etc.,
id. ib. 2, 25, 81:
cum quo Antiochum saepe disputantem audiebam,
id. ib. 2, 4, 11:
cum stomacheretur cum Metello,
id. Or. 2, 66, 267:
manu cum hoste confligere,
id. Off. 1, 23, 81:
utilia cum honestis pugnare,
id. ib. 3, 7, 34: cum Catone dissentire. id. ib. 3, 22, 88:
cum majoribus nostris bella gessit,
id. Scaur. 19, 45; Liv. 1, 35, 7; 7, 22, 4:
cum Auruncis bellum inire,
id. 2, 16, 8; cf.:
cum Volscis aequo Marte discessum est,
id. 2, 40, 14:
inimicitias cum Africano gerere,
Val. Max. 4, 1, 8; Sen. Vit. Beat. 2, 3:
cum Scipione dissentire,
Val. Max. 4, 1, 12:
cum utrāque (uxore) divortium fecit,
Suet. Claud. 26; cf. also certo, pugno, discrepo, differo, distraho, dissentio, etc.—
6.
Of comparison:
nec Arcesilae calumnia conferenda est cum Democriti verecundiā,
Cic. Ac. 2, 5, 14:
hanc rationem dicendi cum imperatoris laude comparare,
id. de Or. 1, 2, 8:
conferam Sullamne cum Junio,
id. Clu. 34, 94:
(orationem) cum magnitudine utilitatis comparare,
id. Off. 2, 6, 20.—
B.
Pregn., implying the notion of being furnished, endowed, clothed with any thing, or of possessing, holding, suffering under, etc., in a lit. and trop. sense: ille vir haud magnā cum re sed plenus fidei, Enn. ap. Cic. Sen. 1, 1 (cf. the antith.:
hominem sine re, sine fide,
Cic. Cael. 32, 78):
a portu illuc nunc cum laternā advenit,
Plaut. Am. prol. 149:
cadus cum vino,
id. Stich. 5, 1, 7; cf. id. Pers. 2, 3, 15:
olla cum aquā,
Cato, R. R. 156:
arcula cum ornamentis,
Plaut. Most. 1, 3, 91:
fiscos cum pecuniā Siciliensi,
Cic. Verr. 1, 8, 22:
onerariae naves cum commeatu,
Liv. 30, 24, 5 et saep.:
cum servili schemā,
Plaut. Am. prol. 117;
so of clothing,
id. Rud. 1, 4, 31; Cic. Verr. 2, 4, 24, § 54; 2, 5, 13, § 31; [p. 490] id. Rab. Post. 10, 27; Liv. 35, 34, 7; Suet. Claud. 13; Sil. 1, 94 et saep.:
ut ne quis cum telo servus esset,
Cic. Verr. 2, 5, 3, § 7;
so of weapons,
id. Phil. 2, 8, 19; cf.:
inmissi cum falcibus, etc.,
id. Tusc. 5, 23, 65:
vidi argenteum Cupidinem cum lampade,
holding, id. Verr. 2, 2, 47, § 115:
simulacrum Cereris cum faucibus,
id. ib. 2, 4, 49, §
109: cum elephanti capite puer natus,
Liv. 27, 11, 5; cf.:
cum quinque pedibus natus,
id. 30, 2, 10; 33, 1, 11; 27, 4, 14 al.: omnia cum pulchris animis Romana juventus, Enn. ap. Don. ad Ter. Phorm. 3, 1, 1; cf.
Ter. ib.: Minucius cum vulnere gravi relatus in castra,
Liv. 9, 44, 14:
te Romam venisse cum febri,
Cic. Att. 6, 9, 1; so id. de Or. 3, 2, 6; id. Clu. 62, 175: cum eisdem suis vitiis nobilissimus, with all his faults, i. e. in spite of, id. ib. 40, 112:
ex eis qui cum imperio sint,
id. Fam. 1, 1, 3 Manut.; cf.:
cum imperio aut magistratu,
Suet. Tib. 12 Bremi; v. imperium.—
C.
With idem (never of the identity of two subjects, but freq. of the relation of two subjects to the same object, etc.;
v. Krebs, Antibarb. p. 538): tibi mecum in eodem est pistrino vivendum,
Cic. de Or. 2, 33, 144:
quandoque tu... omnibus in eisdem flagitiis mecum versatus es,
id. Verr. 2, 3, 80, § 187:
Numidae... in eādem mecum Africā geniti,
Liv. 30, 12, 15; 28, 28, 14; Tac. A. 15, 2; Val. Max. 6, 5, 3.—
D.
In the adverb. phrase, cum primis, with the foremost, i.e. especially, particularly (rare), Cic. Verr. 2, 2, 28, § 68; id. Brut. 62, 224.—Post-class. also as one word: cumprīmis, Gell. 1, 12, 7 al.
► a.
Cum in anastrophe. So always with the pers. pron.: mecum, tecum, secum, nobiscum, etc.; cf. Cic. Or. 45, 154; Prisc. pp. 949 and 988 P.; and in gen. with the rel. pron.:
quocum (quīcum), quacum, quibuscum, quīcum (for quocum),
Cic. Or. 45, 154; Liv. 38, 9, 2; Cic. Att. 5, 1, 4; id. Verr. 2, 2, 31, §§ 76 and 77; Caes. B. G. 1, 8; Cic. Rep. 1, 10, 15; id. Att. 4, 9, 2; id. Off. 1, 35, 126; Quint. 8, 6, 65; 10, 5, 7; 11, 2, 38. But where cum is emphatic, or a demonstrative pron. is understood, cum is placed before the rel.; cf.:
his de rebus velim cum Pompeio, cum Camillo, cum quibus vobis videbitur, consideretis,
Cic. Fam. 14, 14, 3:
adhibuit sibi quindecim principes cum quibus causas cognovit,
id. Off. 2, 23, 82; Liv. 1, 45, 2.—
b.
Before et... et, connecting two substt.:
cum et diurno et nocturno metu,
Cic. Tusc. 5, 23, 66.
III.
In compounds the primitive form com was alone in use, and was unchanged before b, p, m: comburo, compono, committo, and a few words beginning with vowels: comes, comitium, and comitor; m was assimilated before r: corripio; often before l: colligo or conligo; rarely before n, as connumero, but usually dropped: conecto, conitor, conubium; with the change of m into n before all the remaining consonants: concutio, condono, confero, congero, conqueror, consumo, contero, convinco; so, conjicio, etc., but more usually conicio; and with the rejection of m before vowels and before h: coarguo, coëo, coinquino, coopto, cohibeo.—
B.
It designates,
1.
A being or bringing together of several objects: coëo, colloquor, convivor, etc.: colligo, compono, condo, etc.—
2.
The completeness, perfecting of any act, and thus gives intensity to the signif. of the simple word, as in commaculo, commendo, concito, etc., comminuo, concerpo, concido, convello, etc.
2.
Cum (ante-class. quom; freq. in MSS. of Cicero; the post-class. form quum is incorrectly given in many MSS. and edd.), conj. [pronom. stem ka- or kva- with acc. case ending].
I.
Of time, when, as, while, sometimes = after, since.
A.
In adverbial clauses dependent on non-preterite predicates.
1.
The time designated by cum being indefinite, when, if, whenever, always with indic., except in the instances A. 2.
a.
Cum with pres. indic., often equivalent to si.
(α).
With principal predicate in pres.:
nam omnes id faciunt quom se amari intellegunt,
Plaut. Truc. prol. 17:
facile, quom valemus, recta consilia aegrotis damus,
Ter. And. 2, 1, 9; Plaut. Ep. 1, 2, 44; id. Poen. 4, 2, 20; id. Truc. 1, 1, 46; Ter. Phorm. 2, 1, 11:
cum semen maturum habet, tum tempestiva est,
Cato, R. R. 17; 41: quid? tum cum es iratus, permittis illi iracundiae dominationem animi tui? Cic. Rep. 1, 38, 59:
cum permagna praemia sunt, est causa peccandi,
id. Off. 3, 20, 79; id. de Or. 3, 23, 87:
quidam vivere tunc incipiunt cum desinendum est,
Sen. Ep. 23, 11.—
(β).
With principal predicate in fut. (rare):
ad cujus igitur fidem confugiet cum per ejus fidem laeditur cui se commiserit?
Cic. Rosc. Am. 40, 116; id. Leg. 3, 10, 24; id. Fl. 17, 40; Verg. A. 12, 208.—
(γ).
With principal predicate in logical perf. (mostly poet.):
haud invito ad auris sermo mi accessit tuos, Quom te postputasse omnis res prae parente intellego,
Ter. Hec. 3, 5, 33:
qui cum levati morbo videntur, in eum de integro inciderunt,
Cic. Fam. 12, 30, 2:
(dolor) Cum furit... Profuit incensos aestus avertere ( = prodest),
Verg. G. 3, 457:
nemo non, cum alteri prodest, sibi profuit,
Sen. Ep. 81, 19; Cic. Att. 4, 18, 1; Liv. 8, 8, 11; Verg. A. 9, 435; id. G. 1, 288.—
b.
With logical perf. indic.
(α).
With principal predicate in pres. (very freq.), the perf. translated either by English pres. perf. or by pres.: omnia sunt incerta cum a jure discessum est, when we ( once) disregard the law, Cic. Fam. 9, 16, 1:
gubernatores cum exultantes loligines viderunt... tempestatem significari putant,
id. Div. 2, 70, 145:
cum depulsi sunt agni a matribus, diligentia adhibenda est ne, etc.,
Varr. R. R. 2, 2, 17:
cum ejus generis copia defecit, ad innocentium supplicia descendunt,
Caes. B. G. 6, 16, 5:
(hostis) cum intravit... modum a captivis non accipit,
Sen. Ira, 1, 8, 2:
quia enim, cum prima cognovi, jungere extrema cupio,
Plin. Ep. 7, 10, 1; Cic. Or. 1, 33, 153; id. Div. 2, 26, 56; id. Brut. 24, 93; id. Cat. 4, 6, 12; id. Fam. 6, 3, 3; Auct. Her. 4, 50, 63; Caes. B. G. 4, 33; 5, 21; Liv. 22, 9, 8; 34, 31, 4; Val. Max. 8, 10 prooem.; 9, 6 init.; Sen. Ep. 3, 2; 21, 9; id. Cons. Helv. 13, 2; Curt. 3, 3, 18; Plin. 18, 7, 10, § 60; Quint. 4, 2, 122; 10, 7, 14.—In oblique clauses the perf. indic. may remain, or may be changed into perf. subj., even after preterites, Cic. Off. 1, 28, 26; 2, 20, 69.—
(β).
With principal predicate in fut. ( poet.), Ov. P. 1, 5, 47.—
(γ).
With two logical perff. (rare):
cum id factum est, tamen grex dominum non mutavit,
Varr. R. R. 2, 2, 6:
quae cum se disposuit... summum bonum tetigit,
Sen. Vit. Beat. 8, 5; id. Tranq. 17, 11; id. Ben. 1, 1, 5. —
c.
With fut.
(α).
With principal predicate in fut.:
ita fere officia reperientur, cum quaeretur, quid deceat, etc.,
Cic. Off. 1, 34, 125; Auct. Her. 2, 7, 10; 2, 12, 17.— So with principal predicate in fut. imper:
etiam tum cum verisimile erit aliquem commisisse... latratote,
Cic. Rosc. Am. 20, 57, id. Mur. 31, 65; id. Att. 3, 8, 4; Liv. 35, 19, 6.—
(β).
With principal predicate in pres.:
in talibus... stabilitas amicitiae confirmari potest, cum homines cupiditatibus imperabunt,
Cic. Lael. 22, 82; Val. Max. 4, 8 prooem.—
d.
With fut. perf.
(α).
With principal predicate in pres.:
quam (spem), cum in otium venerimus, habere volumus,
Cic. Att. 1, 7:
nec irascimur illis cum sessorem recusaverint,
Sen. Const. 12, 3; id. Cons. Marc. 7, 2.—
(β).
With principal predicate in fut. indic.:
cum haec erunt considerata, statim nostrae legis expositione... utemur,
Auct. Her. 2, 10, 15:
cum viderit secari patrem suum filiumve, vir bonus non flebit?
Sen. Ira, 1, 12, 1.—In oblique clauses, dependent on preterites, it is changed to the pluperf. subj.:
qui tum demum beatum terrarum orbem futurum praedicavit cum aut sapientes regnare, aut reges sapere coepissent,
Val. Max. 7, 2, ext. 4.—
(γ).
With principal predicate in fut. imper.:
cum tempestates pluviae fuerint, videtote quot dies, etc.,
Cato, R. R. 2, 3; 25 init.; 38.—
(δ).
With two fut. perff.:
cum bene cesserit negotiatio, multum militia retulerit,
Sen. Cons. Helv. 10, 6.—
e.
In partic.
(α).
In definitions with pres, indic.:
humile genus est (causae) cum contempta res adfertur,
Auct. Her. 1, 3, 5:
purgatio est cum factum conceditur, culpa removetur,
Cic. Inv. 1, 11, 15: maxima est capitis deminutio cum aliquis simul et civitatem et libertatem amittit, Gai Inst. 1, 160; Auct. Her. 1, 46; 2, 4, 6; 4, 12, 17; 4, 53, 66 et saep. —
(β).
Etiam cum (less freq. cum etiam), even when (nearly = etiamsi), always with indic. if dependent on other than preterite predicates. (1) With pres.: qui cavet ne decipiatur, vix cavet, quom etiam cavet, Plaut. Capt. 2, 2, 5:
in quo scelere, etiam cum multae causae convenisse... videntur, tamen non temere creditur,
Cic. Rosc. Am. 22, 62:
qui incolunt maritimas urbis, etiam cum manent corpore, animo tamen excursant,
id. Rep. 2, 4, 7; Curt. 6, 3, 10; Plin. Ep. 1, 8, 6.—(2) With fut.:
etiam cum potentes nocere intendent,
Sen. Const. 4, 1. —(3) With fut. perf.:
cum etiam plus contenderimus, etc.,
Cic. Fam. 1, 8, 7; Sen. Ben. 4, 13, 3.—(4) In oblique clauses with imperf. subj., Cic. Fragm. Tog. Cand. 15.—
(γ).
Anteclass. with indic. in addressing indefinite persons in rules, after imper.:
sorba in sapa cum vis condere, arida facias,
Cato, R. R. 7 fin. — Always with indic. if a certain person is addressed; cf. Cic. Rep. 1, 38, 59 (l. A. 1. a. a supra); id. Verr. 2, 1, 18, § 47.—
2.
With subj. referring to indefinite time.
a.
With the 2d pers. sing., used in an indefinite sense ( you = one, any one).
(α).
With pres. subj.:
acerbum'st pro benefactis quom mali messim metas,
Plaut. Ep. 5, 2, 53:
quom faciem videas, videtur esse quantivis preti,
Ter. And. 5, 2, 15; Plaut. Cas. 3, 2, 32; id. Bacch. 3, 3, 38; id. Merc. 3, 2, 7 and 8 et saep.:
difficile est tacere cum doleas,
Cic. Sull. 10, 31:
etiam interpretatio nominis habet acumen cum ad ridiculum convertas,
id. de Or. 2, 63, 257; 2, 64, 259; 2, 67, 269; 2, 75, 305; 3, 38, 156; Sen. Ep. 75, 4 et saep.—
(β).
With perf. subj.:
difficile est cum praestare omnibus concupieris, servare aequitatem,
Cic. Off. 1, 19, 64:
quos (versus) cum cantu spoliaveris, nuda paene remanet oratio,
id. Or. 55, 183; id. Lael. 21, 77; id. Inv. 1, 47, 88; Sall. C. 12, 3; 51, 24; 58, 16.—
b.
In the jurists, in a clause exemplifying a general rule: cum ergo ita scriptum sit Heres Titius esto, addicere debemus, Gai Inst. 2, 165; so id. ib. 4, 97; 3, 161; Auct. Her. 4, 31, 42.—
c.
In the phrase audio cum dicat (I. F. 1, b. infra):
saepe soleo audire Roscium cum ita dicat se, etc.,
Cic. de Or. 2, 28, 129.—
d.
When, after cum, an imperfect or pluperfect is used as a logical tense (post-Aug.): non tulit gratis qui cum rogasset accepit, who has asked for the favor, and, etc., Sen. Ben. 2, 1, 4; 2, 3, 1; 2, 13, 2; id. Ep. 86, 8.—
e.
If the principal predicate is a potential subjunctive, an indefinite clause with a present or future after cum is always in the same mood:
caveto quom ventus siet aut imber, effodias aut seras,
Cato, R. R. 28:
quis tam dissoluto animo est qui, haec cum videat, tacere ac neglegere possit?
Cic. Rosc. Am. 11, 32; id. Planc. 39, 94; id. Clu. 55, 153; id. Inv. 1, 4, 87; 1, 51, 95; Auct. Her. 4, 6, 9; 4, 32, 43.—
3.
Of definite time, always with indic. (for exceptions, v. 4. infra), when, if, while (for the distinction between cum and si, cf.:
formam mihi totius rei publicae, si jam es Romae, aut cum eris, velim mittas,
Cic. Att. 6, 3, 4:
quae si prodierit, atque adeo cum prodierit—scio enim proditurum esse—audiet,
id. Rosc. Am. 25, 100:
si damnatus eris, atque adeo cum damnatus eris—nam dubitatio quae poterit esse? etc.,
id. Verr. 2, 3, 29, § 70; id. Or. 2, 75, 304; Sen. Ep. 83, 10).
a.
Cum with pres. indic.
(α).
Principal predicate in pres.:
certe, edepol, quom illum contemplo et formam cognosco meam... nimis simili'st mei,
Plaut. Am. 1, 1, 288; so id. Poen. 1, 2, 71; id. Pers. 4, 4, 15; Ter. Hec. 3, 3, 45: Py. Ne fle. Ph. Non queo Quom te video, Plaut. Mil. 4, 8, 14; id. Am. 1, 1, 260; id. Rud. 3, 4, 38:
potestne tibi ulla spes salutis ostendi cum recordaris in deos immortalis quam impius... fueris?
Cic. Verr. 2, 1, 18, § 47: cum hoc vereor, et cupio tibi... parcere, rursus immuto voluntatem meam ( = while), id. Rosc. Am. 34, 95; Serv. ap. Cic. Fam. 4, 5, 4:
equidem cum... recordor, vix aetatem Alexandri suffecturam fuisse reor ad unum bellum,
Liv. 9, 19, 12; Cic. Planc. 12, 29; id. Clu. 10, 29; Liv. 40, 46, 3:
quod cum ita est,
if this is so, Quint. 24, 58 (cf.:
quodsi ita est,
Cic. Mur. 2, 5); so,
often, nunc cum: qui modo nusquam conparebas, nunc quom conpares, peris,
Plaut. Aul. 4, 4, 2; so id. ib. 1, 3, 35; 2, 2, 17; id. As. 1, 2, 18; Ter. Heaut. 3, 1, 39:
nos de injusto rege nihil loquimur, nunc cum de ipsa regali re publica quaerimus,
Cic. Rep. 3, 35, 47; Liv. 44, 39, 7.—So with logical perf. for the pres., Quint. 4, 2, 122.—But Cicero always uses nunc cum with a subj. when the clause, while designating present time, generally [p. 491] in opposition to a former time, implies a reason for the principal action, now that:
quodsi tum, cum res publica severitatem desiderabat, vici naturam, etc., nunc cum omnes me causae ad misericordiam... vocent, quanto tandem studio, etc.,
Cic. Mur. 2, 3, 6; id. Fam. 9, 16, 7; id. Font. 15, 35 (25); id. Imp. Pomp. 10, 27; 17, 50; not found in later writers, except in the Gallic panegyrists, e. g. Eum. Grat. Act. 2 init. —
(β).
With principal predicate in the logical perf., if (ante-class.):
Curculio hercle verba mihi dedit quom cogito,
Plaut. Curc. 4, 4, 27:
sed tandem, quom recogito, qui potis est scire, haec scire me?
id. Stich. 2, 1, 29; id. Mil. 4, 8, 64.—
b.
Cum with logical perf. indic.
(α).
Principal predicate in pres.:
ergo quom optume fecisti, nunc adest occasio Benefacta cumulare,
after doing excellently, Plaut. Capt. 2, 3, 63: quo etiam major vir habendus est (Numa), cum illam sapientiam constituendae civitatis duobus prope saeculis ante cognovit, quam, etc. ( = siquidem, if he has; seeing that he has), Cic. de Or. 2, 37, 154; Verg. A. 9, 249.—
(β).
With principal predicate in fut. ( poet.):
at cumst imposta corona, Clamabis capiti vina subisse meo (est imposta = erit imposta),
Prop. 4 (5), 2, 30.—
c.
With fut.
(α).
With principal predicate in fut.:
quom videbis tum scies,
Plaut. Bacch. 1, 2, 37; id. Am. 3, 3, 15; id. Men. 5, 7, 7; Ter. Phorm. 1, 2, 82; id. Heaut. prol. 33:
sed cum certum sciam faciam te paulo ante certiorem,
Cic. Fam. 9, 23; 3, 11, 3; 12, 30, 5; 14, 3, 4; id. Q. Fr. 3, 8, 2; Liv. 3, 53, 10.—
(β).
With principal predicate in fut. perf.:
cum tu haec leges, ego jam annuum munus confecero,
Cic. Fam. 2, 12, 1.—
(γ).
With principal predicate in imper. fut.:
mox quom imitabor Sauream, caveto ne succenseas,
Plaut. As. 2, 2, 105; id. Mil. 3, 3, 59.—
(δ).
With principal predicate in subj. (potential):
cum testes ex Sicilia dabo, quem volet ille eligat,
Cic. Verr. 2, 4, 22, § 48; id. Off. 1, 34, 122; 3, 10, 46; id. Att. 4, 9, 1; 4, 10, 2; 4, 17, 1 et saep.—
(ε).
In oblique clauses, after preterites, changed into imperf. subj., Caes. B. C. 2, 40; after other tenses it is either changed into pres. subj. or remains unchanged, Cic. Fam. 1, 56, 2; 1, 7, 4; Sall. C. 58, 8.—
d.
With fut. perf.
(α).
With principal predicate in fut.:
mox dabo quom ab re divina rediero,
Plaut. Poen. 1, 2, 193; id. Am. 1, 1, 43; 1, 2, 4; Ter. Phorm. 1, 4, 8:
cum haec docuero, tum illud ostendam, etc.,
Cic. Clu. 4, 9; id. Verr. 2, 1, 1, § 3; id. de Or. 2, 33, 143; 2, 59, 239; id. Att. 3, 23, 5 et saep.—In oblique clauses, after preterites, the fut. perf. is changed into pluperf. subj., Cic. Rosc. Am. 10, 28; 28, 78; Liv. 1, 56, 11; 5, 30, 1; after other tenses, and often in oblique oration, it remains unchanged, or is changed into perf. subj., Cic. Verr. 2, 5, 71, § 183; id. Fam. 2, 5, 2 dub.; Liv. 21, 13, 8; 3, 56, 10.—
(β).
With principal predicate in imper. (almost always fut. imper.):
quod quom dixero, si placuerit, Facitote,
Ter. Eun. 5, 8, 37:
cum ego Granium testem produxero, refellito, si poteris,
Cic. Verr. 2, 5, 59, § 154; id. Marcell. 9, 27; id. Fam. 16, 4, 3; Tac. A. 1, 22.—With pres. imper., Liv. 24, 38, 7.—
(γ).
With principal predicate in subj. (potential):
quae cum omnia collegeris, tum ipse velim judices satisne videatur,
Cic. Fam. 5, 2, 4; id. Or. 13, 41 dub.—In oblique clauses, after non-preterites, the fut. perf. remains unchanged:
oro, ne me hodie, cum isti respondero, putetis, etc.,
Cic. Phil. 2, 5, 10; id. Clu. 2, 6.—
4.
With subj. in definite time.
a.
Sometimes in oblique construction (3. c. e; 3. d. a).—
b.
Sometimes by attraction:
curata fac sint quom a foro redeam domum,
Plaut. Aul. 2, 3, 6; 2, 3, 11; id. Stich. 1, 2, 8; id. Curc. 2, 2, 3:
non admirere cum ego ipse me id ex te primum audisse confitear?
Cic. Planc. 24, 58. —
c.
In the semi-causal connection nunc cum, v. 3, a. a fin. supra.
B.
In adverbial anterior clauses dependent on preterite predicates, the time of the cum clause preceding that of the principal sentence (always with subj., except in the instances mentioned 2.; 3. a; and 5.), when, after.
1.
With pluperf. subj. (so generally): quom socios nostros mandisset impius Cyclops, Liv. And. Fragm. ap. Prisc. 8, p. 817 (Lubbert conjectures, without sufficient reason, mandit sex): quom saucius multifariam ibi factus esset, tamen volnus capiti nullum evenit, Cato, Orig. ap. Gell. 3, 7, 19:
portisculus signum cum dare coepisset,
Enn. Ann. v. 234 Vahl.:
quom testamento patris partisset bona,
Afran. Com. Rel. v. 50 Rib.: quem quom ibi vidissent Hortensius Postumiusque, Lucil. ap. Non. p. 4, 32; Enn. Ann. v. 241 Vahl.; Turp. Com. Rel. v. 48 Rib.; Lucil. ap. Non. p. 394, 27 (the MSS. reading:
quom venisset,
Plaut. As. 2, 3, 15, is corrupt):
audivi summos homines cum quaestor ex Macedonia venissem Athenas,
Cic. de Or. 1, 11, 45:
haec cum Crassus dixisset, silentium est consecutum,
id. ib. 1, 35, 160:
cum Thebani Lacedaemonios bello superavissent... aeneum statuerunt tropaeum,
id. Inv. 2, 23, 69:
Dionysius cum fanum Proserpinae Locris expilavisset, navigabat Syracusas,
id. N. D. 3, 34, 83:
eo cum venisset, animadvertit ad alteram ripam magnas esse copias hostium,
Caes. B. G. 5, 18:
Tarquinius et Tullia minor... cum domos vacuas novo matrimonio fecissent, junguntur nuptiis,
Liv. 1, 46, 9 et saep. —
2.
With pluperf. indic.
a.
Ante-class. in place of the class. subj.:
idem me pridem quom ei advorsum veneram, Facere atriensem voluerat,
Plaut. Cas. 2, 8, 28:
Quid ais? Quom intellexeras, id consilium capere, quor non dixti extemplo,
Ter. And. 3, 2, 38.—
b.
If the pluperfect is a virtual imperfect, designating the time at which the main action took place, the principal predicate being likewise in the pluperfect, when the clause would require an indicative if placed in the imperfect (3. a. a): exspectationem nobis non parvam adtuleras cum scripseras Varronem tibi confirmasse, etc. ( = exspectabam cum legebam; cf. C. 3, a. a, 2.), Cic. Att. 3, 18, 1; cf. Cael. ap. Cic. Fam. 8, 9, 2, where the cum clause is relative; v. E.: Romae haud minus terroris... erat quam fuerat biennio ante cum castra Punica objecta Romanis moenibus fuerant (C. 3. a. a, 1.), Liv. 27, 44, 1; so id. 5, 28, 1; 26, 40, 17; 44, 10, 1.—
c.
If the clause indicates that the time of the main action is a period, subsequent to that of the action designated by the pluperfect:
nam tum cum in Asia res magnas permulti amiserant, scimus Romae, solutione impedita, fidem concidisse,
Cic. Imp. Pomp. 7, 19:
cum ea consecutus nondum eram... tamen ista vestra nomina numquam sum admiratus,
id. Fam. 3, 7, 5; id. Verr. 2, 5, 69, § 178; id. Inv. 2, 42, 124; Caes. B. G. 7, 35; Liv. 24, 7, 1 sq.; Nep. Dat. 6, 5; Curt. 9, 10, 12; Verg. A. 5, 42.—
3.
If both predicates denote repeated action, the anterior clause with cum has the pluperf. indic. or subj.
a.
With pluperf. indic.
(α).
With principal predicate in imperf. indic. (so almost always in Cicero and Caesar; not in the poets, nor in Vell., Val. Max., Tac., Suet., or Plin.), whenever:
cum ad aliquod oppidum venerat, eadem lectica usque ad cubiculum deferebatur,
Cic. Verr. 2, 5, 11, § 27; 2, 1, 46, § 120; 2, 3, 67, § 156; 2, 4, 61, § 137; 2, 5, 10, § 27; id. Fl. 7, 16; 10, 21; id. Agr. 2, 26, 68; id. Or. 32, 113; id. Brut. 24, 93:
(Cassi vellaunus) cum equitatus noster se in agros ejecerat, essedarios ex silvis emittebat,
Caes. B. G. 5, 19; 3, 14; 3, 15; 4, 7; 5, 35; 7, 22; id. B. C. 1, 58; Sall. J. 92, 8; 44, 4:
cum comminus venerant, gladiis a velitibus trucidabantur,
Liv. 38, 21, 12; Nep. Epam. 3, 6; Sen. Ep. 11, 4; Curt. 3, 10, 8; 3, 10, 11; Quint. 7, 1, 4; Gell. 15, 22, 5; 17, 18, 3; Gai Inst. 4, 15; Pacat. 9.—
(β).
With principal predicate in perf. indic.:
Pacuvius qui Syriam usu suam fecit, cum vino... sibi parentaverat,
Sen. Ep. 12, 8; 108, 14.—
b.
With pluperf. subj., an imperf. indic. in principal sentence:
cum fossam latam cubiculari lecto circumdedisset, ejusque transitum... conjunxisset, eum ipse detorquebat,
Cic. Tusc. 5, 20, 59; id. Verr. 2, 3, 41, § 94:
cum cohortes ex acie procucurrissent, Numidae... effugiebant, etc.,
Caes. B. C. 2, 41:
cum in jus duci debitorem vidissent, undique convolabant,
Liv. 2, 27, 8; 25, 3, 11; 5, 48, 2.—
4.
In anterior clauses with imperf. subj.
(α).
When the principal clause expresses an immediate consequence ( = pluperf. subj.):
Demaratus cum audiret dominationem Cypseli confirmari, defugit patriam ( = cum audivisset),
Cic. Rep. 2, 19, 34; Caes. B. G. 5, 17 et saep.—
(β).
Where both verbs relate to one transaction, especially in remarks and replies:
(Epaminondas) cum gravi vulnere exanimari se videret, quaesivit salvusne esset clipeus, etc.,
Cic. Fin. 2, 30, 97:
cum ex eo quaereretur quid esset dolus magnus, respondebat, etc.,
id. Off. 3. 14, 60; id. Or. 2, 69, 278; id. Rosc. Am. 25, 70; Liv. 3, 71, 4 et saep.—
(γ).
When the principal action takes place during the action of the dependent clause:
qui cum unum jam et alterum diem desideraretur, neque in eis locis inveniretur... liberti Asuvii in eum invadunt, etc.,
Cic. Clu. 13, 38.—
5.
For the perf. indic. instead of pluperf. subj. v. C. 1. d. infra.
C.
In adverbial clauses of coincident time dependent on preterites ( = eo tempore quo), the clause with cum designating the time at which or during which the main action took place, when, as, while.[The theory of the use of tenses and moods in these clauses is not fully settled. The older grammarians require the indicative if cum denotes pure time, but the subjunctive if denoting cause or relations similar to cause. Zumpt and others acknowledge that the rule is frequently not observed, attributing this to the predilection of the Latin language for the subjunctive. Recently Hoffmann (Zeitpartikeln der Lateinischen Sprache, 1st ed. 1860; 2d ed. 1873) and Lubbert (Syntax von Quom, 1870) have advanced the theory that cum requires the indicative if denoting absolute time, but the subjunctive if denoting relative time. They define absolute time as time co-ordinate or parallel with, or logically independent of, the time of the principal action, which performs the function of a chronological date for the principal action, and they consider it as a criterion that the clause might have constituted an independent sentence; while relative time is logically subordinate to the principal action. Hoffmann condenses his theory in the following words: cum with indicative names and describes the time at which the action of the principal sentence took place; cum with the subjunctive, on the contrary, designates the point of time at which, or the space of time during which, the action expressed in the principal sentence commenced or ended. The chief objections to this theory are: (1) Its vagueness.—(2) The facts that in many instances cum with the subjunctive clearly dates the main action (C. 3. a. b, 2, and 4.; C. 3. a. 5.; C. 3. b. b, 3. and 5.; C. 3. b. g infra); that many of the subjunctive clauses with cum may be transformed into independent sentences (C. 3. b. b, 2. and 3. infra); that many indicative clauses with cum are logically subordinate to the main action (C. 3. a. a, 2. infra), and that when both moods are used in two co-ordinated clauses with cum belonging to the same main sentence, Hoffmann must account for the difference of the moods by explanations not drawn from his theory (Cic. Agr. 2, 64, 64; id. Clu. 30, 83; id. Div. 1, 43, 97; id. Fin. 2, 19, 61; id. de Or. 67, 272; Caes. B. C. 2, 17; Liv. 6, 40, 17; 30, 44, 10).—(3) The impossibility of clearly drawing the line between logical co-ordination and subordination; and the fact that, wherever it is drawn, there will be many passages not accounted for (cf. 1. init. and many passages under C. 3. a. a, 3.; C. 3. a. d; C. 3. b. g, etc.).—(4) That the supposed use of cum with the imperfect indicative is inconsistent with the received doctrine that the imperfect always designates a time relative to another time—a difficulty not satisfactorily met by Hoffman's assumption of an aoristic imperfect.]GENERAL RULE.—The predicate after cum is in the perfect indicative (or historical present) if the action is conceived as a point of time coincident with the time of the main action. It is either in the imperfect indicative or in the imperfect subjunctive if the action is conceived as occupying a period of time within which the main action took place (e. g.:
quid enim meus frater ab arte adjuvari potuit, cum... furem se videre respondit? Quid in omni oratione Crassus... cum pro Cn. Plancio diceret?
Cic. de Or. 2, 54, 220;
where dicebat might stand for diceret, but not responderet for respondit: cum ad tribum Polliam ventum est, et praeco cunctaretur, etc.,
Liv. 29, 37, 8; cf.:
cum tecum Ephesi collocutus sum,
Cic. Fam. 13, 55, 1; and:
cum te Puteolis prosequerer,
id. ib. 3, 10, 8: cum primum lex coepta ferri est, Liv 3, 14, 4; and: cum [p. 492] ferretur lex, id. 5, 30, 4;
also,
Cic. Fam. 4, 3, 1, and Liv. 3, 58, 7).
1.
Both predicates in the perf. indic. (or histor. pres.), both clauses denoting points of time (the principal predicate may be in any verbal form implying a perfect).
a.
The clause expressing a momentary action:
posticulum hoc recepit quom aedis vendidit, Flaut. Trin. 1, 2, 157: scilicet qui dudum tecum venit cum pallam mihi Detulisti,
id. Men. 2, 3, 46; prol. 62; id. Poen. 4, 2, 82; id. Ep. 2, 2, 33; Ter. Hec. 4, 1, 57; id. Heaut. 2, 3, 21 et saep.:
non tum cum emisti fundum Tusculanum, in leporario apri fuerunt,
Varr. R. R. 3, 3, 8:
in judiciis quanta vis esset didicit cum est absolutus,
Cic. Tog. Cand. Fragm. 4:
per tuas statuas vero cum dixit, vehementer risimus,
id. de Or. 2, 59, 242:
cum occiditur Sex. Roscius, (servi) ibidem fuerunt,
id. Rosc. Am. 41, 120; id. Verr. 2, 2, 29, § 70; 1, 4, 11; 2, 2, 66, § 160; 2, 3, 47, § 112; id. Caecin. 29, 85; id. Sest. 55, 157; id. Phil. 2, 9, 21; id. Rep. 6, 22, 24; id. Fam. 9, 15, 2; id. Att. 2, 1, 5 et saep.:
tunc flesse decuit cum adempta sunt nobis arma,
Liv. 3, 55, 10; 10, 6, 8; 28, 42, 14; 42, 46, 1; Vitr. 2, 8, 12; 2, 1, 7; 2, 9, 15;
6, 7, 4: semel dumtaxat vultum mutavit, tunc cum... anulum in profundum dejecit,
Val. Max. 6, 9, 6; 8, 8, ext. 1; 9, 1, ext. 1;
9, 8, 1: rerum natura... cum visum est deinde, (filium tuum) repetiit,
Sen. Cons. Polyb. 10, 4; 11, 2; id. Q. N. 1, 11, 3; 6, 25, 4:
accepimus et serpentem latrasse cum pulsus est regno Tarquinius,
Plin. 8, 41, 63, § 153; 2, 24, 22, § 90; 2, 52, 53, § 139; Suet. Claud. 21; Hor. S. 2, 3, 61; Ov. Tr. 5, 11, 8; Tib. 3, 5, 18; Mart. 5, 49, 9.—So, cum primum, when first, the first time that, as soon as:
jube vinum dari: jam dudum factum'st quom primum bibi,
Plaut. As. 5, 2, 40; id. Cas. prol. 17; Ter. Hec. alt. prol. 31; id. And. prol. 1; id. Eun. 3, 3, 4:
Pompeius cum primum contionem habuit... ostendit, etc.,
Cic. Verr. 1, 15, 45; id. Fam. 2, 9, 1; Liv. 3, 55, 10; 25, 6, 2; 25, 29, 4; 31, 3, 1; 40, 8, 1; 42, 34, 3; Curt. 6, 11, 23; but with imperf. subj. when referring to a per. of time:
ipse cum primum pabuli copia esse inciperet, ad exercitum venit,
Caes. B. G. 2, 2.—In the poets and later writers, the imperf. subj. often occurs where classic prose has the perf. indic.:
effice ut idem status sit cum exigis qui fuit cum promitterem,
Sen. Ben. 4, 39, 4:
tum lacrimare debueras cum equo calcaria subderes,
Curt. 7, 2, 6; Suet. Claud. 6; Ov. P. 4, 12, 28.—
b.
If the clause denotes a state, condition, or action of longer duration, it takes the perf. indic. if asserted as a complete fact without regard to what happened during its progress (virtual point of time):
in quem Juppiter se convertit cum exportavit per mare... Europen,
Varr. R. R. 2, 5, 5:
ne cum in Sicilia quidem (bellum) fuit... pars ejus belli in Italiam ulla pervasit,
Cic. Verr. 2, 5, 2, § 6:
nempe eo (lituo) Romulus regiones direxit tum cum urbem condidit,
id. Div. 1, 17, 30; id. Verr. 2, 3, 54, § 125; id. Lig. 7, 20; id. Rep. 3, 32, 44:
non tibi, cum in conspectu Roma fuit, succurrit? etc.,
Liv. 2, 40, 7; 34, 3, 7; Nep. Iphicr. 2, 4; id. Pelop. 4, 3.—
c.
With perf. indic., by the time when, before, referring to facts which actually occurred before the action of the principal sentence:
ab Anaximandro moniti Lacedaemonii sunt ut urbem... linquerent, quod terrae motus instaret, tum cum... urbs tota corruit,
Cic. Div. 1, 50, 112; Liv. 22, 36, 4; 34, 31, 15; Prop. 2, 32 (3, 30), 53.—
d.
With perf. indic. when actions in immediate sequence are represented as coincident:
ad quem cum accessimus, Appio, subridens, Recipis nos, inquit, etc.,
Varr. R. R. 3, 2, 2:
me primus dolor percussit, Cotta cum est expulsus,
Cic. Brut. 89, 303:
itaque ne tum quidem cum classem perdidisti, Mamertinis navem imperare ausus es,
id. Verr. 2, 5, 23, § 59:
haec cum facta sunt in concilio, magna spe et laetitia omnium discessum est,
Caes. B. C. 3, 87:
cum Thessalos in armis esse nuntiatum est, Ap. Claudium... senatus misit,
Liv. 42, 5, 8:
Gracchus cum ex Sardinia rediit, orationem ad populum habuit,
Gell. 15, 12, 1; Cic. Imp. Pomp. 1, 2; id. Deiot. 6, 17; id. Top. 16, 61; id. Div. 1, 43, 98; id. Fam. 5, 21, 2; Liv. 4, 44, 10; 4, 60, 8; 9, 25, 2; 22, 14, 12; Nep. Dat. 11, 1; Suet. Caes. 31; Gell. 1, 23, 5; Prop. 3, 20, 37 (4, 21, 7).—Hence a perf. indic. in co-ordination with pluperf. subj.: cum sol nocte visus esset... et cum caelum discessisse visum est (decemviri ad libros ire jussi sunt), Cic. Div. 1, 43, 97.—
2.
With a perf. indic. (or histor. pres.), the principal predicate in imperf.
a.
The action falling within the time of the principal predicate:
set Stalagmus quojus erat tunc nationis, quom hinc abit?
Plaut. Capt. 4, 2, 107; id. Rud. 3, 6, 9; Ter. Eun. 2, 3, 51:
haec Crassi oratio cum edita est, quattuor et triginta tum habebat annos, etc.,
Cic. Brut. 43, 161:
eo cum venio, praetor quiescebat,
id. Verr. 2, 4, 14, § 32; 2, 5, 69, § 178; id. Fl. 13, 20; id. Pis. 1, 2; id. Lig. 1, 3; id. Phil. 2, 21, 52; 3, 4, 11; id. Fam. 13, 35, 2; id. Att. 6, 1, 13:
cum Caesari in Galliam venit, alterius factionis principes erant Aedui, alterius Sequani,
Caes. B. G. 6, 12; Sall. J. 71, 1:
cum haec accepta clades est, jam C. Horatius et T. Menenius consules erant,
Liv. 2, 51, 1; 21, 39, 4; 23, 49, 5; 28, 27, 14; 34, 16, 6;
45, 39, 1: merito me non adgnoscis, nam cum hoc factum est, integer eram,
Sen. Ben. 5, 24, 3.—Post-class. writers generally use imperf. subj.:
beneficium ei videberis dedisse cui tunc inimicissimus eras cum dares?
Sen. Ben. 5, 19, 7:
bona quoque, quae tunc habuit cum damnaretur, publicabuntur,
Dig. 28, 18, § 1:
pauper Fabricius (erat) Pyrrhi cum sperneret aurum,
Claud. IV. Cons. Hon. 413.—
b.
The action strictly anterior to the principal sentence, rare (1. d.): nam quod conabar cum interventum'st dicere, nunc expedibo, Pac. ap. Non. p. 505, 3 (Trag. Rel. v. 65 Rib.):
cum est ad nos adlatum de temeritate eorum, etc., cetera mihi facillima videbantur... multaque mihi veniebant in mentem, etc.,
Cic. Fam. 3, 10, 1; Sall. C. 51, 32; Verg. A. 6, 515; id. E. 3, 14.—
3.
The predicate after cum conceived as a period or space of time (including repeated action) is either in the imperf. indic. or imperf. subj. [In ante-classical writers and Cicero the imperf. indic. very frequent, and largely prevailing over the subj., except that when the principal predicate denotes a point of time (with perf.), Cicero commonly uses the subj.; the imperf. indic. occurs in Cicero 241 times; in Caesar once with the force of a relativeclause (B. G. 1, 40, 5), and 3 times of repeated action; in Nep. once of repeated action (Att. 9, 6); in Sall. twice (J. 31, 20; id. H. 1, 48, 6 Dietsch); in Liv. 22 times; in Verg. 4 times; in Ovid twice; in Tib. twice; in Prop. 3 times; in Val. Max. twice; then it disappears (except once each in Tac. and Mart.), but reappears in Gaius (3 times), Gellius (twice), and the Gallic panegyrists (several times)].
a.
Both predicates denoting spaces of time, the principal predicate always in the imperf. indic. unless the mood is changed by other influences.
(α).
Cum with the imperf. indic. (1) In express or implied opposition to other periods of time, esp. with tum or tunc:
eademne erat haec disciplina tibi quom tu adulescens eras?
Plaut. Bacch. 3, 3, 17:
alium esse censes nunc me atque olim quom dabam?
Ter. And. 3, 3, 13; Plaut. Capt. 2, 1, 50; id. Most. 1, 3, 64; id. Mil. 2, 2, 26; Ter. And. 1, 1, 69; Enn. ap. Cic. Brut. 19, 76 (Ann. v. 222 Vahl.):
qui cum plures erant, paucis nobis exaequari non poterant, hi postquam pauciores sunt, etc.,
Auct. Her. 4, 18, 25:
qui (Pompeius) cum omnes Caesarem metuebamus ipse eum diligebat, postquam ille metuere coepit, etc.,
Cic. Att. 8, 1, 4:
res per eosdem creditores per quos cum tu aderas agebatur,
id. Fam. 1, 1, 1 (cf.:
Senatus consultum factum est de ambitu in Afranii sententiam quam ego dixeram cum tu adesses,
id. Q. Fr. 2, 9, 3):
Trebellium valde jam diligit: oderat tum cum ille tabulis novis adversabatur,
id. Phil. 6, 4, 11:
non tam id sentiebam cum fruebar, quam tunc cum carebam,
id. Red. Quir. 1, 3:
etenim tunc esset hoc animadvertendum cum classis Syracusis proficiebatur,
id. Verr. 2, 5, 43, § 111 (so 111 times in Cicero, including the instances where the principal predicate is in the perf.):
cum captivis redemptio negabatur, nos vulgo homines laudabant, nunc deteriore condicione sumus, etc.,
Liv. 25, 6, 14; 10, 7, 2; 33, 34, 3; 34, 4, 10; 44, 36, 8; 45, 38, 1; Ov. P. 2, 6, 9; id. M. 13, 473; Val. Max. 6, 3, 1; 4, 1, 10; Mart. 12, 70, 10; Gai Inst. 1, 184; Eum. Grat. Act. 6; cf.: cur eum, cum in consilium iretur, Cluentius et Canutius abesse patiebantur? Cur cum in consilium mittebant, Stajenum judicem qui pecuniam dederant, non requirebant? Cic. Clu. 30, 83 (cum iretur, of the time when the judges retired; cum mittebant, of the previous time, when the parties were asked about the closing of the case; opp. cum iretur).—Poets, even in the class. per., sometimes use the subj. in dependence upon the indic.:
hic subito quantus cum viveret esse solebat, Exit humo,
Ov. M. 13, 441. —(2) The principal predicate denoting a mental act or reflection occasioned by, or accompanying the action of the clause with cum (mostly ante-class. and in Cicero):
desipiebam mentis cum illa scripta mittebam tibi,
Plaut. Ep. 1, 2, 35; id. Aul. 2, 2, 1; id. Ps. 1, 5, 86:
sed tu cum et tuos amicos in provinciam quasi in praedam invitabas, et cum eis praedabare, et... non statuebas tibi rationem esse reddendam?
Cic. Verr. 2, 2, 11, § 29:
illas res tantas cum gerebam, non mihi mors, non exsilium ob oculos versabatur?
id. Sest. 21, 47; id. Cat. 3, 1, 3; 3, 7, 16; id. Verr. 2, 2, 10, § 26; 2, 2, 13, § 33; 2, 2, 35, § 86; 2, 3, 86, § 198; 2, 5, 21, § 54; id. Fl. 1, 1; id. Deiot. 1, 3; 8, 23; id. Pis. 24, 56 and 57; id. Ac. 2, 28, 89; id. Or. 13, 41; id. Tusc. 2, 15, 43; id. Fam. 7, 9, 5 (22 times); Sall. H. 1, 48, 6 Dietsch (cf.:
num P. Decius cum se devoveret, et equo admisso in mediam aciem Latinorum inruebat, aliquid... cogitabat?
Cic. Fin. 2, 19, 61; cum se devoveret explains the circumstances of inruebat; hence acc. to 3. a. b, 2. in subj.; cf. Madv. ad loc., who reads devoverat).—(3) If the predicate after cum has a meaning peculiar to the imperf. indic., which by the use of the subj. would be effaced: quod erat os tuum, cum videbas eos homines, quorum ex bonis istum anulus aureus donabas? (descriptive imperf.) Cic. Verr. 2, 3, 80, § 187; so,
fulgentis gladios hostium videbant Decii, cum in aciem eorum inruebant,
id. Tusc. 2, 24, 59: cum de plebe consulem non accipiebat ( = accipere nolebat, conative imperf.), id. Brut. 14, 55:
cum vim quae esset in sensibus explicabamus, etc.,
id. Ac. 2, 12, 37 (the verbum dicendi refers to a certain stage in the discourse, for which Cicero uses the imperf. indic. in independent sentences, e. g. N. D. 3, 29, 71; 3, 6, 15; de Or. 1, 53, 230; 2, 19, 83; 2, 84, 341); so,
equidem... risum vix tenebam, cum Attico Lysiae Catonem nostrum comparabas,
id. Brut. 8, 293:
cum censebam,
id. de Or. 1, 62, 264:
cum dicebam,
id. Fam. 6, 1, 5:
cum ponebas,
id. Fin. 2, 19, 63; so esp. in Cicero's letters the phrase cum haec scribebam = while I am writing this, to preserve the meaning of an epistolary tense, referring to a state, condition, or action in progress at the time of writing the letter:
res, cum haec scribebam, erat in extremum adducta discrimen,
id. Fam. 12, 6, 2; 3, 12, 2; 5, 12, 2; 6, 4, 1; id. Att. 5, 20, 5 et saep.; cum haec scriberem, scripsissem, scripsi, are not epistolary tenses, but refer to events happening after the letter or part of it was finished, = when I wrote, had written, id. ib. 2, 15, 3; 10, 4, 7; 4, 10, 2; id. Q. Fr. 3, 1, 6, § 19; Cael. ap. Cic. Fam. 8, 6, 5; 8, 13, 2;
sometimes cum dabam = cum scribebam,
Cic. Fam. 12, 16, 3 (but cf.:
cum scriberem, as epistolary tense, in oblique discourse,
id. Att. 15, 13, 7).—(4) The coincidence in time of two actions is made emphatic, = eo ipso tempore quo:
tum cum insula Delos... nihil timebat, non modo provinciis sed etiam Appia via jam carebamus,
Cic. Imp. Pomp. 18, 55; id. Phil. 1, 15, 36; 13, 8, 17; id. Sull. 10, 31; id. Tusc. 2, 8, 20; id. Off. 3, 27, 100; id. Dom. 45, 118.—
(β).
The predicate after cum is in the imperf. subj. (1) To impart to the clause a causal, adversative or concessive meaning besides the temporal relation:
antea cum equester ordo judicaret, improbi magistratus in provinciis inserviebant publicanis (a logical consequence),
Cic. Verr. 2, 3, 41, § 94:
sed cum jam honores (Hortensii) et illa senior auctoritas gravius quiddam requireret, remanebat idem (dicendi genus) nec decebat idem,
id. Brut. 95, 327; id. Phil. 1, 1, 1; id. Rosc. Am. 15, 42; 16, 45; id. Pis. 10, 2; Liv. 25, 13, 1; 26, 5, 1.—(2) To indicate circumstances under which the main action took place, and by which it is explained:
Flaminius, cum tripudio auspicaretur, pullarius diem differebat, etc.,
Cic. Div. 1, 35, 77: [p. 493] equidem cum peterem magistratum, solebam in prensando dimittere a me Scaevolam, id. de Or. 1, 24, 112; id. Inv. 2, 17, 52; Liv. 41, 1, 2 (cf. 3. b. b, 3.).—(3) To describe the locality of the main action: quom essem in provincia legatus, quam plures ad praetores et consules vinum honorarium dabant, Cato ap. Isid. Orig. 20, 3, 8:
Zenonem cum Athenis essem audiebam frequenter,
Cic. N. D. 1, 21, 59; 1, 28, 79; id. Tusc. 2, 14, 34; id. Fam. 3, 8, 5; id. Att. 2, 11, 1; 12, 5, 4; 16, 14, 1; id. Verr. 2, 4, 12, § 29; Liv. 5, 54, 3 (cf. 3. b. b, 4.).—(4) To designate the time of the main action as a condition:
cum ageremus vitae supremum diem, scribebamus hoc,
Cic. Fin. 4, 27, 54:
cum jam in exitu annus esset, Q. Marcius... magistratu abiturus erat,
Liv. 39, 23, 1 (cf. 3. b. b, 5.).—
(γ).
If both the clause with cum and the principal predicate denote repeated action, the predicate with cum in class. prose is in the imperf. indic. or subj. according to the rules under a and b; the principal predicate being always in the imperf. indic.; but in ante-class. writers cum has always the imperf. indic. (1) Imperf. indic.:
tum mi aedes quoque arridebant, quom ad te veniebam, tuae,
Plaut. As. 1, 3, 55; id. Am. 1, 1, 45; id. Rud. 4, 7, 25 sqq.; Ter. Eun. 2, 3, 19; Cinc. de Re Mil. ap. Gell. 16, 4, 5; Asell. ap. Gell. 2, 13, 4; Cic. Att. 2, 7, 4; id. Verr. 2, 2, 13, § 34; Caes. B. C. 1, 79, 2; Gai Inst. 2, 101; Pacat. Pan. 9 fin.:
cum a nostro Catone laudabar vel reprehendi me a ceteris facile patiebar,
Cic. Or. 13, 41; so Nep. Att. 9, 6.—To distinguish from adversative relations, as Cic. Rosc. Com. 3, 9; id. Att. 12, 39, 2; id. de Or. 1, 14, 62; Caes. B. C. 3, 44, 6; Gai Inst. 2, 254.—If only the clause with cum, but not the principal predicate, denotes repeated action, the latter is in the perf., the former in imperf. indic., Caes. B. C. 2, 17; Cic. Arch. 5, 10.—(2) Imperf. subj., mostly denoting circumstances to explain the main action: cum dilectus antiquitus fieret... tribunus militaris adigebat, etc., Cinc. de Re Mil. ap. Gell. 16, 4, 2:
Hortensius cum partiretur tecum causas, prorogandi locum semper tibi relinquebat,
Cic. Brut. 51, 190; id. Div. 1, 45, 102; id. de Or. 1, 54, 232; id. Brut. 62, 222; Liv. 3, 66, 2; 5, 25, 12:
ex hoc effectos panes, cum in colloquiis Pompeiani famem nostris objectarent, vulgo in eos jaciebant (causal),
Caes. B. C. 3, 48; Cic. Fin. 2, 19, 62; so,
according to class. usage,
Sen. Ep. 86, 11; Curt. 5, 2, 7; 6, 5, 18; 7, 3, 13; Suet. Caes. 65;
contrary to class. usage,
Val. Max. 3, 6, 6; Sen. Ep. 30, 7; 77, 8; Tac. H. 2, 91; Spart. Had. 18. —
(δ).
In other instances (which are rare), both moods occur, either without any discrimination, or for special reasons. (1) Ante-class.:
nam quom modo exibat foras, ad portum se aibat ire,
Plaut. Rud. 2, 2, 2. —(2) Class.:
ut, cum L. Opimii causam defendebat, C. Carbo nihil de Gracchi nece negabat, sed id jure factum esse dicebat,
Cic. de Or. 2, 25, 106 (cf.:
nuper cum ego C. Sergii Oratae... causam defenderem, nonne omnis nostra in jure versata defensio est?
id. ib. 1, 39, 178; in each of these sentences the clause with cum sustains exactly the same relation to the principal predicate; but the former has the imperf. in the principal sentence, and in this connection Cic. prefers the indic. after cum):
similiter arbitror... illum (oratorem) de toto illo genere non plus quaesiturum esse, quid dicat, quam Polycletum illum, cum Herculem fingebat, quem ad modum pellem aut hydram fingeret (fingebat, for euphony, in view of the foll. fingeret),
id. de Or. 2, 16, 70; cf.:
nec vero ille artifex cum faceret Jovis formam... contemplabatur aliquem, e quo similitudinem duceret,
id. Or. 2, 9.—Without assignable reason:
casu, cum legerem tuas litteras, Hirtius erat apud me,
Cic. Att. 15, 1, 2; cf.:
Hasdrubal tum forte cum haec gerebantur, apud Syphacem erat,
Liv. 29, 31, 1:
cum haec Romae agebantur, Chalcide Antiochus ipse sollicitabat civitatium animos, etc.,
id. 36, 5, 1; cf.:
cum haec in Hispania gererentur, comitiorum jam appetebat dies,
id. 35, 8, 1 (Weissenb. gerebantur):
cum haec agebantur, Chalcide erat Antiochus,
id. 36, 15, 1; cf.:
cum haec agerentur jam consul via Labicana ad fanum Quietis erat,
id. 4, 41, 8; 35, 2, 1.—(3) PostAug. writers almost always use imperf. subj., disregarding the class. usage: ipsa fruebatur arte cum pingeret (cf. a, 2.), Sen. Ep. 9, 7; id. Cons. Marc. 23, 3; Plin. Pan. 34:
tunc erat mendacio locus cum ignota essent externa... nunc vero, etc. (opposition of times),
Sen. Q. N. 4, 2, 24; so id. Ep. 97, 9; Mart. 2, 61, 1; cf. Don. ad Ter. And. 3, 3, 13 (3. a. a, 1. supra):
cum haec proderem habebant et Caesares juvenes sturnum, etc.,
Plin. 10, 41, 59, § 120.—
b.
If the principal predicate denotes a point of time, and the predicate with cum a period of time, the former is in the perf. indic. unless changed by construction; the latter
(α).
In the imperf. indic., according to the rules a. a, except 2. (1) When the time of the cum clause is opposed to other periods of time:
res quom animam agebat tum esse offusam oportuit,
Plaut. Trin. 4, 3, 85; id. Truc. 4, 2, 20; id. Ep. 3, 3, 50 (3, 4, 21); id. Most. 5, 1, 68:
quod cum res agebatur nemo in me dixit, id tot annis post tu es inventus qui diceres?
Cic. Phil. 2, 9, 22; id. Rep. 2, 23, 43; id. Div. 1, 41, 92; 1, 45, 101; id. Ac. 2, 28, 90; id. Quint. 19, 60; 17, 54; 19, 61; id. Verr. 2, 3, 90, § 210 et saep.; Liv. 22, 60, 25; Verg. A. 4, 597; Tib. 1, 10, 8; 1, 10, 19; Prop. 2, 1, 31; 5 (4), 10, 24.—The subj. may be used if the principal action is represented as a consequence or result:
o, Astaphium, haut isto modo solita's me ante appellare, Sed blande, quom illuc quod aput vos nunc est, aput me haberem,
Plaut. Truc. 1, 2, 60 (Lubbert conjectures habebam); Cic. Off. 2, 1, 2 and 3; id. Fin. 4, 27, 54; id. Rosc. Am. 4, 11; id. Verr. 2, 3, 57, § 130; id. Mur. 3, 8; Liv. 5, 53, 9; 10, 6, 9; 43, 21, 1;
44, 39, 7.— Hence the mood may change in co-ordinate clauses: tum, cum haberet haec res publica Luscinos, Calatinos, etc., homines... patientia paupertatis ornatos, et tum, cum erant Catones, Phili, etc., tamen hujusce modi res commissa nemini est (haberet, concessive),
Cic. Agr. 2, 24, 64.—(2) To make emphatic the coincidence of time, = eo ipso tempore (a. a, 4.):
cum is triumphus de Liguribus agebatur, Ligures... coloniam ipsam ceperunt,
Liv. 41, 14, 1; Cic. Sest. 26, 56; id. Phil. 2, 36, 90; id. Div. 2, 1, 3; id. Verr. 2, 5, 37, § 97; id. Att. 1, 4, 1.—(3) To preserve the peculiar force of the imperf. indic. (a. a, 3.): cum iste jam decedebat, ejus modi litteras ad eos misit, etc. (conative imperf.), Cic. Verr. 2, 2, 70, § 172:
cum Africanus censor tribu movebat centurionem... inquit,
id. de Or. 2, 67, 272 (cf.:
cum (censor) M. Antistio equum ademisset,
id. ib. 2, 71, 287).—
(β).
With the imperf. subj. (1) Always when cum means while (time during which): quomque caput caderet, carmen tuba sola peregit et, etc., Enn. ap. Lact. ad Stat. Th. 11, 56 (Ann. v. 508 Vahl.):
magistratus quom ibi adesset, occepta'st agi,
Ter. Eun. prol. 22 (Lubbert conjectures adsedit); Enn. ap. Macr. S. 6, 1 (Ann. v. 106 Vahl.):
Alexandrum uxor sua, cum simul cubaret, occidit,
Cic. Inv. 2, 49, 144:
armati, cum sui utrosque adhortarentur... in medium inter duas acies procedunt,
Liv. 1, 25, 1; Varr. R. R. 2, 81; Auct. Her. 4, 52, 65; Cic. Brut. 3, 10; id. Clu. 62, 175; Caes. B. G. 2, 19; id. B. C. 3, 57; Liv. 1, 30, 8; 10, 30, 3 et saep.—(2) To connect a logical (causal, etc.) relation with the temporal meaning (a. b, 1.):
cum ille Romuli senatus... temptaret ut ipse gereret sine rege rem publicam, populus id non tulit,
Cic. Rep. 2, 12, 23:
an pater familiarissimis suis succensuit cum Sullam et defenderent et laudarent? (causal),
id. Sull. 17, 49:
tum cum bello sociorum tota Italia arderet, homo non acerrimus... C. Norbanus in summo otio fuit (concessive),
id. Verr. 2, 5, 4, § 8:
quibus rebus cum unus in civitate maxime floreret, incidit in eandem invidiam, etc. (adversative),
Nep. Cim. 3, 1:
sed cum jam appropinquantium forma lemborum haud dubia esset... tunc injecta trepidatio est,
Liv. 44, 28, 10; Cic. Verr. 2, 3, 90, § 211; id. Clu. 31, 84; id. Mur. 3, 8; id. Phil. 3, 2, 3; id. Tusc. 1, 2, 4; Auct. Her. 4, 24, 33; Caes. B. C. 2, 7; Liv. 25, 9, 10; 21, 41, 12.—(3) To explain the main fact by circumstances:
quem quidem hercle ego, in exilium quom iret, redduxi domum,
Plaut. Merc. 5, 4, 19:
consule me, cum esset designatus tribunus, obtulit in discrimen vitam suam,
Cic. Sest. 28, 61:
haec epistula est, quam nos, in aedibus Apronii cum litteras conquireremus, invenimus,
id. Verr. 2, 3, 66, § 154: Socrates, cum XXX. tyranni essent, pedem porta non extulit, id. Att. 8, 2, 4:
Brundusii cum loquerer cum Phania, veni in eum sermonem ut dicerem, etc.,
id. Fam. 3, 5, 3:
itaque, cum populum in curias triginta divideret, nomina earum (Sabinarum) curiis imposuit,
Liv. 1, 13, 6:
Ap. Claudius, ovans cum in urbem iniret, decem milia pondo argenti, etc., in aerarium tulit,
id. 41, 28, 6; Cic. Clu. 20, 55; id. Phil. 12, 8, 20; id. Scaur. 47; id. Inv. 2, 31, 96; id. Tusc. 2, 22, 53; id. Div. 1, 52, 119; id. Off. 2, 8, 27; id. Or. 2, 55, 225 sq.; id. Fam. 1, 9, 13; 6, 6, 5; Liv. 1, 39, 4; 3, 63, 6; 4, 53, 11 et saep.—(4) To describe the place of the main action (a. a, 3.):
cum essem in castris ad fluvium Pyramum, redditae mihi sunt uno tempore a te epistulae duae,
Cic. Fam. 3, 11, 1;
so with cum essem (essemus, etc.),
id. ib. 2, 19, 1; 3, 4, 1; 13, 56, 1; id. Att. 1, 10, 1; 14, 19, 1; id. Ac. 1, 1, 1; id. Rep. 1, 39, 61; Varr. R. R. 3, 13; Caes. B. G. 4, 11 et saep.:
Eumenes rex ab Roma cum in regnum rediret... mactatus est ( = on the journey),
Liv. 42, 40, 8:
Agesilaus cum ex Aegypto reverteretur... in morbum implicitus decessit,
Nep. Ages. 8, 6.—The perf. indic. (cum fui, etc.) refers to temporary visits to a place:
Gallo narravi, cum proxime Romae fui, quid audissem,
Cic. Att. 13, 49, 2:
proxime cum in patria mea fui, venit ad me, etc.,
Plin. Ep. 4, 13, 3.—(5) To designate the time by natural occurrences (a. a, 4.):
ipsi comprehensi a me, cum jam dilucesceret, deducuntur,
Cic. Cat. 3, 3, 6:
cum advesperasceret, cum lucesceret,
id. Fam. 15, 4, 8:
cum lux appropinquaret,
id. Tull. 9, 21:
cum dies instaret,
id. Inv. 2, 31, 96:
cum comitiorum tempus adpeteret,
Liv. 28, 10, 1:
cum dies comitiorum adpropinquaret,
id. 3, 34, 7; 10, 13, 2.—But when a date is given as a point of time, the perf. indic. is used:
cum ea dies venit,
Liv. 4, 44, 10; 6, 20, 4.—(6) When the action of the cum clause is interrupted or ended by the main action:
cum hanc jam epistulam complicarem, tabellarii a vobis venerunt, etc.,
Cic. Q. Fr. 3, 1, 5, § 17:
L. Octavius, cum multas jam causas diceret, adulescens est mortuus,
id. Brut. 68, 241:
cum plures jam tribus dicto esse audientem pontifici duumvirum juberent... ultimum de caelo quod comitia turbaret intervenit,
Liv. 40, 42, 10:
cum maxime conquereretur apud patres... repente strepitus ante curiam... auditur,
id. 8, 33, 4:
haec cum maxime dissereret, intervenit Tarquinius,
id. 1, 50, 7;
so with cum maxime,
Cic. Fam. 1, 5, a, 2; Liv. 23, 24, 6; 30, 33, 12.—(7) If the clause with cum has the force of a participial adjunct of the principal predicate (cum diceret = dicens, or dicendo):
Caesarem saepe accusavit, cum adfirmaret illum numquam, dum haec natio viveret, sine cura futurum ( = adfirmans, or adfirmando),
Cic. Sest. 63, 132:
Antigonus in proelio, cum adversus Seleucum dimicaret, occisus est ( = dimicans),
Nep. Reg. 3, 2:
impulit ut cuperem habere, cum diceret,
Varr. R. R. 3, 2, 8; Cic. Q. Fr. 2, 9 (11), 3; id. Clu. 42, 119; 56, 153; id. pro Corn. Maj. Fragm. 16; id. Mil. 5, 12; id. de Or. 1, 57, 243; id. Or. 37, 129; id. Fin. 1, 5, 16; id. Inv. 2, 34, 105; Val. Max. 1, 2, ext. 1; Ov. P. 1, 9, 42.—(8) In the historians, in a summary reference to events already related:
cum haec in Achaia atque apud Dyrrhachium gererentur... Caesar mittit, etc.,
Caes. B. C. 3, 57:
cum civitas in opere ac labore adsiduo reficiendae urbis teneretur, interim Q. Fabio... dicta dies est,
Liv. 6, 1, 6:
cum hic status in Boeotia esset, Perseus... misit,
id. 42, 56, 10; 33, 36, 1; 34, 22, 3; 38, 8, 1; 42, 64, 1; 45, 11, 1.—
(γ).
In all other cases the imperf. subj. is regularly used in class. prose, even if the action of the clause with cum is logically independent of the principal sentence:
illum saepe audivi, hic, cum ego judicare jam aliquid possem, abfuit,
Cic. Brut. 71, 248: senatus consultum est factum de ambitu in Afranii sententiam, in quam ego dixeram, cum tu adesses. id. Q. Fr. 2, 7 (9), 3; so always (class.) with cum maxime, precisely when, just when:
cum maxime haec in senatu agerentur, Canuleius... (ad populum) ita disseruit,
Liv. 4, 3, 1:
cum maxime Capua circumvallaretur, Syracusarum oppugnatio ad finem venit,
id. 25, 23, 1.—In a very few instances the imperf. indic. occurs without apparent reason: an vero cum honos agebatur familiae vestrae... succensuit [p. 494] pater tuus cum Sullam defenderent (probably to distinguish the two cum clauses), Cic. Sull. 17, 49 (cf.:
cum jus amicitiae, societatis, adfinitatis ageretur, cum, etc., eo tempore tu non modo non... retulisti, sed ne ipse quidem, etc.,
id. Quint. 16, 53):
ille versus, qui in te erat collatus cum aedilitatem petebas,
id. Q. Fr. 1, 3, 8:
cum ex oppido exportabatur (Dianae statua) quem conventum mulierum factum esse arbitramini?... Quid hoc tota Sicilia est clarius quam omnes convenisse cum Diana exportaretur ex oppido? etc.,
id. Verr. 2, 4, 35, § 77.—Poets and post-class. writers frequently disregard the class. usage, the former by using either mood instead of the other, the latter by the un-Ciceronian use of the subj.; v. Prop. 2, 9, 15; 5 (4), 4, 10; Tib. 1, 10, 16; Verg. A. 7, 148; 12, 735; Mart. 13, 122; Curt. 8, 12, 16; 9, 2, 24; Quint. 11, 1, 89; Plin. 36, 6, 5, § 46; Dig. 28, 1, 22, § 1; Gell. strangely uses an imperf. indic. where class. writers would use a subj.:
sed ego, homines cum considerabam, alterum fidei, alterum probri plenum, nequaquam adduci potui ad absolvendum,
Gell. 14, 2, 10; cf.:
cum secum reputavit,
Tac. A. 15, 54.
D.
In adverbial clauses denoting identity of action (if the principal sentence and the clause with cum denote not different actions, but one action, which, expressed by the latter clause, is by the principal sentence defined in its meaning and import, the clause with cum always takes the indic., except once or twice post-class., and almost always the same tense as the principal sentence), when, by, in, etc.
1.
The predicate in present:
amice facis Quom me laudas,
Plaut. Most. 3, 2, 31; id. Poen. 3, 2, 12; 3, 5, 15; Ter. And. prol. 18; id. Ad. 1, 2, 16 et saep.:
bene facitis cum venitis,
Auct. Her. 4, 50, 63:
quae cum taces, nulla esse concedis,
Cic. Rosc. Am. 19, 54; 21, 58; id. Clu. 47, 132; Liv. 25, 6, 5 et saep.—
2.
With fut. (rare):
cum igitur proferent aliquid hujusmodi... inventum proferent,
Cic. Inv. 1, 40, 75; id. Fl. 39, 99; Plin. Ep. 7, 24, 9.—
3.
With fut. perf. (rare):
quod cum dederis, illud dederis ut is absolvatur,
Cic. Div. in Caecil. 7, 23; id. Lig. 12, 36; id. Part. Or. 39; Auct. Her. 4, 30, 41.—
4.
With perf.:
fecisti furtum quom istaec flagitia me celavisti et patrem,
Plaut. Bacch. 1, 2, 60; 1, 2, 52; id. Cas. 4, 4, 18 (22); id. Capt. 2, 3, 52; Ter. Phorm. prol. 32 et saep.:
loco ille motus est cum ex urbe est depulsus,
Cic. Cat. 2, 1, 1; id. Verr. 2, 5, 23, § 59; id. Fam. 11, 29, 2; id. Rosc. Am. 14, 39; Liv. 5, 49, 8; 9, 8, 4; Val. Max. 3, 7, ext. 1; Curt. 6, 10, 9; Quint. 1, 10, 47 et saep.—
5.
With histor. pres.:
Orestes cum se defendit, in matrem confert crimen,
Auct. Her. 1, 15, 25.—
6.
With imperf.:
cum grandiorem aetatem ad consulatum constituebant, adulescentiae temeritatem verebantur,
Cic. Phil. 5, 17, 47; 14, 10, 28; id. Fl. 33, 83; id. Lig. 6, 18; id. Fam. 6, 1, 3; id. Off. 3, 10, 40; id. Sen. 6, 15 et saep.—
7.
Imperf. with perf. ( poet. and post-class.;
very rare): quid quod et ominibus certis prohibebar amori Indulgere meo, tum cum mihi ferre jubenti Excidit et fecit spes nostras cera caducas,
Ov. M. 9, 595 sq.; Val. Max. 9, 1, 5.—
8.
With pluperf. (very rare):
exspectationem nobis non parvam attuleras cum scripseras, etc.,
Cic. Att. 3, 18, 1; id. Sest. 16, 37.—
* 9.
Pluperf. and imperf.:
quod quidem tibi ostenderam cum a me Capuam reiciebam,
Cic. Att. 8, 11, D, 5.—
10.
Imperf. subj. (post-class.):
tunc venena edebat bibebatque, cum immensis epulis non delectaretur tantum, sed gloriaretur,
Sen. Cons. Helv. 10, 10.—
11.
Often relatively added to nouns when a relative clause must be supplied:
illa scelera... cum ejus domum evertisti, cujus, etc.,
which you committed when (by), Cic. Pis. 34, 83; id. Imp. Pomp. 12, 33; id. Verr. 2, 5, 13, § 33; Liv. 5, 3, 4; 23, 9, 11; 29, 17, 9.
E.
In relative clauses, = quo tempore, quo, etc.
1.
Dependent on nouns designating time, the mood follows the general rules of relative clauses.
a.
The principal sentence is a formal statement of indefinite time, with the copula (tempus fuit cum, or fuit cum, analogous to sunt qui, etc.); generally with subj., but sometimes indic., when sunt qui would take this mood.
(α).
With pres. or fut. indic.: nunc est profecto (i. e. tempus), interfici quom perpeti me possum (the ante-class. writers construe sunt qui with indic.), Ter. Eun. 3, 5, 3; id. And. 1, 1, 125:
jam aderit tempus quom sese etiam ipse oderit,
Plaut. Bacch. 3, 3, 12; Ter. Hec. 4, 1, 28.—
(β).
With pres. subj.: nunc est ille dies quom gloria maxima sese nobis ostendat, si vivimus, sive morimur, Enn. ap. Prisc. 10, p. 880 P. (Ann. v. 383 Vahl.); so Plaut. Capt. 3, 3, 1:
erit illud profecto tempus et illucescet aliquando dies cum... amicissimi benevolentiam desideres,
Cic. Mil. 25, 69; Val. Max. 6, 2, 9.—
(γ).
With preterites, indic., Plaut. Truc. 2, 4, 29:
fuit quoddam tempus cum in agris homines bestiarum more vagabantur,
Cic. Inv. 1, 2, 2 (cf.:
fuerunt alia genera qui... dicebant,
id. de Or. 3, 17, 62):
fuit cum hoc dici poterat (potuisset would be hypothetical),
Liv. 7, 32, 13.—
(δ).
With preterites, subj., Ter. Heaut. 5, 4, 1:
quod fuit tempus cum rura colerent homines,
Varr. R. R. 3, 1:
ac fuit cum mihi quoque initium requiescendi concessum arbitrarer,
Cic. Or. 1, 1, 1; so id. Brut. 2, 7; Caes. B. G. 6, 24.—
b.
Attributively with nouns denoting time (tempus, dies, etc.), in ordinary sentences.
(α).
With pres. or fut. indic.:
incidunt saepe tempora cum ea commutantur,
Cic. Off. 1, 10, 31:
longum illud tempus cum non ero, etc.,
id. Att. 12, 8, 1; id. Verr. 2, 5, 69, § 177; id. Quint. 2, 8; id. Sen. 23, 84.—With potential subj., Cic. Att. 3, 3.—
(β).
With past tenses, indic., Plaut. Am. prol. 91; id. rud. 2, 6, 12; Ter. And. 5, 3, 12:
atque ille eo tempore paruit cum parere senatui necesse erat,
Cic. Lig. 7, 20:
memini noctis illius cum... pollicebar,
id. Planc. 42, 101; id. Phil. 2, 18, 45; 2, 35, 88; id. Imp. Pomp. 15, 44; id. Sest. 7, 15; 29, 62; id. Sull. 18, 52; id. Fam. 11, 8, 1; 11, 27, 3; id. de Or. 1, 11, 45; Sall. J. 31, 20; Ov. Tr. 4, 10, 6; Prop. 1, 10, 5; 1, 22, 5; Gell. 1, 23, 2 et saep.—So with nouns implying time:
illa pugna quom, etc. ( = in qua),
Plaut. Poen. 2, 26;
Marcellino Consule, cum ego... putabam ( = anno Marcellini, quo, etc.),
Cic. Att. 9, 9, 4:
patrum nostrorum memoria cum exercitus videbatur ( = tempore quo),
Caes. B. G. 1, 40; Cic. Fam. 13, 1, 2; Liv. 6, 40, 17.—
(γ).
With preterites in subj., Ter. Hec. 4, 4, 30:
accepit enim agrum iis temporibus cum jacerent pretia praediorum,
Cic. Rosc. Com. 12, 33; so id. Off. 2, 19, 65:
numerandus est ille annus cum obmutuisset senatus?
id. Pis. 12, 26; so id. Verr. 2, 4, 35, § 77; id. Rep. 2, 37, 62; id. Font. 3, 6; Liv. 3, 65, 8:
haec scripsi postridie ejus diei cum castra haberem Mopsuhestiae (cf. habebam, as epistolary tense),
Cic. Fam. 3, 8, 10.—If the clause does not define the noun, but is a co-ordinate designation of time, it follows the rule of adverbial clauses:
eodem anno, cum omnia infida Romanis essent, Capuae quoque conjurationes factae,
while, Liv. 9, 26, 5; Cic. Rep. 2, 36, 61; id. de Or. 2, 3, 12; Liv. 8, 15, 1; 1, 41, 6.—
c.
Appositively added to temporal adverbs and to dates (heri, hodie, medius, tertius, olim, antea, quondam, nuper, olim, postea) following the rules of adverbial clauses:
Crassus hodie, cum vos non adessetis, posuit idem, etc.,
Cic. de Or. 2, 10, 41:
omnia quae a te nudius tertius dicta sunt, cum docere velles, etc.,
id. N. D. 3, 7, 18; id. Sest. 48, 103; id. Att. 4, 3, 2; id. Inv. 2, 1, 1; id. Rep. 1, 39, 61; Caes. B. C. 2, 17 et saep.—So with dates (always subj.. except with cum haec scribebam, or dabam):
posteaquam Pompeius apud populum ad VIII. Id. Febr., cum pro Milone diceret, clamore convicioque jactatus est,
Cic. Fam. 1, 5, b, 1; 3, 3, 1; 3, 4, 1; 4, 2, 1; id. Att. 14, 19, 1.—
2.
The principal sentence defines a period of time during which the action of the clause has or had lasted, always with indic., and after the words defining the period, = per quod tempus, when, that, during which, while, etc.
a.
With pres., = Engl. pres. perf.
(α).
With cardinal, definite or indefinite. (1) Time in acc. (ante-class.):
hanc domum Jam multos annos est quom possideo,
that I have been the owner, Plaut. Aul. prol. 4; cf. id. Merc. 3, 1, 37.—(2) Time in nom.:
anni sunt octo cum ista causa in ista meditatione versatur,
Cic. Clu. 30, 82; id. Or. 51, 171; id. Fam. 15, 14, 1; id. Div. 2, 36, 76.—
(β).
With ordinals:
vigesimus annus est, cum omnes scelerati me unum petunt,
Cic. Phil. 12, 10, 24; Verg. A. 5, 627; 3, 646.—
(γ).
With diu:
jam diu'st quom ventri victum non datis,
Plaut. Am. 1, 1, 146; Gell. 1, 25, 12.—
b.
Perf. with negation, the principal predicate in pres. or logical perf., = Engl. pres. perf.:
quia septem menses sunt quom in hasce aedes pedem Nemo intro tetulit,
Plaut. Most. 2, 2, 39; id. Men. 3, 1, 3; Prop. 3, 8, 33 (2, 16, 33. —
c.
With pluperf., the principal predicate in imperf.:
permulti jam anni erant cum inter patricios magistratus tribunosque nulla certamina fuerant,
Liv. 9, 33, 3.—
d.
With imperf., the principal predicate in perf. or pluperf.:
dies triginta aut plus in ea navi fui, Quom interea semper mortem exspectabam miser,
Ter. Hec. 3, 4, 7:
unus et alter dies intercesserat, cum res parum certa videbatur,
Cic. Clu. 26, 72.—
3.
The principal sentence specifying a period of time which has or had elapsed since the action took place, = ex ejus tempore, since or after, always with indic.; the principal predicate pres. or logical perf., cum with perf. indic.
a.
With cardinals.
(α).
Time in acc. (ante-class.):
annos factum'st sedecim Quom conspicatus est primo crepusculo Puellam exponi,
Plaut. Cas. prol. 39; so probably id. Pers. 1, 3, 57; id. Trin. 2, 4, 1; id. Merc. 3, 1, 37.—
(β).
With nom.:
nondum centum et decem anni sunt cum de pecuniis repetundis lata lex est,
Cic. Off. 2, 21, 75; id. Fam. 15, 16, 3; id. Att. 9, 11, A, 2.—
b.
With diu or dudum:
nam illi quidem haut sane diu'st quom dentes exciderunt,
Plaut. Merc. 3, 1, 42; id. As. 2, 1, 3; id. Trin. 4, 3, 3.—
c.
Peculiarly, cum referring to an action which was to be done after a period of time, before, at the end of which:
omnino biduum supererat cum exercitui frumentum metiri oporteret,
Caes. B. G. 1, 23. —
4.
In inverted clauses, the principal sentence determining the time of the clause, cum ( = quo tempore) having the force of a relative; cum with the indic. always following the principal sentence; never in oblique discourse; very freq. in class. and post-class. writings (ante-class. only Plaut. Men. 5, 8, 3; Ter. Hec. 1, 2, 40; id. Eun. 4, 2, 5); principal sentence often with jam, vix, vixdum, nondum, tantum quod, and commodum; cum often with subito, repente, sometimes interim, tamen, etiamtum.
a.
Principal sentence defining time by temporal expressions.
(α).
Principal sentence with pluperf. (1) Cum with perf. or histor. pres.:
dies nondum decem intercesserant cum ille alter filius necatur,
Cic. Clu. 9, 28; id. Verr. 1, 2, 36; id. Or. 2, 21, 89; Ov. M. 9, 715; Plin. Pan. 91, 1.—(2) Cum with histor. inf., Sall. J. 98, 2.—
(β).
Principal sentence with imperf. (1) Cum with perf. or histor. pres.:
nondum lucebat cum Ameriae scitum est,
Cic. Rosc. Am. 34, 97; Liv. 21, 59, 5; 41, 26, 2; 22, 1, 1; 9, 33, 3; 9, 37, 5; Verg. G. 2, 340; Curt. 4, 3, 16; 5, 12, 6 al.—(2) Cum with imperf., Curt. 6, 7, 1.—
(γ).
Principal sentence with perf., cum with perf.:
dies haud multi intercesserunt cum ex Leontinis praesidium... venerunt,
Liv. 24, 29, 1; 40, 48, 4.—
b.
Principal sentence not containing expressions of time; most freq. with pluperf. or imperf. in principal sentence, and perf. or histor. pres. in clause with cum, but (far more rarely) many other combinations occur.
(α).
Principal sentence with imperf., cum with perf.:
non dubitabat Minucius quin, etc., cum repente jubetur dicere,
Cic. Verr. 1, 2, 29, § 72:
jamque hoc facere noctu adparabant cum matres familiae repente... procucurrerunt,
Caes. B. G. 7, 26, 3; Cic. Verr. 2, 3, 14, § 36; Liv. 1, 36, 1 (57 times); Verg. A. 1, 36 (26 times); Vell. 2, 28, 2; Sen. Ira, 1, 18, 3; Tac. A. 3, 1 (31 times); Curt. 3, 10, 1 (19 times); Plin. Ep. 6, 24, 2.—
(β).
Principal sentence with pluperf., cum with perf. or histor. pres.:
jam Sora capta erat cum consules prima luce advenere,
Liv. 9, 24, 13 (32 times); Cic. Clu. 9, 28 (14 times); Sall. J. 60, 6; Verg. A. 1, 586 (13 times); Tac. A. 1, 19 (13 times); Curt. 3, 10, 1 (18 times). —And cum with potential subj.:
vix erat hoc plane imperatum cum illum spoliatum... videres,
Cic. Verr. 2, 4, 40, § 86.—
(γ).
Principal sentence with perf., Cic. Sest. 37, 39 (5 times); Liv. 2, 46, 3 (8 times).—
(δ).
Principal sentence with histor. inf., Liv. 5, 46, 1; Tac. A. 1, 11; 11, 16; Curt. 5, 9, 1; 9, 5, 1.—
(ε).
Principal sentence with histor. pres., Liv. 4, 32, 1 (3 times); Ov. M. 4, 695 (5 times).—
(ζ).
Cum with imperf., Cic. Verr. 1, 6, 17 (3 times); Sall. J. 51, 2; Liv. 44, 10, 6; Tac. A. 1, 51; 11, 26.—
(η).
Cum with [p. 495] histor. inf., Liv. 2, 27, 1; Tac. A. 2, 31 (6 times); Curt. 4, 4, 9.—
(θ).
Cum with pluperf., Liv. 2, 46, 3 (3 times); Ov. M. 14, 581; Verg. A. 2, 256 sq.—
(κ).
With logical perf., or logical perf. and pres. (rare):
quam multi enim jam oratores commemorati sunt... cum tamen spisse ad Antonium Crassumque pervenimus,
Cic. Brut. 36, 138:
jamque fuga timidum caput abdidit alte (coluber), Cum medii nexus extremaeque agmina caudae Solvuntur,
Verg. G. 3, 422.—
5.
In clauses added loosely or parenthetically to a preceding clause or to a substantive in it (the mood governed by the rules for relative clauses).
a.
When, on an occasion, on which, etc.
(α).
With perf. indic.:
Hortensium maxime probavi pro Messala dicentem, cum tu abfuisti,
Cic. Brut. 96, 328; id. Phil. 11, 8, 18; id. Dom. 9, 22; 53, 136; id. Fam. 13, 75, 1; Spart. Had. 3; Flor. 1, 18, 9 (1, 13, 19).—
(β).
With imperf. indic.:
num infitiari potes te illo ipso die meis praesidiis circumclusum commovere te non potuisse, cum tu nostra... caede contentum esse dicebas?
Cic. Cat. 1, 3, 7; id. Sest. 63, 131; id. Cael. 24, 59.—
(γ).
Cum with pres. indic., a past tense in principal sentence (mostly poet.):
nox erat et placidum carpebant fessa soporem Corpora... cum medio volvuntur sidera lapsu, Cum tacet omnis ager, etc.,
Verg. A. 4, 522; 8, 407; 12, 114; id. E. 8, 15; Hor. S. 1, 10, 31; Plin. Ep. 6, 16, 22.—
(δ).
Imperf. subj.: qui... accensi nulla deinde vi sustineri potuere, cum compulsi in castra Romani rursus obsiderentur, in consequence of which ( = ita ut), Liv. 3, 5, 8.—
(ε).
So freq. cum quidem, always with indic.:
sed uterque noster cedere cogebatur, cum quidem ille pollicitus est, se quod velletis esse facturum,
Cic. Phil. 9, 4, 9; id. Fl. 22, 53; id. Pis. 9, 21; 34, 83 and 84; id. Leg. 2, 6, 14; id. Sen. 4, 11; Suet. Caes. 50; Spart. Had. 9; id. Ael. Ver. 4.—
b.
Cum tamen, at which time however, and yet, while nevertheless, representing the principal sentence as concessive, analogous to qui tamen (v. tamen).
(α).
With indic., like qui tamen, always, except for particular reasons:
fit gemitus omnium et clamor, cum tamen a praesenti supplicio tuo continuit populus Romanus se, etc.,
Cic. Verr. 1, 5, 29, § 74; id. Pis. 12, 27; Liv. 6, 42, 11; Verg. A. 9, 513; Tac. H. 1, 62; so,
cum nihilo magis,
Nep. Dat. 10, 3; passing over into inverted cum clauses (4. b.), as Sall. J. 98, 2; Liv. 27, 20, 11.—
(β).
With subj., Cic. Phil. 2, 18, 45; id. Fam. 1, 9, 10; Liv. 4, 31, 6 (where the clause with cum is adverbial).—
6.
Cum interea (interim).
a.
Adverbial (rare).
(α).
Temporal with subj.; with subj. imperf., while, Cic. Verr. 2, 3, 25, § 62; with pluperf. subj., after, id. ib. 1, 2, 9, § 25; id. Fam. 15, 43.—
(β).
Adversative, with subj., whereas during this time. (1) Pres.:
simulat se eorum praesidio conflteri, cum interea aliud quiddam jam diu machinetur,
Cic. Verr. 1, 6, 15; Val. Max. 2, 9, 1; Sen. Q. N. 1, prol. 14.—(2) With perf. subj.:
cum tu interim vero numquam significaris sententiam tuam,
Cic. Pis. 4, 9; id. Rosc. Am. 5, 11 dub.; Val. Max. 7, 8, 6.—(3) With imperf. subj., Cic. Sull. 5, 6; Plin. Pan. 76, 1.—
b.
Relative, always with indic., in class. writings always referring to a period during which, belonging,
(α).
To the attributive clauses (v. 2. supra). (1) In pres.:
anni sunt octo... cum interea Cluentianae pecuniae vestigium nullum invenitis,
Cic. Clu. 30, 82; Liv. 5, 54, 5; Plaut. Stich. 1, 1, 33.— (2) In imperf., Ter. Hec. 3, 4, 8 (2. c.).—
(β).
To the inverted clauses (4.):
tanta erat in his locis multitudo cum interim Rufio noster... hominem percussit,
Cic. Att. 5, 2, 2.—So probably: cum interim Gallus quidam processit, Quadrig. ap. Gell. 9, 13, 7; Cic. Fam. 3, 6, 5; id. Pis. 38, 92 sq.; id. Tusc. 4, 3, 6; Sall. J. 12, 5; 49, 4; Liv. 3, 37, 5; Val. Max. 8, 1, 3; 9, 7, 2; Sen. Ira, 2, 33, 4; Tac. H. 1, 60; with indefinite pres. indic. in both terms, Sen. Cons. Marc. 11, 5.—
(γ).
To the additional clauses (5.). (1) With perf. indic., Plaut. Men. 3, 1, 3; Flor. 4, 2, 69; 4, 12, 33; with inf. in oblique discourse, Liv. 4, 51, 4; 6, 27, 6.—(2) Post-Aug., and in Nep., = cum tamen (5. b.), while nevertheless, whereas, with pres. or perf. indic.:
post Leuctricam pugnam Lacedaemonii se numquam refecerunt... cum interim Agesilaus non destitit patriam juvare,
Nep. Ages. 7, 1: cum interim Oedipodis ossa... colis, Val. Max. 5, 3, ext. 3; 3, 4, 5; 4, 4, 1; Quint. 10, 1, 18; 10, 1, 11; 12, 10, 67; Tac. H. 4, 42; Suet. Claud. 6; Flor. 4, 12, 33.
F.
In clauses completing the idea of the governing verb.
1.
After verbs of perception (videre, perspicere, audire, etc.; audivi cum diceres, etc. = audivi te dicentem).
a.
Dependent on verbs of seeing and feeling.
(α).
With indic.:
nam ipsi vident eorum quom auferimus bona ( = nos auferre or auferentes),
Plaut. Truc. 1, 2, 16; id. Poen. 3, 4, 13; id. Am. 5, 1, 19; id. Bacch. 3, 3, 65; id. Mil. 2, 6, 26:
conspectum est cum obiit,
Liv. 5, 25, 3.—
(β).
With subj.:
is... numquam est conspectus cum veniret,
Cic. Sest. 59, 126:
vidi... Cum tu terga dares,
Ov. M. 13, 224.—
b.
After verbs of hearing, always with subj.:
L. Flaccum ego audivi cum diceret Caeciliam exisse, etc.,
Cic. Div. 1, 46, 104; id. Par. 6, 1, 45; id. de Or. 2, 6, 22; 2, 28, 129; 2, 33, 144; 2, 37, 155; 2, 90, 365; id. Brut. 27, 85; id. Fin. 5, 19, 54; id. Fam. 3, 7, 4; Sen. Ben. 5, 24, 1.—
c.
After memini, with indic. (sc. tempus):
memini quom... haud audebat,
Plaut. Capt. 2, 2, 53:
memini cum mihi desipere videbare,
Cic. Fam. 7, 28, 1.—With subj.:
memini cum velles residere ferventissimo sole,
Sen. Ben. 5, 24, 1.—
2.
After verba adfectuum, with the force of quod, always with indic. (mostly ante-class.).
a.
Verbs of thanking:
habeo gratiam tibi Quom copiam istam mi et potestatem facis,
Plaut. Capt. 2, 3, 14; id. Curc. 5, 3, 21; id. As. 3, 2, 2; id. Most. 2, 2, 2; id. Poen. 1, 2, 46; 5, 4, 84 (99); Ter. And. 4, 4, 32; id. Ad. 1, 2, 59:
tibi maximas gratias ago, cum tantum litterae meae potuerunt, ut eis lectis, etc.,
Cic. Fam. 13, 24, 2.—
b.
Of congratulation:
quom tu's aucta liberis... gratulor,
Plaut. Truc. 2, 4, 33; 2, 6, 35: L. Caesar, O mi Cicero, inquit, gratulor tibi cum tantum vales apud Dolabellam, etc., L. Caesar ap. Cic. Fam. 9, 14, 3; and ib. Att. 14, 17, A, 3.—
c.
Of rejoicing and grieving:
quom istaec res tibi ex sententia Pulcre evenit, gaudeo,
Plaut. Rud. 5, 3, 10; id. Poen. 5, 5, 48:
cum vero in C. Matii familiaritatem venisti, non dici potest quam valde gaudeam,
Cic. Fam. 7, 15, 2; Sall. J. 102, 5.—
d.
Dependent on optative sentences:
di tibi bene faciant semper quom advocatus bene mi ades,
Plaut. Mil. 5, 26; id. Poen. 3, 3, 54; 3, 3, 74; Ter. Ad. 5, 7, 19.
G.
Elliptical usages (without predicate).
1.
Cum maxime.
a.
With ut: hanc Bacchidem Amabat, ut quom maxime, tum Pamphilus ( = ut amabat tum quom maxume amabat, as much as he ever did), Ter. Hec. 1, 2, 40:
etiamne ea neglegamus, quae fiunt cum maxime, quae videmus?
Cic. Har. Resp. 15, 32.—Hence,
b.
By abbreviation: nunc cum maxime or cum maxime alone, now especially, just now: tum cum maxime, just then:
nunc cum maxume operis aliquid facere credo,
Ter. Ad. 4, 1, 2; id. Phorm. 1, 4, 26; id. Heaut. 4, 5, 40:
quae multos jam annos et nunc cum maxime filium interfectum cupit,
Cic. Clu. 5, 12:
castra amissa, et tum cum maxime ardere,
Liv. 40, 32, 1; Curt. 3, 2, 17; Sen. Ira, 1, 16, 3; id. Ben. 3, 3, 3; id. Ep. 55, 1; 55, 11; 81, 7; Tac. Or. 16; 37; Eum. pro Schol. 4; Mamert. 2.—With maxime in adverbial clauses, just while, especially when, Cic. Att. 2, 15, 3; id. Off. 1, 13, 41; id. Fam. 1, 5, a, 2; Liv. 1, 50, 7; 2, 59, 7; 3, 25, 4; 3, 31, 3; 4, 3, 1; 8, 33, 4 et saep.—
2.
Similarly with other superlatives (post-class.):
foliis ternis, aut, cum plurimum, quaternis,
at the utmost, Plin. 25, 10, 74, § 121; 18, 7, 10, § 60:
cum tardissime,
id. 18, 7, 10, § 51:
cum longissime,
Suet. Tib. 38.
H.
For co-ordinate clauses with cum... tum, v. tum, I. A. 3.
II.
Causal, since, because, as.
A.
Anteclass., chiefly with indic.
1.
With pres. indic.:
hoc hic quidem homines tam brevem vitam colunt, Quom hasce herbas hujus modi in suom alvom congerunt,
because, Plaut. Ps. 3, 2, 34; id. Truc. 1, 2, 50; 2, 4, 8:
edepol, merito esse iratum arbitror, Quom apud te tam parva'st ei fides,
since, id. Ps. 1, 5, 62; id. Most. 1, 1, 28; id. Truc. 2, 1, 32; Ter. Phorm. 1, 4, 30; id. Hec. 4, 1, 53.—
2.
With perf. indic.:
praesertim quom is me dignum quoi concrederet Habuit, me habere honorem ejus ingenio decet,
Plaut. As. 1, 1, 66; Ter. And. 3, 2, 8.—
3.
With subj.
a.
By construction of principal sentence: adeon, me fuisse fungum ut qui illi crederem, Quom mi ipsum nomen ejus Clamaret, etc., Plaut. Bacch. 2, 3, 51; id. Capt. 1, 2, 37; Ter. Hec. 3, 2, 6; id. Eun. 3, 5, 18; 5, 2, 24.—
b.
Independent of such construction:
jam istoc probior es meo quidem animo quom in amore temperes,
Plaut. Ep. 1, 2, 8 (bracketed by Goetz;
Brix conjectures temperas): nil miror si lubenter tu hic eras, Quom ego servos quando aspicio hunc lacrumem quia dijungimur,
id. Mil. 4, 8, 18 Lorenz (Brix: quin ego... lacrumo; cf.
Lubbert, Grammat. Stud. II. pp. 133, 137): Nam puerum injussu eredo non tollent meo, Praesertim in ea re quom sit mi adjutrix socrus,
Ter. Hec. 4, 4, 82; so id. Ad. 2, 1, 12.
B.
Class. and post-class., always with subj.
1.
With pres. subj.:
cum ista sis auctoritate, non debes arripere maledictum ex trivio,
Cic. Mur. 6, 13:
cum vita sine amicis insidiarum et metus plena sit, ratio ipsa monet amicitias comparare,
id. Fin. 1, 20, 66:
quae cum ita sint, videamus, etc.,
id. Clu. 44, 123:
quod cum ita sit, etc.,
id. Fam. 3, 1, 1; id. Mur. 1, 2; id. Arch. 5, 10; id. Off. 3, 3, 13; id. Rosc. Am. 8, 22; Liv. 7, 9, 5; 21, 21, 5 et saep.—
2.
With perf. subj.:
cum inimicitiae fuerint numquam, opinio injuriae beneficiis sit exstincta... rei publicae providebo,
Cic. Prov. Cons. 20, 47; id. de Or. 1, 49, 214; the perf. subj. is often retained after a principal predicate in a past tense, id. Clu. 60, 167; id. Fam. 3, 8, 4.—
3.
With imperf. subj.
a.
Denoting both cause and coincidence of time:
vacuum fundum, cum ego adessem, possidere non potuisti,
Auct. Her. 4, 29, 40; Cic. Or. 8, 25:
cum tanta multitudo lapides et tela conicerent, in muro consistendi potestas erat nulli,
Caes. B. G. 2, 6; id. B. C. 3, 1; Liv. 39, 31, 3; 4, 8, 3; 25, 11, 1.—
b.
Denoting cause without time:
cum esset egens, sumptuosus, audax... ad omnem fraudem versare suam mentem coepit,
Cic. Clu. 26, 70:
quod oppidum cum esset altissimo et munitissimo loco, ad existimationem imperii arbitratus sum, comprimere eorum audaciam,
id. Fam. 15, 4, 10; Caes. B. C. 3, 37.—
4.
With pluperf. subj.:
Caesar cum constituisset hiemare in continenti, neque multum aestatis superesset, obsides imperat, etc.,
Caes. B. G. 5, 22.
C.
With adverbs of emphasis.
1.
Praesertim cum, or cum praesertim, = especially since, the more so because:
quae cum ita sint, quid est quod de ejus civitate dubitetis, praesertim cum aliis quoque civitatibus fuerit adscriptus?
Cic. Arch. 5, 10:
cur enim tibi hoc non gratificor nescio, praesertim cum his temporibus audacia pro sapientia liceat uti,
id. Fam. 1, 10, 1:
cum praesertim vos alium miseritis,
id. Imp. Pomp. 5, 12; id. Rosc. Am. 8, 22; id. Prov. Cons. 7, 16 (cum praesertim rarely refers to time, with indic., Sen. Ep. 85, 6).—
2.
Quippe cum represents the conclusion as selfevident, since of course, since obviously:
nihil est virtute amabilius, quippe cum propter virtutem etiam eos, quos numquam videmus, quodammodo diligamus,
Cic. Lael. 8, 28:
numquam ego pecunias istorum, etc., in bonis rebus duxi, quippe cum viderem, etc.,
id. Par. 1, 1, 6; id. Leg. 1, 1, 5; 1, 20, 54; id. Fin. 3, 12, 41; 5, 28, 84; Liv. 4, 27, 8; 4, 57, 10.—Sometimes with indic. if cum refers to time, when of course, if, of course: tu vero etiam si reprehenderes... laetarer: quippe cum in reprehensione est prudentia cum eumeneiai, Cic. Att. 16, 11, 2.—In later writers with indic., because when:
omnia experiri necessitas cogebat: quippe cum primas spes fortuna destituit, futura praesentibus videntur esse potiora,
Curt. 4, 1, 29.—
3.
Utpote cum, seeing that, explanatory, with subj.:
me incommoda valetudo qua jam emerseram, utpote cum sine febri laborassem, tenebat Brundusii,
Cic. Att. 5, 8, 1; Cels. 1 prooem.; Sen. Cons. Marc. 21, 2.
III.
Adversative, while, whereas, denoting a logical contrast with the principal sentence.
A.
Ante-class., chiefly,
1.
With indic.:
hei mihi, insanire me aiunt, ultro quom ipsi insaniunt,
Plaut. Men. 5, 2, 80; id. Stich. 1, 37; id. Bacch. 5, 2, 5; Ter. Phorm. prol. 23; 2, 2, 26.—
2.
Subj.
a.
By construction of principal predicate:
tibi obtemperem quom tu mihi nequeas?
Plaut. Most. 4, 2, 16 (4, 1, 50).—
b.
Independent of construction: edepol, Cupido, quom tam pausillus sis, nimis multum vales, Naev. ap. Non. p. 421, 25 (Lubbert conjectures quom [p. 496] tu's tam pausillus):
eo vos madefacitis, quom ego sim hic siccus?
Plaut. Ps. 1, 2, 52.
B.
Class. and post-class., always with subj.
1.
With pres. subj.:
cum de bonis et de caede agatur, testimonium dicturus est is qui et sector est et sicarius,
Cic. Rosc. Am. 36, 103; id. Clu. 24, 65; id. Leg. 1, 7, 22:
et cum tibi, viro, liceat purpura in veste stragula uti, matrem familias tuam purpureum amiculum habere non sines?
Liv. 34, 7, 3; Sen. Prov. 4, 10; id. Clem. 1, 18, 2; id. Ben. 2, 16, 1.—
2.
With perf. subj.: an tu, cum omnem auctoritatem universi ordinis pro pignore putaris, eamque... concideris, me his existimas pignoribus terreri? Crass. ap. Cic. de Or. 3, 1, 4:
indignatur exul aliquid sibi deesse, cum defuerit Scipioni dos?
Sen. Cons. Helv. 12, 7; id. Ira, 3, 12, 7; freq. pres. and perf. subj. retained, if dependent on preterites, Cic. Brut. 71, 250; id. Agr. 3, 2, 5.—
3.
With imperf. subj.:
ita, cum maximis eum rebus liberares, perparvam amicitiae culpam relinquebas,
Cic. Deiot. 3, 10:
hunc Egnatium censores, cum patrem eicerent, retinuerunt,
id. Clu. 48, 135:
eorum erat V. milium numerus, cum ipsi non amplius octingentos equites haberent,
Caes. B. G. 4, 11; Liv. 1, 55, 3; Cic. de Or. 1, 1, 1; 1, 53, 227; 2, 50, 203; id. Clu. 5, 12; id. Ac. 1, 10, 38 sq.; Liv. 39, 49, 1; Val. Max. 1, 6, 11; 3, 2, 10 fin. —
4.
With pluperf. subj.:
Socratis ingenium immortalitati scriptis suis Plato tradidit, cum ipse litteram Socrates nullam reliquisset,
Cic. de Or. 3, 16, 60; id. Ac. 2, 1, 2; id. Prov. Cons. 11, 27; Val. Max. 1, 8, 11.
IV.
Concessive, although, denoting a reason for the contrary of the principal sentence.
A.
Ante-class., mostly with indic.
1.
Indic.:
qui it lavatum In balineas, quom ibi sedulo sua vestimenta servat, Tam subripiuntur,
Plaut. Rud. 2, 3, 52; Ter. Eun. 2, 2, 12; Plaut. Poen. 1, 2, 26; id. Truc. 1, 2, 89 (95); id. Stich. 1, 2, 67.—
2.
With subj.: nihilominus ipsi lucet, quom illi accenderit, Enn. ap. Cic. Off. 1, 16, 51 (Trag. Rel. v. 389 Rib.).
B.
Class. and post-class., always with subj.
1.
Pres. subj.:
testis est Graecia, quae cum eloquentiae studio sit incensa, jamdiuque excellat in ea... tamen omnis artis vetustiores habet,
Cic. Brut. 7, 26:
nam (Druentia) cum aquae vim vehat ingentem, non tamen navium patiens est,
Liv. 21, 31, 11.—
2.
Imperf. subj.:
ego autem, cum consilium tuum probarem, et idem ipse sentirem, nihil proficiebam,
Cic. Fam. 4, 1, 1:
non poterant tamen, cum cuperent, Apronium imitari,
id. Verr. 2, 3, 34, § 78; id. de Or. 1, 28, 126; id. Brut. 7, 28; 91, 314; id. Inv. 2, 31, 97; id. Clu. 40, 110; Caes. B. G. 5, 40; Liv. 5, 38, 5; Nep. Att. 13, 1; so,
quae cum ita essent... tamen,
although this was so, Cic. Clu. 34, 94; id. Fam. 2, 16, 2.—
3.
With pluperf. subj.:
cui cum Cato et Caninius intercessissent, tamen est perscripta,
Cic. Fam. 1, 2, 4:
patrem meum, cum proscriptus non esset, jugulastis,
id. Rosc. Am. 11, 32.
V.
In hypothetical clauses, always with imperf. or pluperf. subj., = si, but defining an assumed or fictitious time.
1.
With imperf. subj.:
quis ex populo, cum Scaevolam dicentem audiret in ea causa, quicquam politius aut elegantius exspectaret?
Cic. Brut. 55, 194:
etiam tum quiesceretis cum rem publicam a facinorosissimis sicariis esse oppressam videretis?
id. Sest. 38, 81; id. Rosc. Am. 31, 86; id. Verr. 2, 1, 10, §§ 28 and 29.—
2.
With pluperf. subj.:
quod esset judicium cum de Verris turpissimo comitatu tres recuperatorum nomine adsedissent?
Cic. Verr. 2, 3, 12, § 30:
mors cum exstinxisset invidiam, res ejus gestae sempiterni nominis glorianiterentur,
id. Balb. 6, 16.

Lewis & Short latin dictionary > cum
10 Cum2

1.
cum (archaic form COM, found in an inscr., COM PREIVATVD; in MSS. sometimes quom or quum), prep. with abl. [for skom, Sanscr. root sak, together; cf. sequor, and Gr. koinos, sun], designates in gen. accompaniment, community, connection of one object with another (opp. sine, separatim, etc.), with, together, together with, in connection or company with, along with; sometimes also to be translated and.
I.
In gen., Plaut. Am. prol. 95:
qui cum Amphitruone abiit hinc in exercitum,
id. ib. prol. 125:
cum Pansā vixi in Pompeiano,
Cic. Att. 14, 20, 4:
semper ille antea cum uxore, tum sine eā,
id. Mil. 21, 55:
quibuscum essem libenter,
id. Fam. 5, 21, 1; cf.:
cum quibus in ceteris intellegis afuisse,
id. Sull. 3, 7:
si cenas hodie mecum,
Hor. Ep. 1, 7, 70:
vagamur egentes cum conjugibus et liberis,
Cic. Att. 8, 2, 3:
errare malo cum Platone, etc.,
id. Tusc. 1, 17, 39:
qui unum imperium unumque magistratum cum ipsis habeant,
Caes. B. G. 2, 3 et saep.—
b.
In an expression of displeasure:
in' hinc, quo dignus, cum donis tuis Tam lepidis,
Ter. Eun. 4, 3, 9; cf. Plaut. Most. 2, 2, 33; Ter. And. 5, 4, 38; id. Eun. 1, 2, 73; id. Heaut. 4, 6, 7 al.—
B.
In a designation of time with which some action concurs:
egone abs te abii hinc hodie cum diluculo?
Plaut. Am. 2, 2, 121; so,
cum primo luci,
id. Cist. 2, 1, 58:
cras cum filio cum primo luci ibo hinc,
Ter. Ad. 5, 3, 55; Cic. Off. 3, 31, 112; cf.:
cum primā luce,
id. Att. 4, 3, 4; and:
cum primo lumine solis,
Verg. A. 7, 130: cum primo mane, Auct. B. Afr. 62: cum mane, Lucil. ap. Diom. p. 372 P:
pariter cum ortu solis,
Sall. J. 106, 5:
pariter cum occasu solis,
id. ib. 68, 2; cf.:
cum sole reliquit,
Verg. A. 3, 568 et saep.:
mane cum luci simul,
Plaut. Merc. 2, 1, 31; v. simul: exiit cum nuntio (i. e. at the same time with, etc.), Caes. B. G. 5, 46; cf.: cum his nuntius Romam ad consulendum redit ( = hama toisde), Liv. 1, 32, 10:
simul cum dono designavit templo Jovis fines,
id. 1, 10, 5; cf.:
et vixisse cum re publicā pariter, et cum illā simul extinctus esse videatur,
Cic. de Or. 3, 3, 10.—
C.
In designating the relations, circumstances, way, and manner with which any act is connected, by which it is accompanied, under or in which it takes place, etc., with, in, under, in the midst of, among, to, at: aliquid cum malo suo facere, Plaut. Bacch. 3, 4, 4; cf.:
cum magnā calamitate et prope pernicie civitatis,
Cic. Verr. 2, 1, 24, § 63:
cum summā rei publicae salute et cum tuā peste ac pernicie cumque eorum exitio, qui, etc.,
id. Cat. 1, 13, 33:
cum magno provinciae periculo,
Caes. B. G. 1, 10:
cum summo probro,
Ter. And. 5, 3, 10: cum summo terrore hominum, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 24, 6:
cum summā tuā dignitate,
Cic. Fin. 4, 22, 61:
cum bonā alite,
Cat. 61, 19:
ferendum hoc onus est cum labore,
Plaut. Am. 1, 1, 21; cf. Cic. N. D. 2, 23, 59:
multis cum lacrimis aliquem obsecrare,
amid many tears, Caes. B. G. 1, 20; cf.:
hunc ipsum abstulit magno cum gemitu civitatis,
Cic. Verr. 2, 1, 19, § 49:
orare cum lacrimis coepere,
Liv. 5, 30, 5:
si minus cum curā aut cautelā locus loquendi lectus est,
Plaut. Mil. 3, 1, 6 Ritschl; so,
cum curā,
Cic. Inv. 1, 39, 70; Sall. J. 54, 1; Liv. 22, 42, 5 et saep.; cf.:
cum summo studio,
Sall. C. 51, 38:
cum quanto studio periculoque,
Liv. 8, 25, 12 al.:
cum multā venustate et omni sale,
Cic. Fin. 1, 3, 9:
summā cum celeritate ad exercitum rediit,
Hirt. B. G. 8, 52:
maximo cum clamore involant,
Plaut. Am. 1, 1, 89:
cum clamore,
Liv. 2, 23, 8; 5, 45, 2:
cum clamore ac tumultu,
id. 9, 31, 8; cf.:
Athenienses cum silentio auditi sunt,
id. 38, 10, 4; 7, 35, 1:
illud cum pace agemus,
Cic. Tusc. 5, 29, 83:
cum bonā pace,
Liv. 1, 24, 3; 21, 24, 5:
cum bonā gratiā,
Cic. Fat. 4, 7:
cum bonā veniā,
Liv. 29, 1, 7; cf.:
cum veniā,
Ov. Tr. 4, 1, 104; Quint. 10, 1, 72:
cum virtute vivere,
Cic. Fin. 3, 8, 29; cf. id. ib. 2, 11, 34:
cum judicio,
Quint. 10, 1, 8:
cum firmā memoriā,
id. 5, 10, 54:
legata cum fide ac sine calumniā persolvere,
Suet. Calig. 16:
spolia in aede... cum sollemni dedicatione dono fixit,
Liv. 4, 20, 3.—
b.
Attributively, with subst.:
et huic proelium cum Tuscis ad Janiculum erat crimini,
Liv. 2, 52, 7 Weissenb. ad loc.:
frumenti cum summā caritate inopia erat,
id. 2, 12, 1; 2, 5, 2; 7, 29, 3.—
2.
Cum eo quod, ut, or ne (in an amplification or limitation), with the circumstance or in the regard that, on or under the condition, with the exception, that, etc. (except once in Cic. epistt. not ante-Aug.).
(α).
Cum eo quod, with indic., Quint. 12, 10, 47 Spald.; 10, 7, 13; so,
cum eo quidem, quod, etc.,
id. 2, 4, 30. —With subj.:
sit sane, quoniam ita tu vis: sed tamen cum eo, credo, quod sine peccato meo fiat,
Cic. Att. 6, 1, 7.—
(β).
With ut:
Antium nova colonia missa cum eo, ut Antiatibus permitteretur, si et ipsi adscribi coloni vellent,
Liv. 8, 14, 8; so id. 8, 14, 2; 30, 10, 21; 36, 5, 3; Cels. 3, 22.—So with tamen:
cum eo tamen, ut nullo tempore is... non sit sustinendus,
Cels. 3, 5 fin.; 4, 6 fin. —
(γ).
With ne:
obsequar voluntati tuae cum eo, ne dubites, etc.,
Col. 5, 1, 4:
cum eo, ne amplius quam has urant,
Cels. 7, 22; and with tamen:
cum eo tamen, ne, etc.,
id. 2, 17.—
3.
Cum dis volentibus, etc., with God's help, by the will of the gods, sun theôi:
cum divis volentibus quodque bene eveniat mando tibi, Mani, etc.,
Cato, R. R. 141, 1: volentibu' cum magnis dis, Enn. ap. Cic. Off. 1, 12, 38:
agite, cum dis bene juvantibus arma capite,
Liv. 21, 43, 7; so,
cum superis,
Claud. Cons. Stil. III. p. 174.—
4.
Cum with an ordinal number (cum octavo, cum decimo, etc.) for our - fold, in economical lang., of the multiplication of cultivated products:
ut ex eodem semine aliubi cum decimo redeat, aliubi cum quinto decimo,
ten-, fifteenfold, Varr. R. R. 1, 44, 1; so,
cum octavo, cum decimo,
Cic. Verr. 2, 3, 47, § 112:
cum centesimo,
Plin. 18, 10, 21, § 95; cf. with a subst.:
cum centesimā fruge agricolis faenus reddente terrā,
id. 5, 4, 3, § 24.—
D.
With a means or instrument, considered as attending or accompanying the actor in his action (so most freq. anteclass., or in the poets and scientific writers): acribus inter se cum armis confligere, Lucil. ap. Non. p. 261, 6: effundit voces proprio cum pectore, Enn. ap. Serv. ad Verg. G. 2, 424: cum voce maximā conclamat, Claud. Quadrig. ap. Gell. 9, 13, 10:
cum linguā lingere,
Cat. 98, 3:
cum suo gurgite accepit venientem (fluvius),
Verg. A. 9, 816:
cum vino et oleo ungere,
Veg. 1, 11, 8 et saep.:
terra in Augurum libris scripta cum R uno,
Varr. L. L. 5, § 21 Müll.
II.
In partic.
A.
Completing the meaning of verbs.
1.
With verbs of union, connection, and agreement: cum veteribus copiis se conjungere, Caes. B. G. 1, 37:
ut proprie cohaereat cum narratione,
Auct. Her. 1, 7, 11:
(haec) arbitror mihi constare cum ceteris scriptoribus,
id. 1, 9, 16:
interfectam esse... convenit mihi cum adversariis,
id. 1, 10, 17; cf. Cic. Inv. 1, 22, 31:
quī autem poterat in gratiam redire cum Oppianico Cluentius?
id. Clu. 31, 86:
hanc sententiam cum virtute congruere semper,
id. Off. 3, 3, 13:
foedera quibus etiam cum hoste devincitur fides,
id. ib. 3, 31, 111:
capita nominis Latini stare ac sentire cum rege videbant,
Liv. 1, 52, 4:
cum aliquo in gratiam redire,
id. 3, 58, 4:
stabat cum eo senatūs majestas,
id. 8, 34, 1:
conjurasse cum Pausaniā,
Curt. 7, 1, 6:
Autronium secum facere,
Cic. Sull. 13, 36; cf. also conecto, colligo, consentio, compono, etc.—
2.
Of companionship, association, sharing, etc.:
cum his me oblecto, qui res gestas aut orationes scripserunt suas,
Cic. de Or. 2, 14, 61:
quoniam vivitur, non cum perfectis hominibus, sed cum iis, etc.,
id. Off. 1, 15, 46:
nulla (societas) carior quam ea quae cum re publicā est unicuique nostrum,
id. ib. 1, 17, 51:
cum civibus vivere,
id. ib. 1, 34, 124:
cum M. Fabio mihi summus usus est,
id. Fam. 9, 25, 2; cf.:
cum quibus publice privatimque hospitia amicitiasque junxerant,
Liv. 1, 45, 2:
partiri cum Dinaeā matre jussit,
Cic. Clu. 7, 21:
cum Baebio communicare,
id. ib. 16, 47; cf.
of local association, nearness: cum mortuā jugulatum servum nudum positurum ait,
Liv. 1, 58, 4:
duos tamen pudor cum eo tenuit,
id. 2, 10, 5.—
3.
Of intercourse, traffic, etc.:
cum aliquo agere,
to deal with, Cic. Ac. 2, 35, 112; Caes. B. G. 1, 13:
cum eo Accius injuriarum agit,
Auct. Her. 1, 14, 24:
si par est agere cum civibus,
Cic. Off. 2, 23, 83; 3, 22, 88; id. Scaur. 10, 20; cf. id. Fam. 5, 18, 1; Liv. 1, 19, 7; 3, 9, 13; 4, 15, 2; Val. Max. 4, 3, 8:
si mihi cum Peripateticis res esset,
Cic. Ac. 2, 35, 112:
tecum enim mihi res est,
id. Rosc. Am. 30, 84:
uni tibi et cum singulis res est,
Liv. 2, 12, 11:
pacem cum Sabinis facere,
Cic. Off. 3, 30, 109.—Esp.: agere cum aliquo, to have a lawsuit with, Gai Inst. 4, 87; 4, 114 et saep.; v. ago, II. B. 8. a., and II. B. 9.; consisto, I. B. 5.; cf. also pango, etc.—
4.
Of deliberation and discussion:
haec ego cum ipsis philosophis disserebam,
Cic. de Or. 1, 13, 57:
tempus cum conjuratis consultando absumunt,
Liv. 2, 4, 3 et saep.; v. also cogito, reputo, dubito, etc.—
5.
Of strife, difference, etc.:
quibuscum continenter bellum gerunt,
Caes. B. G. 1, 1:
cum Cleanthe quam multis rebus Chrysippus dissidet!
Cic. Ac. 2, 47, 143:
neque tam quererer cum deo quod, etc.,
id. ib. 2, 25, 81:
cum quo Antiochum saepe disputantem audiebam,
id. ib. 2, 4, 11:
cum stomacheretur cum Metello,
id. Or. 2, 66, 267:
manu cum hoste confligere,
id. Off. 1, 23, 81:
utilia cum honestis pugnare,
id. ib. 3, 7, 34: cum Catone dissentire. id. ib. 3, 22, 88:
cum majoribus nostris bella gessit,
id. Scaur. 19, 45; Liv. 1, 35, 7; 7, 22, 4:
cum Auruncis bellum inire,
id. 2, 16, 8; cf.:
cum Volscis aequo Marte discessum est,
id. 2, 40, 14:
inimicitias cum Africano gerere,
Val. Max. 4, 1, 8; Sen. Vit. Beat. 2, 3:
cum Scipione dissentire,
Val. Max. 4, 1, 12:
cum utrāque (uxore) divortium fecit,
Suet. Claud. 26; cf. also certo, pugno, discrepo, differo, distraho, dissentio, etc.—
6.
Of comparison:
nec Arcesilae calumnia conferenda est cum Democriti verecundiā,
Cic. Ac. 2, 5, 14:
hanc rationem dicendi cum imperatoris laude comparare,
id. de Or. 1, 2, 8:
conferam Sullamne cum Junio,
id. Clu. 34, 94:
(orationem) cum magnitudine utilitatis comparare,
id. Off. 2, 6, 20.—
B.
Pregn., implying the notion of being furnished, endowed, clothed with any thing, or of possessing, holding, suffering under, etc., in a lit. and trop. sense: ille vir haud magnā cum re sed plenus fidei, Enn. ap. Cic. Sen. 1, 1 (cf. the antith.:
hominem sine re, sine fide,
Cic. Cael. 32, 78):
a portu illuc nunc cum laternā advenit,
Plaut. Am. prol. 149:
cadus cum vino,
id. Stich. 5, 1, 7; cf. id. Pers. 2, 3, 15:
olla cum aquā,
Cato, R. R. 156:
arcula cum ornamentis,
Plaut. Most. 1, 3, 91:
fiscos cum pecuniā Siciliensi,
Cic. Verr. 1, 8, 22:
onerariae naves cum commeatu,
Liv. 30, 24, 5 et saep.:
cum servili schemā,
Plaut. Am. prol. 117;
so of clothing,
id. Rud. 1, 4, 31; Cic. Verr. 2, 4, 24, § 54; 2, 5, 13, § 31; [p. 490] id. Rab. Post. 10, 27; Liv. 35, 34, 7; Suet. Claud. 13; Sil. 1, 94 et saep.:
ut ne quis cum telo servus esset,
Cic. Verr. 2, 5, 3, § 7;
so of weapons,
id. Phil. 2, 8, 19; cf.:
inmissi cum falcibus, etc.,
id. Tusc. 5, 23, 65:
vidi argenteum Cupidinem cum lampade,
holding, id. Verr. 2, 2, 47, § 115:
simulacrum Cereris cum faucibus,
id. ib. 2, 4, 49, §
109: cum elephanti capite puer natus,
Liv. 27, 11, 5; cf.:
cum quinque pedibus natus,
id. 30, 2, 10; 33, 1, 11; 27, 4, 14 al.: omnia cum pulchris animis Romana juventus, Enn. ap. Don. ad Ter. Phorm. 3, 1, 1; cf.
Ter. ib.: Minucius cum vulnere gravi relatus in castra,
Liv. 9, 44, 14:
te Romam venisse cum febri,
Cic. Att. 6, 9, 1; so id. de Or. 3, 2, 6; id. Clu. 62, 175: cum eisdem suis vitiis nobilissimus, with all his faults, i. e. in spite of, id. ib. 40, 112:
ex eis qui cum imperio sint,
id. Fam. 1, 1, 3 Manut.; cf.:
cum imperio aut magistratu,
Suet. Tib. 12 Bremi; v. imperium.—
C.
With idem (never of the identity of two subjects, but freq. of the relation of two subjects to the same object, etc.;
v. Krebs, Antibarb. p. 538): tibi mecum in eodem est pistrino vivendum,
Cic. de Or. 2, 33, 144:
quandoque tu... omnibus in eisdem flagitiis mecum versatus es,
id. Verr. 2, 3, 80, § 187:
Numidae... in eādem mecum Africā geniti,
Liv. 30, 12, 15; 28, 28, 14; Tac. A. 15, 2; Val. Max. 6, 5, 3.—
D.
In the adverb. phrase, cum primis, with the foremost, i.e. especially, particularly (rare), Cic. Verr. 2, 2, 28, § 68; id. Brut. 62, 224.—Post-class. also as one word: cumprīmis, Gell. 1, 12, 7 al.
► a.
Cum in anastrophe. So always with the pers. pron.: mecum, tecum, secum, nobiscum, etc.; cf. Cic. Or. 45, 154; Prisc. pp. 949 and 988 P.; and in gen. with the rel. pron.:
quocum (quīcum), quacum, quibuscum, quīcum (for quocum),
Cic. Or. 45, 154; Liv. 38, 9, 2; Cic. Att. 5, 1, 4; id. Verr. 2, 2, 31, §§ 76 and 77; Caes. B. G. 1, 8; Cic. Rep. 1, 10, 15; id. Att. 4, 9, 2; id. Off. 1, 35, 126; Quint. 8, 6, 65; 10, 5, 7; 11, 2, 38. But where cum is emphatic, or a demonstrative pron. is understood, cum is placed before the rel.; cf.:
his de rebus velim cum Pompeio, cum Camillo, cum quibus vobis videbitur, consideretis,
Cic. Fam. 14, 14, 3:
adhibuit sibi quindecim principes cum quibus causas cognovit,
id. Off. 2, 23, 82; Liv. 1, 45, 2.—
b.
Before et... et, connecting two substt.:
cum et diurno et nocturno metu,
Cic. Tusc. 5, 23, 66.
III.
In compounds the primitive form com was alone in use, and was unchanged before b, p, m: comburo, compono, committo, and a few words beginning with vowels: comes, comitium, and comitor; m was assimilated before r: corripio; often before l: colligo or conligo; rarely before n, as connumero, but usually dropped: conecto, conitor, conubium; with the change of m into n before all the remaining consonants: concutio, condono, confero, congero, conqueror, consumo, contero, convinco; so, conjicio, etc., but more usually conicio; and with the rejection of m before vowels and before h: coarguo, coëo, coinquino, coopto, cohibeo.—
B.
It designates,
1.
A being or bringing together of several objects: coëo, colloquor, convivor, etc.: colligo, compono, condo, etc.—
2.
The completeness, perfecting of any act, and thus gives intensity to the signif. of the simple word, as in commaculo, commendo, concito, etc., comminuo, concerpo, concido, convello, etc.
2.
Cum (ante-class. quom; freq. in MSS. of Cicero; the post-class. form quum is incorrectly given in many MSS. and edd.), conj. [pronom. stem ka- or kva- with acc. case ending].
I.
Of time, when, as, while, sometimes = after, since.
A.
In adverbial clauses dependent on non-preterite predicates.
1.
The time designated by cum being indefinite, when, if, whenever, always with indic., except in the instances A. 2.
a.
Cum with pres. indic., often equivalent to si.
(α).
With principal predicate in pres.:
nam omnes id faciunt quom se amari intellegunt,
Plaut. Truc. prol. 17:
facile, quom valemus, recta consilia aegrotis damus,
Ter. And. 2, 1, 9; Plaut. Ep. 1, 2, 44; id. Poen. 4, 2, 20; id. Truc. 1, 1, 46; Ter. Phorm. 2, 1, 11:
cum semen maturum habet, tum tempestiva est,
Cato, R. R. 17; 41: quid? tum cum es iratus, permittis illi iracundiae dominationem animi tui? Cic. Rep. 1, 38, 59:
cum permagna praemia sunt, est causa peccandi,
id. Off. 3, 20, 79; id. de Or. 3, 23, 87:
quidam vivere tunc incipiunt cum desinendum est,
Sen. Ep. 23, 11.—
(β).
With principal predicate in fut. (rare):
ad cujus igitur fidem confugiet cum per ejus fidem laeditur cui se commiserit?
Cic. Rosc. Am. 40, 116; id. Leg. 3, 10, 24; id. Fl. 17, 40; Verg. A. 12, 208.—
(γ).
With principal predicate in logical perf. (mostly poet.):
haud invito ad auris sermo mi accessit tuos, Quom te postputasse omnis res prae parente intellego,
Ter. Hec. 3, 5, 33:
qui cum levati morbo videntur, in eum de integro inciderunt,
Cic. Fam. 12, 30, 2:
(dolor) Cum furit... Profuit incensos aestus avertere ( = prodest),
Verg. G. 3, 457:
nemo non, cum alteri prodest, sibi profuit,
Sen. Ep. 81, 19; Cic. Att. 4, 18, 1; Liv. 8, 8, 11; Verg. A. 9, 435; id. G. 1, 288.—
b.
With logical perf. indic.
(α).
With principal predicate in pres. (very freq.), the perf. translated either by English pres. perf. or by pres.: omnia sunt incerta cum a jure discessum est, when we ( once) disregard the law, Cic. Fam. 9, 16, 1:
gubernatores cum exultantes loligines viderunt... tempestatem significari putant,
id. Div. 2, 70, 145:
cum depulsi sunt agni a matribus, diligentia adhibenda est ne, etc.,
Varr. R. R. 2, 2, 17:
cum ejus generis copia defecit, ad innocentium supplicia descendunt,
Caes. B. G. 6, 16, 5:
(hostis) cum intravit... modum a captivis non accipit,
Sen. Ira, 1, 8, 2:
quia enim, cum prima cognovi, jungere extrema cupio,
Plin. Ep. 7, 10, 1; Cic. Or. 1, 33, 153; id. Div. 2, 26, 56; id. Brut. 24, 93; id. Cat. 4, 6, 12; id. Fam. 6, 3, 3; Auct. Her. 4, 50, 63; Caes. B. G. 4, 33; 5, 21; Liv. 22, 9, 8; 34, 31, 4; Val. Max. 8, 10 prooem.; 9, 6 init.; Sen. Ep. 3, 2; 21, 9; id. Cons. Helv. 13, 2; Curt. 3, 3, 18; Plin. 18, 7, 10, § 60; Quint. 4, 2, 122; 10, 7, 14.—In oblique clauses the perf. indic. may remain, or may be changed into perf. subj., even after preterites, Cic. Off. 1, 28, 26; 2, 20, 69.—
(β).
With principal predicate in fut. ( poet.), Ov. P. 1, 5, 47.—
(γ).
With two logical perff. (rare):
cum id factum est, tamen grex dominum non mutavit,
Varr. R. R. 2, 2, 6:
quae cum se disposuit... summum bonum tetigit,
Sen. Vit. Beat. 8, 5; id. Tranq. 17, 11; id. Ben. 1, 1, 5. —
c.
With fut.
(α).
With principal predicate in fut.:
ita fere officia reperientur, cum quaeretur, quid deceat, etc.,
Cic. Off. 1, 34, 125; Auct. Her. 2, 7, 10; 2, 12, 17.— So with principal predicate in fut. imper:
etiam tum cum verisimile erit aliquem commisisse... latratote,
Cic. Rosc. Am. 20, 57, id. Mur. 31, 65; id. Att. 3, 8, 4; Liv. 35, 19, 6.—
(β).
With principal predicate in pres.:
in talibus... stabilitas amicitiae confirmari potest, cum homines cupiditatibus imperabunt,
Cic. Lael. 22, 82; Val. Max. 4, 8 prooem.—
d.
With fut. perf.
(α).
With principal predicate in pres.:
quam (spem), cum in otium venerimus, habere volumus,
Cic. Att. 1, 7:
nec irascimur illis cum sessorem recusaverint,
Sen. Const. 12, 3; id. Cons. Marc. 7, 2.—
(β).
With principal predicate in fut. indic.:
cum haec erunt considerata, statim nostrae legis expositione... utemur,
Auct. Her. 2, 10, 15:
cum viderit secari patrem suum filiumve, vir bonus non flebit?
Sen. Ira, 1, 12, 1.—In oblique clauses, dependent on preterites, it is changed to the pluperf. subj.:
qui tum demum beatum terrarum orbem futurum praedicavit cum aut sapientes regnare, aut reges sapere coepissent,
Val. Max. 7, 2, ext. 4.—
(γ).
With principal predicate in fut. imper.:
cum tempestates pluviae fuerint, videtote quot dies, etc.,
Cato, R. R. 2, 3; 25 init.; 38.—
(δ).
With two fut. perff.:
cum bene cesserit negotiatio, multum militia retulerit,
Sen. Cons. Helv. 10, 6.—
e.
In partic.
(α).
In definitions with pres, indic.:
humile genus est (causae) cum contempta res adfertur,
Auct. Her. 1, 3, 5:
purgatio est cum factum conceditur, culpa removetur,
Cic. Inv. 1, 11, 15: maxima est capitis deminutio cum aliquis simul et civitatem et libertatem amittit, Gai Inst. 1, 160; Auct. Her. 1, 46; 2, 4, 6; 4, 12, 17; 4, 53, 66 et saep. —
(β).
Etiam cum (less freq. cum etiam), even when (nearly = etiamsi), always with indic. if dependent on other than preterite predicates. (1) With pres.: qui cavet ne decipiatur, vix cavet, quom etiam cavet, Plaut. Capt. 2, 2, 5:
in quo scelere, etiam cum multae causae convenisse... videntur, tamen non temere creditur,
Cic. Rosc. Am. 22, 62:
qui incolunt maritimas urbis, etiam cum manent corpore, animo tamen excursant,
id. Rep. 2, 4, 7; Curt. 6, 3, 10; Plin. Ep. 1, 8, 6.—(2) With fut.:
etiam cum potentes nocere intendent,
Sen. Const. 4, 1. —(3) With fut. perf.:
cum etiam plus contenderimus, etc.,
Cic. Fam. 1, 8, 7; Sen. Ben. 4, 13, 3.—(4) In oblique clauses with imperf. subj., Cic. Fragm. Tog. Cand. 15.—
(γ).
Anteclass. with indic. in addressing indefinite persons in rules, after imper.:
sorba in sapa cum vis condere, arida facias,
Cato, R. R. 7 fin. — Always with indic. if a certain person is addressed; cf. Cic. Rep. 1, 38, 59 (l. A. 1. a. a supra); id. Verr. 2, 1, 18, § 47.—
2.
With subj. referring to indefinite time.
a.
With the 2d pers. sing., used in an indefinite sense ( you = one, any one).
(α).
With pres. subj.:
acerbum'st pro benefactis quom mali messim metas,
Plaut. Ep. 5, 2, 53:
quom faciem videas, videtur esse quantivis preti,
Ter. And. 5, 2, 15; Plaut. Cas. 3, 2, 32; id. Bacch. 3, 3, 38; id. Merc. 3, 2, 7 and 8 et saep.:
difficile est tacere cum doleas,
Cic. Sull. 10, 31:
etiam interpretatio nominis habet acumen cum ad ridiculum convertas,
id. de Or. 2, 63, 257; 2, 64, 259; 2, 67, 269; 2, 75, 305; 3, 38, 156; Sen. Ep. 75, 4 et saep.—
(β).
With perf. subj.:
difficile est cum praestare omnibus concupieris, servare aequitatem,
Cic. Off. 1, 19, 64:
quos (versus) cum cantu spoliaveris, nuda paene remanet oratio,
id. Or. 55, 183; id. Lael. 21, 77; id. Inv. 1, 47, 88; Sall. C. 12, 3; 51, 24; 58, 16.—
b.
In the jurists, in a clause exemplifying a general rule: cum ergo ita scriptum sit Heres Titius esto, addicere debemus, Gai Inst. 2, 165; so id. ib. 4, 97; 3, 161; Auct. Her. 4, 31, 42.—
c.
In the phrase audio cum dicat (I. F. 1, b. infra):
saepe soleo audire Roscium cum ita dicat se, etc.,
Cic. de Or. 2, 28, 129.—
d.
When, after cum, an imperfect or pluperfect is used as a logical tense (post-Aug.): non tulit gratis qui cum rogasset accepit, who has asked for the favor, and, etc., Sen. Ben. 2, 1, 4; 2, 3, 1; 2, 13, 2; id. Ep. 86, 8.—
e.
If the principal predicate is a potential subjunctive, an indefinite clause with a present or future after cum is always in the same mood:
caveto quom ventus siet aut imber, effodias aut seras,
Cato, R. R. 28:
quis tam dissoluto animo est qui, haec cum videat, tacere ac neglegere possit?
Cic. Rosc. Am. 11, 32; id. Planc. 39, 94; id. Clu. 55, 153; id. Inv. 1, 4, 87; 1, 51, 95; Auct. Her. 4, 6, 9; 4, 32, 43.—
3.
Of definite time, always with indic. (for exceptions, v. 4. infra), when, if, while (for the distinction between cum and si, cf.:
formam mihi totius rei publicae, si jam es Romae, aut cum eris, velim mittas,
Cic. Att. 6, 3, 4:
quae si prodierit, atque adeo cum prodierit—scio enim proditurum esse—audiet,
id. Rosc. Am. 25, 100:
si damnatus eris, atque adeo cum damnatus eris—nam dubitatio quae poterit esse? etc.,
id. Verr. 2, 3, 29, § 70; id. Or. 2, 75, 304; Sen. Ep. 83, 10).
a.
Cum with pres. indic.
(α).
Principal predicate in pres.:
certe, edepol, quom illum contemplo et formam cognosco meam... nimis simili'st mei,
Plaut. Am. 1, 1, 288; so id. Poen. 1, 2, 71; id. Pers. 4, 4, 15; Ter. Hec. 3, 3, 45: Py. Ne fle. Ph. Non queo Quom te video, Plaut. Mil. 4, 8, 14; id. Am. 1, 1, 260; id. Rud. 3, 4, 38:
potestne tibi ulla spes salutis ostendi cum recordaris in deos immortalis quam impius... fueris?
Cic. Verr. 2, 1, 18, § 47: cum hoc vereor, et cupio tibi... parcere, rursus immuto voluntatem meam ( = while), id. Rosc. Am. 34, 95; Serv. ap. Cic. Fam. 4, 5, 4:
equidem cum... recordor, vix aetatem Alexandri suffecturam fuisse reor ad unum bellum,
Liv. 9, 19, 12; Cic. Planc. 12, 29; id. Clu. 10, 29; Liv. 40, 46, 3:
quod cum ita est,
if this is so, Quint. 24, 58 (cf.:
quodsi ita est,
Cic. Mur. 2, 5); so,
often, nunc cum: qui modo nusquam conparebas, nunc quom conpares, peris,
Plaut. Aul. 4, 4, 2; so id. ib. 1, 3, 35; 2, 2, 17; id. As. 1, 2, 18; Ter. Heaut. 3, 1, 39:
nos de injusto rege nihil loquimur, nunc cum de ipsa regali re publica quaerimus,
Cic. Rep. 3, 35, 47; Liv. 44, 39, 7.—So with logical perf. for the pres., Quint. 4, 2, 122.—But Cicero always uses nunc cum with a subj. when the clause, while designating present time, generally [p. 491] in opposition to a former time, implies a reason for the principal action, now that:
quodsi tum, cum res publica severitatem desiderabat, vici naturam, etc., nunc cum omnes me causae ad misericordiam... vocent, quanto tandem studio, etc.,
Cic. Mur. 2, 3, 6; id. Fam. 9, 16, 7; id. Font. 15, 35 (25); id. Imp. Pomp. 10, 27; 17, 50; not found in later writers, except in the Gallic panegyrists, e. g. Eum. Grat. Act. 2 init. —
(β).
With principal predicate in the logical perf., if (ante-class.):
Curculio hercle verba mihi dedit quom cogito,
Plaut. Curc. 4, 4, 27:
sed tandem, quom recogito, qui potis est scire, haec scire me?
id. Stich. 2, 1, 29; id. Mil. 4, 8, 64.—
b.
Cum with logical perf. indic.
(α).
Principal predicate in pres.:
ergo quom optume fecisti, nunc adest occasio Benefacta cumulare,
after doing excellently, Plaut. Capt. 2, 3, 63: quo etiam major vir habendus est (Numa), cum illam sapientiam constituendae civitatis duobus prope saeculis ante cognovit, quam, etc. ( = siquidem, if he has; seeing that he has), Cic. de Or. 2, 37, 154; Verg. A. 9, 249.—
(β).
With principal predicate in fut. ( poet.):
at cumst imposta corona, Clamabis capiti vina subisse meo (est imposta = erit imposta),
Prop. 4 (5), 2, 30.—
c.
With fut.
(α).
With principal predicate in fut.:
quom videbis tum scies,
Plaut. Bacch. 1, 2, 37; id. Am. 3, 3, 15; id. Men. 5, 7, 7; Ter. Phorm. 1, 2, 82; id. Heaut. prol. 33:
sed cum certum sciam faciam te paulo ante certiorem,
Cic. Fam. 9, 23; 3, 11, 3; 12, 30, 5; 14, 3, 4; id. Q. Fr. 3, 8, 2; Liv. 3, 53, 10.—
(β).
With principal predicate in fut. perf.:
cum tu haec leges, ego jam annuum munus confecero,
Cic. Fam. 2, 12, 1.—
(γ).
With principal predicate in imper. fut.:
mox quom imitabor Sauream, caveto ne succenseas,
Plaut. As. 2, 2, 105; id. Mil. 3, 3, 59.—
(δ).
With principal predicate in subj. (potential):
cum testes ex Sicilia dabo, quem volet ille eligat,
Cic. Verr. 2, 4, 22, § 48; id. Off. 1, 34, 122; 3, 10, 46; id. Att. 4, 9, 1; 4, 10, 2; 4, 17, 1 et saep.—
(ε).
In oblique clauses, after preterites, changed into imperf. subj., Caes. B. C. 2, 40; after other tenses it is either changed into pres. subj. or remains unchanged, Cic. Fam. 1, 56, 2; 1, 7, 4; Sall. C. 58, 8.—
d.
With fut. perf.
(α).
With principal predicate in fut.:
mox dabo quom ab re divina rediero,
Plaut. Poen. 1, 2, 193; id. Am. 1, 1, 43; 1, 2, 4; Ter. Phorm. 1, 4, 8:
cum haec docuero, tum illud ostendam, etc.,
Cic. Clu. 4, 9; id. Verr. 2, 1, 1, § 3; id. de Or. 2, 33, 143; 2, 59, 239; id. Att. 3, 23, 5 et saep.—In oblique clauses, after preterites, the fut. perf. is changed into pluperf. subj., Cic. Rosc. Am. 10, 28; 28, 78; Liv. 1, 56, 11; 5, 30, 1; after other tenses, and often in oblique oration, it remains unchanged, or is changed into perf. subj., Cic. Verr. 2, 5, 71, § 183; id. Fam. 2, 5, 2 dub.; Liv. 21, 13, 8; 3, 56, 10.—
(β).
With principal predicate in imper. (almost always fut. imper.):
quod quom dixero, si placuerit, Facitote,
Ter. Eun. 5, 8, 37:
cum ego Granium testem produxero, refellito, si poteris,
Cic. Verr. 2, 5, 59, § 154; id. Marcell. 9, 27; id. Fam. 16, 4, 3; Tac. A. 1, 22.—With pres. imper., Liv. 24, 38, 7.—
(γ).
With principal predicate in subj. (potential):
quae cum omnia collegeris, tum ipse velim judices satisne videatur,
Cic. Fam. 5, 2, 4; id. Or. 13, 41 dub.—In oblique clauses, after non-preterites, the fut. perf. remains unchanged:
oro, ne me hodie, cum isti respondero, putetis, etc.,
Cic. Phil. 2, 5, 10; id. Clu. 2, 6.—
4.
With subj. in definite time.
a.
Sometimes in oblique construction (3. c. e; 3. d. a).—
b.
Sometimes by attraction:
curata fac sint quom a foro redeam domum,
Plaut. Aul. 2, 3, 6; 2, 3, 11; id. Stich. 1, 2, 8; id. Curc. 2, 2, 3:
non admirere cum ego ipse me id ex te primum audisse confitear?
Cic. Planc. 24, 58. —
c.
In the semi-causal connection nunc cum, v. 3, a. a fin. supra.
B.
In adverbial anterior clauses dependent on preterite predicates, the time of the cum clause preceding that of the principal sentence (always with subj., except in the instances mentioned 2.; 3. a; and 5.), when, after.
1.
With pluperf. subj. (so generally): quom socios nostros mandisset impius Cyclops, Liv. And. Fragm. ap. Prisc. 8, p. 817 (Lubbert conjectures, without sufficient reason, mandit sex): quom saucius multifariam ibi factus esset, tamen volnus capiti nullum evenit, Cato, Orig. ap. Gell. 3, 7, 19:
portisculus signum cum dare coepisset,
Enn. Ann. v. 234 Vahl.:
quom testamento patris partisset bona,
Afran. Com. Rel. v. 50 Rib.: quem quom ibi vidissent Hortensius Postumiusque, Lucil. ap. Non. p. 4, 32; Enn. Ann. v. 241 Vahl.; Turp. Com. Rel. v. 48 Rib.; Lucil. ap. Non. p. 394, 27 (the MSS. reading:
quom venisset,
Plaut. As. 2, 3, 15, is corrupt):
audivi summos homines cum quaestor ex Macedonia venissem Athenas,
Cic. de Or. 1, 11, 45:
haec cum Crassus dixisset, silentium est consecutum,
id. ib. 1, 35, 160:
cum Thebani Lacedaemonios bello superavissent... aeneum statuerunt tropaeum,
id. Inv. 2, 23, 69:
Dionysius cum fanum Proserpinae Locris expilavisset, navigabat Syracusas,
id. N. D. 3, 34, 83:
eo cum venisset, animadvertit ad alteram ripam magnas esse copias hostium,
Caes. B. G. 5, 18:
Tarquinius et Tullia minor... cum domos vacuas novo matrimonio fecissent, junguntur nuptiis,
Liv. 1, 46, 9 et saep. —
2.
With pluperf. indic.
a.
Ante-class. in place of the class. subj.:
idem me pridem quom ei advorsum veneram, Facere atriensem voluerat,
Plaut. Cas. 2, 8, 28:
Quid ais? Quom intellexeras, id consilium capere, quor non dixti extemplo,
Ter. And. 3, 2, 38.—
b.
If the pluperfect is a virtual imperfect, designating the time at which the main action took place, the principal predicate being likewise in the pluperfect, when the clause would require an indicative if placed in the imperfect (3. a. a): exspectationem nobis non parvam adtuleras cum scripseras Varronem tibi confirmasse, etc. ( = exspectabam cum legebam; cf. C. 3, a. a, 2.), Cic. Att. 3, 18, 1; cf. Cael. ap. Cic. Fam. 8, 9, 2, where the cum clause is relative; v. E.: Romae haud minus terroris... erat quam fuerat biennio ante cum castra Punica objecta Romanis moenibus fuerant (C. 3. a. a, 1.), Liv. 27, 44, 1; so id. 5, 28, 1; 26, 40, 17; 44, 10, 1.—
c.
If the clause indicates that the time of the main action is a period, subsequent to that of the action designated by the pluperfect:
nam tum cum in Asia res magnas permulti amiserant, scimus Romae, solutione impedita, fidem concidisse,
Cic. Imp. Pomp. 7, 19:
cum ea consecutus nondum eram... tamen ista vestra nomina numquam sum admiratus,
id. Fam. 3, 7, 5; id. Verr. 2, 5, 69, § 178; id. Inv. 2, 42, 124; Caes. B. G. 7, 35; Liv. 24, 7, 1 sq.; Nep. Dat. 6, 5; Curt. 9, 10, 12; Verg. A. 5, 42.—
3.
If both predicates denote repeated action, the anterior clause with cum has the pluperf. indic. or subj.
a.
With pluperf. indic.
(α).
With principal predicate in imperf. indic. (so almost always in Cicero and Caesar; not in the poets, nor in Vell., Val. Max., Tac., Suet., or Plin.), whenever:
cum ad aliquod oppidum venerat, eadem lectica usque ad cubiculum deferebatur,
Cic. Verr. 2, 5, 11, § 27; 2, 1, 46, § 120; 2, 3, 67, § 156; 2, 4, 61, § 137; 2, 5, 10, § 27; id. Fl. 7, 16; 10, 21; id. Agr. 2, 26, 68; id. Or. 32, 113; id. Brut. 24, 93:
(Cassi vellaunus) cum equitatus noster se in agros ejecerat, essedarios ex silvis emittebat,
Caes. B. G. 5, 19; 3, 14; 3, 15; 4, 7; 5, 35; 7, 22; id. B. C. 1, 58; Sall. J. 92, 8; 44, 4:
cum comminus venerant, gladiis a velitibus trucidabantur,
Liv. 38, 21, 12; Nep. Epam. 3, 6; Sen. Ep. 11, 4; Curt. 3, 10, 8; 3, 10, 11; Quint. 7, 1, 4; Gell. 15, 22, 5; 17, 18, 3; Gai Inst. 4, 15; Pacat. 9.—
(β).
With principal predicate in perf. indic.:
Pacuvius qui Syriam usu suam fecit, cum vino... sibi parentaverat,
Sen. Ep. 12, 8; 108, 14.—
b.
With pluperf. subj., an imperf. indic. in principal sentence:
cum fossam latam cubiculari lecto circumdedisset, ejusque transitum... conjunxisset, eum ipse detorquebat,
Cic. Tusc. 5, 20, 59; id. Verr. 2, 3, 41, § 94:
cum cohortes ex acie procucurrissent, Numidae... effugiebant, etc.,
Caes. B. C. 2, 41:
cum in jus duci debitorem vidissent, undique convolabant,
Liv. 2, 27, 8; 25, 3, 11; 5, 48, 2.—
4.
In anterior clauses with imperf. subj.
(α).
When the principal clause expresses an immediate consequence ( = pluperf. subj.):
Demaratus cum audiret dominationem Cypseli confirmari, defugit patriam ( = cum audivisset),
Cic. Rep. 2, 19, 34; Caes. B. G. 5, 17 et saep.—
(β).
Where both verbs relate to one transaction, especially in remarks and replies:
(Epaminondas) cum gravi vulnere exanimari se videret, quaesivit salvusne esset clipeus, etc.,
Cic. Fin. 2, 30, 97:
cum ex eo quaereretur quid esset dolus magnus, respondebat, etc.,
id. Off. 3. 14, 60; id. Or. 2, 69, 278; id. Rosc. Am. 25, 70; Liv. 3, 71, 4 et saep.—
(γ).
When the principal action takes place during the action of the dependent clause:
qui cum unum jam et alterum diem desideraretur, neque in eis locis inveniretur... liberti Asuvii in eum invadunt, etc.,
Cic. Clu. 13, 38.—
5.
For the perf. indic. instead of pluperf. subj. v. C. 1. d. infra.
C.
In adverbial clauses of coincident time dependent on preterites ( = eo tempore quo), the clause with cum designating the time at which or during which the main action took place, when, as, while.[The theory of the use of tenses and moods in these clauses is not fully settled. The older grammarians require the indicative if cum denotes pure time, but the subjunctive if denoting cause or relations similar to cause. Zumpt and others acknowledge that the rule is frequently not observed, attributing this to the predilection of the Latin language for the subjunctive. Recently Hoffmann (Zeitpartikeln der Lateinischen Sprache, 1st ed. 1860; 2d ed. 1873) and Lubbert (Syntax von Quom, 1870) have advanced the theory that cum requires the indicative if denoting absolute time, but the subjunctive if denoting relative time. They define absolute time as time co-ordinate or parallel with, or logically independent of, the time of the principal action, which performs the function of a chronological date for the principal action, and they consider it as a criterion that the clause might have constituted an independent sentence; while relative time is logically subordinate to the principal action. Hoffmann condenses his theory in the following words: cum with indicative names and describes the time at which the action of the principal sentence took place; cum with the subjunctive, on the contrary, designates the point of time at which, or the space of time during which, the action expressed in the principal sentence commenced or ended. The chief objections to this theory are: (1) Its vagueness.—(2) The facts that in many instances cum with the subjunctive clearly dates the main action (C. 3. a. b, 2, and 4.; C. 3. a. 5.; C. 3. b. b, 3. and 5.; C. 3. b. g infra); that many of the subjunctive clauses with cum may be transformed into independent sentences (C. 3. b. b, 2. and 3. infra); that many indicative clauses with cum are logically subordinate to the main action (C. 3. a. a, 2. infra), and that when both moods are used in two co-ordinated clauses with cum belonging to the same main sentence, Hoffmann must account for the difference of the moods by explanations not drawn from his theory (Cic. Agr. 2, 64, 64; id. Clu. 30, 83; id. Div. 1, 43, 97; id. Fin. 2, 19, 61; id. de Or. 67, 272; Caes. B. C. 2, 17; Liv. 6, 40, 17; 30, 44, 10).—(3) The impossibility of clearly drawing the line between logical co-ordination and subordination; and the fact that, wherever it is drawn, there will be many passages not accounted for (cf. 1. init. and many passages under C. 3. a. a, 3.; C. 3. a. d; C. 3. b. g, etc.).—(4) That the supposed use of cum with the imperfect indicative is inconsistent with the received doctrine that the imperfect always designates a time relative to another time—a difficulty not satisfactorily met by Hoffman's assumption of an aoristic imperfect.]GENERAL RULE.—The predicate after cum is in the perfect indicative (or historical present) if the action is conceived as a point of time coincident with the time of the main action. It is either in the imperfect indicative or in the imperfect subjunctive if the action is conceived as occupying a period of time within which the main action took place (e. g.:
quid enim meus frater ab arte adjuvari potuit, cum... furem se videre respondit? Quid in omni oratione Crassus... cum pro Cn. Plancio diceret?
Cic. de Or. 2, 54, 220;
where dicebat might stand for diceret, but not responderet for respondit: cum ad tribum Polliam ventum est, et praeco cunctaretur, etc.,
Liv. 29, 37, 8; cf.:
cum tecum Ephesi collocutus sum,
Cic. Fam. 13, 55, 1; and:
cum te Puteolis prosequerer,
id. ib. 3, 10, 8: cum primum lex coepta ferri est, Liv 3, 14, 4; and: cum [p. 492] ferretur lex, id. 5, 30, 4;
also,
Cic. Fam. 4, 3, 1, and Liv. 3, 58, 7).
1.
Both predicates in the perf. indic. (or histor. pres.), both clauses denoting points of time (the principal predicate may be in any verbal form implying a perfect).
a.
The clause expressing a momentary action:
posticulum hoc recepit quom aedis vendidit, Flaut. Trin. 1, 2, 157: scilicet qui dudum tecum venit cum pallam mihi Detulisti,
id. Men. 2, 3, 46; prol. 62; id. Poen. 4, 2, 82; id. Ep. 2, 2, 33; Ter. Hec. 4, 1, 57; id. Heaut. 2, 3, 21 et saep.:
non tum cum emisti fundum Tusculanum, in leporario apri fuerunt,
Varr. R. R. 3, 3, 8:
in judiciis quanta vis esset didicit cum est absolutus,
Cic. Tog. Cand. Fragm. 4:
per tuas statuas vero cum dixit, vehementer risimus,
id. de Or. 2, 59, 242:
cum occiditur Sex. Roscius, (servi) ibidem fuerunt,
id. Rosc. Am. 41, 120; id. Verr. 2, 2, 29, § 70; 1, 4, 11; 2, 2, 66, § 160; 2, 3, 47, § 112; id. Caecin. 29, 85; id. Sest. 55, 157; id. Phil. 2, 9, 21; id. Rep. 6, 22, 24; id. Fam. 9, 15, 2; id. Att. 2, 1, 5 et saep.:
tunc flesse decuit cum adempta sunt nobis arma,
Liv. 3, 55, 10; 10, 6, 8; 28, 42, 14; 42, 46, 1; Vitr. 2, 8, 12; 2, 1, 7; 2, 9, 15;
6, 7, 4: semel dumtaxat vultum mutavit, tunc cum... anulum in profundum dejecit,
Val. Max. 6, 9, 6; 8, 8, ext. 1; 9, 1, ext. 1;
9, 8, 1: rerum natura... cum visum est deinde, (filium tuum) repetiit,
Sen. Cons. Polyb. 10, 4; 11, 2; id. Q. N. 1, 11, 3; 6, 25, 4:
accepimus et serpentem latrasse cum pulsus est regno Tarquinius,
Plin. 8, 41, 63, § 153; 2, 24, 22, § 90; 2, 52, 53, § 139; Suet. Claud. 21; Hor. S. 2, 3, 61; Ov. Tr. 5, 11, 8; Tib. 3, 5, 18; Mart. 5, 49, 9.—So, cum primum, when first, the first time that, as soon as:
jube vinum dari: jam dudum factum'st quom primum bibi,
Plaut. As. 5, 2, 40; id. Cas. prol. 17; Ter. Hec. alt. prol. 31; id. And. prol. 1; id. Eun. 3, 3, 4:
Pompeius cum primum contionem habuit... ostendit, etc.,
Cic. Verr. 1, 15, 45; id. Fam. 2, 9, 1; Liv. 3, 55, 10; 25, 6, 2; 25, 29, 4; 31, 3, 1; 40, 8, 1; 42, 34, 3; Curt. 6, 11, 23; but with imperf. subj. when referring to a per. of time:
ipse cum primum pabuli copia esse inciperet, ad exercitum venit,
Caes. B. G. 2, 2.—In the poets and later writers, the imperf. subj. often occurs where classic prose has the perf. indic.:
effice ut idem status sit cum exigis qui fuit cum promitterem,
Sen. Ben. 4, 39, 4:
tum lacrimare debueras cum equo calcaria subderes,
Curt. 7, 2, 6; Suet. Claud. 6; Ov. P. 4, 12, 28.—
b.
If the clause denotes a state, condition, or action of longer duration, it takes the perf. indic. if asserted as a complete fact without regard to what happened during its progress (virtual point of time):
in quem Juppiter se convertit cum exportavit per mare... Europen,
Varr. R. R. 2, 5, 5:
ne cum in Sicilia quidem (bellum) fuit... pars ejus belli in Italiam ulla pervasit,
Cic. Verr. 2, 5, 2, § 6:
nempe eo (lituo) Romulus regiones direxit tum cum urbem condidit,
id. Div. 1, 17, 30; id. Verr. 2, 3, 54, § 125; id. Lig. 7, 20; id. Rep. 3, 32, 44:
non tibi, cum in conspectu Roma fuit, succurrit? etc.,
Liv. 2, 40, 7; 34, 3, 7; Nep. Iphicr. 2, 4; id. Pelop. 4, 3.—
c.
With perf. indic., by the time when, before, referring to facts which actually occurred before the action of the principal sentence:
ab Anaximandro moniti Lacedaemonii sunt ut urbem... linquerent, quod terrae motus instaret, tum cum... urbs tota corruit,
Cic. Div. 1, 50, 112; Liv. 22, 36, 4; 34, 31, 15; Prop. 2, 32 (3, 30), 53.—
d.
With perf. indic. when actions in immediate sequence are represented as coincident:
ad quem cum accessimus, Appio, subridens, Recipis nos, inquit, etc.,
Varr. R. R. 3, 2, 2:
me primus dolor percussit, Cotta cum est expulsus,
Cic. Brut. 89, 303:
itaque ne tum quidem cum classem perdidisti, Mamertinis navem imperare ausus es,
id. Verr. 2, 5, 23, § 59:
haec cum facta sunt in concilio, magna spe et laetitia omnium discessum est,
Caes. B. C. 3, 87:
cum Thessalos in armis esse nuntiatum est, Ap. Claudium... senatus misit,
Liv. 42, 5, 8:
Gracchus cum ex Sardinia rediit, orationem ad populum habuit,
Gell. 15, 12, 1; Cic. Imp. Pomp. 1, 2; id. Deiot. 6, 17; id. Top. 16, 61; id. Div. 1, 43, 98; id. Fam. 5, 21, 2; Liv. 4, 44, 10; 4, 60, 8; 9, 25, 2; 22, 14, 12; Nep. Dat. 11, 1; Suet. Caes. 31; Gell. 1, 23, 5; Prop. 3, 20, 37 (4, 21, 7).—Hence a perf. indic. in co-ordination with pluperf. subj.: cum sol nocte visus esset... et cum caelum discessisse visum est (decemviri ad libros ire jussi sunt), Cic. Div. 1, 43, 97.—
2.
With a perf. indic. (or histor. pres.), the principal predicate in imperf.
a.
The action falling within the time of the principal predicate:
set Stalagmus quojus erat tunc nationis, quom hinc abit?
Plaut. Capt. 4, 2, 107; id. Rud. 3, 6, 9; Ter. Eun. 2, 3, 51:
haec Crassi oratio cum edita est, quattuor et triginta tum habebat annos, etc.,
Cic. Brut. 43, 161:
eo cum venio, praetor quiescebat,
id. Verr. 2, 4, 14, § 32; 2, 5, 69, § 178; id. Fl. 13, 20; id. Pis. 1, 2; id. Lig. 1, 3; id. Phil. 2, 21, 52; 3, 4, 11; id. Fam. 13, 35, 2; id. Att. 6, 1, 13:
cum Caesari in Galliam venit, alterius factionis principes erant Aedui, alterius Sequani,
Caes. B. G. 6, 12; Sall. J. 71, 1:
cum haec accepta clades est, jam C. Horatius et T. Menenius consules erant,
Liv. 2, 51, 1; 21, 39, 4; 23, 49, 5; 28, 27, 14; 34, 16, 6;
45, 39, 1: merito me non adgnoscis, nam cum hoc factum est, integer eram,
Sen. Ben. 5, 24, 3.—Post-class. writers generally use imperf. subj.:
beneficium ei videberis dedisse cui tunc inimicissimus eras cum dares?
Sen. Ben. 5, 19, 7:
bona quoque, quae tunc habuit cum damnaretur, publicabuntur,
Dig. 28, 18, § 1:
pauper Fabricius (erat) Pyrrhi cum sperneret aurum,
Claud. IV. Cons. Hon. 413.—
b.
The action strictly anterior to the principal sentence, rare (1. d.): nam quod conabar cum interventum'st dicere, nunc expedibo, Pac. ap. Non. p. 505, 3 (Trag. Rel. v. 65 Rib.):
cum est ad nos adlatum de temeritate eorum, etc., cetera mihi facillima videbantur... multaque mihi veniebant in mentem, etc.,
Cic. Fam. 3, 10, 1; Sall. C. 51, 32; Verg. A. 6, 515; id. E. 3, 14.—
3.
The predicate after cum conceived as a period or space of time (including repeated action) is either in the imperf. indic. or imperf. subj. [In ante-classical writers and Cicero the imperf. indic. very frequent, and largely prevailing over the subj., except that when the principal predicate denotes a point of time (with perf.), Cicero commonly uses the subj.; the imperf. indic. occurs in Cicero 241 times; in Caesar once with the force of a relativeclause (B. G. 1, 40, 5), and 3 times of repeated action; in Nep. once of repeated action (Att. 9, 6); in Sall. twice (J. 31, 20; id. H. 1, 48, 6 Dietsch); in Liv. 22 times; in Verg. 4 times; in Ovid twice; in Tib. twice; in Prop. 3 times; in Val. Max. twice; then it disappears (except once each in Tac. and Mart.), but reappears in Gaius (3 times), Gellius (twice), and the Gallic panegyrists (several times)].
a.
Both predicates denoting spaces of time, the principal predicate always in the imperf. indic. unless the mood is changed by other influences.
(α).
Cum with the imperf. indic. (1) In express or implied opposition to other periods of time, esp. with tum or tunc:
eademne erat haec disciplina tibi quom tu adulescens eras?
Plaut. Bacch. 3, 3, 17:
alium esse censes nunc me atque olim quom dabam?
Ter. And. 3, 3, 13; Plaut. Capt. 2, 1, 50; id. Most. 1, 3, 64; id. Mil. 2, 2, 26; Ter. And. 1, 1, 69; Enn. ap. Cic. Brut. 19, 76 (Ann. v. 222 Vahl.):
qui cum plures erant, paucis nobis exaequari non poterant, hi postquam pauciores sunt, etc.,
Auct. Her. 4, 18, 25:
qui (Pompeius) cum omnes Caesarem metuebamus ipse eum diligebat, postquam ille metuere coepit, etc.,
Cic. Att. 8, 1, 4:
res per eosdem creditores per quos cum tu aderas agebatur,
id. Fam. 1, 1, 1 (cf.:
Senatus consultum factum est de ambitu in Afranii sententiam quam ego dixeram cum tu adesses,
id. Q. Fr. 2, 9, 3):
Trebellium valde jam diligit: oderat tum cum ille tabulis novis adversabatur,
id. Phil. 6, 4, 11:
non tam id sentiebam cum fruebar, quam tunc cum carebam,
id. Red. Quir. 1, 3:
etenim tunc esset hoc animadvertendum cum classis Syracusis proficiebatur,
id. Verr. 2, 5, 43, § 111 (so 111 times in Cicero, including the instances where the principal predicate is in the perf.):
cum captivis redemptio negabatur, nos vulgo homines laudabant, nunc deteriore condicione sumus, etc.,
Liv. 25, 6, 14; 10, 7, 2; 33, 34, 3; 34, 4, 10; 44, 36, 8; 45, 38, 1; Ov. P. 2, 6, 9; id. M. 13, 473; Val. Max. 6, 3, 1; 4, 1, 10; Mart. 12, 70, 10; Gai Inst. 1, 184; Eum. Grat. Act. 6; cf.: cur eum, cum in consilium iretur, Cluentius et Canutius abesse patiebantur? Cur cum in consilium mittebant, Stajenum judicem qui pecuniam dederant, non requirebant? Cic. Clu. 30, 83 (cum iretur, of the time when the judges retired; cum mittebant, of the previous time, when the parties were asked about the closing of the case; opp. cum iretur).—Poets, even in the class. per., sometimes use the subj. in dependence upon the indic.:
hic subito quantus cum viveret esse solebat, Exit humo,
Ov. M. 13, 441. —(2) The principal predicate denoting a mental act or reflection occasioned by, or accompanying the action of the clause with cum (mostly ante-class. and in Cicero):
desipiebam mentis cum illa scripta mittebam tibi,
Plaut. Ep. 1, 2, 35; id. Aul. 2, 2, 1; id. Ps. 1, 5, 86:
sed tu cum et tuos amicos in provinciam quasi in praedam invitabas, et cum eis praedabare, et... non statuebas tibi rationem esse reddendam?
Cic. Verr. 2, 2, 11, § 29:
illas res tantas cum gerebam, non mihi mors, non exsilium ob oculos versabatur?
id. Sest. 21, 47; id. Cat. 3, 1, 3; 3, 7, 16; id. Verr. 2, 2, 10, § 26; 2, 2, 13, § 33; 2, 2, 35, § 86; 2, 3, 86, § 198; 2, 5, 21, § 54; id. Fl. 1, 1; id. Deiot. 1, 3; 8, 23; id. Pis. 24, 56 and 57; id. Ac. 2, 28, 89; id. Or. 13, 41; id. Tusc. 2, 15, 43; id. Fam. 7, 9, 5 (22 times); Sall. H. 1, 48, 6 Dietsch (cf.:
num P. Decius cum se devoveret, et equo admisso in mediam aciem Latinorum inruebat, aliquid... cogitabat?
Cic. Fin. 2, 19, 61; cum se devoveret explains the circumstances of inruebat; hence acc. to 3. a. b, 2. in subj.; cf. Madv. ad loc., who reads devoverat).—(3) If the predicate after cum has a meaning peculiar to the imperf. indic., which by the use of the subj. would be effaced: quod erat os tuum, cum videbas eos homines, quorum ex bonis istum anulus aureus donabas? (descriptive imperf.) Cic. Verr. 2, 3, 80, § 187; so,
fulgentis gladios hostium videbant Decii, cum in aciem eorum inruebant,
id. Tusc. 2, 24, 59: cum de plebe consulem non accipiebat ( = accipere nolebat, conative imperf.), id. Brut. 14, 55:
cum vim quae esset in sensibus explicabamus, etc.,
id. Ac. 2, 12, 37 (the verbum dicendi refers to a certain stage in the discourse, for which Cicero uses the imperf. indic. in independent sentences, e. g. N. D. 3, 29, 71; 3, 6, 15; de Or. 1, 53, 230; 2, 19, 83; 2, 84, 341); so,
equidem... risum vix tenebam, cum Attico Lysiae Catonem nostrum comparabas,
id. Brut. 8, 293:
cum censebam,
id. de Or. 1, 62, 264:
cum dicebam,
id. Fam. 6, 1, 5:
cum ponebas,
id. Fin. 2, 19, 63; so esp. in Cicero's letters the phrase cum haec scribebam = while I am writing this, to preserve the meaning of an epistolary tense, referring to a state, condition, or action in progress at the time of writing the letter:
res, cum haec scribebam, erat in extremum adducta discrimen,
id. Fam. 12, 6, 2; 3, 12, 2; 5, 12, 2; 6, 4, 1; id. Att. 5, 20, 5 et saep.; cum haec scriberem, scripsissem, scripsi, are not epistolary tenses, but refer to events happening after the letter or part of it was finished, = when I wrote, had written, id. ib. 2, 15, 3; 10, 4, 7; 4, 10, 2; id. Q. Fr. 3, 1, 6, § 19; Cael. ap. Cic. Fam. 8, 6, 5; 8, 13, 2;
sometimes cum dabam = cum scribebam,
Cic. Fam. 12, 16, 3 (but cf.:
cum scriberem, as epistolary tense, in oblique discourse,
id. Att. 15, 13, 7).—(4) The coincidence in time of two actions is made emphatic, = eo ipso tempore quo:
tum cum insula Delos... nihil timebat, non modo provinciis sed etiam Appia via jam carebamus,
Cic. Imp. Pomp. 18, 55; id. Phil. 1, 15, 36; 13, 8, 17; id. Sull. 10, 31; id. Tusc. 2, 8, 20; id. Off. 3, 27, 100; id. Dom. 45, 118.—
(β).
The predicate after cum is in the imperf. subj. (1) To impart to the clause a causal, adversative or concessive meaning besides the temporal relation:
antea cum equester ordo judicaret, improbi magistratus in provinciis inserviebant publicanis (a logical consequence),
Cic. Verr. 2, 3, 41, § 94:
sed cum jam honores (Hortensii) et illa senior auctoritas gravius quiddam requireret, remanebat idem (dicendi genus) nec decebat idem,
id. Brut. 95, 327; id. Phil. 1, 1, 1; id. Rosc. Am. 15, 42; 16, 45; id. Pis. 10, 2; Liv. 25, 13, 1; 26, 5, 1.—(2) To indicate circumstances under which the main action took place, and by which it is explained:
Flaminius, cum tripudio auspicaretur, pullarius diem differebat, etc.,
Cic. Div. 1, 35, 77: [p. 493] equidem cum peterem magistratum, solebam in prensando dimittere a me Scaevolam, id. de Or. 1, 24, 112; id. Inv. 2, 17, 52; Liv. 41, 1, 2 (cf. 3. b. b, 3.).—(3) To describe the locality of the main action: quom essem in provincia legatus, quam plures ad praetores et consules vinum honorarium dabant, Cato ap. Isid. Orig. 20, 3, 8:
Zenonem cum Athenis essem audiebam frequenter,
Cic. N. D. 1, 21, 59; 1, 28, 79; id. Tusc. 2, 14, 34; id. Fam. 3, 8, 5; id. Att. 2, 11, 1; 12, 5, 4; 16, 14, 1; id. Verr. 2, 4, 12, § 29; Liv. 5, 54, 3 (cf. 3. b. b, 4.).—(4) To designate the time of the main action as a condition:
cum ageremus vitae supremum diem, scribebamus hoc,
Cic. Fin. 4, 27, 54:
cum jam in exitu annus esset, Q. Marcius... magistratu abiturus erat,
Liv. 39, 23, 1 (cf. 3. b. b, 5.).—
(γ).
If both the clause with cum and the principal predicate denote repeated action, the predicate with cum in class. prose is in the imperf. indic. or subj. according to the rules under a and b; the principal predicate being always in the imperf. indic.; but in ante-class. writers cum has always the imperf. indic. (1) Imperf. indic.:
tum mi aedes quoque arridebant, quom ad te veniebam, tuae,
Plaut. As. 1, 3, 55; id. Am. 1, 1, 45; id. Rud. 4, 7, 25 sqq.; Ter. Eun. 2, 3, 19; Cinc. de Re Mil. ap. Gell. 16, 4, 5; Asell. ap. Gell. 2, 13, 4; Cic. Att. 2, 7, 4; id. Verr. 2, 2, 13, § 34; Caes. B. C. 1, 79, 2; Gai Inst. 2, 101; Pacat. Pan. 9 fin.:
cum a nostro Catone laudabar vel reprehendi me a ceteris facile patiebar,
Cic. Or. 13, 41; so Nep. Att. 9, 6.—To distinguish from adversative relations, as Cic. Rosc. Com. 3, 9; id. Att. 12, 39, 2; id. de Or. 1, 14, 62; Caes. B. C. 3, 44, 6; Gai Inst. 2, 254.—If only the clause with cum, but not the principal predicate, denotes repeated action, the latter is in the perf., the former in imperf. indic., Caes. B. C. 2, 17; Cic. Arch. 5, 10.—(2) Imperf. subj., mostly denoting circumstances to explain the main action: cum dilectus antiquitus fieret... tribunus militaris adigebat, etc., Cinc. de Re Mil. ap. Gell. 16, 4, 2:
Hortensius cum partiretur tecum causas, prorogandi locum semper tibi relinquebat,
Cic. Brut. 51, 190; id. Div. 1, 45, 102; id. de Or. 1, 54, 232; id. Brut. 62, 222; Liv. 3, 66, 2; 5, 25, 12:
ex hoc effectos panes, cum in colloquiis Pompeiani famem nostris objectarent, vulgo in eos jaciebant (causal),
Caes. B. C. 3, 48; Cic. Fin. 2, 19, 62; so,
according to class. usage,
Sen. Ep. 86, 11; Curt. 5, 2, 7; 6, 5, 18; 7, 3, 13; Suet. Caes. 65;
contrary to class. usage,
Val. Max. 3, 6, 6; Sen. Ep. 30, 7; 77, 8; Tac. H. 2, 91; Spart. Had. 18. —
(δ).
In other instances (which are rare), both moods occur, either without any discrimination, or for special reasons. (1) Ante-class.:
nam quom modo exibat foras, ad portum se aibat ire,
Plaut. Rud. 2, 2, 2. —(2) Class.:
ut, cum L. Opimii causam defendebat, C. Carbo nihil de Gracchi nece negabat, sed id jure factum esse dicebat,
Cic. de Or. 2, 25, 106 (cf.:
nuper cum ego C. Sergii Oratae... causam defenderem, nonne omnis nostra in jure versata defensio est?
id. ib. 1, 39, 178; in each of these sentences the clause with cum sustains exactly the same relation to the principal predicate; but the former has the imperf. in the principal sentence, and in this connection Cic. prefers the indic. after cum):
similiter arbitror... illum (oratorem) de toto illo genere non plus quaesiturum esse, quid dicat, quam Polycletum illum, cum Herculem fingebat, quem ad modum pellem aut hydram fingeret (fingebat, for euphony, in view of the foll. fingeret),
id. de Or. 2, 16, 70; cf.:
nec vero ille artifex cum faceret Jovis formam... contemplabatur aliquem, e quo similitudinem duceret,
id. Or. 2, 9.—Without assignable reason:
casu, cum legerem tuas litteras, Hirtius erat apud me,
Cic. Att. 15, 1, 2; cf.:
Hasdrubal tum forte cum haec gerebantur, apud Syphacem erat,
Liv. 29, 31, 1:
cum haec Romae agebantur, Chalcide Antiochus ipse sollicitabat civitatium animos, etc.,
id. 36, 5, 1; cf.:
cum haec in Hispania gererentur, comitiorum jam appetebat dies,
id. 35, 8, 1 (Weissenb. gerebantur):
cum haec agebantur, Chalcide erat Antiochus,
id. 36, 15, 1; cf.:
cum haec agerentur jam consul via Labicana ad fanum Quietis erat,
id. 4, 41, 8; 35, 2, 1.—(3) PostAug. writers almost always use imperf. subj., disregarding the class. usage: ipsa fruebatur arte cum pingeret (cf. a, 2.), Sen. Ep. 9, 7; id. Cons. Marc. 23, 3; Plin. Pan. 34:
tunc erat mendacio locus cum ignota essent externa... nunc vero, etc. (opposition of times),
Sen. Q. N. 4, 2, 24; so id. Ep. 97, 9; Mart. 2, 61, 1; cf. Don. ad Ter. And. 3, 3, 13 (3. a. a, 1. supra):
cum haec proderem habebant et Caesares juvenes sturnum, etc.,
Plin. 10, 41, 59, § 120.—
b.
If the principal predicate denotes a point of time, and the predicate with cum a period of time, the former is in the perf. indic. unless changed by construction; the latter
(α).
In the imperf. indic., according to the rules a. a, except 2. (1) When the time of the cum clause is opposed to other periods of time:
res quom animam agebat tum esse offusam oportuit,
Plaut. Trin. 4, 3, 85; id. Truc. 4, 2, 20; id. Ep. 3, 3, 50 (3, 4, 21); id. Most. 5, 1, 68:
quod cum res agebatur nemo in me dixit, id tot annis post tu es inventus qui diceres?
Cic. Phil. 2, 9, 22; id. Rep. 2, 23, 43; id. Div. 1, 41, 92; 1, 45, 101; id. Ac. 2, 28, 90; id. Quint. 19, 60; 17, 54; 19, 61; id. Verr. 2, 3, 90, § 210 et saep.; Liv. 22, 60, 25; Verg. A. 4, 597; Tib. 1, 10, 8; 1, 10, 19; Prop. 2, 1, 31; 5 (4), 10, 24.—The subj. may be used if the principal action is represented as a consequence or result:
o, Astaphium, haut isto modo solita's me ante appellare, Sed blande, quom illuc quod aput vos nunc est, aput me haberem,
Plaut. Truc. 1, 2, 60 (Lubbert conjectures habebam); Cic. Off. 2, 1, 2 and 3; id. Fin. 4, 27, 54; id. Rosc. Am. 4, 11; id. Verr. 2, 3, 57, § 130; id. Mur. 3, 8; Liv. 5, 53, 9; 10, 6, 9; 43, 21, 1;
44, 39, 7.— Hence the mood may change in co-ordinate clauses: tum, cum haberet haec res publica Luscinos, Calatinos, etc., homines... patientia paupertatis ornatos, et tum, cum erant Catones, Phili, etc., tamen hujusce modi res commissa nemini est (haberet, concessive),
Cic. Agr. 2, 24, 64.—(2) To make emphatic the coincidence of time, = eo ipso tempore (a. a, 4.):
cum is triumphus de Liguribus agebatur, Ligures... coloniam ipsam ceperunt,
Liv. 41, 14, 1; Cic. Sest. 26, 56; id. Phil. 2, 36, 90; id. Div. 2, 1, 3; id. Verr. 2, 5, 37, § 97; id. Att. 1, 4, 1.—(3) To preserve the peculiar force of the imperf. indic. (a. a, 3.): cum iste jam decedebat, ejus modi litteras ad eos misit, etc. (conative imperf.), Cic. Verr. 2, 2, 70, § 172:
cum Africanus censor tribu movebat centurionem... inquit,
id. de Or. 2, 67, 272 (cf.:
cum (censor) M. Antistio equum ademisset,
id. ib. 2, 71, 287).—
(β).
With the imperf. subj. (1) Always when cum means while (time during which): quomque caput caderet, carmen tuba sola peregit et, etc., Enn. ap. Lact. ad Stat. Th. 11, 56 (Ann. v. 508 Vahl.):
magistratus quom ibi adesset, occepta'st agi,
Ter. Eun. prol. 22 (Lubbert conjectures adsedit); Enn. ap. Macr. S. 6, 1 (Ann. v. 106 Vahl.):
Alexandrum uxor sua, cum simul cubaret, occidit,
Cic. Inv. 2, 49, 144:
armati, cum sui utrosque adhortarentur... in medium inter duas acies procedunt,
Liv. 1, 25, 1; Varr. R. R. 2, 81; Auct. Her. 4, 52, 65; Cic. Brut. 3, 10; id. Clu. 62, 175; Caes. B. G. 2, 19; id. B. C. 3, 57; Liv. 1, 30, 8; 10, 30, 3 et saep.—(2) To connect a logical (causal, etc.) relation with the temporal meaning (a. b, 1.):
cum ille Romuli senatus... temptaret ut ipse gereret sine rege rem publicam, populus id non tulit,
Cic. Rep. 2, 12, 23:
an pater familiarissimis suis succensuit cum Sullam et defenderent et laudarent? (causal),
id. Sull. 17, 49:
tum cum bello sociorum tota Italia arderet, homo non acerrimus... C. Norbanus in summo otio fuit (concessive),
id. Verr. 2, 5, 4, § 8:
quibus rebus cum unus in civitate maxime floreret, incidit in eandem invidiam, etc. (adversative),
Nep. Cim. 3, 1:
sed cum jam appropinquantium forma lemborum haud dubia esset... tunc injecta trepidatio est,
Liv. 44, 28, 10; Cic. Verr. 2, 3, 90, § 211; id. Clu. 31, 84; id. Mur. 3, 8; id. Phil. 3, 2, 3; id. Tusc. 1, 2, 4; Auct. Her. 4, 24, 33; Caes. B. C. 2, 7; Liv. 25, 9, 10; 21, 41, 12.—(3) To explain the main fact by circumstances:
quem quidem hercle ego, in exilium quom iret, redduxi domum,
Plaut. Merc. 5, 4, 19:
consule me, cum esset designatus tribunus, obtulit in discrimen vitam suam,
Cic. Sest. 28, 61:
haec epistula est, quam nos, in aedibus Apronii cum litteras conquireremus, invenimus,
id. Verr. 2, 3, 66, § 154: Socrates, cum XXX. tyranni essent, pedem porta non extulit, id. Att. 8, 2, 4:
Brundusii cum loquerer cum Phania, veni in eum sermonem ut dicerem, etc.,
id. Fam. 3, 5, 3:
itaque, cum populum in curias triginta divideret, nomina earum (Sabinarum) curiis imposuit,
Liv. 1, 13, 6:
Ap. Claudius, ovans cum in urbem iniret, decem milia pondo argenti, etc., in aerarium tulit,
id. 41, 28, 6; Cic. Clu. 20, 55; id. Phil. 12, 8, 20; id. Scaur. 47; id. Inv. 2, 31, 96; id. Tusc. 2, 22, 53; id. Div. 1, 52, 119; id. Off. 2, 8, 27; id. Or. 2, 55, 225 sq.; id. Fam. 1, 9, 13; 6, 6, 5; Liv. 1, 39, 4; 3, 63, 6; 4, 53, 11 et saep.—(4) To describe the place of the main action (a. a, 3.):
cum essem in castris ad fluvium Pyramum, redditae mihi sunt uno tempore a te epistulae duae,
Cic. Fam. 3, 11, 1;
so with cum essem (essemus, etc.),
id. ib. 2, 19, 1; 3, 4, 1; 13, 56, 1; id. Att. 1, 10, 1; 14, 19, 1; id. Ac. 1, 1, 1; id. Rep. 1, 39, 61; Varr. R. R. 3, 13; Caes. B. G. 4, 11 et saep.:
Eumenes rex ab Roma cum in regnum rediret... mactatus est ( = on the journey),
Liv. 42, 40, 8:
Agesilaus cum ex Aegypto reverteretur... in morbum implicitus decessit,
Nep. Ages. 8, 6.—The perf. indic. (cum fui, etc.) refers to temporary visits to a place:
Gallo narravi, cum proxime Romae fui, quid audissem,
Cic. Att. 13, 49, 2:
proxime cum in patria mea fui, venit ad me, etc.,
Plin. Ep. 4, 13, 3.—(5) To designate the time by natural occurrences (a. a, 4.):
ipsi comprehensi a me, cum jam dilucesceret, deducuntur,
Cic. Cat. 3, 3, 6:
cum advesperasceret, cum lucesceret,
id. Fam. 15, 4, 8:
cum lux appropinquaret,
id. Tull. 9, 21:
cum dies instaret,
id. Inv. 2, 31, 96:
cum comitiorum tempus adpeteret,
Liv. 28, 10, 1:
cum dies comitiorum adpropinquaret,
id. 3, 34, 7; 10, 13, 2.—But when a date is given as a point of time, the perf. indic. is used:
cum ea dies venit,
Liv. 4, 44, 10; 6, 20, 4.—(6) When the action of the cum clause is interrupted or ended by the main action:
cum hanc jam epistulam complicarem, tabellarii a vobis venerunt, etc.,
Cic. Q. Fr. 3, 1, 5, § 17:
L. Octavius, cum multas jam causas diceret, adulescens est mortuus,
id. Brut. 68, 241:
cum plures jam tribus dicto esse audientem pontifici duumvirum juberent... ultimum de caelo quod comitia turbaret intervenit,
Liv. 40, 42, 10:
cum maxime conquereretur apud patres... repente strepitus ante curiam... auditur,
id. 8, 33, 4:
haec cum maxime dissereret, intervenit Tarquinius,
id. 1, 50, 7;
so with cum maxime,
Cic. Fam. 1, 5, a, 2; Liv. 23, 24, 6; 30, 33, 12.—(7) If the clause with cum has the force of a participial adjunct of the principal predicate (cum diceret = dicens, or dicendo):
Caesarem saepe accusavit, cum adfirmaret illum numquam, dum haec natio viveret, sine cura futurum ( = adfirmans, or adfirmando),
Cic. Sest. 63, 132:
Antigonus in proelio, cum adversus Seleucum dimicaret, occisus est ( = dimicans),
Nep. Reg. 3, 2:
impulit ut cuperem habere, cum diceret,
Varr. R. R. 3, 2, 8; Cic. Q. Fr. 2, 9 (11), 3; id. Clu. 42, 119; 56, 153; id. pro Corn. Maj. Fragm. 16; id. Mil. 5, 12; id. de Or. 1, 57, 243; id. Or. 37, 129; id. Fin. 1, 5, 16; id. Inv. 2, 34, 105; Val. Max. 1, 2, ext. 1; Ov. P. 1, 9, 42.—(8) In the historians, in a summary reference to events already related:
cum haec in Achaia atque apud Dyrrhachium gererentur... Caesar mittit, etc.,
Caes. B. C. 3, 57:
cum civitas in opere ac labore adsiduo reficiendae urbis teneretur, interim Q. Fabio... dicta dies est,
Liv. 6, 1, 6:
cum hic status in Boeotia esset, Perseus... misit,
id. 42, 56, 10; 33, 36, 1; 34, 22, 3; 38, 8, 1; 42, 64, 1; 45, 11, 1.—
(γ).
In all other cases the imperf. subj. is regularly used in class. prose, even if the action of the clause with cum is logically independent of the principal sentence:
illum saepe audivi, hic, cum ego judicare jam aliquid possem, abfuit,
Cic. Brut. 71, 248: senatus consultum est factum de ambitu in Afranii sententiam, in quam ego dixeram, cum tu adesses. id. Q. Fr. 2, 7 (9), 3; so always (class.) with cum maxime, precisely when, just when:
cum maxime haec in senatu agerentur, Canuleius... (ad populum) ita disseruit,
Liv. 4, 3, 1:
cum maxime Capua circumvallaretur, Syracusarum oppugnatio ad finem venit,
id. 25, 23, 1.—In a very few instances the imperf. indic. occurs without apparent reason: an vero cum honos agebatur familiae vestrae... succensuit [p. 494] pater tuus cum Sullam defenderent (probably to distinguish the two cum clauses), Cic. Sull. 17, 49 (cf.:
cum jus amicitiae, societatis, adfinitatis ageretur, cum, etc., eo tempore tu non modo non... retulisti, sed ne ipse quidem, etc.,
id. Quint. 16, 53):
ille versus, qui in te erat collatus cum aedilitatem petebas,
id. Q. Fr. 1, 3, 8:
cum ex oppido exportabatur (Dianae statua) quem conventum mulierum factum esse arbitramini?... Quid hoc tota Sicilia est clarius quam omnes convenisse cum Diana exportaretur ex oppido? etc.,
id. Verr. 2, 4, 35, § 77.—Poets and post-class. writers frequently disregard the class. usage, the former by using either mood instead of the other, the latter by the un-Ciceronian use of the subj.; v. Prop. 2, 9, 15; 5 (4), 4, 10; Tib. 1, 10, 16; Verg. A. 7, 148; 12, 735; Mart. 13, 122; Curt. 8, 12, 16; 9, 2, 24; Quint. 11, 1, 89; Plin. 36, 6, 5, § 46; Dig. 28, 1, 22, § 1; Gell. strangely uses an imperf. indic. where class. writers would use a subj.:
sed ego, homines cum considerabam, alterum fidei, alterum probri plenum, nequaquam adduci potui ad absolvendum,
Gell. 14, 2, 10; cf.:
cum secum reputavit,
Tac. A. 15, 54.
D.
In adverbial clauses denoting identity of action (if the principal sentence and the clause with cum denote not different actions, but one action, which, expressed by the latter clause, is by the principal sentence defined in its meaning and import, the clause with cum always takes the indic., except once or twice post-class., and almost always the same tense as the principal sentence), when, by, in, etc.
1.
The predicate in present:
amice facis Quom me laudas,
Plaut. Most. 3, 2, 31; id. Poen. 3, 2, 12; 3, 5, 15; Ter. And. prol. 18; id. Ad. 1, 2, 16 et saep.:
bene facitis cum venitis,
Auct. Her. 4, 50, 63:
quae cum taces, nulla esse concedis,
Cic. Rosc. Am. 19, 54; 21, 58; id. Clu. 47, 132; Liv. 25, 6, 5 et saep.—
2.
With fut. (rare):
cum igitur proferent aliquid hujusmodi... inventum proferent,
Cic. Inv. 1, 40, 75; id. Fl. 39, 99; Plin. Ep. 7, 24, 9.—
3.
With fut. perf. (rare):
quod cum dederis, illud dederis ut is absolvatur,
Cic. Div. in Caecil. 7, 23; id. Lig. 12, 36; id. Part. Or. 39; Auct. Her. 4, 30, 41.—
4.
With perf.:
fecisti furtum quom istaec flagitia me celavisti et patrem,
Plaut. Bacch. 1, 2, 60; 1, 2, 52; id. Cas. 4, 4, 18 (22); id. Capt. 2, 3, 52; Ter. Phorm. prol. 32 et saep.:
loco ille motus est cum ex urbe est depulsus,
Cic. Cat. 2, 1, 1; id. Verr. 2, 5, 23, § 59; id. Fam. 11, 29, 2; id. Rosc. Am. 14, 39; Liv. 5, 49, 8; 9, 8, 4; Val. Max. 3, 7, ext. 1; Curt. 6, 10, 9; Quint. 1, 10, 47 et saep.—
5.
With histor. pres.:
Orestes cum se defendit, in matrem confert crimen,
Auct. Her. 1, 15, 25.—
6.
With imperf.:
cum grandiorem aetatem ad consulatum constituebant, adulescentiae temeritatem verebantur,
Cic. Phil. 5, 17, 47; 14, 10, 28; id. Fl. 33, 83; id. Lig. 6, 18; id. Fam. 6, 1, 3; id. Off. 3, 10, 40; id. Sen. 6, 15 et saep.—
7.
Imperf. with perf. ( poet. and post-class.;
very rare): quid quod et ominibus certis prohibebar amori Indulgere meo, tum cum mihi ferre jubenti Excidit et fecit spes nostras cera caducas,
Ov. M. 9, 595 sq.; Val. Max. 9, 1, 5.—
8.
With pluperf. (very rare):
exspectationem nobis non parvam attuleras cum scripseras, etc.,
Cic. Att. 3, 18, 1; id. Sest. 16, 37.—
* 9.
Pluperf. and imperf.:
quod quidem tibi ostenderam cum a me Capuam reiciebam,
Cic. Att. 8, 11, D, 5.—
10.
Imperf. subj. (post-class.):
tunc venena edebat bibebatque, cum immensis epulis non delectaretur tantum, sed gloriaretur,
Sen. Cons. Helv. 10, 10.—
11.
Often relatively added to nouns when a relative clause must be supplied:
illa scelera... cum ejus domum evertisti, cujus, etc.,
which you committed when (by), Cic. Pis. 34, 83; id. Imp. Pomp. 12, 33; id. Verr. 2, 5, 13, § 33; Liv. 5, 3, 4; 23, 9, 11; 29, 17, 9.
E.
In relative clauses, = quo tempore, quo, etc.
1.
Dependent on nouns designating time, the mood follows the general rules of relative clauses.
a.
The principal sentence is a formal statement of indefinite time, with the copula (tempus fuit cum, or fuit cum, analogous to sunt qui, etc.); generally with subj., but sometimes indic., when sunt qui would take this mood.
(α).
With pres. or fut. indic.: nunc est profecto (i. e. tempus), interfici quom perpeti me possum (the ante-class. writers construe sunt qui with indic.), Ter. Eun. 3, 5, 3; id. And. 1, 1, 125:
jam aderit tempus quom sese etiam ipse oderit,
Plaut. Bacch. 3, 3, 12; Ter. Hec. 4, 1, 28.—
(β).
With pres. subj.: nunc est ille dies quom gloria maxima sese nobis ostendat, si vivimus, sive morimur, Enn. ap. Prisc. 10, p. 880 P. (Ann. v. 383 Vahl.); so Plaut. Capt. 3, 3, 1:
erit illud profecto tempus et illucescet aliquando dies cum... amicissimi benevolentiam desideres,
Cic. Mil. 25, 69; Val. Max. 6, 2, 9.—
(γ).
With preterites, indic., Plaut. Truc. 2, 4, 29:
fuit quoddam tempus cum in agris homines bestiarum more vagabantur,
Cic. Inv. 1, 2, 2 (cf.:
fuerunt alia genera qui... dicebant,
id. de Or. 3, 17, 62):
fuit cum hoc dici poterat (potuisset would be hypothetical),
Liv. 7, 32, 13.—
(δ).
With preterites, subj., Ter. Heaut. 5, 4, 1:
quod fuit tempus cum rura colerent homines,
Varr. R. R. 3, 1:
ac fuit cum mihi quoque initium requiescendi concessum arbitrarer,
Cic. Or. 1, 1, 1; so id. Brut. 2, 7; Caes. B. G. 6, 24.—
b.
Attributively with nouns denoting time (tempus, dies, etc.), in ordinary sentences.
(α).
With pres. or fut. indic.:
incidunt saepe tempora cum ea commutantur,
Cic. Off. 1, 10, 31:
longum illud tempus cum non ero, etc.,
id. Att. 12, 8, 1; id. Verr. 2, 5, 69, § 177; id. Quint. 2, 8; id. Sen. 23, 84.—With potential subj., Cic. Att. 3, 3.—
(β).
With past tenses, indic., Plaut. Am. prol. 91; id. rud. 2, 6, 12; Ter. And. 5, 3, 12:
atque ille eo tempore paruit cum parere senatui necesse erat,
Cic. Lig. 7, 20:
memini noctis illius cum... pollicebar,
id. Planc. 42, 101; id. Phil. 2, 18, 45; 2, 35, 88; id. Imp. Pomp. 15, 44; id. Sest. 7, 15; 29, 62; id. Sull. 18, 52; id. Fam. 11, 8, 1; 11, 27, 3; id. de Or. 1, 11, 45; Sall. J. 31, 20; Ov. Tr. 4, 10, 6; Prop. 1, 10, 5; 1, 22, 5; Gell. 1, 23, 2 et saep.—So with nouns implying time:
illa pugna quom, etc. ( = in qua),
Plaut. Poen. 2, 26;
Marcellino Consule, cum ego... putabam ( = anno Marcellini, quo, etc.),
Cic. Att. 9, 9, 4:
patrum nostrorum memoria cum exercitus videbatur ( = tempore quo),
Caes. B. G. 1, 40; Cic. Fam. 13, 1, 2; Liv. 6, 40, 17.—
(γ).
With preterites in subj., Ter. Hec. 4, 4, 30:
accepit enim agrum iis temporibus cum jacerent pretia praediorum,
Cic. Rosc. Com. 12, 33; so id. Off. 2, 19, 65:
numerandus est ille annus cum obmutuisset senatus?
id. Pis. 12, 26; so id. Verr. 2, 4, 35, § 77; id. Rep. 2, 37, 62; id. Font. 3, 6; Liv. 3, 65, 8:
haec scripsi postridie ejus diei cum castra haberem Mopsuhestiae (cf. habebam, as epistolary tense),
Cic. Fam. 3, 8, 10.—If the clause does not define the noun, but is a co-ordinate designation of time, it follows the rule of adverbial clauses:
eodem anno, cum omnia infida Romanis essent, Capuae quoque conjurationes factae,
while, Liv. 9, 26, 5; Cic. Rep. 2, 36, 61; id. de Or. 2, 3, 12; Liv. 8, 15, 1; 1, 41, 6.—
c.
Appositively added to temporal adverbs and to dates (heri, hodie, medius, tertius, olim, antea, quondam, nuper, olim, postea) following the rules of adverbial clauses:
Crassus hodie, cum vos non adessetis, posuit idem, etc.,
Cic. de Or. 2, 10, 41:
omnia quae a te nudius tertius dicta sunt, cum docere velles, etc.,
id. N. D. 3, 7, 18; id. Sest. 48, 103; id. Att. 4, 3, 2; id. Inv. 2, 1, 1; id. Rep. 1, 39, 61; Caes. B. C. 2, 17 et saep.—So with dates (always subj.. except with cum haec scribebam, or dabam):
posteaquam Pompeius apud populum ad VIII. Id. Febr., cum pro Milone diceret, clamore convicioque jactatus est,
Cic. Fam. 1, 5, b, 1; 3, 3, 1; 3, 4, 1; 4, 2, 1; id. Att. 14, 19, 1.—
2.
The principal sentence defines a period of time during which the action of the clause has or had lasted, always with indic., and after the words defining the period, = per quod tempus, when, that, during which, while, etc.
a.
With pres., = Engl. pres. perf.
(α).
With cardinal, definite or indefinite. (1) Time in acc. (ante-class.):
hanc domum Jam multos annos est quom possideo,
that I have been the owner, Plaut. Aul. prol. 4; cf. id. Merc. 3, 1, 37.—(2) Time in nom.:
anni sunt octo cum ista causa in ista meditatione versatur,
Cic. Clu. 30, 82; id. Or. 51, 171; id. Fam. 15, 14, 1; id. Div. 2, 36, 76.—
(β).
With ordinals:
vigesimus annus est, cum omnes scelerati me unum petunt,
Cic. Phil. 12, 10, 24; Verg. A. 5, 627; 3, 646.—
(γ).
With diu:
jam diu'st quom ventri victum non datis,
Plaut. Am. 1, 1, 146; Gell. 1, 25, 12.—
b.
Perf. with negation, the principal predicate in pres. or logical perf., = Engl. pres. perf.:
quia septem menses sunt quom in hasce aedes pedem Nemo intro tetulit,
Plaut. Most. 2, 2, 39; id. Men. 3, 1, 3; Prop. 3, 8, 33 (2, 16, 33. —
c.
With pluperf., the principal predicate in imperf.:
permulti jam anni erant cum inter patricios magistratus tribunosque nulla certamina fuerant,
Liv. 9, 33, 3.—
d.
With imperf., the principal predicate in perf. or pluperf.:
dies triginta aut plus in ea navi fui, Quom interea semper mortem exspectabam miser,
Ter. Hec. 3, 4, 7:
unus et alter dies intercesserat, cum res parum certa videbatur,
Cic. Clu. 26, 72.—
3.
The principal sentence specifying a period of time which has or had elapsed since the action took place, = ex ejus tempore, since or after, always with indic.; the principal predicate pres. or logical perf., cum with perf. indic.
a.
With cardinals.
(α).
Time in acc. (ante-class.):
annos factum'st sedecim Quom conspicatus est primo crepusculo Puellam exponi,
Plaut. Cas. prol. 39; so probably id. Pers. 1, 3, 57; id. Trin. 2, 4, 1; id. Merc. 3, 1, 37.—
(β).
With nom.:
nondum centum et decem anni sunt cum de pecuniis repetundis lata lex est,
Cic. Off. 2, 21, 75; id. Fam. 15, 16, 3; id. Att. 9, 11, A, 2.—
b.
With diu or dudum:
nam illi quidem haut sane diu'st quom dentes exciderunt,
Plaut. Merc. 3, 1, 42; id. As. 2, 1, 3; id. Trin. 4, 3, 3.—
c.
Peculiarly, cum referring to an action which was to be done after a period of time, before, at the end of which:
omnino biduum supererat cum exercitui frumentum metiri oporteret,
Caes. B. G. 1, 23. —
4.
In inverted clauses, the principal sentence determining the time of the clause, cum ( = quo tempore) having the force of a relative; cum with the indic. always following the principal sentence; never in oblique discourse; very freq. in class. and post-class. writings (ante-class. only Plaut. Men. 5, 8, 3; Ter. Hec. 1, 2, 40; id. Eun. 4, 2, 5); principal sentence often with jam, vix, vixdum, nondum, tantum quod, and commodum; cum often with subito, repente, sometimes interim, tamen, etiamtum.
a.
Principal sentence defining time by temporal expressions.
(α).
Principal sentence with pluperf. (1) Cum with perf. or histor. pres.:
dies nondum decem intercesserant cum ille alter filius necatur,
Cic. Clu. 9, 28; id. Verr. 1, 2, 36; id. Or. 2, 21, 89; Ov. M. 9, 715; Plin. Pan. 91, 1.—(2) Cum with histor. inf., Sall. J. 98, 2.—
(β).
Principal sentence with imperf. (1) Cum with perf. or histor. pres.:
nondum lucebat cum Ameriae scitum est,
Cic. Rosc. Am. 34, 97; Liv. 21, 59, 5; 41, 26, 2; 22, 1, 1; 9, 33, 3; 9, 37, 5; Verg. G. 2, 340; Curt. 4, 3, 16; 5, 12, 6 al.—(2) Cum with imperf., Curt. 6, 7, 1.—
(γ).
Principal sentence with perf., cum with perf.:
dies haud multi intercesserunt cum ex Leontinis praesidium... venerunt,
Liv. 24, 29, 1; 40, 48, 4.—
b.
Principal sentence not containing expressions of time; most freq. with pluperf. or imperf. in principal sentence, and perf. or histor. pres. in clause with cum, but (far more rarely) many other combinations occur.
(α).
Principal sentence with imperf., cum with perf.:
non dubitabat Minucius quin, etc., cum repente jubetur dicere,
Cic. Verr. 1, 2, 29, § 72:
jamque hoc facere noctu adparabant cum matres familiae repente... procucurrerunt,
Caes. B. G. 7, 26, 3; Cic. Verr. 2, 3, 14, § 36; Liv. 1, 36, 1 (57 times); Verg. A. 1, 36 (26 times); Vell. 2, 28, 2; Sen. Ira, 1, 18, 3; Tac. A. 3, 1 (31 times); Curt. 3, 10, 1 (19 times); Plin. Ep. 6, 24, 2.—
(β).
Principal sentence with pluperf., cum with perf. or histor. pres.:
jam Sora capta erat cum consules prima luce advenere,
Liv. 9, 24, 13 (32 times); Cic. Clu. 9, 28 (14 times); Sall. J. 60, 6; Verg. A. 1, 586 (13 times); Tac. A. 1, 19 (13 times); Curt. 3, 10, 1 (18 times). —And cum with potential subj.:
vix erat hoc plane imperatum cum illum spoliatum... videres,
Cic. Verr. 2, 4, 40, § 86.—
(γ).
Principal sentence with perf., Cic. Sest. 37, 39 (5 times); Liv. 2, 46, 3 (8 times).—
(δ).
Principal sentence with histor. inf., Liv. 5, 46, 1; Tac. A. 1, 11; 11, 16; Curt. 5, 9, 1; 9, 5, 1.—
(ε).
Principal sentence with histor. pres., Liv. 4, 32, 1 (3 times); Ov. M. 4, 695 (5 times).—
(ζ).
Cum with imperf., Cic. Verr. 1, 6, 17 (3 times); Sall. J. 51, 2; Liv. 44, 10, 6; Tac. A. 1, 51; 11, 26.—
(η).
Cum with [p. 495] histor. inf., Liv. 2, 27, 1; Tac. A. 2, 31 (6 times); Curt. 4, 4, 9.—
(θ).
Cum with pluperf., Liv. 2, 46, 3 (3 times); Ov. M. 14, 581; Verg. A. 2, 256 sq.—
(κ).
With logical perf., or logical perf. and pres. (rare):
quam multi enim jam oratores commemorati sunt... cum tamen spisse ad Antonium Crassumque pervenimus,
Cic. Brut. 36, 138:
jamque fuga timidum caput abdidit alte (coluber), Cum medii nexus extremaeque agmina caudae Solvuntur,
Verg. G. 3, 422.—
5.
In clauses added loosely or parenthetically to a preceding clause or to a substantive in it (the mood governed by the rules for relative clauses).
a.
When, on an occasion, on which, etc.
(α).
With perf. indic.:
Hortensium maxime probavi pro Messala dicentem, cum tu abfuisti,
Cic. Brut. 96, 328; id. Phil. 11, 8, 18; id. Dom. 9, 22; 53, 136; id. Fam. 13, 75, 1; Spart. Had. 3; Flor. 1, 18, 9 (1, 13, 19).—
(β).
With imperf. indic.:
num infitiari potes te illo ipso die meis praesidiis circumclusum commovere te non potuisse, cum tu nostra... caede contentum esse dicebas?
Cic. Cat. 1, 3, 7; id. Sest. 63, 131; id. Cael. 24, 59.—
(γ).
Cum with pres. indic., a past tense in principal sentence (mostly poet.):
nox erat et placidum carpebant fessa soporem Corpora... cum medio volvuntur sidera lapsu, Cum tacet omnis ager, etc.,
Verg. A. 4, 522; 8, 407; 12, 114; id. E. 8, 15; Hor. S. 1, 10, 31; Plin. Ep. 6, 16, 22.—
(δ).
Imperf. subj.: qui... accensi nulla deinde vi sustineri potuere, cum compulsi in castra Romani rursus obsiderentur, in consequence of which ( = ita ut), Liv. 3, 5, 8.—
(ε).
So freq. cum quidem, always with indic.:
sed uterque noster cedere cogebatur, cum quidem ille pollicitus est, se quod velletis esse facturum,
Cic. Phil. 9, 4, 9; id. Fl. 22, 53; id. Pis. 9, 21; 34, 83 and 84; id. Leg. 2, 6, 14; id. Sen. 4, 11; Suet. Caes. 50; Spart. Had. 9; id. Ael. Ver. 4.—
b.
Cum tamen, at which time however, and yet, while nevertheless, representing the principal sentence as concessive, analogous to qui tamen (v. tamen).
(α).
With indic., like qui tamen, always, except for particular reasons:
fit gemitus omnium et clamor, cum tamen a praesenti supplicio tuo continuit populus Romanus se, etc.,
Cic. Verr. 1, 5, 29, § 74; id. Pis. 12, 27; Liv. 6, 42, 11; Verg. A. 9, 513; Tac. H. 1, 62; so,
cum nihilo magis,
Nep. Dat. 10, 3; passing over into inverted cum clauses (4. b.), as Sall. J. 98, 2; Liv. 27, 20, 11.—
(β).
With subj., Cic. Phil. 2, 18, 45; id. Fam. 1, 9, 10; Liv. 4, 31, 6 (where the clause with cum is adverbial).—
6.
Cum interea (interim).
a.
Adverbial (rare).
(α).
Temporal with subj.; with subj. imperf., while, Cic. Verr. 2, 3, 25, § 62; with pluperf. subj., after, id. ib. 1, 2, 9, § 25; id. Fam. 15, 43.—
(β).
Adversative, with subj., whereas during this time. (1) Pres.:
simulat se eorum praesidio conflteri, cum interea aliud quiddam jam diu machinetur,
Cic. Verr. 1, 6, 15; Val. Max. 2, 9, 1; Sen. Q. N. 1, prol. 14.—(2) With perf. subj.:
cum tu interim vero numquam significaris sententiam tuam,
Cic. Pis. 4, 9; id. Rosc. Am. 5, 11 dub.; Val. Max. 7, 8, 6.—(3) With imperf. subj., Cic. Sull. 5, 6; Plin. Pan. 76, 1.—
b.
Relative, always with indic., in class. writings always referring to a period during which, belonging,
(α).
To the attributive clauses (v. 2. supra). (1) In pres.:
anni sunt octo... cum interea Cluentianae pecuniae vestigium nullum invenitis,
Cic. Clu. 30, 82; Liv. 5, 54, 5; Plaut. Stich. 1, 1, 33.— (2) In imperf., Ter. Hec. 3, 4, 8 (2. c.).—
(β).
To the inverted clauses (4.):
tanta erat in his locis multitudo cum interim Rufio noster... hominem percussit,
Cic. Att. 5, 2, 2.—So probably: cum interim Gallus quidam processit, Quadrig. ap. Gell. 9, 13, 7; Cic. Fam. 3, 6, 5; id. Pis. 38, 92 sq.; id. Tusc. 4, 3, 6; Sall. J. 12, 5; 49, 4; Liv. 3, 37, 5; Val. Max. 8, 1, 3; 9, 7, 2; Sen. Ira, 2, 33, 4; Tac. H. 1, 60; with indefinite pres. indic. in both terms, Sen. Cons. Marc. 11, 5.—
(γ).
To the additional clauses (5.). (1) With perf. indic., Plaut. Men. 3, 1, 3; Flor. 4, 2, 69; 4, 12, 33; with inf. in oblique discourse, Liv. 4, 51, 4; 6, 27, 6.—(2) Post-Aug., and in Nep., = cum tamen (5. b.), while nevertheless, whereas, with pres. or perf. indic.:
post Leuctricam pugnam Lacedaemonii se numquam refecerunt... cum interim Agesilaus non destitit patriam juvare,
Nep. Ages. 7, 1: cum interim Oedipodis ossa... colis, Val. Max. 5, 3, ext. 3; 3, 4, 5; 4, 4, 1; Quint. 10, 1, 18; 10, 1, 11; 12, 10, 67; Tac. H. 4, 42; Suet. Claud. 6; Flor. 4, 12, 33.
F.
In clauses completing the idea of the governing verb.
1.
After verbs of perception (videre, perspicere, audire, etc.; audivi cum diceres, etc. = audivi te dicentem).
a.
Dependent on verbs of seeing and feeling.
(α).
With indic.:
nam ipsi vident eorum quom auferimus bona ( = nos auferre or auferentes),
Plaut. Truc. 1, 2, 16; id. Poen. 3, 4, 13; id. Am. 5, 1, 19; id. Bacch. 3, 3, 65; id. Mil. 2, 6, 26:
conspectum est cum obiit,
Liv. 5, 25, 3.—
(β).
With subj.:
is... numquam est conspectus cum veniret,
Cic. Sest. 59, 126:
vidi... Cum tu terga dares,
Ov. M. 13, 224.—
b.
After verbs of hearing, always with subj.:
L. Flaccum ego audivi cum diceret Caeciliam exisse, etc.,
Cic. Div. 1, 46, 104; id. Par. 6, 1, 45; id. de Or. 2, 6, 22; 2, 28, 129; 2, 33, 144; 2, 37, 155; 2, 90, 365; id. Brut. 27, 85; id. Fin. 5, 19, 54; id. Fam. 3, 7, 4; Sen. Ben. 5, 24, 1.—
c.
After memini, with indic. (sc. tempus):
memini quom... haud audebat,
Plaut. Capt. 2, 2, 53:
memini cum mihi desipere videbare,
Cic. Fam. 7, 28, 1.—With subj.:
memini cum velles residere ferventissimo sole,
Sen. Ben. 5, 24, 1.—
2.
After verba adfectuum, with the force of quod, always with indic. (mostly ante-class.).
a.
Verbs of thanking:
habeo gratiam tibi Quom copiam istam mi et potestatem facis,
Plaut. Capt. 2, 3, 14; id. Curc. 5, 3, 21; id. As. 3, 2, 2; id. Most. 2, 2, 2; id. Poen. 1, 2, 46; 5, 4, 84 (99); Ter. And. 4, 4, 32; id. Ad. 1, 2, 59:
tibi maximas gratias ago, cum tantum litterae meae potuerunt, ut eis lectis, etc.,
Cic. Fam. 13, 24, 2.—
b.
Of congratulation:
quom tu's aucta liberis... gratulor,
Plaut. Truc. 2, 4, 33; 2, 6, 35: L. Caesar, O mi Cicero, inquit, gratulor tibi cum tantum vales apud Dolabellam, etc., L. Caesar ap. Cic. Fam. 9, 14, 3; and ib. Att. 14, 17, A, 3.—
c.
Of rejoicing and grieving:
quom istaec res tibi ex sententia Pulcre evenit, gaudeo,
Plaut. Rud. 5, 3, 10; id. Poen. 5, 5, 48:
cum vero in C. Matii familiaritatem venisti, non dici potest quam valde gaudeam,
Cic. Fam. 7, 15, 2; Sall. J. 102, 5.—
d.
Dependent on optative sentences:
di tibi bene faciant semper quom advocatus bene mi ades,
Plaut. Mil. 5, 26; id. Poen. 3, 3, 54; 3, 3, 74; Ter. Ad. 5, 7, 19.
G.
Elliptical usages (without predicate).
1.
Cum maxime.
a.
With ut: hanc Bacchidem Amabat, ut quom maxime, tum Pamphilus ( = ut amabat tum quom maxume amabat, as much as he ever did), Ter. Hec. 1, 2, 40:
etiamne ea neglegamus, quae fiunt cum maxime, quae videmus?
Cic. Har. Resp. 15, 32.—Hence,
b.
By abbreviation: nunc cum maxime or cum maxime alone, now especially, just now: tum cum maxime, just then:
nunc cum maxume operis aliquid facere credo,
Ter. Ad. 4, 1, 2; id. Phorm. 1, 4, 26; id. Heaut. 4, 5, 40:
quae multos jam annos et nunc cum maxime filium interfectum cupit,
Cic. Clu. 5, 12:
castra amissa, et tum cum maxime ardere,
Liv. 40, 32, 1; Curt. 3, 2, 17; Sen. Ira, 1, 16, 3; id. Ben. 3, 3, 3; id. Ep. 55, 1; 55, 11; 81, 7; Tac. Or. 16; 37; Eum. pro Schol. 4; Mamert. 2.—With maxime in adverbial clauses, just while, especially when, Cic. Att. 2, 15, 3; id. Off. 1, 13, 41; id. Fam. 1, 5, a, 2; Liv. 1, 50, 7; 2, 59, 7; 3, 25, 4; 3, 31, 3; 4, 3, 1; 8, 33, 4 et saep.—
2.
Similarly with other superlatives (post-class.):
foliis ternis, aut, cum plurimum, quaternis,
at the utmost, Plin. 25, 10, 74, § 121; 18, 7, 10, § 60:
cum tardissime,
id. 18, 7, 10, § 51:
cum longissime,
Suet. Tib. 38.
H.
For co-ordinate clauses with cum... tum, v. tum, I. A. 3.
II.
Causal, since, because, as.
A.
Anteclass., chiefly with indic.
1.
With pres. indic.:
hoc hic quidem homines tam brevem vitam colunt, Quom hasce herbas hujus modi in suom alvom congerunt,
because, Plaut. Ps. 3, 2, 34; id. Truc. 1, 2, 50; 2, 4, 8:
edepol, merito esse iratum arbitror, Quom apud te tam parva'st ei fides,
since, id. Ps. 1, 5, 62; id. Most. 1, 1, 28; id. Truc. 2, 1, 32; Ter. Phorm. 1, 4, 30; id. Hec. 4, 1, 53.—
2.
With perf. indic.:
praesertim quom is me dignum quoi concrederet Habuit, me habere honorem ejus ingenio decet,
Plaut. As. 1, 1, 66; Ter. And. 3, 2, 8.—
3.
With subj.
a.
By construction of principal sentence: adeon, me fuisse fungum ut qui illi crederem, Quom mi ipsum nomen ejus Clamaret, etc., Plaut. Bacch. 2, 3, 51; id. Capt. 1, 2, 37; Ter. Hec. 3, 2, 6; id. Eun. 3, 5, 18; 5, 2, 24.—
b.
Independent of such construction:
jam istoc probior es meo quidem animo quom in amore temperes,
Plaut. Ep. 1, 2, 8 (bracketed by Goetz;
Brix conjectures temperas): nil miror si lubenter tu hic eras, Quom ego servos quando aspicio hunc lacrumem quia dijungimur,
id. Mil. 4, 8, 18 Lorenz (Brix: quin ego... lacrumo; cf.
Lubbert, Grammat. Stud. II. pp. 133, 137): Nam puerum injussu eredo non tollent meo, Praesertim in ea re quom sit mi adjutrix socrus,
Ter. Hec. 4, 4, 82; so id. Ad. 2, 1, 12.
B.
Class. and post-class., always with subj.
1.
With pres. subj.:
cum ista sis auctoritate, non debes arripere maledictum ex trivio,
Cic. Mur. 6, 13:
cum vita sine amicis insidiarum et metus plena sit, ratio ipsa monet amicitias comparare,
id. Fin. 1, 20, 66:
quae cum ita sint, videamus, etc.,
id. Clu. 44, 123:
quod cum ita sit, etc.,
id. Fam. 3, 1, 1; id. Mur. 1, 2; id. Arch. 5, 10; id. Off. 3, 3, 13; id. Rosc. Am. 8, 22; Liv. 7, 9, 5; 21, 21, 5 et saep.—
2.
With perf. subj.:
cum inimicitiae fuerint numquam, opinio injuriae beneficiis sit exstincta... rei publicae providebo,
Cic. Prov. Cons. 20, 47; id. de Or. 1, 49, 214; the perf. subj. is often retained after a principal predicate in a past tense, id. Clu. 60, 167; id. Fam. 3, 8, 4.—
3.
With imperf. subj.
a.
Denoting both cause and coincidence of time:
vacuum fundum, cum ego adessem, possidere non potuisti,
Auct. Her. 4, 29, 40; Cic. Or. 8, 25:
cum tanta multitudo lapides et tela conicerent, in muro consistendi potestas erat nulli,
Caes. B. G. 2, 6; id. B. C. 3, 1; Liv. 39, 31, 3; 4, 8, 3; 25, 11, 1.—
b.
Denoting cause without time:
cum esset egens, sumptuosus, audax... ad omnem fraudem versare suam mentem coepit,
Cic. Clu. 26, 70:
quod oppidum cum esset altissimo et munitissimo loco, ad existimationem imperii arbitratus sum, comprimere eorum audaciam,
id. Fam. 15, 4, 10; Caes. B. C. 3, 37.—
4.
With pluperf. subj.:
Caesar cum constituisset hiemare in continenti, neque multum aestatis superesset, obsides imperat, etc.,
Caes. B. G. 5, 22.
C.
With adverbs of emphasis.
1.
Praesertim cum, or cum praesertim, = especially since, the more so because:
quae cum ita sint, quid est quod de ejus civitate dubitetis, praesertim cum aliis quoque civitatibus fuerit adscriptus?
Cic. Arch. 5, 10:
cur enim tibi hoc non gratificor nescio, praesertim cum his temporibus audacia pro sapientia liceat uti,
id. Fam. 1, 10, 1:
cum praesertim vos alium miseritis,
id. Imp. Pomp. 5, 12; id. Rosc. Am. 8, 22; id. Prov. Cons. 7, 16 (cum praesertim rarely refers to time, with indic., Sen. Ep. 85, 6).—
2.
Quippe cum represents the conclusion as selfevident, since of course, since obviously:
nihil est virtute amabilius, quippe cum propter virtutem etiam eos, quos numquam videmus, quodammodo diligamus,
Cic. Lael. 8, 28:
numquam ego pecunias istorum, etc., in bonis rebus duxi, quippe cum viderem, etc.,
id. Par. 1, 1, 6; id. Leg. 1, 1, 5; 1, 20, 54; id. Fin. 3, 12, 41; 5, 28, 84; Liv. 4, 27, 8; 4, 57, 10.—Sometimes with indic. if cum refers to time, when of course, if, of course: tu vero etiam si reprehenderes... laetarer: quippe cum in reprehensione est prudentia cum eumeneiai, Cic. Att. 16, 11, 2.—In later writers with indic., because when:
omnia experiri necessitas cogebat: quippe cum primas spes fortuna destituit, futura praesentibus videntur esse potiora,
Curt. 4, 1, 29.—
3.
Utpote cum, seeing that, explanatory, with subj.:
me incommoda valetudo qua jam emerseram, utpote cum sine febri laborassem, tenebat Brundusii,
Cic. Att. 5, 8, 1; Cels. 1 prooem.; Sen. Cons. Marc. 21, 2.
III.
Adversative, while, whereas, denoting a logical contrast with the principal sentence.
A.
Ante-class., chiefly,
1.
With indic.:
hei mihi, insanire me aiunt, ultro quom ipsi insaniunt,
Plaut. Men. 5, 2, 80; id. Stich. 1, 37; id. Bacch. 5, 2, 5; Ter. Phorm. prol. 23; 2, 2, 26.—
2.
Subj.
a.
By construction of principal predicate:
tibi obtemperem quom tu mihi nequeas?
Plaut. Most. 4, 2, 16 (4, 1, 50).—
b.
Independent of construction: edepol, Cupido, quom tam pausillus sis, nimis multum vales, Naev. ap. Non. p. 421, 25 (Lubbert conjectures quom [p. 496] tu's tam pausillus):
eo vos madefacitis, quom ego sim hic siccus?
Plaut. Ps. 1, 2, 52.
B.
Class. and post-class., always with subj.
1.
With pres. subj.:
cum de bonis et de caede agatur, testimonium dicturus est is qui et sector est et sicarius,
Cic. Rosc. Am. 36, 103; id. Clu. 24, 65; id. Leg. 1, 7, 22:
et cum tibi, viro, liceat purpura in veste stragula uti, matrem familias tuam purpureum amiculum habere non sines?
Liv. 34, 7, 3; Sen. Prov. 4, 10; id. Clem. 1, 18, 2; id. Ben. 2, 16, 1.—
2.
With perf. subj.: an tu, cum omnem auctoritatem universi ordinis pro pignore putaris, eamque... concideris, me his existimas pignoribus terreri? Crass. ap. Cic. de Or. 3, 1, 4:
indignatur exul aliquid sibi deesse, cum defuerit Scipioni dos?
Sen. Cons. Helv. 12, 7; id. Ira, 3, 12, 7; freq. pres. and perf. subj. retained, if dependent on preterites, Cic. Brut. 71, 250; id. Agr. 3, 2, 5.—
3.
With imperf. subj.:
ita, cum maximis eum rebus liberares, perparvam amicitiae culpam relinquebas,
Cic. Deiot. 3, 10:
hunc Egnatium censores, cum patrem eicerent, retinuerunt,
id. Clu. 48, 135:
eorum erat V. milium numerus, cum ipsi non amplius octingentos equites haberent,
Caes. B. G. 4, 11; Liv. 1, 55, 3; Cic. de Or. 1, 1, 1; 1, 53, 227; 2, 50, 203; id. Clu. 5, 12; id. Ac. 1, 10, 38 sq.; Liv. 39, 49, 1; Val. Max. 1, 6, 11; 3, 2, 10 fin. —
4.
With pluperf. subj.:
Socratis ingenium immortalitati scriptis suis Plato tradidit, cum ipse litteram Socrates nullam reliquisset,
Cic. de Or. 3, 16, 60; id. Ac. 2, 1, 2; id. Prov. Cons. 11, 27; Val. Max. 1, 8, 11.
IV.
Concessive, although, denoting a reason for the contrary of the principal sentence.
A.
Ante-class., mostly with indic.
1.
Indic.:
qui it lavatum In balineas, quom ibi sedulo sua vestimenta servat, Tam subripiuntur,
Plaut. Rud. 2, 3, 52; Ter. Eun. 2, 2, 12; Plaut. Poen. 1, 2, 26; id. Truc. 1, 2, 89 (95); id. Stich. 1, 2, 67.—
2.
With subj.: nihilominus ipsi lucet, quom illi accenderit, Enn. ap. Cic. Off. 1, 16, 51 (Trag. Rel. v. 389 Rib.).
B.
Class. and post-class., always with subj.
1.
Pres. subj.:
testis est Graecia, quae cum eloquentiae studio sit incensa, jamdiuque excellat in ea... tamen omnis artis vetustiores habet,
Cic. Brut. 7, 26:
nam (Druentia) cum aquae vim vehat ingentem, non tamen navium patiens est,
Liv. 21, 31, 11.—
2.
Imperf. subj.:
ego autem, cum consilium tuum probarem, et idem ipse sentirem, nihil proficiebam,
Cic. Fam. 4, 1, 1:
non poterant tamen, cum cuperent, Apronium imitari,
id. Verr. 2, 3, 34, § 78; id. de Or. 1, 28, 126; id. Brut. 7, 28; 91, 314; id. Inv. 2, 31, 97; id. Clu. 40, 110; Caes. B. G. 5, 40; Liv. 5, 38, 5; Nep. Att. 13, 1; so,
quae cum ita essent... tamen,
although this was so, Cic. Clu. 34, 94; id. Fam. 2, 16, 2.—
3.
With pluperf. subj.:
cui cum Cato et Caninius intercessissent, tamen est perscripta,
Cic. Fam. 1, 2, 4:
patrem meum, cum proscriptus non esset, jugulastis,
id. Rosc. Am. 11, 32.
V.
In hypothetical clauses, always with imperf. or pluperf. subj., = si, but defining an assumed or fictitious time.
1.
With imperf. subj.:
quis ex populo, cum Scaevolam dicentem audiret in ea causa, quicquam politius aut elegantius exspectaret?
Cic. Brut. 55, 194:
etiam tum quiesceretis cum rem publicam a facinorosissimis sicariis esse oppressam videretis?
id. Sest. 38, 81; id. Rosc. Am. 31, 86; id. Verr. 2, 1, 10, §§ 28 and 29.—
2.
With pluperf. subj.:
quod esset judicium cum de Verris turpissimo comitatu tres recuperatorum nomine adsedissent?
Cic. Verr. 2, 3, 12, § 30:
mors cum exstinxisset invidiam, res ejus gestae sempiterni nominis glorianiterentur,
id. Balb. 6, 16.

Lewis & Short latin dictionary > Cum2
11 ut

ut or ŭtī (old form ŭtei, C. I. L. 1, 196, 4 sq.; 1, 198, 8 et saep.), adv. and conj. [for quoti or cuti, from pronom. stem ka-, Lat. quo-, whence qui, etc., and locat. ending -ti of stem to-, whence tum, etc.].
I.
As adv. of manner.
A.
Interrog. = quomodo, how, in what way or manner.
1.
In independent questions (colloq.; rare in class. prose; not in Cic.): De. Quid? ut videtur mulier? Ch. Non, edepol, mala. De. Ut morata'st? Ch. Nullam vidi melius mea sententia, Plaut. Merc. 2, 3, 56 sq.:
salve! ut valuisti? quid parentes mei? Valent?
id. ib. 5, 2, 107; id. Pers. 2, 5, 8:
ut vales?
id. Most. 2, 19, 29; 3, 2, 28; Ter. Heaut. 2, 4, 26:
ut sese in Samnio res habent?
Liv. 10, 18, 11:
ut valet? ut meminit nostri?
Hor. Ep. 1, 3, 12; id. S. 2, 8, 1.—
2.
In exclamatory sentences (in all periods of the language): ut omnia in me conglomerat mala! Enn. ap. Non. p. 90, 14 (Trag. Rel. v. 408 Vahl.):
ut corripuit se repente atque abiit! Hei misero mihi!
Plaut. Merc. 3, 4, 76:
ut dissimulat malus!
id. ib. 5, 4, 13:
ut volupe est homini si cluet victoria!
id. Poen. 5, 5, 15: ut multa verba feci;
ut lenta materies fuit!
id. Mil. 4, 5, 4:
ut scelestus nunc iste te ludos facit!
id. Capt. 3, 4, 47:
ut saepe summa ingenia in occulto latent,
id. ib. 1, 2, 61; id. Rud. 1, 2, 75; 2, 3, 33 sq.:
ut falsus animi est!
Ter. Eun. 2, 2, 42:
heia! ut elegans est!
id. Heaut. 5, 5, 19:
fortuna ut numquam perpetua est bona!
id. Hec. 3, 3, 46; cf. id. Phorm. 5, 8, 52:
Gnaeus autem noster... ut totus jacet,
Cic. Att. 7, 21, 1:
quae ut sustinuit! ut contempsit, ac pro nihilo putavit!
id. Mil. 24, 64:
qui tum dicit testimonium ex nostris hominibus, ut se ipse sustentat! ut omnia verba moderatur, ut timet ne quid cupide... dicat!
id. Fl. 5, 12:
quod cum facis, ut ego tuum amorem et dolorem desidero!
id. Att. 3, 11, 2:
quanta studia decertantium sunt! ut illi efferuntur laetitia cum vicerint! ut pudet victos! ut se accusari nolunt! etc.,
id. Fin. 5, 22, 61:
ut vidi, ut perii! ut me malus abstulit error!
Verg. E. 8, 41:
ut melius quidquid erit pati!
Hor. C. 1, 11, 3:
ut tu Semper eris derisor!
id. S. 2, 6, 53:
o superbia magnae fortunae! ut a te nihil accipere juvat! ut omne beneficium in injuriam convertis! ut te omnia nimia delectant! ut to omnia dedecent!
Sen. Ben. 2, 13, 1:
ut me in supremis consolatus est!
Quint. 6, prooem. 11.—
3.
In dependent questions.
(α).
With indic. (ante-class. and poet.): divi hoc audite parumper ut pro Romano populo... animam de corpore mitto, Enn. ap. Non. p. 150, 6 (Ann. v. 215 Vahl.): edoce eum uti res se habet, Plaut. [p. 1940] Trin. 3, 3, 21:
hoc sis vide ut avariter merum in se ingurgitat,
id. Curc. 1, 2, 33:
hoc vide ut dormiunt pessuli,
id. ib. 1, 2, 66:
illud vide os ut sibi distorsit carnufex,
Ter. Eun. 4, 4, 3:
vide ut otiosus it, si dis placet,
id. ib. 5, 3, 10:
illud vide, Ut in ipso articulo oppressit,
id. Ad. 2, 2, 21; 3, 5, 3:
viden ut faces Splendidas quatiunt comas?
Cat. 61, 77:
viden ut perniciter exiluere?
id. 62, 8:
adspicite, innuptae secum ut meditata requirunt,
id. 62, 12:
aspice, venturo laetantur ut omnia saeclo! (= omnia laetantia),
Verg. E. 4, 52 Forbig. ad loc.:
nonne vides, croceos ut Tmolus odores, India mittit ebur,
id. G. 1, 56; id. E. 5, 6; id. A. 6, 779. —
(β).
With subj. (class.):
nescis ut res sit, Phoenicium,
Plaut. Ps. 4, 4, 1:
oppido Mihi illud videri mirum, ut una illaec capra Uxoris dotem simiae ambadederit,
id. Merc. 2, 1, 16:
nam ego vos novisse credo jam ut sit meus pater,
id. Am. prol. 104:
narratque ut virgo ab se integra etiam tum siet,
Ter. Hec. 1, 2, 70:
tute scis quam intimum Habeam te, et mea consilia ut tibi credam omnia,
id. Eun. 1, 2, 48:
videtis ut omnes despiciat, ut hominem prae se neminem putet, ut se solum beatum se solum potentem putet?
Cic. Rosc. Am. 46, 135:
videtisne ut Nestor de virtutibus suis praedicet?
id. Sen. 10, 31; id. Rosc. Am. 24, 66:
credo te audisse ut me circumsteterint, ut aperte jugula sua pro meo capite P. Clodio ostentarint,
id. Att. 1, 16, 4:
videte ut hoc iste correxerit,
id. Verr. 2, 1, 45, § 115:
docebat ut omni tempore totius Galliae principatum Aedui tenuissent,
Caes. B. G. 1, 43:
veniat in mentem, ut trepidos quondam majores vestros... defenderimus,
Liv. 23, 5, 8:
aspice quo submittat humus formosa colores,
Prop. 1, 2, 9:
infinitum est enumerare ut Cottae detraxerit auctoritatem, ut pro Ligario se opposuerit,
Quint. 6, 5, 10:
vides ut alta stet nive candidum Soracte,
Hor. C. 1, 9, 1:
nonne vides, ut... latus et malus Antennaeque gemant,
id. ib. 1, 14, 3 Orell. ad loc.:
audis... positas ut glaciet nives Puro numine Juppiter,
id. ib. 3, 10, 7; id. S. 1, 8, 42; 2, 3, 315; Verg. A. 2, 4; Tib. 2, 1, 26; Prop. 2, 34 (3, 32), 57:
mirum est ut animus agitatione motuque corporis excitetur,
Plin. Ep. 1, 6, 2.—
B.
Relative adverb of manner = eo modo quo, as.
1.
Without demonstr. as correlatives: ut aiunt, Enn. ap. Varr. L. L. 7, § 101 Mull. (fr inc. l. 10 Vahl.):
ego emero matri tuae Ancillam... forma mala, ut matrem addecet familias,
Plaut. Merc. 2, 3, 79:
apparatus sum ut videtis,
id. ib. 5, 2, 10:
verum postremo impetravi ut volui,
id. Mil. 4, 5, 5:
ero ut me voles esse,
id. Capt. 2, 1, 32:
faciam ut tu voles,
id. Men. 5, 9, 90: ut vales? Tox. Ut queo, id. Pers. 1, 1, 16:
ut potero feram,
Ter. And. 5, 3, 27:
faciam ut mones,
id. Hec. 4, 4, 97:
Ciceronem et ut rogas amo, et ut meretur et ut debeo,
Cic. Q. Fr. 3, 9, 9:
cupiditates quae possunt esse in eo qui, ut ipse accusator objecit, ruri semper habitarit?
id. Rosc. Am. 14, 39:
ut ex propinquis ejus audio, non tu in isto artificio callidior es, quam hic in suo,
id. ib. 17, 49:
homo demens, ut isti putant,
id. Rep. 1, 1, 1:
cumulate munus hoc, ut opinio mea fert, effecero,
id. ib. 1, 46, 70:
non ut clim solebat, sed ut nunc fit, mimum introduxisti,
id. Fam. 9, 16, 7:
Labienus, ut erat ei praeceptum, ne proelium committeret nisi, etc., monte occupato nostros exspectabat, proelioque abstinebat,
Caes. B. G. 1, 22:
cuncta ut gesta erant exposuit,
Liv. 3, 50, 4:
(Postumius) fugerat in legatione, ut fama ferebat, populi judicium,
id. 10, 46, 16:
sed, ut plerumque fit, major pars meliorem vicit,
id. 21, 4, 1:
nec temere, et ut libet conlocatur argentum, sed perite servitur,
Sen. Vit. Beat. 17, 2:
servus, ut placet Chrysippo, perpetuus mercenarius est,
id. Ben. 3, 22, 1.—Esp. parenthet., to denote that the facts accord with an assumption or supposition made in the principal sentence (= sicut):
si virtus digna est gloriatione, ut est,
Cic. Fin. 4, 18, 51:
quorum etiamsi amplecterer virtutem, ut facio, tamen, etc.,
id. Phil. 10, 9, 18:
quamvis fuerit acutus, ut fuit,
id. Ac. 2, 22, 69; cf.:
incumbite in causam, Quirites, ut facitis,
id. Phil. 4, 5, 12:
tu modo istam imbecillitatem valetudinis sustenta, ut facis,
id. Fam. 7, 1, 5:
satis enim erat, probatum illum esse populo Romano, ut est,
id. Phil. 1, 15, 37.—
2.
With the correlative ita or sic: VTI LEGASSIT SVPER PECVNIA TVTELAVE SVAE REI, ITA IVS ESTO, Leg. XII. Tab. 5, fr. 3: alii, ut esse in suam rem ducunt, ita sint;
ego ita ero ut me esse oportet,
Plaut. Men. 5, 6, 24 sq.:
sic sum ut vides,
id. Am. 2, 1, 57:
omnes posthabui mihi res, ita uti par fuit,
Ter. Phorm. 5, 8, 15:
ut viro forti ac sapienti dignum fuit, ita calumniam ejus obtrivit,
Cic. Caecin. 7, 18.—In partic. with a superlative belonging to the principal sentence, attracted to the relative clause:
haec ut brevissime dici potuerunt, ita a me dicta sunt (= ita breviter dicta sunt ut dici potuerunt),
Cic. de Or. 2, 41, 174.—So ut qui, with sup.:
te enim semper sic colam et tuebor ut quem diligentissime,
Cic. Fam. 12, 62 fin.; without sic or ita:
causas ut honorificentissimis verbis consequi potero, complectar,
id. Phil. 14, 11, 29:
sed exigenda est ut optime possumus,
Quint. 12, 10, 38.—And with comp.:
eruditus autem sic ut nemo Thebanus magis,
Nep. Epam. 2, 1; cf.:
ad unguem Factus homo, non ut magis alter, amicus,
Hor. S. 1, 5, 33:
cocto Chium sic convenit, ut non Hoc magis ullum aliud,
id. ib. 2, 8, 48.—
3.
Doubled ut ut, as indefinite relative, = utcumque, in whatever manner, howsoever (mostly ante-class.; only with indic.):
gaudeo, ut ut erga me est merita,
Plaut. Am. 5, 1, 52:
age jam, utut est, etsi'st dedecori, patiar,
id. Bacch. 5, 2, 85:
utut est, mihi quidem profecto cum istis dictis mortuo'st,
id. Ps. 1, 3, 76:
utut res sese habet, pergam, etc.,
id. Most. 3, 1, 14:
non potis est pietati opsisti huic, ututi res sunt ceterae,
id. Ps. 1, 3, 36; id. Cist. 1, 1, 110:
sed ut ut haec sunt, tamen hoc faciam,
Ter. Phorm. 3, 2, 46; cf. id. ib. 3, 1, 4; id. Heaut. 1, 2, 26; id. Ad. 2, 2, 40; 4, 4, 22:
ut ut est res, casus consilium nostri itineris judicabit,
Cic. Att. 15, 25 B. and K. (dub.;
v. Orell. ad loc.): sed ut ut est, indulge valetudini tuae,
id. Fam. 16, 18, 1 dub. (al. ut est).—
4.
Causal, as, = prout, pro eo ut.
a.
Introducing a general statement, in correspondence with the particular assertion of the principal clause, ut = as, considering... that, in accordance with:
atque, ut nunc sunt maledicentes homines, uxori meae mihique objectent, lenociniam facere,
Plaut. Merc. 2, 3, 75:
ut aetas mea est, atque ut huic usus facto est,
id. Men. 5, 2, 1:
haud scio hercle ut homo'st, an mutet animum,
Ter. Phorm. 5, 2, 9:
praesertim, ut nunc sunt mores,
id. ib. 1, 2, 5:
atque ille, ut semper fuit apertissimus, non se purgavit, sed, etc.,
Cic. Mur. 25, 51:
permulta alia colligit Chrysippus, ut est in omni historia curiosus,
id. Tusc. 1, 45, 108:
magnifice et ornate, ut erat in primis inter suos copiosus, convivium comparat,
id. Verr. 2, 1, 26, § 65:
Kal. Sextilibus, ut tunc principium anni agebatur, consulatum ineunt,
Liv. 3, 6, 1:
tribuni, ut fere semper reguntur a multitudine magis quam regunt, dedere plebi, etc.,
id. 3, 71, 5:
transire pontem non potuerunt, ut extrema resoluta erant, etc.,
id. 21, 47, 3.—Ellipt.:
mortales multi, ut ad ludos, convenerant (ut fit, si ludi sunt),
Plaut. Men. prol. 30:
Epicharmi, acuti nec insulsi hominis, ut Siculi,
as was natural, he being a Sicilian, Cic. Tusc. 1, 8, 15; so,
Diogenes, liberius, ut Cynicus... inquit,
id. ib. 5, 33, 92:
ceterum haec, ut in secundis rebus, segniter otioseque gesta,
Liv. 23, 14, 1.—
b.
Reflecting the assertion to particular circumstances, etc., ut = for, as, considering:
hic Geta ut captus est servorum, non malus,
Ter. Ad. 3, 4, 34:
ut est captus hominum,
Cic. Tusc. 2, 27, 65; Caes. B. G. 4, 3: Themistocles ut apud nos perantiquus, ut apud Athenienses non ita sane vetus, in regard to us, etc., Cic. Brut. 10, 41:
Caelius Antipater, scriptor, ut temporibus illis, luculentus,
for those times, id. ib. 26, 102:
nonnihil, ut in tantis malis est profectum,
considering the unfortunate state of affairs, id. Fam. 12, 2, 2:
(orationis genus) ut in oratore exile,
for an orator, id. Or. 3, 18, 66:
multae (erant in Fabio) ut in homine Romano, litterae,
id. Sen. 4, 12:
consultissimus vir, ut in illa quisquam esse aetate poterat,
Liv. 1, 18, 1:
florentem jam ut tum res erant,
id. 1, 3, 3:
Apollonides orationem salutarem, ut in tali tempore, habuit,
id. 24, 28, 1:
Sp. Maelius, ut illis temporibus praedives,
id. 4, 13, 1: insigni, ut illorum temporum habitus erat, triumpho, id. 10, 46, 2:
Ardeam Rutuli habebant, gens ut in ea regione atque in ea aetate divitiis praepollens,
id. 1, 57, 1:
vir, ut inter Aetolos, facundus,
id. 32, 33, 9:
Meneclidas, satis exercitatus in dicendo, ut Thebanus scilicet,
Nep. Epam. 5, 2:
ad magnam deinde, ut in ea regione, urbem pervenit,
Curt. 9, 1, 14:
multum, ut inter Germanos, rationis ac sollertiae,
Tac. G. 30. —
c.
Ut before relatives, with subj., as it is natural for persons who, like one who, since he, since they, etc.; seeing that they, etc. (not in Cic.):
non demutabo ut quod certo sciam,
seeing that I know it for certain, Plaut. Ps. 1, 5, 153:
prima luce sic ab castris proficiscuntur ut quibus esset persuasum non ab hoste, sed ab homine amicissimo consilium datum,
Caes. B. G. 5, 31, 6:
facile persuadent (Lucumoni) ut cupido honorum, et cui Tarquinii materna tantum patria esset,
Liv. 1, 34, 6:
inde consul, ut qui jam ad hostes perventum cerneret, explorato, etc., procedebat,
id. 38, 18, 7:
Philippus, ut cui de summa rerum adesset certamen, adhortandos milites ratus, etc.,
id. 33, 4, 11:
Tarquinius ad jus regni nihil praeter vim habebat, ut qui neque populi jussu, neque auctoribus patribus regnaret,
id. 1, 49, 3; 25, 23, 3:
Aequorum exercitus, ut qui permultos annos imbelles egissent, sine ducibus certis, sine imperio,
id. 9, 45, 10:
igitur pro se quisque inermes, ut quibus nihil hostile suspectum esset, in agmen Romanum ruebant,
id. 30, 6, 3; 23, 15, 4; 23, 29, 12:
omnia nova offendit, ut qui solus didicerit quod inter multos faciendum est,
as is natural in one who, since he, Quint. 1, 2, 19:
in omni autem speciali inest generalis, ut quae sit prior,
id. 3, 5, 9:
ignara hujusce doctrinae loquacitas erret necesse est, ut quae vel multos vel falsos duces habeat,
id. 12, 2, 20; 5, 14, 28; 11, 3, 53.—Rarely with participle:
ne Volsci et Aequi... ad urbem ut ex parte captam venirent,
Liv. 3, 16, 2:
gens ferox cum procul visis Romanorum signis, ut extemplo proelium initura, explicuisset aciem, etc.,
id. 7, 23, 6.—
d.
With perinde or pro eo, with reference to several alternatives or degrees to be determined by circumstances, as, according as, to the extent that, in the measure that, etc.:
perinde ut opinio est de cujusque moribus, ita quid ab eo factum et non factum sit, existimari potest,
Cic. Clu. 25, 70:
in exspectatione civitas erat, perinde ut evenisset res, ita communicatos honores habitura,
Liv. 7, 6, 8: pro eo ut temporis difficultas aratorumque penuria tulit, Metell. ap. Cic. Verr. 2, 3, 54, § 126.—
C.
Transf. of local relations, like Gr. hina, where (very rare):
in eopse astas lapide, ut praeco praedicat,
Plaut. Bacch. 4, 7, 17:
flumen uti adque ipso divortio (aquae sunt),
Lucil. 8, 18 Mull.:
in extremos Indos, Litus ut longe resonante Eoa Tunditur unda,
Cat. 11, 2 sqq.; 17, 10; cf. Verg. A. 5, 329; Lucr. 6, 550 Munro ad loc.
II.
Conj.
A.
Introducing comparative clauses of manner, = eodem modo quo, as, like.
1.
In gen.
(α).
With sic as correlative:
haec res sic est ut narro tibi,
Plaut. Most. 4, 3, 40:
quae si ut animis sic oculis videre possemus, nemo de divina ratione dubitaret,
Cic. N. D. 2, 39, 99:
Pomponium Atticum sic amo ut alterum fratrem,
id. Fam. 13, 1, 5:
si sic ageres ut de eis egisti qui jam mortui sunt... ne tu in multos Autronios incurreres,
id. Brut. 72, 251:
sic, Scipio, ut avus hic tuus, ut ego, justitiam cole,
id. Rep. 6, 15, 15:
ut dicere alia aliis magis concessum est, sic etiam facere,
id. Quint. 11, 3, 150 (for ut... sic, in similes, v. sic, IV. 1. a.).—
(β).
With ita as correlative:
ut sementem feceris, ita metes,
Cic. Or. 2, 65, 261:
quamobrem, ut ille solebat, ita nunc mea repetat oratio populi origines,
id. Rep. 2, 1. 3:
non ut injustus in pace rex ita dux belli pravus fuit,
Liv. 1, 53, 1:
ut haec in unum congeruntur, ita contra illa dispersa sunt,
Quint. 9, 3, 39.—
(γ).
With other correlatives:
in balteo tracta ex caseo ad eundem modum facito ut placentum sine melle,
Cato, R. R. 78:
encytum ad eundem modum facito uti globos,
id. ib. 80:
cum animi inaniter moveantur eodem modo rebus his quae nulla sint ut iis quae sint,
Cic. Ac. 2, 15, 47:
disputationem exponimus, eisdem fere verbis, ut disputatumque est,
id. Tusc. 2, 3, 9: scelerum caput, ut tute es item omnis censes esse' [p. 1941] Plaut. Rud. 4, 4, 55:
ut filium bonum patri esse oportet, item ego sum patri,
id. Am. 3, 4, 9:
fecisti item ut praedones solent,
Cic. Verr. 2, 4, 9, § 21:
item ut illo edicto de quo ante dixi... edixit, etc.,
id. ib. 2, 1, 45, § 117;
so with item,
id. Or. 60, 202:
is reliquit filium Pariter moratum ut pater eius fuit,
Plaut. Aul. prol. 21.—With atque:
nec fallaciam astutiorem ullus fecit Poeta atque ut haec est fabrefacta a nobis,
Plaut. Cas. 5, 1, 7.—And after aliter = than:
si aliter ut dixi accidisset,
Cic. Rep. 1, 4, 7.—
(δ).
Without correlative:
rem omnem uti acta erat cognovit,
Sall. J. 71, 5:
quare perge ut instituisti,
Cic. Rep. 2, 11, 22:
apud me, ut apud bonum judicem, argumenta plus quam testes valent,
id. ib. 1, 38, 59:
miscent enim illas et interponunt vitae, ut ludum jocumque inter seria,
Sen. Vit. Beat. 12, 2:
comitetur voluptas, et circa corpus ut umbra versetur,
id. ib. 13, 5:
ut in animum ejus oratio, ut sol in oculos, incurrat,
Quint. 8, 2, 23.—
2.
In partic.
a.
Ut... ita or ut... sic; co-ordinate, introducing contrasted clauses.
(α).
= cum... tum, as... so, as on the one hand... so on the other, both and:
ut errare potuisti, sic decipi te non potuisse, quis non videt?
Cic. Fam. 10, 20, 2:
ut Poeni ad moenia urbis Romanae nullo prohibente se pervenisse in gloria ponebant, ita pigebat irriti incepti,
Liv. 26, 37, 6:
Dolabellam ut Tarsenses ita Laodiceni ultra arcessierunt,
Cic. Fam. 12, 13, 4:
fert sortem suam quisque ut in ceteris rebus ita in amicitiis,
Sen. Ben. 2, 28, 3.—
(β).
Concessive, = etsi... tamen, although... yet:
consul, ut fortasse vere, sic parum utiliter in praesens certamen, respondit, etc.,
Liv. 4, 6, 2:
Saguntini, ut a proeliis quietem habuerant per aliquot dies, ita non cessaverant ab opere,
id. 21, 11, 5:
ut quies certaminum erat, ita ab apparatu operum nihil cessatum,
id. 21, 8, 1:
haec omnia ut invitis, ita non adversantibus patriciis transacta,
id. 3, 55, 15:
in agrum Nolanum exercitum traducit, ut non hostiliter statim, ita... nihil praetermissurus,
id. 23, 14, 6; 23, 34, 12:
uti longe a luxuria, ita famae propior,
Tac. Agr. 6:
ut multo infirmior, ita aliquatenus lucidior,
Quint. 10, 1, 74:
ut est utilis saepe... ita obstabit melioribus,
id. 12, 2, 12:
quod, ut optimum est, ita longe quidem, sed sequitur tamen,
id. 5, 12, 9; cf. id. 10, 1, 62.—With certe in place of ita:
ut non demens, crudelis certe videtur,
Quint. 9, 2, 91.—
b.
Ita... ut;
in oaths or strong asseverations: ita me di amabunt ut ego hunc ausculto lubens,
Plaut. Aul. 3, 5, 22:
ita me di ament ut ego nunc non tam meapte causa Laetor quam illius,
Ter. Heaut. 4, 3, 8:
ita me di amabunt, ut nunc Menedemi vicem Miseret me,
id. ib. 4, 5, 1:
ita vivo ut maximos sumptus facio,
Cic. Att. 5, 15, 2.—So with sic:
sic me di amabunt ut me tuarum miseritum'st fortunarum,
Ter. Heaut. 3, 1, 54.—
c.
In exemplifications.
(α).
In gen., as for example, for instance:
nam aut ipsa cognitio rei perquiritur, ut: virtus suam ne, etc., aut agendi consilium exquiritur, ut: sitne sapienti, etc.,
Cic. de Or. 3, 29, 112:
sunt bestiae in quibus inest aliquid simile virtutis, ut in leonibus, ut in canibus, in equis, etc.,
id. Fin. 5, 14, 38:
in libero populo, ut Rhodi, ut Athenis, nemo est civium qui, etc.,
id. Rep. 1, 31, 47:
qui rem publicam constituissent, ut Cretum Minos, Lacedaemoniorum Lycurgus, etc.,
id. ib. 2, 1, 2; id. Ac. 2, 24, 76; id. Inv. 2, 52, 157:
est aliquid quod dominus praestare servo debeat, ut cibaria, ut vestiarium,
Sen. Ben. 3, 21, 2:
est etiam amarum quiddam... et aere, ut illud Crassi Ego te consulem putem? etc.,
Quint. 8, 3, 89; 4, 3, 12.—Where several instances are adduced, if each of them singly is made prominent, ut is repeated with each;
if they are taken in a group, ut occurs but once, e. g. quod erant, qui aut in re publica, propter sapientiam florerent, ut Themistocles, ut Pericles, ut Theramenes, aut, qui.. sapientiae doctores essent, ut Gorgias, Thrasymachus, Isocrates, etc.,
Cic. de Or. 3, 16, 59.—
(β).
Ut si, if for instance; for example, if, etc.; with subj.:
ut si accusetur is qui P. Sulpicium se fateatur occidisse,
Auct. Her. 1, 15, 25:
ut si quis hoc velit ostendere, eum qui parentem necarit, etc.,
Cic. Inv. 2, 15, 48:
ut si qui docilem faciat auditorem, etc.,
id. ib. 1, 18, 26:
ut si qui in foro cantet,
id. Off. 1, 40, 145:
ut si quis ei quem urgeat fames venenum ponat,
Liv. 6, 40, 12; cf. Auct. Her. 2, 26, 4; 2, 27, 43; 3, 2, 2; Cic. Inv. 1, 49, 92:
ut si obsessi de facienda ad hostem deditione deliberent,
Quint. 3, 8, 23:
ut si des arma timidis et imbellibus,
id. 12, 5, 2; 5, 10, 34; 2, 4, 18; 9, 2, 79 et saep.—So with cum:
ut cum marem feminamque filios dicimus,
Quint. 9, 3, 63; 1, 6, 22; 3, 8, 30; 9, 1, 3.—
d.
Before an appositive noun, as, the same as, like:
qui canem et felem ut deos colunt,
Cic. Leg. 1, 11, 32:
ut militiae Africanum ut deum coleret Laelius,
id. Rep. 1, 12, 18:
suam vitam ut legem praefert suis civibus,
id. ib. 1, 34, 52:
habuit (ei) honorem ut proditori, non ut amico fidem,
id. Verr. 2, 1, 15, § 38:
Hannibalem, non ut prudentem tantum virum, sed ut vatem omnium quae tum evenirent admirari,
Liv. 36, 15, 2: (Dionysium) dimisi a me ut magistrum Ciceronum non lubenter;
ut hominem ingratum non invitus,
in his capacity of, Cic. Att. 8, 10:
qui ante captas Syracusas non desciverant... ut socii fideles accepti, quos metus post captas Syracusas dediderat, ut victi a victore leges acceperunt,
Liv. 25, 40, 4:
qui et ipsum, ut ambiguae fidei virum, suspectum jam pridem habebat,
id. 24, 45, 12:
Cicero ea quae nunc eveniunt cecinit ut vates,
Nep. Att. 16:
et ipsam (virtutem) ut deos, et professores ejus ut antistites colite,
Sen. Vit. Beat. 26, 7:
hunc ut deum homines intuebuntur,
Quint. 12, 10, 65:
id ut crimen ingens expavescendum est,
id. 9, 3, 35.—
e.
Ut si = quasi, velut si, tamquam si, as if, just as if:
mater coepit studiose... educere ita uti si esset filia,
Ter. Eun. 1, 2, 37:
Rufio tuus ita desiderabatur ut si esset unus e nobis,
Cic. Fam. 7, 20, 1:
ejus negotium sic velim suscipias ut si esset res mea,
id. ib. 2, 14, 1:
ita se gerant in istis Asiaticis itineribus ut si iter Appia via faceres,
id. Q. Fr. 1, 1, 6:
qui aliis nocent ut in alios liberales sint, in eadem sunt injustitia ut si in suam rem aliena convertant,
id. Off. 1, 14, 42; id. Opt. Gen. 4, 10:
similes sunt ut si qui gubernatorem in navigando nihil agere dicant,
like men who should say, Cic. Sen. 6, 17: similiter facere eos... ut si nautae certarent, etc., they act like sailors who, etc., id. Off. 1, 25, 87.—
f.
Ut quisque... ita (sic), with superlatives (= eo magis... quo magis, with indefinite subjects): ut quisque est vir optimus, ita difficillime alios improbos suspicatur, the better a man is, the more difficult it is for him to, etc., Cic. Q. Fr. 1, 1, 4, § 12:
ut quaeque res est turpissima, sic maxime et maturissime vindicanda est,
id. Caecin. 2, 7:
ut quisque (morbus) est difficillimus, ita medicus nobilissimus quaeritur,
id. Clu. 21, 57:
ut quisque te maxime cognatione... attingebat, ita maxime manus tua putabatur,
id. Verr. 2, 2, 10, § 27; id. Off. 1, 16, 50; 1, 19, 64:
nam ut quaeque forma perfectissima ita capacissima est,
Quint. 1, 10, 40.—This construction is variously modified,
(α).
With ita understood:
facillime ad res injustas impellitur ut quisque altissimo animo est,
Cic. Off. 1, 19, 65. —
(β).
With virtual superlatives:
ut quisque in fuga postremus ita in periculo princeps erat,
Cic. Verr. 2, 5, 34, § 90:
ut quisque optime institutus est, esse omnino nolit in vita, si, etc.,
id. Fin. 5, 20, 57.—
(γ).
The superlatives omitted in either clause:
ut quisque aetate antecedit, ita sententiae principatum tenet,
Cic. Sen. 18, 64:
ut quisque aetate et honore antecedebat, ita sententiam dixit,
id. Verr. 2, 4, 64, § 143:
pro se quisque, ut in quoque erat auctoritatis plurimum, ad populum loquebatur,
id. ib. 2, 1, 27, §
68: ut quisque gradu proximus erat, ita ignominiae objectus,
Liv. 9, 6, 1:
ut quisque maxime laboraret locus, aut ipse occurrebat, aut aliquos mittebat,
id. 34, 38, 6.—And with tum = ita:
nec prodesse tantum, sed etiam amari potest, tum... ut quisque erit Ciceroni simillimus,
in proportion to his resemblance, Quint. 2, 5, 20.—
(δ).
With a comparative in one of the terms:
major autem (societas est) ut quisque proxime accederet,
Cic. Lael. 5, 19.—
(ε).
Without superlative, as, according as:
de captivis, ut quisque liber aut servus esset, suae fortunae a quoque sumptum supplicium est,
Liv. 3, 18, 10 (for ut quisque... ita, in temporal clauses, v. B. 3. g infra).—
B.
Introducing a temporal clause, the principal predicate being an immediate sequence; orig. = quo tempore.
1.
With perf. indic.
a.
In gen., as soon as:
principio ut illo advenimus... continuo Amphitruo delegit viros, etc.,
Plaut. Am. 1, 1, 49:
ut hinc te intro ire jussi, opportune hic fit mi obviam,
Ter. And. 3, 4, 11:
ut abii abs te fit forte obviam Mihi Phormio,
id. Phorm. 4, 3, 12:
ut modo argentum tibi dedimus apud forum, recta domum Sumus profecti,
id. ib. 5, 6, 19; id. Hec. 3, 3, 5; 5, 1, 26; id. Eun. 4, 7, 12:
qui ut peroravit, surrexit Clodius,
Cic. Q. Fr. 2, 3, 2:
eumque ut salutavit, amicissime apprehendit,
id. Rep. 1, 11, 7:
qui ut huc venit... hominesque Romanos bellicis studiis ut vidit incensos, existimavit, etc.,
id. ib. 2, 13, 25; cf. id. Verr. 2, 4, 22, § 48; id. Phil. 9, 4, 9; id. Brut. 8, 30:
ut vero aquam ingressi sunt... tum utique egressis rigere omnibus corpora,
Liv. 21, 54, 9:
ut haec dicta in senatu sunt, dilectus edicitur,
id. 3, 10, 9; 23, 34, 6; 24, 44, 10.—
b.
In oblique discourse:
Ariovistum, ut semel Gallorum copias vicerit, superbe et crudeliter imperare,
Caes. B. G. 1, 31.—
c.
With primum, when first, as soon as ever:
atque ego, ut primum fletu represso loqui posse coepi, Quaeso inquam, etc.,
Cic. Rep. 6, 15, 15:
Siculi, ut primum videre volgari morbos, in suas quisque urbes dilapsi sunt,
Liv. 25, 26, 13: ut primum lingua coepit esse in quaestu, curam morum qui diserti habebantur reliquerunt, Quint. prooem. 13.—
d.
Rarely of coincidence in time:
nam ut dudum adcurrimus ad Alcesimarchum... tum mi puto prae timore hic excidisse Cistellam,
Plaut. Cist. 4, 2, 46.—
e.
Ut = ex quo tempore. since:
ut Brundusio profectus es, nullae mihi abs te sunt redditae litterae,
Cic. Att. 1, 15, 2.—
2.
With imperf. indic.
(α).
In gen.: Fabii oratio fuit qualis biennio ante;
deinde, ut vincebatur consensu, versa ad P. Decium collegam poscendum,
Liv. 10, 22, 2:
deinde ut nulla vi perculsos sustinere poterat, Quid ultra moror, inquit, etc.,
id. 10, 28, 20:
Marcellus, ut tanta vis ingruebat mali, traduxerat in urbem suos,
id. 25, 26, 15:
ut vero... exurebatur amoenissimus Italiae ager, villaeque passim incendiis fumabant... tum prope de integro seditione accensi,
id. 22, 14, 1.— And with perf. and imperf. in co-ordinate clauses:
consules, ut ventum ad Cannas est, et in conspectu Poenum habebant,
Liv. 22, 44, 1:
ut in extrema juga ventum, et hostes sub oculis erant,
id. 22, 14, 3:
ut Poenus apparuit in collibus, et pauci... adferebant, etc.,
id. 24, 1, 6.—
(β).
Of repeated past actions, whenever:
ut quaeque pars castrorum nudata defensoribus premi videbatur, eo occurrere et auxilium ferre,
Caes. B. G. 3, 4.—
3.
With plupf.
(α).
= postquam (rare):
ut hinc forte ea ad obstetricem erat missa,
Ter. Ad. 4, 4, 10:
ut ad mare nostrae cohortes excubuerant, accessere subito prima luce Pompejani,
Caes. B. C. 3, 63.—
(β).
In epistolary style = the Engl. perf.:
litteras scripsi... statim ut tuas legeram (= litteras nunc scribo, ut tuas legi),
Cic. Att. 2, 12, 4:
ut Athenas a. d. VII. Kal. Quinct. veneram, exspectabam ibi jam quartum diem Pomptinium (= ut veni, exspecto),
id. ib. 5, 10, 1.—
(γ).
Of repeated past actions, whenever:
ut cujusque sors exciderat... alacer arma capiebat,
Liv. 21, 42, 3 dub.:
ut quisque istius animum offenderat, in lautumias statim coniciebatur,
Cic. Verr. 2, 5, 55, § 143:
ut quidque ego apprehenderam, statim accusator extorquebat e manibus,
id. Clu. 19, 52:
ut cuique erat locus attributus, ad munitiones accedunt,
Caes. B. G. 7, 81; cf.:
ut quisque arma ceperat... inordinati in proelium ruunt,
Liv. 23, 27, 5.—With ita as correl.:
ut enim quisque contra voluntatem ejus dixerat, ita in eum judicium de professione jugerum postulabatur,
Cic. Verr. 2, 3, 15, § 39.—
4.
With fut. perf., or, in oblique discourse, plupf. subj.:
neque, ut quaeque res delata ad nos erit, tum denique scrutari locos debemus,
Cic. Or. 2, 34, 146:
traditum esse ut quando aqua Albana abundasset, tum... victoriam de Veientibus dari,
Liv. 5, 15, 11 (for ut after simul, v. simul, VI.).—
C.
Introducing substantive clauses, that; always with subj. (cf. ut as interrog. adverb in dependent clauses, I. A. 3. supra).
1.
In object clauses.
a.
In clauses which, if independent, would take the imperative mood, often rendered by the Engl. infinitive.
(α).
After verbs denoting [p. 1942] to wish, request, pray, demand, or invite:
malim istuc aliis ita videatur quam uti tu, soror, te collaudes,
Plaut. Poen. 5, 4, 18:
equidem mallem ut ires,
Cic. Att. 1, 16, 8:
equidem vellem ut pedes haberent (res tuae),
id. Fam. 7, 31, 2:
volo uti mihi respondeas num quis, etc.,
id. Vatin. 7, 17:
precor (deos) ut his infinitis nostris malis contenti sint,
id. Q. Fr. 1, 3, 9:
postulo ut ne quid praejudicati afferatis,
id. Clu. 2, 5:
petebant uti equites praemitterent,
Caes. B. G. 4, 11:
tibi instat Hortensius ut eas in consilium,
Cic. Quint. 10, 34:
hoc ut aliquando fieret, instabat,
Sen. Clem. 2, 1, 2:
illum Dolabellae dixisse (= eum rogasse) ut ad me scriberet (= me rogaret), ut in Italiam quam primum venirem,
Cic. Att. 11, 7, 2:
cupio ut quod nunc natura et impetus est, fiat judicium,
Sen. Clem. 2, 2, 2:
senectutem ut adipiscantur omnes optant,
Cic. Lael. 2, 4:
exigo a me, non ut optimis par sim, sed ut malis melior,
Sen. Vit. Beat. 17, 3.—With ut ne = ne:
Trebatio mandavi, ut, si quid te eum velles ad me mittere, ne recusaret,
Cic. Fam. 4, 1, 2; Tac. H. 4, 58 fin. —Also without verb, like utinam, to express a wish;
esp. in imprecations (ante-class.): ut te cum tua Monstratione magnus perdat Juppiter,
Ter. Ad. 4, 6, 2:
ut illum di deaeque perdant,
id. Eun. 2, 3, 10; id. Heaut. 4, 6, 6.—
(β).
After verbs expressing or implying advice, suggestion, or exhortation:
ego vos hortari tantum possum ut, etc.,
Cic. Lael. 5, 17:
quod suades ut ad Quinctium scribam, etc.,
id. Att. 11, 16, 4:
tibi auctor sum ut eum tibi ordinem reconcilies,
id. Fam. 1, 9, 26:
censeo ut iter reliquum conficere pergas,
I propose, id. Or. 2, 71, 200; Caes. B. C. 1, 2; Liv. 30, 40, 4:
dixeram a principio ut sileremus,
I had advised, Cic. Brut. 42, 157:
Pompejum monebat ut meam domum metueret,
id. Sest. 64, 133:
equidem suasi ut Romam pergeret,
id. Att. 16, 8, 2:
M. Messalae et ipsi Attico dixit ut sine cura essent,
exhorted, id. ib. 16, 16, A, 5.—
(γ).
After verbs expressing resolution or agreement to do something:
rus ut irem jam heri constitiveram,
Plaut. Ps. 1, 5, 136:
decrevistis ut de praemiis militum primo quoque tempore referretur,
Cic. Phil. 5, 2, 4:
constitueram ut pridie Idus Aquini manerem,
id. Att. 16, 10, 1:
statuunt ut decem millia hominum in oppidum submittantur,
Caes. B. G. 7, 21:
Hasdrubal paciscitur cum Celtiberorum principibus ut copias inde abducant,
Liv. 25, 33, 3:
illos induxisse in animum, ut superbo quondam regi, tum infesto exuli proderent (patriam),
id. 2, 5, 7; 27, 9, 9; 42, 25, 11:
ut ne plebi cum patribus essent conubia sanxerunt,
Cic. Rep. 2, 27, 63:
servitia urbem ut incenderent conjurarunt,
Liv. 4, 45, 1.—
(δ).
After verbs of command or prohibition:
imperat Laelio ut per collis circumducat equites,
Liv. 28, 33, 11:
illud praecipiendum fuit ut... diligentiam adhiberemus,
Cic. Lael. 16, 60:
M. Aemilio senatus negotium dat ut Patavinorum seditionem comprimeret,
Liv. 41, 27, 3:
consul edicere est ausus ut senatus ad vestitum rediret,
Cic. Pis. 8, 18:
jubet sententiam ut dicant suam,
Plaut. Am. 1, 1, 50:
hic tibi in mentem non venit jubere ut haec quoque referret,
Cic. Verr. 2, 4, 12, § 28.—With ne:
iis praedixit, ut ne prius Lacedaemoniorum legatos dimitteret, quam ipse esset remissus,
Nep. Them. 7, 3.—
(ε).
Verbs expressing permission:
atque ille legem mihi de XII. tabulis recitavit quae permittit ut furem noctu liceat occidere,
Cic. Tull. 20, 47:
concedo tibi ut ea praetereas quae, etc.,
id. Rosc. Am. 19, 54:
dabis mihi hanc veniam ut eorum... auctoritatem Graecis anteponam,
id. de Or. 1, 6, 23:
ille tibi potestatem facturus est ut eligas utrum velis,
id. Div. in Caecil. 14, 45:
illud natura non patitur ut aliorum spoliis nostras facultates augeamus,
id. Off. 3, 5, 22.—
b.
In dependent clauses implying an aim or end.
(α).
After verbs denoting direction and inclination of the mind, care, purpose, intention, or striving:
ut plurimis prosimus enitimur,
Cic. Ac. 2, 2, 6:
facilior erit ut albam esse nivem probet quam erat Anaxagoras,
he will be more inclined, disposed, id. ib. 2, 36, 117: ne ille longe aberit ut argumento credat philosophorum, far remote from believing = not inclined, id. ib. 2, 47, 144: qui sibi hoc sumpsit ut conrigat mores aliorum, quis huic ignoscat si, who undertakes to correct, id. Verr. 2, 3, 1, § 2:
navem idoneam ut habeas diligenter videbis,
care, id. Fam. 16, 1, 2:
ille intellexit id agi atque id parari ut filiae suae vis afferretur,
id. Verr. 2, 1, 26, § 67:
pater potuit animum inducere ut naturam ipsam vinceret,
id. Rosc. Am. 19, 53:
cum senatus temptaret ut ipse gereret sine rege rem publicam,
id. Rep. 2, 12, 23:
equidem ut honore dignus essem, maxime semper laboravi,
id. Planc. 20, 50:
omni contentione pugnatum est ut lis haec capitis existimaretur,
id. Clu. 41, 116:
omnis spes ad id versa ut totis viribus terra adgrederentur,
Liv. 24, 34, 12:
omnis cura solet in hoc versari, semper ut boni aliquid efficiam dicendo,
Cic. de Or. 2, 75, 306:
se miliens morituros potius quam ut tantum dedecoris admitti patiantur,
Liv. 4, 2, 8; 2, 34, 11.—
(β).
Verbs of effecting:
nec potui tamen Propitiam Venerem facere uti esset mihi,
Plaut. Poen. 2, 6:
prior pars orationis tuae faciebat ut mori cuperem,
Cic. Tusc. 1, 47, 112:
caritas annonae faciebat ut istuc... tempore magnum videretur,
id. Verr. 2, 3, 92, § 215:
sol efficit ut omnia floreant,
id. N. D. 2, 15, 41:
potest praestare ut ea causa melior esse videatur,
id. Or. 1, 10, 44:
non committam ut tibi ipse insanire videar,
id. Fam. 5, 5, 3:
di prohibeant, judices, ut hoc praesidium sectorum existimetur,
id. Rosc. Am. 52, 151:
effecisti ut viverem et morerer ingratus,
Sen. Ben. 2, 25, 1:
quibus nihil aliud actum est quam ut pudor hominibus peccandi demeretur,
id. Vit. Beat. 26, 6.—
(γ).
Verbs of obtaining:
Dumnorix a Sequanis impetrat ut per fines suos Helvetios ire patiantur,
Caes. B. G. 1, 9:
quid assequitur, nisi hoc ut arent qui... in agris remanserunt,
what does he gain, Cic. Verr. 2, 3, 55, § 128:
facile tenuit ut (Chalcidis) portae sibi aperirentur,
Liv. 35, 51, 6:
vicerunt tribuni ut legem perferrent,
id. 4, 25, 13.—
(δ).
Verbs of inducing and compelling:
nec ut omnia quae praescripta sunt defendamus necessitate ulla cogimur,
Cic. Ac. 2, 3, 8:
civitati persuasit ut de finibus suis exirent,
Caes. B. G. 1, 2:
exspectatione promissi tui moveor ut admoneam te,
Cic. Fam. 9, 8, 1:
Parhedrum excita ut hortum ipse conducat,
id. ib. 16, 18, 2:
ille adduci non potest ut... ne lucem quoque hanc eripere cupiat, etc.,
id. Rosc. Am. 52, 150:
impellit alios avaritia, alios iracundia ut levem auditionem pro re comperta habeant,
Caes. B. G. 7, 42:
ut de clementia scriberem, Nero Caesar, una me vox tua maxime compulit,
Sen. Clem. 2, 1, 1.—
(ε).
After verbs implying duty, right, rule, condition, or possibility:
cum mihi ne ut dubitem quidem relinquatur,
not even the possibility of doubt, Cic. Ac. 2, 38, 119:
obsides inter se dent, Sequani ne itinere Helvetios prohibeant, Helvetii ut sine maleficio transeant,
Caes. B. G. 1, 9:
se ita a majoribus didicisse ut magis virtute quam dolo contenderent,
id. ib. 1, 13:
mea lenitas hoc exspectavit ut id quod latebat erumperet,
Cic. Cat. 2, 12, 27:
(natura) nobis insculpsit in mentibus, ut eos (deos) aeternos et beatos haberemus,
id. N. D. 1, 17, 45:
hoc mihi Metellus non eripuit, hoc etiam addidit ut quererer hoc sociis imperari,
he gave the additional right, id. Verr. 2, 2, 68, § 164:
ut vero conloqui cum Orpheo, Musaeo, Homero liceat, quanti tandem aestimatis?
the privilege of conversing, id. Tusc. 1, 41, 98:
respondet Socrates sese meruisse ut amplissimis honoribus decoraretur,
id. Or. 1, 54, 272:
meruit ut suspendatur,
Sen. Ep. 7, 5:
quia enim non sum dignus prae te ut figam palum in parietem,
Plaut. Mil. 4, 4, 4.—So after dignus, Liv. 24, 16, 19; Quint. 8, 5, 12.—
c.
After verbs of fearing, where ut implies a wish contrary to the fear; that not:
rem frumentariam, ut satis commode supportari posset, timere se dicebant,
Caes. B. G. 1, 39:
vereor ut satis diligenter actum sit in senatu de litteris meis,
Cic. Att. 6, 4, 2:
verebar ut redderentur,
id. Fam. 12, 19, 1:
sin homo amens diripiendam urbem daturus est, vereor ut Dolabella ipse satis nobis prodesse possit,
id. ib. 14, 14, 1:
veretur Hiempsal ut foedus satis firmum sit,
id. Leg. 2, 22, 58:
timeo ut sustineas,
id. Fam. 14, 2, 3:
o puer, ut sis vitalis, metuo, et majorum ne quis amicus Frigore te feriat,
Hor. S. 2, 1, 60.— So sometimes after video, with weakened force: vide ut sit, nearly = perhaps it is not (cf. Roby, Gr. 2, p. 280): considerabitis, vestri similes feminae sintne Romae;
si enim non sunt, videndum est, ut honeste vos esse possitis,
Cic. Fam. 14, 14, 1.—Very rarely ut stands for ne after verbs of fearing:
quia nihil minus, quam ut egredi obsessi moenibus auderent, timeri poterat,
Liv. 28, 22, 12 Weissenb. ad loc.:
ut ferula caedas meritum... non vereor,
Hor. S. 1, 3, 120 Jan. and Orell. ad loc. —
d.
In interrogative clauses represented as untrue, rejecting a supposition or thought with indignation (nearly = fierine potest ut):
me ut quisquam norit, nisi ille qui praebet cibum?
Plaut. Pers. 1, 3, 52:
te ut ulla res frangat, tu ut umquam te corrigas?
Cic. Cat. 1, 9, 22:
egone ut te interpellem?
id. Tusc. 2, 18, 42:
pater ut in judicio capitis obesse filio debeat?
id. Planc. 13, 31:
egone ut prolis meae fundam cruorem?
Sen. Med. 927.—
2.
In subject clauses, with impersonal predicates.
a.
With a predicate adjective.
(α).
With the idea of rule, duty, etc.:
id arbitror Adprime in vita utile esse, ut ne quid nimis,
Ter. And. 1, 1, 34:
reliquum est ut de Catuli sententia dicendum videatur,
Cic. Imp. Pomp. 20, 59:
praeclarum est et verum ut eos qui nobis carissimi esse debeant, aeque ac nosmet ipsos amemus,
id. Tusc. 3, 29, 73:
ergo hoc sit primum ut demonstremus quem imitetur,
id. de Or. 2, 22, 90:
proximum est ut doceam, etc.,
id. N. D. 2, 29, 73:
extremum est ut te orem, etc.,
id. Fam. 4, 13, 7:
ei (Dionysio) ne integrum quidem erat ut ad justitiam remigraret,
permission, id. Tusc. 5, 21, 62. —With predicates, aequum est, par (anteclass. and rare):
aequom videtur tibi ut ego alienum quod est Meum esse dicam?
Plaut. Rud. 4, 7, 4:
non par videtur... praesente ibus una paedagogus ut siet,
id. Bacch. 1, 2, 31.—
(β).
In clauses expressing result and consequence:
magnificum illud etiam et gloriosum ut Graecis de philosophia litteris non egeant, illud,
that result of my labors, Cic. Div. 2, 2, 5:
consentaneum est huic naturae ut sapiens velit gerere et administrare rem publicam,
id. Fin. 3, 20, 68. —
(γ).
In clauses represented as real, true, false, certain, or probable (where the acc. and inf. might be used):
concedetur verum esse ut bonos boni diligant,
Cic. Lael. 14, 50: sin autem illa veriora ut idem interitus animorum et corporum, etc., id. ib 4, 14; cf.:
concedant ut hi viri boni fuerin (= concedant vere factum esse ut, etc.),
id. ib. 5, 18:
si verum est ut populus Romanus omnis gentes virtute superarit, etc.,
Nep. Hann. 1, 1:
de ipso Roscio potest illud quidem esse falsum ut circumligatus fuerit, angui,
Cic. Div. 2, 31, 66:
non est verisimile ut Chrysogonus horum litteras adamarit aut humanitatem,
id. Rosc. Am. 41, 121:
deos verisimile est ut alios indulgentius tractent propter parentis, alios propter futuram posterorum indolem,
Sen. Ben. 4, 32, 1; so,
rarum est ut,
Quint. 3, 19, 3:
quid tam inusitatum quam ut, etc.,
Cic. Imp. Pomp. 21, 62.—And after potius:
multi ex plebe spe amissa potius quam ut cruciarentur... se in Tiberim praecipitaverunt,
Liv. 4, 12, 11.—
b.
With predicate nouns.
(α).
Expressing the idea of a verb which would require an object clause, with ut:
quoniam ut aliter facias non est copia,
Plaut. Merc. 5, 4, 30:
Romano in hostico morandi causa erat ut hostem ad certamen eliceret,
Liv. 6, 31, 7:
vetus est lex amicitiae ut idem amici semper velint,
Cic. Planc. 2, 5:
consensus fuit senatus ut mature proficisceremur (= decretum est a senatu),
id. Fam. 3, 3, 1:
fuit hoc sive meum, sive rei publicae fatum ut in me unum omnis illa inclinatio temporum incumberet,
ordained by fate, id. Balb. 26, 58:
tempus est ut eamus ad forum,
Plaut. Mil. 1, 1, 72:
dicasque tempus maximum esse ut eat,
id. ib. 4, 3, 9:
primum est officium ut homo se conservet in naturae statu,
Cic. Fin. 3, 6, 20:
ejus culturae hoc munus est ut efficiat, etc.,
id. ib. 4, 14, 38:
caput illud est ut Lyconem recipias in necessitudinem tuam,
duty, id. Fam. 13, 19, 3; so,
caput est ut, etc.,
id. de Or. 1, 19, 87:
fuit hoc quoddam inter Scipionem et Laelium jus ut Scipio Laelium observaret parentis loco,
id. Rep. 1, 12, 18:
mea ratio in dicendo haec esse solet ut boni quod habeat id amplectar,
id. de Or. 2, 72, 292; so,
ratio est ut,
id. Verr. 1, 11, 34: est mos hominum ut [p. 1943] nolint eundem pluribus excellere, id. Brut. 21, 84:
est hoc Gallicae consuetudinis ut, etc.,
Caes. B. G. 4, 5.—
(β).
Expressing result and consequence:
est hoc commune vitium in magnis liberisque civitatibus ut invidia gloriae comes sit,
Nep. Chabr. 3, 3.—
c.
With impersonal verbs.
(α).
Including the idea of a verb requiring an object clause, with ut:
convenit, victi utri sint eo proelio, urbem, agrum... seque uti dederent,
Plaut. Am. 1, 1, 71:
mihi cum Dejotaro convenit ut ille in meis castris esset,
Cic. Att. 6, 1, 14:
placitum est ut in aprico loco considerent,
id. Rep. 1, 12, 18:
postea mihi placuit ut, etc.,
id. Or. 1, 34, 155:
ad Appii Claudii senectutem accedebat etiam ut caecus esset,
id. Sen. 6, 16.—So after fit, it happens:
fit ut natura ipsa ad ornatius dicendi genus incitemur,
Cic. Or. 2, 83, 338:
potest fieri ut res verbosior haec fuerit, illa verior,
it may be that, id. Att. 8, 3, 6; id. Ac. 2, 11, 36; id. Verr. 2, 2, 77, § 190.—
So with accidit, evenit, contigit: accidit... ut illo itinere veniret Lampsacum,
Cic. Verr. 2, 1, 24, § 63; so id. Imp. Pomp. 9, 25:
sed tamen hoc evenit ut in vulgus insipientium opinio valeat,
id. Tusc. 2, 26, 63:
utinam Caesari contigisset ut esset optimo cuique carissimus,
id. Phil. 5, 18, 49.—
(β).
Denoting consequence:
ex quo efficitur ut quidquid honestum sit, idem sit utile,
Cic. Off. 2, 3, 10:
sequitur ut dicamus quae beneficia danda sint et quemadmodum,
Sen. Ben. 1, 11, 1:
sequitur ut causa ponatur,
Cic. Or. 2, 81, 331.—
(γ).
Est, in the meaning fit, or causa est:
est ut plerique philosophi nulla tradant praecepta dicendi,
it is a fact that, Cic. Or. 2, 36, 152:
non est igitur ut mirandum sit ea praesentiri,
there is no reason for wondering, id. Div. 1, 56, 128:
quando fuit ut quod licet non liceret?
id. Cael. 20, 48; so, in eo est ut, prope est ut, to be on the point of, to be near to:
jam in eo rem fore ut Romani aut hostes aut domini habendi sint,
Liv. 8, 27, 3:
cum jam in eo esset ut comprehenderetur,
Nep. Paus. 5, 1; id. Milt. 7, 3:
jam prope erat ut ne consulum quidem majestas coerceret iras hominum,
Liv. 2, 23, 14:
prope est ut lamentationem exigat,
Sen. Clem. 2, 6, 4.— Here belongs the circumlocution of the periphrastic future by futurum esse or fore, with ut; generally in the inf.:
arbitrabar fore ut lex de pecuniis repetundis tolleretur,
Cic. Verr. 1, 14, 41.—Very rarely in the indic.:
futurum est ut sapiam,
Sen. Ep. 117, 29.—
3.
In attributive clauses, dependent on nouns not belonging to the predicate.
a.
With the idea of resolve, etc.:
vicit sententia ut mitterentur coloni,
Liv. 9, 26, 4:
sententiam dixit (= censuit) ut judicum comitia haberentur,
Cic. Q. Fr. 2, 1, 2; id. Fam. 4, 4, 5; id. Tusc. 5, 41, 119; id. Leg. 3, 15, 33.—
b.
Of agreement:
fide accepta ut remitterent eum,
Liv. 24, 48, 8. —
c.
Of law, rule, etc.:
praetores rogationem promulgarunt ut omnes regiae stirpis interficerentur,
Liv. 24, 25, 10:
senatus consultum factum est ut M. Fulvius litteras extemplo ad consulem mitteret,
id. 35, 24, 2:
haec ei est proposita condicio ut aut juste accusaret aut acerbe moreretur,
Cic. Clu. 14, 42:
Suevi in eam se consuetudinem induxerunt ut locis frigidissimis lavarentur in fluminibus,
Caes. B. G. 4, 1.—
d.
Of duty:
jusjurandum poscit ut quod esse ex usu Galliae intellexissent, communi consilio administrarent,
Caes. B. G. 8, 6. —
e.
Of purpose, inclination, etc.:
vobis dent di mentem oportet ut prohibeatis, etc.,
make you inclined, Liv. 6, 18, 9:
causa mihi fuit huc veniendi ut quosdam hinc libros promerem,
Cic. Fin. 3, 2, 8:
confectio tabularum hanc habet vim (= efficit) ut quidquid fingatur aut non constet, appareat,
id. Font. 2, 3.—
f.
Of effect, result, etc.:
fuit ista quondam virtus ut viri fortes acrioribus suppliciis civem perniciosum quam hostem everterent,
Cic. Cat. 1, 1, 3:
habet hoc virtus ut viros fortis species ejus et pulchritudo etiam in hoste posita delectet,
id. Pis. 32, 81:
damnatum poenam sequi oportebat ut igni cremaretur,
Caes. B. G. 1, 4.—
4.
In clauses of manner, that, so that.
a.
With ita, sic, adeo, tantus, talis, or tam as antecedent (v. hh. vv.;
anteclass. ut qui = ut): Adeon' me fungum fuisse ut qui illi crederem?
Plaut. Bacch. 2, 3, 49.—
b.
With is or hic as antecedent: eos deduxi testes et eas litteras deportavi ut de istius facto dubium esse nemini possit, Cic. Verr. 2, 4, 42, § 91:
ejusmodi res publica debet esse ut inimicus neque deesse nocenti possit, neque obesse innocenti (ejusmodi = talis),
id. ib. 2, 3, 69, §
162: eo perducam servum ut in multa liber sit,
Sen. Ben. 3, 19, 2:
non eo loco res humanae sunt ut vobis tantum otii supersit,
id. Vit. Beat. 27, 6:
haec aequitas in tuo imperio fuit, haec praetoris dignitas ut servos Siculorum dominos esse velles,
Cic. Verr. 2, 3, 38, § 87:
hoc jure sunt socii ut eis ne deplorare quidem de suis incommodis liceat,
id. ib. 2, 2, 27, § 65.—
c.
Without antecedents, so that:
cujus aures clausae veritati sunt ut ab amico verum audire nequeat, hujus salus desperanda est,
Cic. Lael. 24, 90:
in virtute multi sunt ascensus, ut is maxima gloria excellat qui virtute plurimum praestet,
id. Planc. 25, 60:
mons altissimus impendebat ut perpauci prohibere possent,
Caes. B. G. 1, 6:
accessit quod Domitius Heraclea iter fecerat, ut ipsa fortuna illum obicere Pompejo videretur,
id. B. C. 3, 79:
pecunia a patre exacta crudeliter, ut divenditis omnibus bonis aliquamdiu trans Tiberim veluti relegatus viveret,
Liv. 3, 13, 10:
fama Gallici belli pro tumultu valuit ut et dictatorem dici placeret,
id. 8, 17, 6:
nihilo minus... magnas percipiendum voluptates, ut fatendum sit, etc.,
Sen. Vit. Beat. 12, 1.—
d.
Idiomat. with non.
(α).
Ut non, when the principal sentence is negative, without: non possunt una in civitate multi rem ac fortunam amittere ut non plures secum in eandem trahant calamitatem, without dragging, etc., Cic. Imp. Pomp. 7, 19:
flaminem Quirinalem neque mittere a sacris neque retinere possumus ut non deum aut belli deseramus curam,
Liv. 24, 8, 10:
non ita fracti animi civitatis erant ut non sentirent, etc.,
id. 45, 25, 12:
nusquam oculi ejus flectentur ut non quod indignentur inveniant,
Sen. Ira, 2, 7, 2:
ajunt, nec honeste quemquam vivere ut non jucunde vivat, nec jucunde ut non honeste quoque,
id. Vit. Beat. 6, 3:
nemo in eo quod daturus es gratiam suam facere potest ut non tuam minuat,
id. Ben. 2, 4, 3; cf. also: ut non conferam vitam neque existimationem tuam cum illius;
neque enim est conferenda (= ut omittam conferre),
Cic. Verr. 2, 4, 20, § 45.—
(β).
Non ut, followed by sed quod, causal (= non quod, sed quod;
rare): earum exempla tibi misi non ut deliberarem reddendaene essent, sed quod non dubito, etc.,
not that... but because, Cic. Att. 14, 17, 4:
haec ad te scribo non ut queas tu demere solitudinem, sed, etc.,
id. ib. 11, 15, 3.—Followed by sed ut:
benigne accipe (beneficium): rettulisti gratiam, non ut solvisse te putes, sed ut securior debeas,
Sen. Ben. 2, 35, 5; and in reversed order: quorsum haec praeterita? Quia sequitur illud, etc.;
non ut eas res causam adferrent amoris,
Cic. Fat. 15, 35.—Rarely nedum ut, in the sense of nedum alone, much less that, not to mention that (mostly post-class.; cf.
Zumpt, Gram. § 573): ne voce quidem incommoda, nedum ut illa vis fieret, paulatim permulcendo mansuefecerant plebem,
Liv. 3, 14, 6 Weissenb. ad loc.:
quando enim... fama in totam urbem penetrat? nedum ut per tot provincias innotescat,
Tac. Or. 10.—
e.
Conditional or concessive.
(α).
Granting that ( for argument's sake):
quod ut ita sit—nihil enim pugno—quid habet ista res aut laetabile aut gloriosum?
Cic. Tusc. 1, 21, 49:
sed ut haec concedantur, reliqua qui tandem intellegi possunt?
id. N. D. 3, 16, 41:
ut tibi concedam hoc indignum esse, tu mihi concedas necesse est, etc.,
id. Clu. 53, 146:
quae, ut essent vera, conjungi debuerunt,
id. Fin. 4, 15, 40:
quae natura ut uno consensu juncta sit et continens... quid habere mundus potest cum thesauri inventione conjunctum?
id. Div. 2, 14, 33:
nihil est prudentia dulcius, quam, ut cetera auferat, adfert certe senectus,
id. Tusc. 1, 39, 94.—
(β).
Even if, although:
qui (exercitus) si pacis... nomen audiverit, ut non referat pedem, insistet certe,
Cic. Phil. 12, 3, 8:
ut ea pars defensionis relinquatur, quid impediet actionem? etc.,
id. Ac. 2, 34, 108:
ut quaeras omnia, quomodo Graeci ineptum appellant non reperies,
id. de Or. 2, 4, 18:
ut enim neminem alium nisi T. Patinam rogasset, scire potuit, illo ipso die a Milone prodi flaminem,
id. Mil. 17, 46: verum ut hoc non sit, tamen praeclarum spectaculum mihi propono, id. Att. 2, 15; id. Leg. 1, 8, 23; id. Fat. 5, 9; id. Verr. 2, 3, 64, § 151; 2, 1, 45, § 117; id. Planc. 25, 62:
qui, ut non omnis peritissimus sim belli, cum Romanis certe bellare didici,
Liv. 36, 7, 20:
neque equites armis equisque salvis tantum vim fluminis superasse verisimile est, ut jam Hispanos omnes inflati travexerint utres,
id. 21, 47, 5:
at enim, ut jam ita sint haec, quid ad vos, Romani?
id. 34, 32, 13:
ut jam Macedonia deficiat,
id. 42, 12, 10:
cum jam ut virtus vestra transire alio possit, fortuna certe loci hujus transferri non possit,
id. 5, 54, 6; 22, 50, 2; cf.:
ac jam ut omnia contra opinionem acciderent, tamen se plurimum navibus posse,
Caes. B. G. 3, 9:
ut desint vires tamen est laudanda voluntas,
Ov. P. 3, 4, 79:
ut dura videatur appellatio, tamen sola est,
Quint. 3, 8, 25; 6, prooem. 15.—Ut maxime = si maxime:
quaere rationem cur ita videatur: quam ut maxime inveneris... non tu verum testem habere, sed eum non sine causa falsum testimonium dicere ostenderis,
Cic. Ac. 2, 25, 81.—With nihilominus:
quae (res) nihilominus, ut ego absim, confici poterunt,
Cic. Fam. 10, 2, 2.—
(γ).
Provided that:
ambulatiuncula, ut tantum faciamus quantum in Tusculano fecimus, prope dimidio minoris constabit isto loco,
Cic. Att. 13, 39, 2: dabo egenti, sed ut ipse non egeam;
succurram perituro, sed ut ipse non peream,
Sen. Ben. 2, 15, 1.—
5.
In clauses of purpose (final clauses; distinguished from object clauses with ut; v. C. 1., in which the verb itself contains the idea of purpose, the clause completing the idea of the verb), in order that, so that, so as to.
a.
In gen.:
quin voco, ut me audiat, nomine illam suo?
Plaut. Rud. 1, 4, 17:
haec acta res est uti nobiles restituerentur in civitatem,
Cic. Rosc. Am. 51, 149:
intellego, tempus hoc vobis divinitus datum esse ut odio... totum ordinem liberetis,
id. Verr. 1, 15, 43:
Caesar singulis legionibus singulos legatos praefecit uti eos testes suae quisque virtutis haberet,
Caes. B. G. 1, 52.—And with ut ne, instead of ne, lest:
id ut ne fiat, haec res sola est remedio,
Ter. Eun. 3, 1, 49; v. 1. ne, I. B. 4. a.—Very rarely, ut non for ne, expressing a negative purpose:
ut plura non dicam neque aliorum exemplis confirmem quantum valeat (= ut praeteream),
Cic. Imp. Pomp. 15, 44; cf. d. a fin. supra.—
b.
Esp., after certain antecedents.
(α).
After id, for the purpose (ante-class.):
id huc reverti uti me purgarem tibi,
Plaut. Am. 3, 2, 28.—
(β).
After idcirco:
idcirco amicitiae comparantur ut commune commodum mutuis officiis gubernetur,
Cic. Rosc. Am. 38, 111:
legum idcirco omnes servi sumus ut liberi esse possimus,
id. Clu. 53, 146; id. Rosc. Am. 47, 137.—
(γ).
After ideo and eo:
non ideo Rhenum insedimus ut Italiam tueremur, sed ne quis, etc.,
Tac. H. 4, 73:
Marionem ad te eo misi ut aut tecum ad me quam primum veniret, aut, etc.,
Cic. Fam. 16, 1, 1.—
(δ).
After ad eam rem, ad hoc, in hoc:
ad eam rem vos delecti estis ut eos condemnaretis quos sectores jugulare non potuissent?
Cic. Rosc. Am. 52, 151:
praebere se facilem ad hoc ut quem obligavit etiam exsolvi velit?
Sen. Ben. 2, 17, 6:
homo natus in hoc ut mores liberae civitatis Persica servitute mutaret,
id. ib. 2, 12, 2.—
(ε).
After ea mente, hac mente:
navis onerarias Dolabella ea mente comparavit ut Italiam peteret,
Cic. Fam. 12, 14, 1:
hac mente laborem Sese ferre senes ut in otia tuta recedant Ajunt,
Hor. S. 1, 1, 30.—
(ζ).
After potius quam:
potius ad delendam memoriam dedecoris, quam ut timorem faciat,
Liv. 6, 28, 8:
potius quodcumque casus ferat passuros, quam ut sprevisse Tarentinos videantur,
id. 9, 14, 8.—
c.
Idiomat.
(α).
With the principal predicate, referring to the conception of the writer, understood; mostly parenthet. = the Engl. inf.: ut in pauca conferam, testamento facto mulier moritur, to be brief, etc., Cic. Caecin. 6, 17:
ecquid tibi videtur, ut ad fabulas veniamus, senex ille Caecilianus minoris facere filium rusticum?
to come to the drama, id. Rosc. Am. 16, 46:
reliquum judicium de judicibus, et, vere ut dicam, de te futurum est,
to tell the truth, id. Verr. 2, 5, 69, § 177:
Murena, si nemini, ut levissime dicam, odio fuit,
to say the least, id. Mur. 40, 87: ut nihil de illo tempore, nihil de calamitate rei publicae [p. 1944] querar, hoc tibi respondeo, etc., not to complain of that time, etc., id. Caecin. 33, 95: quae cum se disposuit, et partibus suis consensit, et, ut ita dicam concinuit, summum bonum tetigit, and, so to speak, chimes in, etc., Sen. Vit. Beat. 8, 5:
ecce— ut idem in singulos annos orbis volveretur —Hernici nuntiant Volscos et Aequos reficere, etc.,
Liv. 3, 10, 8.—
(β).
Satis ut, enough to (lit. enough for the purpose of):
satis esse magna incommoda accepta ut reliquos casus timerent,
disasters large enough to make them afraid, Caes. B. C. 3, 10.—
(γ).
Quam ut after comparatives, too much to:
quod praeceptum, quia major erat quam ut ab homine videretur, idcirco adsignatum est deo,
too great to come from man, Cic. Fin. 5, 16, 44:
quis non intellegit, Canachi signa rigidiora esse quam ut imitentur veritatem?
id. Brut. 18, 70:
clarior res erat quam ut tegi ac dissimulari posset,
too clear to be covered up, Liv. 26, 51, 11:
potentius jam id malum apparuit quam ut minores per magistratus sedaretur,
id. 25, 1, 11:
est tamen aliquis minor quam ut in sinu ejus condenda sit civitas,
Sen. Ben. 2, 16, 2.

Lewis & Short latin dictionary > ut
12 utei

ut or ŭtī (old form ŭtei, C. I. L. 1, 196, 4 sq.; 1, 198, 8 et saep.), adv. and conj. [for quoti or cuti, from pronom. stem ka-, Lat. quo-, whence qui, etc., and locat. ending -ti of stem to-, whence tum, etc.].
I.
As adv. of manner.
A.
Interrog. = quomodo, how, in what way or manner.
1.
In independent questions (colloq.; rare in class. prose; not in Cic.): De. Quid? ut videtur mulier? Ch. Non, edepol, mala. De. Ut morata'st? Ch. Nullam vidi melius mea sententia, Plaut. Merc. 2, 3, 56 sq.:
salve! ut valuisti? quid parentes mei? Valent?
id. ib. 5, 2, 107; id. Pers. 2, 5, 8:
ut vales?
id. Most. 2, 19, 29; 3, 2, 28; Ter. Heaut. 2, 4, 26:
ut sese in Samnio res habent?
Liv. 10, 18, 11:
ut valet? ut meminit nostri?
Hor. Ep. 1, 3, 12; id. S. 2, 8, 1.—
2.
In exclamatory sentences (in all periods of the language): ut omnia in me conglomerat mala! Enn. ap. Non. p. 90, 14 (Trag. Rel. v. 408 Vahl.):
ut corripuit se repente atque abiit! Hei misero mihi!
Plaut. Merc. 3, 4, 76:
ut dissimulat malus!
id. ib. 5, 4, 13:
ut volupe est homini si cluet victoria!
id. Poen. 5, 5, 15: ut multa verba feci;
ut lenta materies fuit!
id. Mil. 4, 5, 4:
ut scelestus nunc iste te ludos facit!
id. Capt. 3, 4, 47:
ut saepe summa ingenia in occulto latent,
id. ib. 1, 2, 61; id. Rud. 1, 2, 75; 2, 3, 33 sq.:
ut falsus animi est!
Ter. Eun. 2, 2, 42:
heia! ut elegans est!
id. Heaut. 5, 5, 19:
fortuna ut numquam perpetua est bona!
id. Hec. 3, 3, 46; cf. id. Phorm. 5, 8, 52:
Gnaeus autem noster... ut totus jacet,
Cic. Att. 7, 21, 1:
quae ut sustinuit! ut contempsit, ac pro nihilo putavit!
id. Mil. 24, 64:
qui tum dicit testimonium ex nostris hominibus, ut se ipse sustentat! ut omnia verba moderatur, ut timet ne quid cupide... dicat!
id. Fl. 5, 12:
quod cum facis, ut ego tuum amorem et dolorem desidero!
id. Att. 3, 11, 2:
quanta studia decertantium sunt! ut illi efferuntur laetitia cum vicerint! ut pudet victos! ut se accusari nolunt! etc.,
id. Fin. 5, 22, 61:
ut vidi, ut perii! ut me malus abstulit error!
Verg. E. 8, 41:
ut melius quidquid erit pati!
Hor. C. 1, 11, 3:
ut tu Semper eris derisor!
id. S. 2, 6, 53:
o superbia magnae fortunae! ut a te nihil accipere juvat! ut omne beneficium in injuriam convertis! ut te omnia nimia delectant! ut to omnia dedecent!
Sen. Ben. 2, 13, 1:
ut me in supremis consolatus est!
Quint. 6, prooem. 11.—
3.
In dependent questions.
(α).
With indic. (ante-class. and poet.): divi hoc audite parumper ut pro Romano populo... animam de corpore mitto, Enn. ap. Non. p. 150, 6 (Ann. v. 215 Vahl.): edoce eum uti res se habet, Plaut. [p. 1940] Trin. 3, 3, 21:
hoc sis vide ut avariter merum in se ingurgitat,
id. Curc. 1, 2, 33:
hoc vide ut dormiunt pessuli,
id. ib. 1, 2, 66:
illud vide os ut sibi distorsit carnufex,
Ter. Eun. 4, 4, 3:
vide ut otiosus it, si dis placet,
id. ib. 5, 3, 10:
illud vide, Ut in ipso articulo oppressit,
id. Ad. 2, 2, 21; 3, 5, 3:
viden ut faces Splendidas quatiunt comas?
Cat. 61, 77:
viden ut perniciter exiluere?
id. 62, 8:
adspicite, innuptae secum ut meditata requirunt,
id. 62, 12:
aspice, venturo laetantur ut omnia saeclo! (= omnia laetantia),
Verg. E. 4, 52 Forbig. ad loc.:
nonne vides, croceos ut Tmolus odores, India mittit ebur,
id. G. 1, 56; id. E. 5, 6; id. A. 6, 779. —
(β).
With subj. (class.):
nescis ut res sit, Phoenicium,
Plaut. Ps. 4, 4, 1:
oppido Mihi illud videri mirum, ut una illaec capra Uxoris dotem simiae ambadederit,
id. Merc. 2, 1, 16:
nam ego vos novisse credo jam ut sit meus pater,
id. Am. prol. 104:
narratque ut virgo ab se integra etiam tum siet,
Ter. Hec. 1, 2, 70:
tute scis quam intimum Habeam te, et mea consilia ut tibi credam omnia,
id. Eun. 1, 2, 48:
videtis ut omnes despiciat, ut hominem prae se neminem putet, ut se solum beatum se solum potentem putet?
Cic. Rosc. Am. 46, 135:
videtisne ut Nestor de virtutibus suis praedicet?
id. Sen. 10, 31; id. Rosc. Am. 24, 66:
credo te audisse ut me circumsteterint, ut aperte jugula sua pro meo capite P. Clodio ostentarint,
id. Att. 1, 16, 4:
videte ut hoc iste correxerit,
id. Verr. 2, 1, 45, § 115:
docebat ut omni tempore totius Galliae principatum Aedui tenuissent,
Caes. B. G. 1, 43:
veniat in mentem, ut trepidos quondam majores vestros... defenderimus,
Liv. 23, 5, 8:
aspice quo submittat humus formosa colores,
Prop. 1, 2, 9:
infinitum est enumerare ut Cottae detraxerit auctoritatem, ut pro Ligario se opposuerit,
Quint. 6, 5, 10:
vides ut alta stet nive candidum Soracte,
Hor. C. 1, 9, 1:
nonne vides, ut... latus et malus Antennaeque gemant,
id. ib. 1, 14, 3 Orell. ad loc.:
audis... positas ut glaciet nives Puro numine Juppiter,
id. ib. 3, 10, 7; id. S. 1, 8, 42; 2, 3, 315; Verg. A. 2, 4; Tib. 2, 1, 26; Prop. 2, 34 (3, 32), 57:
mirum est ut animus agitatione motuque corporis excitetur,
Plin. Ep. 1, 6, 2.—
B.
Relative adverb of manner = eo modo quo, as.
1.
Without demonstr. as correlatives: ut aiunt, Enn. ap. Varr. L. L. 7, § 101 Mull. (fr inc. l. 10 Vahl.):
ego emero matri tuae Ancillam... forma mala, ut matrem addecet familias,
Plaut. Merc. 2, 3, 79:
apparatus sum ut videtis,
id. ib. 5, 2, 10:
verum postremo impetravi ut volui,
id. Mil. 4, 5, 5:
ero ut me voles esse,
id. Capt. 2, 1, 32:
faciam ut tu voles,
id. Men. 5, 9, 90: ut vales? Tox. Ut queo, id. Pers. 1, 1, 16:
ut potero feram,
Ter. And. 5, 3, 27:
faciam ut mones,
id. Hec. 4, 4, 97:
Ciceronem et ut rogas amo, et ut meretur et ut debeo,
Cic. Q. Fr. 3, 9, 9:
cupiditates quae possunt esse in eo qui, ut ipse accusator objecit, ruri semper habitarit?
id. Rosc. Am. 14, 39:
ut ex propinquis ejus audio, non tu in isto artificio callidior es, quam hic in suo,
id. ib. 17, 49:
homo demens, ut isti putant,
id. Rep. 1, 1, 1:
cumulate munus hoc, ut opinio mea fert, effecero,
id. ib. 1, 46, 70:
non ut clim solebat, sed ut nunc fit, mimum introduxisti,
id. Fam. 9, 16, 7:
Labienus, ut erat ei praeceptum, ne proelium committeret nisi, etc., monte occupato nostros exspectabat, proelioque abstinebat,
Caes. B. G. 1, 22:
cuncta ut gesta erant exposuit,
Liv. 3, 50, 4:
(Postumius) fugerat in legatione, ut fama ferebat, populi judicium,
id. 10, 46, 16:
sed, ut plerumque fit, major pars meliorem vicit,
id. 21, 4, 1:
nec temere, et ut libet conlocatur argentum, sed perite servitur,
Sen. Vit. Beat. 17, 2:
servus, ut placet Chrysippo, perpetuus mercenarius est,
id. Ben. 3, 22, 1.—Esp. parenthet., to denote that the facts accord with an assumption or supposition made in the principal sentence (= sicut):
si virtus digna est gloriatione, ut est,
Cic. Fin. 4, 18, 51:
quorum etiamsi amplecterer virtutem, ut facio, tamen, etc.,
id. Phil. 10, 9, 18:
quamvis fuerit acutus, ut fuit,
id. Ac. 2, 22, 69; cf.:
incumbite in causam, Quirites, ut facitis,
id. Phil. 4, 5, 12:
tu modo istam imbecillitatem valetudinis sustenta, ut facis,
id. Fam. 7, 1, 5:
satis enim erat, probatum illum esse populo Romano, ut est,
id. Phil. 1, 15, 37.—
2.
With the correlative ita or sic: VTI LEGASSIT SVPER PECVNIA TVTELAVE SVAE REI, ITA IVS ESTO, Leg. XII. Tab. 5, fr. 3: alii, ut esse in suam rem ducunt, ita sint;
ego ita ero ut me esse oportet,
Plaut. Men. 5, 6, 24 sq.:
sic sum ut vides,
id. Am. 2, 1, 57:
omnes posthabui mihi res, ita uti par fuit,
Ter. Phorm. 5, 8, 15:
ut viro forti ac sapienti dignum fuit, ita calumniam ejus obtrivit,
Cic. Caecin. 7, 18.—In partic. with a superlative belonging to the principal sentence, attracted to the relative clause:
haec ut brevissime dici potuerunt, ita a me dicta sunt (= ita breviter dicta sunt ut dici potuerunt),
Cic. de Or. 2, 41, 174.—So ut qui, with sup.:
te enim semper sic colam et tuebor ut quem diligentissime,
Cic. Fam. 12, 62 fin.; without sic or ita:
causas ut honorificentissimis verbis consequi potero, complectar,
id. Phil. 14, 11, 29:
sed exigenda est ut optime possumus,
Quint. 12, 10, 38.—And with comp.:
eruditus autem sic ut nemo Thebanus magis,
Nep. Epam. 2, 1; cf.:
ad unguem Factus homo, non ut magis alter, amicus,
Hor. S. 1, 5, 33:
cocto Chium sic convenit, ut non Hoc magis ullum aliud,
id. ib. 2, 8, 48.—
3.
Doubled ut ut, as indefinite relative, = utcumque, in whatever manner, howsoever (mostly ante-class.; only with indic.):
gaudeo, ut ut erga me est merita,
Plaut. Am. 5, 1, 52:
age jam, utut est, etsi'st dedecori, patiar,
id. Bacch. 5, 2, 85:
utut est, mihi quidem profecto cum istis dictis mortuo'st,
id. Ps. 1, 3, 76:
utut res sese habet, pergam, etc.,
id. Most. 3, 1, 14:
non potis est pietati opsisti huic, ututi res sunt ceterae,
id. Ps. 1, 3, 36; id. Cist. 1, 1, 110:
sed ut ut haec sunt, tamen hoc faciam,
Ter. Phorm. 3, 2, 46; cf. id. ib. 3, 1, 4; id. Heaut. 1, 2, 26; id. Ad. 2, 2, 40; 4, 4, 22:
ut ut est res, casus consilium nostri itineris judicabit,
Cic. Att. 15, 25 B. and K. (dub.;
v. Orell. ad loc.): sed ut ut est, indulge valetudini tuae,
id. Fam. 16, 18, 1 dub. (al. ut est).—
4.
Causal, as, = prout, pro eo ut.
a.
Introducing a general statement, in correspondence with the particular assertion of the principal clause, ut = as, considering... that, in accordance with:
atque, ut nunc sunt maledicentes homines, uxori meae mihique objectent, lenociniam facere,
Plaut. Merc. 2, 3, 75:
ut aetas mea est, atque ut huic usus facto est,
id. Men. 5, 2, 1:
haud scio hercle ut homo'st, an mutet animum,
Ter. Phorm. 5, 2, 9:
praesertim, ut nunc sunt mores,
id. ib. 1, 2, 5:
atque ille, ut semper fuit apertissimus, non se purgavit, sed, etc.,
Cic. Mur. 25, 51:
permulta alia colligit Chrysippus, ut est in omni historia curiosus,
id. Tusc. 1, 45, 108:
magnifice et ornate, ut erat in primis inter suos copiosus, convivium comparat,
id. Verr. 2, 1, 26, § 65:
Kal. Sextilibus, ut tunc principium anni agebatur, consulatum ineunt,
Liv. 3, 6, 1:
tribuni, ut fere semper reguntur a multitudine magis quam regunt, dedere plebi, etc.,
id. 3, 71, 5:
transire pontem non potuerunt, ut extrema resoluta erant, etc.,
id. 21, 47, 3.—Ellipt.:
mortales multi, ut ad ludos, convenerant (ut fit, si ludi sunt),
Plaut. Men. prol. 30:
Epicharmi, acuti nec insulsi hominis, ut Siculi,
as was natural, he being a Sicilian, Cic. Tusc. 1, 8, 15; so,
Diogenes, liberius, ut Cynicus... inquit,
id. ib. 5, 33, 92:
ceterum haec, ut in secundis rebus, segniter otioseque gesta,
Liv. 23, 14, 1.—
b.
Reflecting the assertion to particular circumstances, etc., ut = for, as, considering:
hic Geta ut captus est servorum, non malus,
Ter. Ad. 3, 4, 34:
ut est captus hominum,
Cic. Tusc. 2, 27, 65; Caes. B. G. 4, 3: Themistocles ut apud nos perantiquus, ut apud Athenienses non ita sane vetus, in regard to us, etc., Cic. Brut. 10, 41:
Caelius Antipater, scriptor, ut temporibus illis, luculentus,
for those times, id. ib. 26, 102:
nonnihil, ut in tantis malis est profectum,
considering the unfortunate state of affairs, id. Fam. 12, 2, 2:
(orationis genus) ut in oratore exile,
for an orator, id. Or. 3, 18, 66:
multae (erant in Fabio) ut in homine Romano, litterae,
id. Sen. 4, 12:
consultissimus vir, ut in illa quisquam esse aetate poterat,
Liv. 1, 18, 1:
florentem jam ut tum res erant,
id. 1, 3, 3:
Apollonides orationem salutarem, ut in tali tempore, habuit,
id. 24, 28, 1:
Sp. Maelius, ut illis temporibus praedives,
id. 4, 13, 1: insigni, ut illorum temporum habitus erat, triumpho, id. 10, 46, 2:
Ardeam Rutuli habebant, gens ut in ea regione atque in ea aetate divitiis praepollens,
id. 1, 57, 1:
vir, ut inter Aetolos, facundus,
id. 32, 33, 9:
Meneclidas, satis exercitatus in dicendo, ut Thebanus scilicet,
Nep. Epam. 5, 2:
ad magnam deinde, ut in ea regione, urbem pervenit,
Curt. 9, 1, 14:
multum, ut inter Germanos, rationis ac sollertiae,
Tac. G. 30. —
c.
Ut before relatives, with subj., as it is natural for persons who, like one who, since he, since they, etc.; seeing that they, etc. (not in Cic.):
non demutabo ut quod certo sciam,
seeing that I know it for certain, Plaut. Ps. 1, 5, 153:
prima luce sic ab castris proficiscuntur ut quibus esset persuasum non ab hoste, sed ab homine amicissimo consilium datum,
Caes. B. G. 5, 31, 6:
facile persuadent (Lucumoni) ut cupido honorum, et cui Tarquinii materna tantum patria esset,
Liv. 1, 34, 6:
inde consul, ut qui jam ad hostes perventum cerneret, explorato, etc., procedebat,
id. 38, 18, 7:
Philippus, ut cui de summa rerum adesset certamen, adhortandos milites ratus, etc.,
id. 33, 4, 11:
Tarquinius ad jus regni nihil praeter vim habebat, ut qui neque populi jussu, neque auctoribus patribus regnaret,
id. 1, 49, 3; 25, 23, 3:
Aequorum exercitus, ut qui permultos annos imbelles egissent, sine ducibus certis, sine imperio,
id. 9, 45, 10:
igitur pro se quisque inermes, ut quibus nihil hostile suspectum esset, in agmen Romanum ruebant,
id. 30, 6, 3; 23, 15, 4; 23, 29, 12:
omnia nova offendit, ut qui solus didicerit quod inter multos faciendum est,
as is natural in one who, since he, Quint. 1, 2, 19:
in omni autem speciali inest generalis, ut quae sit prior,
id. 3, 5, 9:
ignara hujusce doctrinae loquacitas erret necesse est, ut quae vel multos vel falsos duces habeat,
id. 12, 2, 20; 5, 14, 28; 11, 3, 53.—Rarely with participle:
ne Volsci et Aequi... ad urbem ut ex parte captam venirent,
Liv. 3, 16, 2:
gens ferox cum procul visis Romanorum signis, ut extemplo proelium initura, explicuisset aciem, etc.,
id. 7, 23, 6.—
d.
With perinde or pro eo, with reference to several alternatives or degrees to be determined by circumstances, as, according as, to the extent that, in the measure that, etc.:
perinde ut opinio est de cujusque moribus, ita quid ab eo factum et non factum sit, existimari potest,
Cic. Clu. 25, 70:
in exspectatione civitas erat, perinde ut evenisset res, ita communicatos honores habitura,
Liv. 7, 6, 8: pro eo ut temporis difficultas aratorumque penuria tulit, Metell. ap. Cic. Verr. 2, 3, 54, § 126.—
C.
Transf. of local relations, like Gr. hina, where (very rare):
in eopse astas lapide, ut praeco praedicat,
Plaut. Bacch. 4, 7, 17:
flumen uti adque ipso divortio (aquae sunt),
Lucil. 8, 18 Mull.:
in extremos Indos, Litus ut longe resonante Eoa Tunditur unda,
Cat. 11, 2 sqq.; 17, 10; cf. Verg. A. 5, 329; Lucr. 6, 550 Munro ad loc.
II.
Conj.
A.
Introducing comparative clauses of manner, = eodem modo quo, as, like.
1.
In gen.
(α).
With sic as correlative:
haec res sic est ut narro tibi,
Plaut. Most. 4, 3, 40:
quae si ut animis sic oculis videre possemus, nemo de divina ratione dubitaret,
Cic. N. D. 2, 39, 99:
Pomponium Atticum sic amo ut alterum fratrem,
id. Fam. 13, 1, 5:
si sic ageres ut de eis egisti qui jam mortui sunt... ne tu in multos Autronios incurreres,
id. Brut. 72, 251:
sic, Scipio, ut avus hic tuus, ut ego, justitiam cole,
id. Rep. 6, 15, 15:
ut dicere alia aliis magis concessum est, sic etiam facere,
id. Quint. 11, 3, 150 (for ut... sic, in similes, v. sic, IV. 1. a.).—
(β).
With ita as correlative:
ut sementem feceris, ita metes,
Cic. Or. 2, 65, 261:
quamobrem, ut ille solebat, ita nunc mea repetat oratio populi origines,
id. Rep. 2, 1. 3:
non ut injustus in pace rex ita dux belli pravus fuit,
Liv. 1, 53, 1:
ut haec in unum congeruntur, ita contra illa dispersa sunt,
Quint. 9, 3, 39.—
(γ).
With other correlatives:
in balteo tracta ex caseo ad eundem modum facito ut placentum sine melle,
Cato, R. R. 78:
encytum ad eundem modum facito uti globos,
id. ib. 80:
cum animi inaniter moveantur eodem modo rebus his quae nulla sint ut iis quae sint,
Cic. Ac. 2, 15, 47:
disputationem exponimus, eisdem fere verbis, ut disputatumque est,
id. Tusc. 2, 3, 9: scelerum caput, ut tute es item omnis censes esse' [p. 1941] Plaut. Rud. 4, 4, 55:
ut filium bonum patri esse oportet, item ego sum patri,
id. Am. 3, 4, 9:
fecisti item ut praedones solent,
Cic. Verr. 2, 4, 9, § 21:
item ut illo edicto de quo ante dixi... edixit, etc.,
id. ib. 2, 1, 45, § 117;
so with item,
id. Or. 60, 202:
is reliquit filium Pariter moratum ut pater eius fuit,
Plaut. Aul. prol. 21.—With atque:
nec fallaciam astutiorem ullus fecit Poeta atque ut haec est fabrefacta a nobis,
Plaut. Cas. 5, 1, 7.—And after aliter = than:
si aliter ut dixi accidisset,
Cic. Rep. 1, 4, 7.—
(δ).
Without correlative:
rem omnem uti acta erat cognovit,
Sall. J. 71, 5:
quare perge ut instituisti,
Cic. Rep. 2, 11, 22:
apud me, ut apud bonum judicem, argumenta plus quam testes valent,
id. ib. 1, 38, 59:
miscent enim illas et interponunt vitae, ut ludum jocumque inter seria,
Sen. Vit. Beat. 12, 2:
comitetur voluptas, et circa corpus ut umbra versetur,
id. ib. 13, 5:
ut in animum ejus oratio, ut sol in oculos, incurrat,
Quint. 8, 2, 23.—
2.
In partic.
a.
Ut... ita or ut... sic; co-ordinate, introducing contrasted clauses.
(α).
= cum... tum, as... so, as on the one hand... so on the other, both and:
ut errare potuisti, sic decipi te non potuisse, quis non videt?
Cic. Fam. 10, 20, 2:
ut Poeni ad moenia urbis Romanae nullo prohibente se pervenisse in gloria ponebant, ita pigebat irriti incepti,
Liv. 26, 37, 6:
Dolabellam ut Tarsenses ita Laodiceni ultra arcessierunt,
Cic. Fam. 12, 13, 4:
fert sortem suam quisque ut in ceteris rebus ita in amicitiis,
Sen. Ben. 2, 28, 3.—
(β).
Concessive, = etsi... tamen, although... yet:
consul, ut fortasse vere, sic parum utiliter in praesens certamen, respondit, etc.,
Liv. 4, 6, 2:
Saguntini, ut a proeliis quietem habuerant per aliquot dies, ita non cessaverant ab opere,
id. 21, 11, 5:
ut quies certaminum erat, ita ab apparatu operum nihil cessatum,
id. 21, 8, 1:
haec omnia ut invitis, ita non adversantibus patriciis transacta,
id. 3, 55, 15:
in agrum Nolanum exercitum traducit, ut non hostiliter statim, ita... nihil praetermissurus,
id. 23, 14, 6; 23, 34, 12:
uti longe a luxuria, ita famae propior,
Tac. Agr. 6:
ut multo infirmior, ita aliquatenus lucidior,
Quint. 10, 1, 74:
ut est utilis saepe... ita obstabit melioribus,
id. 12, 2, 12:
quod, ut optimum est, ita longe quidem, sed sequitur tamen,
id. 5, 12, 9; cf. id. 10, 1, 62.—With certe in place of ita:
ut non demens, crudelis certe videtur,
Quint. 9, 2, 91.—
b.
Ita... ut;
in oaths or strong asseverations: ita me di amabunt ut ego hunc ausculto lubens,
Plaut. Aul. 3, 5, 22:
ita me di ament ut ego nunc non tam meapte causa Laetor quam illius,
Ter. Heaut. 4, 3, 8:
ita me di amabunt, ut nunc Menedemi vicem Miseret me,
id. ib. 4, 5, 1:
ita vivo ut maximos sumptus facio,
Cic. Att. 5, 15, 2.—So with sic:
sic me di amabunt ut me tuarum miseritum'st fortunarum,
Ter. Heaut. 3, 1, 54.—
c.
In exemplifications.
(α).
In gen., as for example, for instance:
nam aut ipsa cognitio rei perquiritur, ut: virtus suam ne, etc., aut agendi consilium exquiritur, ut: sitne sapienti, etc.,
Cic. de Or. 3, 29, 112:
sunt bestiae in quibus inest aliquid simile virtutis, ut in leonibus, ut in canibus, in equis, etc.,
id. Fin. 5, 14, 38:
in libero populo, ut Rhodi, ut Athenis, nemo est civium qui, etc.,
id. Rep. 1, 31, 47:
qui rem publicam constituissent, ut Cretum Minos, Lacedaemoniorum Lycurgus, etc.,
id. ib. 2, 1, 2; id. Ac. 2, 24, 76; id. Inv. 2, 52, 157:
est aliquid quod dominus praestare servo debeat, ut cibaria, ut vestiarium,
Sen. Ben. 3, 21, 2:
est etiam amarum quiddam... et aere, ut illud Crassi Ego te consulem putem? etc.,
Quint. 8, 3, 89; 4, 3, 12.—Where several instances are adduced, if each of them singly is made prominent, ut is repeated with each;
if they are taken in a group, ut occurs but once, e. g. quod erant, qui aut in re publica, propter sapientiam florerent, ut Themistocles, ut Pericles, ut Theramenes, aut, qui.. sapientiae doctores essent, ut Gorgias, Thrasymachus, Isocrates, etc.,
Cic. de Or. 3, 16, 59.—
(β).
Ut si, if for instance; for example, if, etc.; with subj.:
ut si accusetur is qui P. Sulpicium se fateatur occidisse,
Auct. Her. 1, 15, 25:
ut si quis hoc velit ostendere, eum qui parentem necarit, etc.,
Cic. Inv. 2, 15, 48:
ut si qui docilem faciat auditorem, etc.,
id. ib. 1, 18, 26:
ut si qui in foro cantet,
id. Off. 1, 40, 145:
ut si quis ei quem urgeat fames venenum ponat,
Liv. 6, 40, 12; cf. Auct. Her. 2, 26, 4; 2, 27, 43; 3, 2, 2; Cic. Inv. 1, 49, 92:
ut si obsessi de facienda ad hostem deditione deliberent,
Quint. 3, 8, 23:
ut si des arma timidis et imbellibus,
id. 12, 5, 2; 5, 10, 34; 2, 4, 18; 9, 2, 79 et saep.—So with cum:
ut cum marem feminamque filios dicimus,
Quint. 9, 3, 63; 1, 6, 22; 3, 8, 30; 9, 1, 3.—
d.
Before an appositive noun, as, the same as, like:
qui canem et felem ut deos colunt,
Cic. Leg. 1, 11, 32:
ut militiae Africanum ut deum coleret Laelius,
id. Rep. 1, 12, 18:
suam vitam ut legem praefert suis civibus,
id. ib. 1, 34, 52:
habuit (ei) honorem ut proditori, non ut amico fidem,
id. Verr. 2, 1, 15, § 38:
Hannibalem, non ut prudentem tantum virum, sed ut vatem omnium quae tum evenirent admirari,
Liv. 36, 15, 2: (Dionysium) dimisi a me ut magistrum Ciceronum non lubenter;
ut hominem ingratum non invitus,
in his capacity of, Cic. Att. 8, 10:
qui ante captas Syracusas non desciverant... ut socii fideles accepti, quos metus post captas Syracusas dediderat, ut victi a victore leges acceperunt,
Liv. 25, 40, 4:
qui et ipsum, ut ambiguae fidei virum, suspectum jam pridem habebat,
id. 24, 45, 12:
Cicero ea quae nunc eveniunt cecinit ut vates,
Nep. Att. 16:
et ipsam (virtutem) ut deos, et professores ejus ut antistites colite,
Sen. Vit. Beat. 26, 7:
hunc ut deum homines intuebuntur,
Quint. 12, 10, 65:
id ut crimen ingens expavescendum est,
id. 9, 3, 35.—
e.
Ut si = quasi, velut si, tamquam si, as if, just as if:
mater coepit studiose... educere ita uti si esset filia,
Ter. Eun. 1, 2, 37:
Rufio tuus ita desiderabatur ut si esset unus e nobis,
Cic. Fam. 7, 20, 1:
ejus negotium sic velim suscipias ut si esset res mea,
id. ib. 2, 14, 1:
ita se gerant in istis Asiaticis itineribus ut si iter Appia via faceres,
id. Q. Fr. 1, 1, 6:
qui aliis nocent ut in alios liberales sint, in eadem sunt injustitia ut si in suam rem aliena convertant,
id. Off. 1, 14, 42; id. Opt. Gen. 4, 10:
similes sunt ut si qui gubernatorem in navigando nihil agere dicant,
like men who should say, Cic. Sen. 6, 17: similiter facere eos... ut si nautae certarent, etc., they act like sailors who, etc., id. Off. 1, 25, 87.—
f.
Ut quisque... ita (sic), with superlatives (= eo magis... quo magis, with indefinite subjects): ut quisque est vir optimus, ita difficillime alios improbos suspicatur, the better a man is, the more difficult it is for him to, etc., Cic. Q. Fr. 1, 1, 4, § 12:
ut quaeque res est turpissima, sic maxime et maturissime vindicanda est,
id. Caecin. 2, 7:
ut quisque (morbus) est difficillimus, ita medicus nobilissimus quaeritur,
id. Clu. 21, 57:
ut quisque te maxime cognatione... attingebat, ita maxime manus tua putabatur,
id. Verr. 2, 2, 10, § 27; id. Off. 1, 16, 50; 1, 19, 64:
nam ut quaeque forma perfectissima ita capacissima est,
Quint. 1, 10, 40.—This construction is variously modified,
(α).
With ita understood:
facillime ad res injustas impellitur ut quisque altissimo animo est,
Cic. Off. 1, 19, 65. —
(β).
With virtual superlatives:
ut quisque in fuga postremus ita in periculo princeps erat,
Cic. Verr. 2, 5, 34, § 90:
ut quisque optime institutus est, esse omnino nolit in vita, si, etc.,
id. Fin. 5, 20, 57.—
(γ).
The superlatives omitted in either clause:
ut quisque aetate antecedit, ita sententiae principatum tenet,
Cic. Sen. 18, 64:
ut quisque aetate et honore antecedebat, ita sententiam dixit,
id. Verr. 2, 4, 64, § 143:
pro se quisque, ut in quoque erat auctoritatis plurimum, ad populum loquebatur,
id. ib. 2, 1, 27, §
68: ut quisque gradu proximus erat, ita ignominiae objectus,
Liv. 9, 6, 1:
ut quisque maxime laboraret locus, aut ipse occurrebat, aut aliquos mittebat,
id. 34, 38, 6.—And with tum = ita:
nec prodesse tantum, sed etiam amari potest, tum... ut quisque erit Ciceroni simillimus,
in proportion to his resemblance, Quint. 2, 5, 20.—
(δ).
With a comparative in one of the terms:
major autem (societas est) ut quisque proxime accederet,
Cic. Lael. 5, 19.—
(ε).
Without superlative, as, according as:
de captivis, ut quisque liber aut servus esset, suae fortunae a quoque sumptum supplicium est,
Liv. 3, 18, 10 (for ut quisque... ita, in temporal clauses, v. B. 3. g infra).—
B.
Introducing a temporal clause, the principal predicate being an immediate sequence; orig. = quo tempore.
1.
With perf. indic.
a.
In gen., as soon as:
principio ut illo advenimus... continuo Amphitruo delegit viros, etc.,
Plaut. Am. 1, 1, 49:
ut hinc te intro ire jussi, opportune hic fit mi obviam,
Ter. And. 3, 4, 11:
ut abii abs te fit forte obviam Mihi Phormio,
id. Phorm. 4, 3, 12:
ut modo argentum tibi dedimus apud forum, recta domum Sumus profecti,
id. ib. 5, 6, 19; id. Hec. 3, 3, 5; 5, 1, 26; id. Eun. 4, 7, 12:
qui ut peroravit, surrexit Clodius,
Cic. Q. Fr. 2, 3, 2:
eumque ut salutavit, amicissime apprehendit,
id. Rep. 1, 11, 7:
qui ut huc venit... hominesque Romanos bellicis studiis ut vidit incensos, existimavit, etc.,
id. ib. 2, 13, 25; cf. id. Verr. 2, 4, 22, § 48; id. Phil. 9, 4, 9; id. Brut. 8, 30:
ut vero aquam ingressi sunt... tum utique egressis rigere omnibus corpora,
Liv. 21, 54, 9:
ut haec dicta in senatu sunt, dilectus edicitur,
id. 3, 10, 9; 23, 34, 6; 24, 44, 10.—
b.
In oblique discourse:
Ariovistum, ut semel Gallorum copias vicerit, superbe et crudeliter imperare,
Caes. B. G. 1, 31.—
c.
With primum, when first, as soon as ever:
atque ego, ut primum fletu represso loqui posse coepi, Quaeso inquam, etc.,
Cic. Rep. 6, 15, 15:
Siculi, ut primum videre volgari morbos, in suas quisque urbes dilapsi sunt,
Liv. 25, 26, 13: ut primum lingua coepit esse in quaestu, curam morum qui diserti habebantur reliquerunt, Quint. prooem. 13.—
d.
Rarely of coincidence in time:
nam ut dudum adcurrimus ad Alcesimarchum... tum mi puto prae timore hic excidisse Cistellam,
Plaut. Cist. 4, 2, 46.—
e.
Ut = ex quo tempore. since:
ut Brundusio profectus es, nullae mihi abs te sunt redditae litterae,
Cic. Att. 1, 15, 2.—
2.
With imperf. indic.
(α).
In gen.: Fabii oratio fuit qualis biennio ante;
deinde, ut vincebatur consensu, versa ad P. Decium collegam poscendum,
Liv. 10, 22, 2:
deinde ut nulla vi perculsos sustinere poterat, Quid ultra moror, inquit, etc.,
id. 10, 28, 20:
Marcellus, ut tanta vis ingruebat mali, traduxerat in urbem suos,
id. 25, 26, 15:
ut vero... exurebatur amoenissimus Italiae ager, villaeque passim incendiis fumabant... tum prope de integro seditione accensi,
id. 22, 14, 1.— And with perf. and imperf. in co-ordinate clauses:
consules, ut ventum ad Cannas est, et in conspectu Poenum habebant,
Liv. 22, 44, 1:
ut in extrema juga ventum, et hostes sub oculis erant,
id. 22, 14, 3:
ut Poenus apparuit in collibus, et pauci... adferebant, etc.,
id. 24, 1, 6.—
(β).
Of repeated past actions, whenever:
ut quaeque pars castrorum nudata defensoribus premi videbatur, eo occurrere et auxilium ferre,
Caes. B. G. 3, 4.—
3.
With plupf.
(α).
= postquam (rare):
ut hinc forte ea ad obstetricem erat missa,
Ter. Ad. 4, 4, 10:
ut ad mare nostrae cohortes excubuerant, accessere subito prima luce Pompejani,
Caes. B. C. 3, 63.—
(β).
In epistolary style = the Engl. perf.:
litteras scripsi... statim ut tuas legeram (= litteras nunc scribo, ut tuas legi),
Cic. Att. 2, 12, 4:
ut Athenas a. d. VII. Kal. Quinct. veneram, exspectabam ibi jam quartum diem Pomptinium (= ut veni, exspecto),
id. ib. 5, 10, 1.—
(γ).
Of repeated past actions, whenever:
ut cujusque sors exciderat... alacer arma capiebat,
Liv. 21, 42, 3 dub.:
ut quisque istius animum offenderat, in lautumias statim coniciebatur,
Cic. Verr. 2, 5, 55, § 143:
ut quidque ego apprehenderam, statim accusator extorquebat e manibus,
id. Clu. 19, 52:
ut cuique erat locus attributus, ad munitiones accedunt,
Caes. B. G. 7, 81; cf.:
ut quisque arma ceperat... inordinati in proelium ruunt,
Liv. 23, 27, 5.—With ita as correl.:
ut enim quisque contra voluntatem ejus dixerat, ita in eum judicium de professione jugerum postulabatur,
Cic. Verr. 2, 3, 15, § 39.—
4.
With fut. perf., or, in oblique discourse, plupf. subj.:
neque, ut quaeque res delata ad nos erit, tum denique scrutari locos debemus,
Cic. Or. 2, 34, 146:
traditum esse ut quando aqua Albana abundasset, tum... victoriam de Veientibus dari,
Liv. 5, 15, 11 (for ut after simul, v. simul, VI.).—
C.
Introducing substantive clauses, that; always with subj. (cf. ut as interrog. adverb in dependent clauses, I. A. 3. supra).
1.
In object clauses.
a.
In clauses which, if independent, would take the imperative mood, often rendered by the Engl. infinitive.
(α).
After verbs denoting [p. 1942] to wish, request, pray, demand, or invite:
malim istuc aliis ita videatur quam uti tu, soror, te collaudes,
Plaut. Poen. 5, 4, 18:
equidem mallem ut ires,
Cic. Att. 1, 16, 8:
equidem vellem ut pedes haberent (res tuae),
id. Fam. 7, 31, 2:
volo uti mihi respondeas num quis, etc.,
id. Vatin. 7, 17:
precor (deos) ut his infinitis nostris malis contenti sint,
id. Q. Fr. 1, 3, 9:
postulo ut ne quid praejudicati afferatis,
id. Clu. 2, 5:
petebant uti equites praemitterent,
Caes. B. G. 4, 11:
tibi instat Hortensius ut eas in consilium,
Cic. Quint. 10, 34:
hoc ut aliquando fieret, instabat,
Sen. Clem. 2, 1, 2:
illum Dolabellae dixisse (= eum rogasse) ut ad me scriberet (= me rogaret), ut in Italiam quam primum venirem,
Cic. Att. 11, 7, 2:
cupio ut quod nunc natura et impetus est, fiat judicium,
Sen. Clem. 2, 2, 2:
senectutem ut adipiscantur omnes optant,
Cic. Lael. 2, 4:
exigo a me, non ut optimis par sim, sed ut malis melior,
Sen. Vit. Beat. 17, 3.—With ut ne = ne:
Trebatio mandavi, ut, si quid te eum velles ad me mittere, ne recusaret,
Cic. Fam. 4, 1, 2; Tac. H. 4, 58 fin. —Also without verb, like utinam, to express a wish;
esp. in imprecations (ante-class.): ut te cum tua Monstratione magnus perdat Juppiter,
Ter. Ad. 4, 6, 2:
ut illum di deaeque perdant,
id. Eun. 2, 3, 10; id. Heaut. 4, 6, 6.—
(β).
After verbs expressing or implying advice, suggestion, or exhortation:
ego vos hortari tantum possum ut, etc.,
Cic. Lael. 5, 17:
quod suades ut ad Quinctium scribam, etc.,
id. Att. 11, 16, 4:
tibi auctor sum ut eum tibi ordinem reconcilies,
id. Fam. 1, 9, 26:
censeo ut iter reliquum conficere pergas,
I propose, id. Or. 2, 71, 200; Caes. B. C. 1, 2; Liv. 30, 40, 4:
dixeram a principio ut sileremus,
I had advised, Cic. Brut. 42, 157:
Pompejum monebat ut meam domum metueret,
id. Sest. 64, 133:
equidem suasi ut Romam pergeret,
id. Att. 16, 8, 2:
M. Messalae et ipsi Attico dixit ut sine cura essent,
exhorted, id. ib. 16, 16, A, 5.—
(γ).
After verbs expressing resolution or agreement to do something:
rus ut irem jam heri constitiveram,
Plaut. Ps. 1, 5, 136:
decrevistis ut de praemiis militum primo quoque tempore referretur,
Cic. Phil. 5, 2, 4:
constitueram ut pridie Idus Aquini manerem,
id. Att. 16, 10, 1:
statuunt ut decem millia hominum in oppidum submittantur,
Caes. B. G. 7, 21:
Hasdrubal paciscitur cum Celtiberorum principibus ut copias inde abducant,
Liv. 25, 33, 3:
illos induxisse in animum, ut superbo quondam regi, tum infesto exuli proderent (patriam),
id. 2, 5, 7; 27, 9, 9; 42, 25, 11:
ut ne plebi cum patribus essent conubia sanxerunt,
Cic. Rep. 2, 27, 63:
servitia urbem ut incenderent conjurarunt,
Liv. 4, 45, 1.—
(δ).
After verbs of command or prohibition:
imperat Laelio ut per collis circumducat equites,
Liv. 28, 33, 11:
illud praecipiendum fuit ut... diligentiam adhiberemus,
Cic. Lael. 16, 60:
M. Aemilio senatus negotium dat ut Patavinorum seditionem comprimeret,
Liv. 41, 27, 3:
consul edicere est ausus ut senatus ad vestitum rediret,
Cic. Pis. 8, 18:
jubet sententiam ut dicant suam,
Plaut. Am. 1, 1, 50:
hic tibi in mentem non venit jubere ut haec quoque referret,
Cic. Verr. 2, 4, 12, § 28.—With ne:
iis praedixit, ut ne prius Lacedaemoniorum legatos dimitteret, quam ipse esset remissus,
Nep. Them. 7, 3.—
(ε).
Verbs expressing permission:
atque ille legem mihi de XII. tabulis recitavit quae permittit ut furem noctu liceat occidere,
Cic. Tull. 20, 47:
concedo tibi ut ea praetereas quae, etc.,
id. Rosc. Am. 19, 54:
dabis mihi hanc veniam ut eorum... auctoritatem Graecis anteponam,
id. de Or. 1, 6, 23:
ille tibi potestatem facturus est ut eligas utrum velis,
id. Div. in Caecil. 14, 45:
illud natura non patitur ut aliorum spoliis nostras facultates augeamus,
id. Off. 3, 5, 22.—
b.
In dependent clauses implying an aim or end.
(α).
After verbs denoting direction and inclination of the mind, care, purpose, intention, or striving:
ut plurimis prosimus enitimur,
Cic. Ac. 2, 2, 6:
facilior erit ut albam esse nivem probet quam erat Anaxagoras,
he will be more inclined, disposed, id. ib. 2, 36, 117: ne ille longe aberit ut argumento credat philosophorum, far remote from believing = not inclined, id. ib. 2, 47, 144: qui sibi hoc sumpsit ut conrigat mores aliorum, quis huic ignoscat si, who undertakes to correct, id. Verr. 2, 3, 1, § 2:
navem idoneam ut habeas diligenter videbis,
care, id. Fam. 16, 1, 2:
ille intellexit id agi atque id parari ut filiae suae vis afferretur,
id. Verr. 2, 1, 26, § 67:
pater potuit animum inducere ut naturam ipsam vinceret,
id. Rosc. Am. 19, 53:
cum senatus temptaret ut ipse gereret sine rege rem publicam,
id. Rep. 2, 12, 23:
equidem ut honore dignus essem, maxime semper laboravi,
id. Planc. 20, 50:
omni contentione pugnatum est ut lis haec capitis existimaretur,
id. Clu. 41, 116:
omnis spes ad id versa ut totis viribus terra adgrederentur,
Liv. 24, 34, 12:
omnis cura solet in hoc versari, semper ut boni aliquid efficiam dicendo,
Cic. de Or. 2, 75, 306:
se miliens morituros potius quam ut tantum dedecoris admitti patiantur,
Liv. 4, 2, 8; 2, 34, 11.—
(β).
Verbs of effecting:
nec potui tamen Propitiam Venerem facere uti esset mihi,
Plaut. Poen. 2, 6:
prior pars orationis tuae faciebat ut mori cuperem,
Cic. Tusc. 1, 47, 112:
caritas annonae faciebat ut istuc... tempore magnum videretur,
id. Verr. 2, 3, 92, § 215:
sol efficit ut omnia floreant,
id. N. D. 2, 15, 41:
potest praestare ut ea causa melior esse videatur,
id. Or. 1, 10, 44:
non committam ut tibi ipse insanire videar,
id. Fam. 5, 5, 3:
di prohibeant, judices, ut hoc praesidium sectorum existimetur,
id. Rosc. Am. 52, 151:
effecisti ut viverem et morerer ingratus,
Sen. Ben. 2, 25, 1:
quibus nihil aliud actum est quam ut pudor hominibus peccandi demeretur,
id. Vit. Beat. 26, 6.—
(γ).
Verbs of obtaining:
Dumnorix a Sequanis impetrat ut per fines suos Helvetios ire patiantur,
Caes. B. G. 1, 9:
quid assequitur, nisi hoc ut arent qui... in agris remanserunt,
what does he gain, Cic. Verr. 2, 3, 55, § 128:
facile tenuit ut (Chalcidis) portae sibi aperirentur,
Liv. 35, 51, 6:
vicerunt tribuni ut legem perferrent,
id. 4, 25, 13.—
(δ).
Verbs of inducing and compelling:
nec ut omnia quae praescripta sunt defendamus necessitate ulla cogimur,
Cic. Ac. 2, 3, 8:
civitati persuasit ut de finibus suis exirent,
Caes. B. G. 1, 2:
exspectatione promissi tui moveor ut admoneam te,
Cic. Fam. 9, 8, 1:
Parhedrum excita ut hortum ipse conducat,
id. ib. 16, 18, 2:
ille adduci non potest ut... ne lucem quoque hanc eripere cupiat, etc.,
id. Rosc. Am. 52, 150:
impellit alios avaritia, alios iracundia ut levem auditionem pro re comperta habeant,
Caes. B. G. 7, 42:
ut de clementia scriberem, Nero Caesar, una me vox tua maxime compulit,
Sen. Clem. 2, 1, 1.—
(ε).
After verbs implying duty, right, rule, condition, or possibility:
cum mihi ne ut dubitem quidem relinquatur,
not even the possibility of doubt, Cic. Ac. 2, 38, 119:
obsides inter se dent, Sequani ne itinere Helvetios prohibeant, Helvetii ut sine maleficio transeant,
Caes. B. G. 1, 9:
se ita a majoribus didicisse ut magis virtute quam dolo contenderent,
id. ib. 1, 13:
mea lenitas hoc exspectavit ut id quod latebat erumperet,
Cic. Cat. 2, 12, 27:
(natura) nobis insculpsit in mentibus, ut eos (deos) aeternos et beatos haberemus,
id. N. D. 1, 17, 45:
hoc mihi Metellus non eripuit, hoc etiam addidit ut quererer hoc sociis imperari,
he gave the additional right, id. Verr. 2, 2, 68, § 164:
ut vero conloqui cum Orpheo, Musaeo, Homero liceat, quanti tandem aestimatis?
the privilege of conversing, id. Tusc. 1, 41, 98:
respondet Socrates sese meruisse ut amplissimis honoribus decoraretur,
id. Or. 1, 54, 272:
meruit ut suspendatur,
Sen. Ep. 7, 5:
quia enim non sum dignus prae te ut figam palum in parietem,
Plaut. Mil. 4, 4, 4.—So after dignus, Liv. 24, 16, 19; Quint. 8, 5, 12.—
c.
After verbs of fearing, where ut implies a wish contrary to the fear; that not:
rem frumentariam, ut satis commode supportari posset, timere se dicebant,
Caes. B. G. 1, 39:
vereor ut satis diligenter actum sit in senatu de litteris meis,
Cic. Att. 6, 4, 2:
verebar ut redderentur,
id. Fam. 12, 19, 1:
sin homo amens diripiendam urbem daturus est, vereor ut Dolabella ipse satis nobis prodesse possit,
id. ib. 14, 14, 1:
veretur Hiempsal ut foedus satis firmum sit,
id. Leg. 2, 22, 58:
timeo ut sustineas,
id. Fam. 14, 2, 3:
o puer, ut sis vitalis, metuo, et majorum ne quis amicus Frigore te feriat,
Hor. S. 2, 1, 60.— So sometimes after video, with weakened force: vide ut sit, nearly = perhaps it is not (cf. Roby, Gr. 2, p. 280): considerabitis, vestri similes feminae sintne Romae;
si enim non sunt, videndum est, ut honeste vos esse possitis,
Cic. Fam. 14, 14, 1.—Very rarely ut stands for ne after verbs of fearing:
quia nihil minus, quam ut egredi obsessi moenibus auderent, timeri poterat,
Liv. 28, 22, 12 Weissenb. ad loc.:
ut ferula caedas meritum... non vereor,
Hor. S. 1, 3, 120 Jan. and Orell. ad loc. —
d.
In interrogative clauses represented as untrue, rejecting a supposition or thought with indignation (nearly = fierine potest ut):
me ut quisquam norit, nisi ille qui praebet cibum?
Plaut. Pers. 1, 3, 52:
te ut ulla res frangat, tu ut umquam te corrigas?
Cic. Cat. 1, 9, 22:
egone ut te interpellem?
id. Tusc. 2, 18, 42:
pater ut in judicio capitis obesse filio debeat?
id. Planc. 13, 31:
egone ut prolis meae fundam cruorem?
Sen. Med. 927.—
2.
In subject clauses, with impersonal predicates.
a.
With a predicate adjective.
(α).
With the idea of rule, duty, etc.:
id arbitror Adprime in vita utile esse, ut ne quid nimis,
Ter. And. 1, 1, 34:
reliquum est ut de Catuli sententia dicendum videatur,
Cic. Imp. Pomp. 20, 59:
praeclarum est et verum ut eos qui nobis carissimi esse debeant, aeque ac nosmet ipsos amemus,
id. Tusc. 3, 29, 73:
ergo hoc sit primum ut demonstremus quem imitetur,
id. de Or. 2, 22, 90:
proximum est ut doceam, etc.,
id. N. D. 2, 29, 73:
extremum est ut te orem, etc.,
id. Fam. 4, 13, 7:
ei (Dionysio) ne integrum quidem erat ut ad justitiam remigraret,
permission, id. Tusc. 5, 21, 62. —With predicates, aequum est, par (anteclass. and rare):
aequom videtur tibi ut ego alienum quod est Meum esse dicam?
Plaut. Rud. 4, 7, 4:
non par videtur... praesente ibus una paedagogus ut siet,
id. Bacch. 1, 2, 31.—
(β).
In clauses expressing result and consequence:
magnificum illud etiam et gloriosum ut Graecis de philosophia litteris non egeant, illud,
that result of my labors, Cic. Div. 2, 2, 5:
consentaneum est huic naturae ut sapiens velit gerere et administrare rem publicam,
id. Fin. 3, 20, 68. —
(γ).
In clauses represented as real, true, false, certain, or probable (where the acc. and inf. might be used):
concedetur verum esse ut bonos boni diligant,
Cic. Lael. 14, 50: sin autem illa veriora ut idem interitus animorum et corporum, etc., id. ib 4, 14; cf.:
concedant ut hi viri boni fuerin (= concedant vere factum esse ut, etc.),
id. ib. 5, 18:
si verum est ut populus Romanus omnis gentes virtute superarit, etc.,
Nep. Hann. 1, 1:
de ipso Roscio potest illud quidem esse falsum ut circumligatus fuerit, angui,
Cic. Div. 2, 31, 66:
non est verisimile ut Chrysogonus horum litteras adamarit aut humanitatem,
id. Rosc. Am. 41, 121:
deos verisimile est ut alios indulgentius tractent propter parentis, alios propter futuram posterorum indolem,
Sen. Ben. 4, 32, 1; so,
rarum est ut,
Quint. 3, 19, 3:
quid tam inusitatum quam ut, etc.,
Cic. Imp. Pomp. 21, 62.—And after potius:
multi ex plebe spe amissa potius quam ut cruciarentur... se in Tiberim praecipitaverunt,
Liv. 4, 12, 11.—
b.
With predicate nouns.
(α).
Expressing the idea of a verb which would require an object clause, with ut:
quoniam ut aliter facias non est copia,
Plaut. Merc. 5, 4, 30:
Romano in hostico morandi causa erat ut hostem ad certamen eliceret,
Liv. 6, 31, 7:
vetus est lex amicitiae ut idem amici semper velint,
Cic. Planc. 2, 5:
consensus fuit senatus ut mature proficisceremur (= decretum est a senatu),
id. Fam. 3, 3, 1:
fuit hoc sive meum, sive rei publicae fatum ut in me unum omnis illa inclinatio temporum incumberet,
ordained by fate, id. Balb. 26, 58:
tempus est ut eamus ad forum,
Plaut. Mil. 1, 1, 72:
dicasque tempus maximum esse ut eat,
id. ib. 4, 3, 9:
primum est officium ut homo se conservet in naturae statu,
Cic. Fin. 3, 6, 20:
ejus culturae hoc munus est ut efficiat, etc.,
id. ib. 4, 14, 38:
caput illud est ut Lyconem recipias in necessitudinem tuam,
duty, id. Fam. 13, 19, 3; so,
caput est ut, etc.,
id. de Or. 1, 19, 87:
fuit hoc quoddam inter Scipionem et Laelium jus ut Scipio Laelium observaret parentis loco,
id. Rep. 1, 12, 18:
mea ratio in dicendo haec esse solet ut boni quod habeat id amplectar,
id. de Or. 2, 72, 292; so,
ratio est ut,
id. Verr. 1, 11, 34: est mos hominum ut [p. 1943] nolint eundem pluribus excellere, id. Brut. 21, 84:
est hoc Gallicae consuetudinis ut, etc.,
Caes. B. G. 4, 5.—
(β).
Expressing result and consequence:
est hoc commune vitium in magnis liberisque civitatibus ut invidia gloriae comes sit,
Nep. Chabr. 3, 3.—
c.
With impersonal verbs.
(α).
Including the idea of a verb requiring an object clause, with ut:
convenit, victi utri sint eo proelio, urbem, agrum... seque uti dederent,
Plaut. Am. 1, 1, 71:
mihi cum Dejotaro convenit ut ille in meis castris esset,
Cic. Att. 6, 1, 14:
placitum est ut in aprico loco considerent,
id. Rep. 1, 12, 18:
postea mihi placuit ut, etc.,
id. Or. 1, 34, 155:
ad Appii Claudii senectutem accedebat etiam ut caecus esset,
id. Sen. 6, 16.—So after fit, it happens:
fit ut natura ipsa ad ornatius dicendi genus incitemur,
Cic. Or. 2, 83, 338:
potest fieri ut res verbosior haec fuerit, illa verior,
it may be that, id. Att. 8, 3, 6; id. Ac. 2, 11, 36; id. Verr. 2, 2, 77, § 190.—
So with accidit, evenit, contigit: accidit... ut illo itinere veniret Lampsacum,
Cic. Verr. 2, 1, 24, § 63; so id. Imp. Pomp. 9, 25:
sed tamen hoc evenit ut in vulgus insipientium opinio valeat,
id. Tusc. 2, 26, 63:
utinam Caesari contigisset ut esset optimo cuique carissimus,
id. Phil. 5, 18, 49.—
(β).
Denoting consequence:
ex quo efficitur ut quidquid honestum sit, idem sit utile,
Cic. Off. 2, 3, 10:
sequitur ut dicamus quae beneficia danda sint et quemadmodum,
Sen. Ben. 1, 11, 1:
sequitur ut causa ponatur,
Cic. Or. 2, 81, 331.—
(γ).
Est, in the meaning fit, or causa est:
est ut plerique philosophi nulla tradant praecepta dicendi,
it is a fact that, Cic. Or. 2, 36, 152:
non est igitur ut mirandum sit ea praesentiri,
there is no reason for wondering, id. Div. 1, 56, 128:
quando fuit ut quod licet non liceret?
id. Cael. 20, 48; so, in eo est ut, prope est ut, to be on the point of, to be near to:
jam in eo rem fore ut Romani aut hostes aut domini habendi sint,
Liv. 8, 27, 3:
cum jam in eo esset ut comprehenderetur,
Nep. Paus. 5, 1; id. Milt. 7, 3:
jam prope erat ut ne consulum quidem majestas coerceret iras hominum,
Liv. 2, 23, 14:
prope est ut lamentationem exigat,
Sen. Clem. 2, 6, 4.— Here belongs the circumlocution of the periphrastic future by futurum esse or fore, with ut; generally in the inf.:
arbitrabar fore ut lex de pecuniis repetundis tolleretur,
Cic. Verr. 1, 14, 41.—Very rarely in the indic.:
futurum est ut sapiam,
Sen. Ep. 117, 29.—
3.
In attributive clauses, dependent on nouns not belonging to the predicate.
a.
With the idea of resolve, etc.:
vicit sententia ut mitterentur coloni,
Liv. 9, 26, 4:
sententiam dixit (= censuit) ut judicum comitia haberentur,
Cic. Q. Fr. 2, 1, 2; id. Fam. 4, 4, 5; id. Tusc. 5, 41, 119; id. Leg. 3, 15, 33.—
b.
Of agreement:
fide accepta ut remitterent eum,
Liv. 24, 48, 8. —
c.
Of law, rule, etc.:
praetores rogationem promulgarunt ut omnes regiae stirpis interficerentur,
Liv. 24, 25, 10:
senatus consultum factum est ut M. Fulvius litteras extemplo ad consulem mitteret,
id. 35, 24, 2:
haec ei est proposita condicio ut aut juste accusaret aut acerbe moreretur,
Cic. Clu. 14, 42:
Suevi in eam se consuetudinem induxerunt ut locis frigidissimis lavarentur in fluminibus,
Caes. B. G. 4, 1.—
d.
Of duty:
jusjurandum poscit ut quod esse ex usu Galliae intellexissent, communi consilio administrarent,
Caes. B. G. 8, 6. —
e.
Of purpose, inclination, etc.:
vobis dent di mentem oportet ut prohibeatis, etc.,
make you inclined, Liv. 6, 18, 9:
causa mihi fuit huc veniendi ut quosdam hinc libros promerem,
Cic. Fin. 3, 2, 8:
confectio tabularum hanc habet vim (= efficit) ut quidquid fingatur aut non constet, appareat,
id. Font. 2, 3.—
f.
Of effect, result, etc.:
fuit ista quondam virtus ut viri fortes acrioribus suppliciis civem perniciosum quam hostem everterent,
Cic. Cat. 1, 1, 3:
habet hoc virtus ut viros fortis species ejus et pulchritudo etiam in hoste posita delectet,
id. Pis. 32, 81:
damnatum poenam sequi oportebat ut igni cremaretur,
Caes. B. G. 1, 4.—
4.
In clauses of manner, that, so that.
a.
With ita, sic, adeo, tantus, talis, or tam as antecedent (v. hh. vv.;
anteclass. ut qui = ut): Adeon' me fungum fuisse ut qui illi crederem?
Plaut. Bacch. 2, 3, 49.—
b.
With is or hic as antecedent: eos deduxi testes et eas litteras deportavi ut de istius facto dubium esse nemini possit, Cic. Verr. 2, 4, 42, § 91:
ejusmodi res publica debet esse ut inimicus neque deesse nocenti possit, neque obesse innocenti (ejusmodi = talis),
id. ib. 2, 3, 69, §
162: eo perducam servum ut in multa liber sit,
Sen. Ben. 3, 19, 2:
non eo loco res humanae sunt ut vobis tantum otii supersit,
id. Vit. Beat. 27, 6:
haec aequitas in tuo imperio fuit, haec praetoris dignitas ut servos Siculorum dominos esse velles,
Cic. Verr. 2, 3, 38, § 87:
hoc jure sunt socii ut eis ne deplorare quidem de suis incommodis liceat,
id. ib. 2, 2, 27, § 65.—
c.
Without antecedents, so that:
cujus aures clausae veritati sunt ut ab amico verum audire nequeat, hujus salus desperanda est,
Cic. Lael. 24, 90:
in virtute multi sunt ascensus, ut is maxima gloria excellat qui virtute plurimum praestet,
id. Planc. 25, 60:
mons altissimus impendebat ut perpauci prohibere possent,
Caes. B. G. 1, 6:
accessit quod Domitius Heraclea iter fecerat, ut ipsa fortuna illum obicere Pompejo videretur,
id. B. C. 3, 79:
pecunia a patre exacta crudeliter, ut divenditis omnibus bonis aliquamdiu trans Tiberim veluti relegatus viveret,
Liv. 3, 13, 10:
fama Gallici belli pro tumultu valuit ut et dictatorem dici placeret,
id. 8, 17, 6:
nihilo minus... magnas percipiendum voluptates, ut fatendum sit, etc.,
Sen. Vit. Beat. 12, 1.—
d.
Idiomat. with non.
(α).
Ut non, when the principal sentence is negative, without: non possunt una in civitate multi rem ac fortunam amittere ut non plures secum in eandem trahant calamitatem, without dragging, etc., Cic. Imp. Pomp. 7, 19:
flaminem Quirinalem neque mittere a sacris neque retinere possumus ut non deum aut belli deseramus curam,
Liv. 24, 8, 10:
non ita fracti animi civitatis erant ut non sentirent, etc.,
id. 45, 25, 12:
nusquam oculi ejus flectentur ut non quod indignentur inveniant,
Sen. Ira, 2, 7, 2:
ajunt, nec honeste quemquam vivere ut non jucunde vivat, nec jucunde ut non honeste quoque,
id. Vit. Beat. 6, 3:
nemo in eo quod daturus es gratiam suam facere potest ut non tuam minuat,
id. Ben. 2, 4, 3; cf. also: ut non conferam vitam neque existimationem tuam cum illius;
neque enim est conferenda (= ut omittam conferre),
Cic. Verr. 2, 4, 20, § 45.—
(β).
Non ut, followed by sed quod, causal (= non quod, sed quod;
rare): earum exempla tibi misi non ut deliberarem reddendaene essent, sed quod non dubito, etc.,
not that... but because, Cic. Att. 14, 17, 4:
haec ad te scribo non ut queas tu demere solitudinem, sed, etc.,
id. ib. 11, 15, 3.—Followed by sed ut:
benigne accipe (beneficium): rettulisti gratiam, non ut solvisse te putes, sed ut securior debeas,
Sen. Ben. 2, 35, 5; and in reversed order: quorsum haec praeterita? Quia sequitur illud, etc.;
non ut eas res causam adferrent amoris,
Cic. Fat. 15, 35.—Rarely nedum ut, in the sense of nedum alone, much less that, not to mention that (mostly post-class.; cf.
Zumpt, Gram. § 573): ne voce quidem incommoda, nedum ut illa vis fieret, paulatim permulcendo mansuefecerant plebem,
Liv. 3, 14, 6 Weissenb. ad loc.:
quando enim... fama in totam urbem penetrat? nedum ut per tot provincias innotescat,
Tac. Or. 10.—
e.
Conditional or concessive.
(α).
Granting that ( for argument's sake):
quod ut ita sit—nihil enim pugno—quid habet ista res aut laetabile aut gloriosum?
Cic. Tusc. 1, 21, 49:
sed ut haec concedantur, reliqua qui tandem intellegi possunt?
id. N. D. 3, 16, 41:
ut tibi concedam hoc indignum esse, tu mihi concedas necesse est, etc.,
id. Clu. 53, 146:
quae, ut essent vera, conjungi debuerunt,
id. Fin. 4, 15, 40:
quae natura ut uno consensu juncta sit et continens... quid habere mundus potest cum thesauri inventione conjunctum?
id. Div. 2, 14, 33:
nihil est prudentia dulcius, quam, ut cetera auferat, adfert certe senectus,
id. Tusc. 1, 39, 94.—
(β).
Even if, although:
qui (exercitus) si pacis... nomen audiverit, ut non referat pedem, insistet certe,
Cic. Phil. 12, 3, 8:
ut ea pars defensionis relinquatur, quid impediet actionem? etc.,
id. Ac. 2, 34, 108:
ut quaeras omnia, quomodo Graeci ineptum appellant non reperies,
id. de Or. 2, 4, 18:
ut enim neminem alium nisi T. Patinam rogasset, scire potuit, illo ipso die a Milone prodi flaminem,
id. Mil. 17, 46: verum ut hoc non sit, tamen praeclarum spectaculum mihi propono, id. Att. 2, 15; id. Leg. 1, 8, 23; id. Fat. 5, 9; id. Verr. 2, 3, 64, § 151; 2, 1, 45, § 117; id. Planc. 25, 62:
qui, ut non omnis peritissimus sim belli, cum Romanis certe bellare didici,
Liv. 36, 7, 20:
neque equites armis equisque salvis tantum vim fluminis superasse verisimile est, ut jam Hispanos omnes inflati travexerint utres,
id. 21, 47, 5:
at enim, ut jam ita sint haec, quid ad vos, Romani?
id. 34, 32, 13:
ut jam Macedonia deficiat,
id. 42, 12, 10:
cum jam ut virtus vestra transire alio possit, fortuna certe loci hujus transferri non possit,
id. 5, 54, 6; 22, 50, 2; cf.:
ac jam ut omnia contra opinionem acciderent, tamen se plurimum navibus posse,
Caes. B. G. 3, 9:
ut desint vires tamen est laudanda voluntas,
Ov. P. 3, 4, 79:
ut dura videatur appellatio, tamen sola est,
Quint. 3, 8, 25; 6, prooem. 15.—Ut maxime = si maxime:
quaere rationem cur ita videatur: quam ut maxime inveneris... non tu verum testem habere, sed eum non sine causa falsum testimonium dicere ostenderis,
Cic. Ac. 2, 25, 81.—With nihilominus:
quae (res) nihilominus, ut ego absim, confici poterunt,
Cic. Fam. 10, 2, 2.—
(γ).
Provided that:
ambulatiuncula, ut tantum faciamus quantum in Tusculano fecimus, prope dimidio minoris constabit isto loco,
Cic. Att. 13, 39, 2: dabo egenti, sed ut ipse non egeam;
succurram perituro, sed ut ipse non peream,
Sen. Ben. 2, 15, 1.—
5.
In clauses of purpose (final clauses; distinguished from object clauses with ut; v. C. 1., in which the verb itself contains the idea of purpose, the clause completing the idea of the verb), in order that, so that, so as to.
a.
In gen.:
quin voco, ut me audiat, nomine illam suo?
Plaut. Rud. 1, 4, 17:
haec acta res est uti nobiles restituerentur in civitatem,
Cic. Rosc. Am. 51, 149:
intellego, tempus hoc vobis divinitus datum esse ut odio... totum ordinem liberetis,
id. Verr. 1, 15, 43:
Caesar singulis legionibus singulos legatos praefecit uti eos testes suae quisque virtutis haberet,
Caes. B. G. 1, 52.—And with ut ne, instead of ne, lest:
id ut ne fiat, haec res sola est remedio,
Ter. Eun. 3, 1, 49; v. 1. ne, I. B. 4. a.—Very rarely, ut non for ne, expressing a negative purpose:
ut plura non dicam neque aliorum exemplis confirmem quantum valeat (= ut praeteream),
Cic. Imp. Pomp. 15, 44; cf. d. a fin. supra.—
b.
Esp., after certain antecedents.
(α).
After id, for the purpose (ante-class.):
id huc reverti uti me purgarem tibi,
Plaut. Am. 3, 2, 28.—
(β).
After idcirco:
idcirco amicitiae comparantur ut commune commodum mutuis officiis gubernetur,
Cic. Rosc. Am. 38, 111:
legum idcirco omnes servi sumus ut liberi esse possimus,
id. Clu. 53, 146; id. Rosc. Am. 47, 137.—
(γ).
After ideo and eo:
non ideo Rhenum insedimus ut Italiam tueremur, sed ne quis, etc.,
Tac. H. 4, 73:
Marionem ad te eo misi ut aut tecum ad me quam primum veniret, aut, etc.,
Cic. Fam. 16, 1, 1.—
(δ).
After ad eam rem, ad hoc, in hoc:
ad eam rem vos delecti estis ut eos condemnaretis quos sectores jugulare non potuissent?
Cic. Rosc. Am. 52, 151:
praebere se facilem ad hoc ut quem obligavit etiam exsolvi velit?
Sen. Ben. 2, 17, 6:
homo natus in hoc ut mores liberae civitatis Persica servitute mutaret,
id. ib. 2, 12, 2.—
(ε).
After ea mente, hac mente:
navis onerarias Dolabella ea mente comparavit ut Italiam peteret,
Cic. Fam. 12, 14, 1:
hac mente laborem Sese ferre senes ut in otia tuta recedant Ajunt,
Hor. S. 1, 1, 30.—
(ζ).
After potius quam:
potius ad delendam memoriam dedecoris, quam ut timorem faciat,
Liv. 6, 28, 8:
potius quodcumque casus ferat passuros, quam ut sprevisse Tarentinos videantur,
id. 9, 14, 8.—
c.
Idiomat.
(α).
With the principal predicate, referring to the conception of the writer, understood; mostly parenthet. = the Engl. inf.: ut in pauca conferam, testamento facto mulier moritur, to be brief, etc., Cic. Caecin. 6, 17:
ecquid tibi videtur, ut ad fabulas veniamus, senex ille Caecilianus minoris facere filium rusticum?
to come to the drama, id. Rosc. Am. 16, 46:
reliquum judicium de judicibus, et, vere ut dicam, de te futurum est,
to tell the truth, id. Verr. 2, 5, 69, § 177:
Murena, si nemini, ut levissime dicam, odio fuit,
to say the least, id. Mur. 40, 87: ut nihil de illo tempore, nihil de calamitate rei publicae [p. 1944] querar, hoc tibi respondeo, etc., not to complain of that time, etc., id. Caecin. 33, 95: quae cum se disposuit, et partibus suis consensit, et, ut ita dicam concinuit, summum bonum tetigit, and, so to speak, chimes in, etc., Sen. Vit. Beat. 8, 5:
ecce— ut idem in singulos annos orbis volveretur —Hernici nuntiant Volscos et Aequos reficere, etc.,
Liv. 3, 10, 8.—
(β).
Satis ut, enough to (lit. enough for the purpose of):
satis esse magna incommoda accepta ut reliquos casus timerent,
disasters large enough to make them afraid, Caes. B. C. 3, 10.—
(γ).
Quam ut after comparatives, too much to:
quod praeceptum, quia major erat quam ut ab homine videretur, idcirco adsignatum est deo,
too great to come from man, Cic. Fin. 5, 16, 44:
quis non intellegit, Canachi signa rigidiora esse quam ut imitentur veritatem?
id. Brut. 18, 70:
clarior res erat quam ut tegi ac dissimulari posset,
too clear to be covered up, Liv. 26, 51, 11:
potentius jam id malum apparuit quam ut minores per magistratus sedaretur,
id. 25, 1, 11:
est tamen aliquis minor quam ut in sinu ejus condenda sit civitas,
Sen. Ben. 2, 16, 2.

Lewis & Short latin dictionary > utei
13 volo

1.
vŏlo (2 d pers. sing. vis, orig. veis, Prisc. 9, 1, 6, p. 847 P.; 1 st pers. plur. volumus, but volimus, Plaut. Truc. 1, 2, 89 Speng.; 3 d pers. sing. volt, and 2 d pers. plur. voltis always in ante-class. writers;
also volt,
Cic. Verr. 2, 2, 17, § 42; 2, 5, 49, § 128; id. Sest. 42, 90; id. Phil. 8, 9, 26; id. Par. 5, 1, 34; id. Rep. 3, 33, 45:
voltis,
id. Verr. 2, 3, 53, § 122; 2, 3, 94, § 219; 2, 5, 5, § 11; 2, 3, 89, § 208; id. Clu. 30, 83; id. Rab. Perd. 12, 33; id. Sest. 30, 64; id. Par. 1, 2, 11 et saep. — Pres. subj. velim, but sometimes volim, Plaut. Merc. 1, 2, 44 Ritschl; cf. Prisc. 9, 1, 8, p. 848 P.;
so volint,
Plaut. Most. 1, 3, 65 Ritschl), velle, volui ( part. fut. voliturus, Serv. ad Verg. A. 5, 712; contr. forms, vin for visne, freq. in Plaut. and Ter., also Hor. S. 1, 9, 69; Pers. 6, 63:
sis for si vis,
Plaut. Capt. 1, 2, 70; id. Merc. 4, 4, 37; id. Pers. 3, 3, 8; Ter. Eun. 2, 3, 20; id. Heaut. 1, 2, 38; Cic. Tusc. 2, 18, 42; id. Rosc. Am. 16, 48; id. Mil. 22, 60; Liv. 34, 32, 20:
sultis for si voltis, only ante-class.,
Plaut. Stich. 1, 2, 8; id. As. prol. 1; id. Capt. 2, 3, 96; 3, 5, 9; 4, 4, 11), v. irreg. a. [Sanscr. var-; Gr. bol-, boulomai; cf. the strengthened root Wel- in eeldomai, elpomai; Germ. wollen; Engl. will], expressing any exercise of volition, and corresponding, in most cases, to the Germ. wollen; in Engl. mostly rendered, to wish, want, intend, purpose, propose, be willing, consent, mean, will, and, impersonally, it is my will, purpose, intention, plan, policy (syn.: cupio, opto; but volo properly implies a purpose).
I.
In gen.
A.
With object-infinitive.
1.
With pres. inf.
a.
To wish.
(α).
Exire ex urbe priusquam luciscat volo, Plaut. Am. 1, 3, 35:
potare ego hodie tecum volo,
id. Aul. 3, 6, 33:
ego quoque volo esse liber: nequiquam volo,
id. Trin. 2, 4, 39; so id. ib. 2, 4, 164:
ait rem seriam agere velle mecum,
Ter. Eun. 3, 3, 8:
natus enim debet quicunque est velle manere In vita,
Lucr. 5, 177:
video te alte spectare et velle in caelum migrare,
Cic. Tusc. 1, 34, 82:
quid poetae? Nonne post mortem nobilitari volunt?
id. ib. 1, 15, 34:
si innocentes existimari volumus,
id. Verr. 2, 2, 10, § 28:
quoniam opinionis meae voluistis esse participes,
id. de Or. 1, 37, 172:
quod eas quoque nationes adire et regiones cognoscere volebat,
Caes. B. G. 3, 7:
si velit suos recipere, obsides sibi remittat,
id. ib. 3, 8 fin.:
dominari illi volunt, vos liberi esse,
Sall. J. 31, 23:
si haec relinquere voltis,
id. C. 58, 15:
priusquam liberi estis, dominari jam in adversarios vultis,
Liv. 3, 53, 7:
si quis vestrum suos invisere volt, commeatum do,
id. 21, 21, 5:
non enim vincere tantum noluit, sed vinci voluit,
id. 2, 59, 2:
suspitionem Caesar quibusdam reliquit, neque voluisse se diutius vivere, neque curasse,
Suet. Caes. 85:
Eutrapelus cuicunque nocere volebat, Vestimenta dabat pretiosa,
Hor. Ep. 1, 18, 31.—
(β).
Idiomatically: quid arbitramini Rheginos merere velle ut ab iis marmorea illa Venus auferatur? what do you think the Rhegini would take for, etc., Cic. Verr. 2, 4, 60, § 135.—
(γ).
Transf., of things: fabula quae posci vult et spectata reponi, a comedy which wishes (i. e. is meant) to be in demand, etc., Hor. A. P. 190:
neque enim aut hiare semper vocalibus aut destitui temporibus volunt sermo atque epistula,
Quint. 9, 4, 20; cf. id. 8, prooem. 23.—
b.
Of the wishes of those that have a right to command, the gods, masters, parents, commanders, etc., I want, wish, will, am resolved, it is my will:
in acdibus quid tibi meis erat negoti...? Volo scire,
Plaut. Aul. 3, 2, 14; 3, 2, 17; 3, 2, 18; 3, 6, 27; id. Curc. 4, 3, 11; id. Ep. 3, 4, 74; id. Mil. 2, 3, 74; 3, 1, 17; id. Stich. 1, 2, 56; Ter. And. 1, 2, 9; 4, 2, 17:
maxima voce clamat populus, neque se uni, nec paucis velle parere,
Cic. Rep. 1, 35, 55:
consuesse deos immortalis, quos pro scelere eorum ulcisci velint, etc.,
Caes. B. G. 1, 13:
hic experiri vim virtutemque volo,
Liv. 23, 45, 9.—
c.
= in animo habere, to intend, purpose, mean, design:
ac volui inicere tragulam in nostrum senem,
Plaut. Ps. 1, 4, 14:
eadem quae illis voluisti facere tu, faciunt tibi,
id. Mil. 3, 1, 11; so id. Most. 2, 2, 5:
puerumque clam voluit exstinguere,
Ter. Hec. 5, 1, 23:
necare candem voluit,
Cic. Cael. 13, 31: quid enim ad illum qui te captare vult, utrum [p. 2005] tacentem te irretiat an loquentem? id. Ac. 2, 29, 94:
hostis hostem occidere volui,
Liv. 2, 12, 9; 7, 34, 11: volui interdiu eum... occidere; volui, cum ad cenam invitavi, veneno scilicet tollere;
volui... ferro interficere (ironically),
id. 40, 13, 2:
tuum crimen erit, hospitem occidere voluisse,
the intention to kill your guest-friend, Val. Max. 5, 1, 3 fin.; 6, 1, 8:
non enim vult mori, sed invidiam filio facere,
Quint. 9, 2, 85.—
Pregn., opp. optare: non vult mori qui optat,
Sen. Ep. 117, 24:
sed eo die is, cui dare volueram (epistulam), non est profectus,
Cic. Att. 9, 7, 1:
cum de senectute vellem aliquid scribere,
id. Sen. 1, 2:
ego te volui castigare, tu mihi accussatrix ades,
Plaut. As. 3, 1, 10:
bonus volo jam ex hoc die esse,
id. Pers. 4, 3, 10:
ego jam a principio amici filiam, Ita ut aequom fuerat, volui uxorem ducere,
Ter. Phorm. 4, 3, 46:
at etiam eo negotio M. Catonis splendorem maculare voluerunt,
it was their purpose, Cic. Sest. 28, 60:
eum (tumulum) non tam capere sine certamine volebat, quam causam certaminis cum Minucio contrahere,
his plan was, Liv. 22, 28, 4.—Of things:
cum lex venditionibus occurrere voluit,
when it was the purpose of the law, Dig. 46, 1, 46: sed quid ea drachuma facere vis? Ca. Restim volo Mihi emere... qui me faciam pensilem, Plaut. Ps. 1, 1, 87: Ch. Revorsionem ad terram faciunt vesperi. Ni. Aurum hercle auferre voluere, id. Bacch. 2, 3, 63:
si iis qui haec omnia flamma ac ferro delere voluerunt... bellum indixi, etc.,
Cic. Prov. Cons. 10, 24:
(plebem) per caedem senatus vacuam rem publicam tradere Hannibali velle,
Liv. 23, 2, 7:
rem Nolanam in jus dicionemque dare voluerat Poeno,
id. 23, 15, 9: qui (majores nostri) tanta cura Siculos tueri ac retinere voluerunt ut, etc., whose policy it was to protect, etc., Cic. Verr. 2, 3, 6, § 14:
ut qui a principio mitis omnibus Italicis praeter Romanos videri vellet, etc.,
Liv. 23, 15, 4: idem istuc, si in vilitate largiri voluisses, derisum tuum beneficium esset, if you had offered to grant the same thing during low prices, etc., Cic. Verr. 2, 3, 92, § 215.—
d.
= studere, conari, to try, endeavor, attempt:
quas (i. e. magnas res) qui impedire vult, is et infirmus est mobilisque natura, et, etc.,
Cic. Lael. 20, 75:
nam si quando id (exordium) primum invenire volui, nullum mihi occurrit, nisi aut exile, aut, etc.,
id. Or. 2, 77, 315:
de Antonio dico, numquam illum... nonnullorum de ipso suspitionem infitiando tollere voluisse,
that he never attempted to remove, id. Sest. 3, 8; id. Div. 1, 18, 35:
audes Fatidicum fallere velle deum?
do you dare attempt? Ov. F. 2, 262.—
e.
To mean, of actions and expressions:
hic respondere voluit, non lacessere,
the latter meant to answer, not to provoke, Ter. Phorm. prol. 19:
non te judices urbi sed carceri reservarunt, neque to retinere in civitate, sed exilio privare voluerunt,
Cic. Att. 1, 16, 9.—So, volo dicere, I mean (lit. I intend to say):
quid aliud volui dicere?
Ter. Eun. 3, 2, 51:
volo autem dicere, illud homini longe optimum esse quod ipsum sit optandum per se,
Cic. Tusc. 2, 20, 46.—Often with the acc. illud or id, as a correction: Tr. Specta quam arcte dormiunt. Th. Dormiunt? Tr. Illut quidem ut conivent volui dicere, I mean how they nod, Plaut. Most. 3, 2, 145: Py. Quid? bracchium? Ar. Illud dicere volui femur, id. Mil. 1, 1, 27:
adduxi volui dicere,
id. Ps. 2, 4, 21; id. Am. 1, 1, 233; 1, 1, 235; id. Cas. 2, 6, 14; id. Mil. 3, 2, 7; id. Ps. 3, 2, 54; id. Rud. 2, 4, 9.—
f.
To be going to: haec argumenta ego aedificiis dixi; nunc etiam volo docere ut homines aedium esse similes arbitremini, now I am going to show how, etc., Plaut. Most. 1, 2, 37: quando bene gessi rem, volo hic in fano supplicare, I am going to worship here, etc., id. Curc. 4, 2, 41:
nunc quod relicuom restat volo persolvere,
id. Cist. 1, 3, 40:
sustine hoc, Penicule, exuvias facere quas vovi volo,
id. Men. 1, 3, 13:
sinite me prospectare ne uspiam insidiae sint, consilium quod habere volumus,
id. Mil. 3, 1, 3; id. As. 2, 2, 113; id. Cas. 4, 2, 3; id. Bacch. 1, 1, 61:
si Prometheus, cum mortalibus ignem dividere vellet, ipse a vicinis carbunculos conrogaret, ridiculus videretur,
Auct. Her. 4, 6, 9:
ait se velle de illis HS. LXXX. cognoscere,
Cic. Verr. 2, 2, 23, § 56:
hinc se recipere cum vellent, rursus illi ex loco superiore nostros premebant,
Caes. B. C. 1, 45. —
g.
To be about to, on the point of: quom mittere signum Volt, Enn. ap. Cic. Div. 1, 48, 107 (Ann. v. 88 Vahl.):
quotiens ire volo foras, retines me, rogitas quo ego eam,
Plaut. Men. 1, 2, 5:
quae sese in ignem inicere voluit, prohibui,
Ter. And. 1, 1, 113:
si scires aspidem latere uspiam, et velle aliquem imprudentem super eam adsidere,
Cic. Fin. 2, 18, 59; id. Div. 1, 52, 118:
quod cum facere vellent, intervenit M. Manilius,
id. Rep. 1, 12, 18:
qui cum opem ferre vellet, nuntiatum sibi esse aliam classem ad Aegates insulas stare,
Liv. 22, 56, 7:
at Libys obstantes dum vult obvertere remos, In spatium resilire manus breve vidit,
Ov. M. 3, 676; 1, 635:
P. Claudius cum proelium navale committere vellet,
Val. Max. 1, 4, 3.—
h.
Will, and in oblique discourse and questions would, the auxiliaries of the future and potential: animum advortite: Comediai nomen dari vobis volo, I will give you, etc., Plaut. Cas. prol. 30:
sed, nisi molestum est, nomen dare vobis volo comediai,
id. Poen. prol. 50:
vos ite intro. Interea ego ex hac statua verberea volo erogitare... quid sit factum,
id. Capt. 5, 1, 30:
i tu atque arcessi illam: ego intus quod facto est opus volo adcurare,
id. Cas. 3, 3, 35; id. Cist. 1, 1, 113; id. Most. 1, 1, 63; id. Poen. 2, 44; id. Pers. 1, 3, 85; id. Rud. 1, 2, 33: cum vero (gemitus) nihil imminuat doloris, cur frustra turpes esse volumus? why will ( would) we be disgraceful to no purpose? Cic. Tusc. 2, 24, 57:
illa enim (ars) te, verum si loqui volumus, ornaverat,
id. ib. 1, 47, 112:
ergo, si vere aestimare volumus, etc.,
Val. Max. 7, 5, 6:
si vere aestimare Macedonas, qui tunc erant, volumus,
Curt. 4, 16, 33:
ejus me compotem facere potestis, si meminisse vultis, etc.,
Liv. 7, 40, 5:
visne igitur, dum dies ista venit... interea tu ipse congredi mecum ut, etc....?
id. 8, 7, 7:
volo tibi Chrysippi quoque distinctionem indicare,
Sen. Ep. 9, 14: vis tu homines urbemque feris praeponere silvis? will you prefer, etc., Hor. S. 2, 6, 92; cf. velim and vellem, would, II. A. 2.—
k.
Sometimes volui = mihi placuit, I resolved, concluded (generally, in this meaning, followed by an infinitive clause, v. I. B. 4.):
uti tamen tuo consilio volui,
still I concluded to follow your advice, Cic. Att. 8, 3, 1.—
1.
To be willing, ready, to consent, like to do something: si sine bello velint rapta... tradere... se exercitum domum reducturum, if they were willing, would consent to, would deliver, etc., Plaut. Am. 1, 1, 52:
is dare volt, is se aliquid posci,
likes to give, id. As. 1, 3, 29:
hoc dixit, si hoc de cella concederetur, velle Siculos senatui polliceri frumentum in cellam gratis,
Cic. Verr. 2, 3, 87, § 200:
ei laxiorem daturos, si venire ad causam dicendam vellet,
Liv. 39, 17, 2; 5, 36, 4: nemo invenitur qui pecuniam suam dividere velit. Sen. Brev. Vit. 3, 1:
plerique concessam sibi sub condicione vitam si militare adversus eum vellent, recusarunt,
Suet. Caes. 68:
dedere etiam se volebant, si toleranda viris imperarentur,
Flor. 1, 33 (2, 18), 12.—So with negatives, to be not willing, not to suffer, not to like, not to allow, refuse:
heri nemo voluit Sostratam intro admittere,
Ter. Hec. 3, 1, 49:
cum alter verum audire non vult,
Cic. Lael. 26, 98: a proximis quisque minime anteiri vult, likes least to be surpassed, etc., Liv. 6, 34, 7:
nihil ex his praeter... accipere voluit,
refused to accept, Val. Max. 4, 3, 4.—
m.
To do something voluntarily or intentionally: volo facere = mea voluntate or sponte facio: si voluit accusare, pietati tribuo;
si jussus est, necessitati,
if he accused of his own free will, I ascribe it to his filial love, Cic. Cael. 1, 2:
utrum statuas voluerint tibi statuere, an coacti sint,
id. Verr. 2, 2, 65, § 157:
de risu quinque sunt quae quaerantur... sitne oratoris risum velle permovere,
on purpose, id. Or. 2, 58, 235:
laedere numquam velimus,
Quint. 6, 3, 28.—So, non velle with inf., to do something unwillingly, with reluctance:
vivere noluit qui mori non vult,
who dies with reluctance, Sen. Ep. 30, 10.—
n.
To be of opinion, think, mean, pretend (rare with inf.; usu. with acc. and inf.; v. B. 8.):
haec tibi scripsi ut isto ipso in genere in quo aliquid posse vis, te nihil esse cognosceres,
in which you imagine you have some influence, Cic. Fam. 7, 27, 2:
in hoc homo luteus etiam callidus ac veterator esse vult, quod ita scribit, etc.,
pretends, means to be, id. Verr. 2, 3, 14, § 35: sed idem Aelius Stoicus esse voluit, orator autem nec studuit um quam, nec fuit, id. Brut. 56, 206:
Pythago. ras, qui etiam ipse augur esse vellet,
id. Div. 1, 3, 5.—
o.
To like, have no objection to, approve of (cf. E. 1. sq.):
magis eum delectat qui se ait philosophari velle sed paucis: nam omnino haud placere,
that he liked, had no objection to philosophizing, Cic. Rep. 1, 18, 30; v. also II. A.—
2.
With pres. inf. understood.
a.
Supplied from a preceding or subsequent clause.
(α).
To wish, it is his will, etc. (cf. 1. a. and b. supra):
nunc bene vivo et fortunate atque ut volo, i. e. vivere,
as I wish, Plaut. Mil. 3, 1, 111: quod diu vivendo multa quae non volt (i. e. videre) videt, Caecil. ap. Cic. Sen. 8, 25:
proinde licet quotvis vivendo condere saecla,
Lucr. 3, 1090:
nec tantum proficiebam quantum volebam,
Cic. Att. 1, 17, 1:
tot autem rationes attulit, ut velle (i. e. persuadere) ceteris, sibi certe persuasisse videatur,
id. Tusc. 1, 21, 49:
sed liceret, si velint, in Ubiorum finibus considere,
Caes. B. G. 4, 81:
quo praesidio senatus libere quae vellet decernere auderet,
id. B. C. 1, 2.—Of things:
neque chorda sonum reddit quem vult manus et mens,
Hor. A. P. 348.—
(β).
To choose, be pleased (freq.):
tum mihi faciat quod volt magnus Juppiter,
Plaut. Aul. 4, 10, 50:
id repetundi copia est, quando velis,
id. Trin. 5, 2, 7:
habuit aurum quamdiu voluit,
Cic. Cael. 13, 31:
rapiebat et asportabat quantum a quoque volebat Apronius,
id. Verr. 2, 3, 12, § 29:
provincias quas vellet, quibus vellet, venderet?
id. Sest. 39, 84:
quotiens ille tibi potestatem facturus sit ut eligas utrum velis,
id. Div. in Caecil. 14, 45:
daret utrum vellet subclamatum est,
Liv. 21, 18, 14:
senatus consultum factum est ut plebes praeficeret quaestioni quem vellet,
id. 4, 51, 2:
saxi materiaeque caedendae unde quisque vellet jus factum,
id. 5, 55, 3; cf. id. 2, 13, 9; 5, 46, 10; 6, 25, 5; 22, 10, 23; 23, 6, 2; 23, 15, 15; 23, 45, 10; 23, 47, 2;
26, 21, 11: vicem suam conquestus, quod sibi soli non liceret amicis, quatenus vellet, irasci,
Suet. Aug. 66:
at tu quantum vis tolle,
Hor. Ep. 1, 7, 16.—
(γ).
To intend, it is my purpose, etc. (v. 1. c. supra):
sine me pervenire quo volo,
let me come to my point, Ter. Eun. 1, 2, 44:
scripsi igitur Aristotelio more, quemadmodum quidem volui, tres libros... de Oratore,
as I intended, Cic. Fam. 1, 9, 23:
ut meliore condicione quam qua ipse vult imitetur homines eos qui, etc.,
id. Div. in Caecil. 8, 25:
ego istos posse vincere scio, velle ne scirem ipsi fecerunt,
Liv. 2, 45, 12. —
(δ).
To be willing, to consent, I will (v. 1. h. and l. supra): tu eum orato... St. Sane volo, yes, I will, Plaut. Cas. 2, 3, 57:
jube me vinciri. Volo, dum istic itidem vinciatur,
id. Capt. 3, 4, 75:
patri dic velle (i. e. uxorem ducere),
that you consent, are willing, Ter. And. 2, 3, 20 (cf.: si vis, II. A. 2, and sis, supra init.).—
(ε).
To do something voluntarily (v. 1. m. supra):
tu selige tantum, Me quoque velle velis, anne coactus amem,
Ov. Am. 3, 11, 50.—
b.
With ellipsis of inf.
(α).
Volo, with a designation of place, = ire volo:
nos in Formiano morabamur, quo citius audiremus: deinde Arpinum volebamus,
I intended to go to Arpinum, Cic. Att. 9, 1, 3:
volo mensi Quinctili in Graeciam,
id. ib. 14, 7, 2:
hactenus Vitellius voluerat (i. e. procedere),
Tac. A. 12, 42 fin. —
(β).
With other omissions, supplied from context: volo Dolabellae valde desideranti, non reperio quid (i. e. to dedicate some writing to him), Cic. Att. 13, 13, 2.—
(γ).
In mal. part., Plaut. Aul. 2, 4, 7; Ov. Am. 2, 4, 16; 2. 19, 2; Prop. 1, 13, 36.—
3.
With perfect infinitive active (rare).
a.
In negative imperative sentences dependent on ne velis, ne velit (in oblique discourse also ne vellet), where ne velis has the force of noli. The perfect infinitive emphatically represents the action as completed (ante-class. and poet.).
(α).
In ancient ordinances of the Senate and of the higher officers (not in laws proper): NEIQVIS EORVM BACANAL HABVISE VELET... BACAS VIR NEQVIS ADIESE VELET CEIVIS ROMANVS... NEVE PECVNIAM QVISQVAM EORVM COMOINEM HABVISE VELET... NEVE... QVIQVAM FECISE VELET. NEVE INTER SED CONIOVRASE, NEVE COMVOVISE NEVE CONSPONDISE, etc., S. C. de Bacch. 4-13 ap. Wordsworth, Fragm. and Spec. p. 172.—So, in quoting such ordinances: per totam Italiam edicta mitti ne quis qui Bacchis initiatus esset, coisse aut convenisse causa sacrorum velit. [p. 2006] neu quid talis rei divinae fecisse, Liv. 39, 14, 8:
edixerunt ne quis quid fugae causa vendidisse neve emisse vellet,
id. 39, 17, 3. —
(β).
In imitation of official edicts: (vilicus) ne quid emisse velit insciente domino, neu quid domino celasse velit, the overseer must not buy any thing, etc., Cato, R. R. 5, 4:
interdico, ne extulisse extra aedis puerum usquam velis,
Ter. Hec. 4, 1, 48:
oscula praecipue nulla dedisse velis (= noli dare),
Ov. Am. 1, 4, 38:
ne quis humasse velit Ajacem, Atride, vetas? Cur?
Hor. S. 2, 3, 187.—
b.
In affirmative sentences, implying command (in any mood or tense; mostly poet.): neminem nota strenui aut ignavi militis notasse volui, I have decided to mark no one, etc., Liv. 24, 16, 11: quia pepercisse vobis volunt, committere vos cur pereatis non patiuntur, because they have decided to spare you, etc., id. 32, 21, 33:
sunt delicta tamen quibus ignovisse velimus (= volumus),
which should be pardoned, Hor. A. P. 347.—
c.
To represent the will as referring to a completed action.
(α).
In optative sentences with vellem or velim, v. II. B. 5. b. a, and II. C. 1. b.—
(β).
In other sentences ( poet. and post-class.): ex omnibus praediis ex quibus non hac mente recedimus ut omisisse possessionem velimus, with the will to abandon (omittere would denote the purpose to give up at some future time), Dig. 43, 16, 1, § 25; so,
an erit qui velle recuset Os populi meruisse?
Pers. 1, 41:
qui me volet incurvasse querela,
id. 1, 91.
B.
With acc. and inf.
1.
To wish (v. A. 1. a.).
a.
With a different subject: hoc volo scire te: Perditus sum miser, I wish you to know, etc., Plaut. Curc. 1, 2, 46:
deos volo consilia vostra vobis recte vortere,
id. Trin. 5, 2, 31:
emere oportet quem tibi oboedire velis,
id. Pers. 2, 4, 2:
scin' quid nunc te facere volo?
Ter. Heaut. 3, 1, 85:
si perpetuam vis esse adfinitatem hanc,
id. Hec. 2, 2, 10:
consul ille egit eas res quarum me participem esse voluit,
Cic. Prov. Cons. 17, 41:
vim volumus exstingui: jus valeat necesse est,
id. Sest. 42, 92:
nec mihi hunc errorem extorqueri volo,
id. Sen. 23, 85:
hoc te scire volui,
id. Att. 7, 18, 4:
harum causarum fuit justissima quod Germanos suis quoque rebus timere voluit,
Caes. B. G. 4, 16:
ut equites qui salvam esse rempublicam vellent ex equis desilirent,
Liv. 4, 38, 2:
si me vivere vis recteque videre valentem,
Hor. Ep. 1, 7, 3:
si vis me flere, dolendum est Primum ipsi tibi,
id. A. P. 102.—With pass. inf. impers.:
regnari tamen omnes volebant,
that there should be a king, Liv. 1, 17, 3:
mihi volo ignosci,
I wish to be pardoned, Cic. Or. 1, 28, 130:
volt sibi quisque credi,
Liv. 22, 22, 14. —
b.
With the same subject.
(α).
With inf. act.:
quae mihi est spes qua me vivere velim,
what hope have I, that I should wish to live? Plaut. Rud. 1, 3, 33:
volo me placere Philolachi,
id. Most. 1, 3, 11; cf. id. Trin. 2, 2, 47; id. Rud. 2, 6, 1:
judicem esse me, non doctorem volo,
Cic. Or. 33, 117:
vult, credo, se esse carum suis,
id. Sen. 20, 73; so id. Off. 1, 31, 113; id. de Or. 1, 24, 112; 2, 23, 95. —
(β).
With inf. pass.:
quod certiorem te vis fieri quo quisque in me animo sit,
Cic. Att. 11, 13, 1; cf. id. Fam. 1, 9, 18:
qui se ex his minus timidos existimari volebant,
Caes. B. G. 1, 39; cf. id. B. C. 2, 29:
religionis se causa... Bacchis initiari velle,
Liv. 39, 10, 2:
Agrippae se nepotem neque credi neque dici volebat,
Suet. Calig. 22 fin. —
2.
Of the will of superiors, gods, etc. (cf. A. 1. b. supra), I want, it is my will:
me absente neminem volo intromitti,
Plaut. Aul. 1, 3, 21:
viros nostros quibus tu voluisti esse nos matres familias,
id. Stich. 1, 2, 41; id. Most. 1, 4, 2; id. Rud. 4, 5, 9; id. Trin. 1, 2, 1:
pater illum alterum (filium) secum omni tempore volebat esse,
Cic. Rosc. Am. 15, 42:
(deus) quinque reliquis motibus orbem esse voluit expertem,
id. Univ. 10; cf. id. Sest. 69, 147; id. Verr. 2, 4, 25, § 57; 1, 5, 14:
causa mittendi fuit quod iter per Alpes... patefieri volebat,
Caes. B. G. 3, 1; cf. id. ib. 5, 9; id. B. C. 1, 4:
quippe (senatus) foedum hominem a republica procul esse volebat,
Sall. C. 19, 2:
nec (di) patefieri (crimina) ut impunita essent, sed ut vindicarentur voluerunt,
Liv. 39, 16, 11; cf. id. 1, 56, 3; 2, 28, 5; 25, 32, 6:
senatus... Romano sanguini pudicitiam tutam esse voluit,
Val. Max. 6, 1, 9; cf. id. 6, 9, 2.—So in the historians: quid fieri vellet (velit), after a verbum imperandi or declarandi, he gave his orders, explained his will:
quid fieri velit praecipit,
Caes. B. G. 5, 56:
ibi quid fieri vellet imperabat,
id. ib. 7, 16:
quid fieri vellet ostendit,
id. ib. 7, 27:
quae fieri vellet edocuit,
id. B. C. 3, 108; cf. id. B. G. 7, 45; id. B. C. 3, 78; 3, 89:
quid fieri vellet edixit,
Curt. 8, 10, 30; 4, 13, 24; Val. Max. 7, 4, 2.— Frequently majores voluerunt, it was the will of our ancestors, referring to ancient customs and institutions:
sacra Cereris summa majores nostri religione confici caerimoniaque voluerunt,
Cic. Balb. 24, 55: majores vestri ne vos quidem temere coire voluerunt, cf. id. ib. 17, 39; 23, 54; id. Agr. 2, 11, 26; id. Fl. 7, 15; id. Imp. Pomp. 13, 39; id. Div. 1, 45, 103; id. Font. 24, 30 (10, 20); id. Rosc. Am. 25, 70.—Of testamentary dispositions: cum Titius, heres meus, mortuus erit, volo hereditatem meam ad P. Mevium pertinere, Gai Inst. 2, 277. Except in the institution of the first heir: at illa (institutio) non est comprobata: Titum heredem esse volo, Gai Inst. 2, 117. —
3.
Of the intention of a writer, etc., to want, to mean, intend:
Asinariam volt esse (nomen fabulae) si per vos licet,
Plaut. As. prol. 12:
Plautus hanc mihi gnatam esse voluit Inopiam,
has wanted Poverty to be my daughter, made her my daughter, id. Trin. prol. 9:
primumdum huic esse nomen Diphilus Cyrenas voluit,
id. Rud. prol. 33:
quae ipsi qui scripserunt voluerunt vulgo intellegi,
meant to be understood by all, Cic. Or. 2, 14, 60:
si non hoc intellegi volumus,
id. Fat. 18, 41:
quale intellegi vult Cicero cum dicit orationem suam coepisse canescere,
Quint. 11, 1, 31; so id. 9, 4, 82; 9, 3, 9:
quamquam illi (Prometheo) quoque ferreum anulum dedit antiquitas vinculumque id, non gestamen, intellegi voluit,
Plin. 33, 1, 4, § 8.—
4.
To resolve:
Siculi... me defensorem calamitatum suarum... esse voluerunt,
Cic. Div. in Caecil. 4, 11:
si a me causam hanc vos (judices) agi volueritis,
if you resolve, id. ib. 8, 25:
senatus te voluit mihi nummos, me tibi frumentum dare,
id. Verr. 2, 3, 85, § 196:
qua (statua) abjecta, basim tamen in foro manere voluerunt,
id. ib. 2, 2, 66, §
160: liberam debere esse Galliam quam (senatus) suis legibus uti voluisset,
Caes. B. G. 1, 45:
tu Macedonas tibi voluisti genua ponere, venerarique te ut deum,
Curt. 8 (7), 13.— Hence,
5.
To order, command: erus meus tibi me salutem multam voluit dicere, has ordered me, etc., Plaut. Ps. 4, 2, 25:
montem quem a Labieno occupari voluerit,
which he had ordered to be occupied, Caes. B. G. 1, 22:
ibi futuros esse Helvetios ubi eos Caesar... esse voluisset,
id. ib. 1, 13 (for velitis jubeatis with inf.-clause, v. II. B. 5. d.).—
6.
To consent, allow (cf. A. 1. I.):
obtinuere ut (tribuni) tribuniciae potestatis vires salubres vellent reipublicae esse,
they prevailed upon them to permit the tribunitian power to be wholesome to the republic, Liv. 2, 44, 5:
Hiero tutores... puero reliquit quos precatus est moriens ut juvenum suis potissimum vestigiis insistere vellent,
id. 24, 4, 5:
petere ut eum... publicae etiam curae ac velut tutelae vellent esse (i. e. senatus),
id. 42, 19, 5:
orare tribunos ut uno animo cum consulibus bellum ab urbe ac moenibus propulsari vellent,
id. 3, 69, 5:
quam superesse causam Romanis cur non... incolumis Syracusas esse velint?
id. 25, 28, 8:
si alter ex heredibus voluerit rem a legatario possideri, alter non, ei qui noluit interdictum competet,
Dig. 43, 3, 1, § 15.—So negatively = not to let, not to suffer:
cum P. Attio agebant ne sua pertinacia omnium fortunas perturbari vellet,
Caes. B. C. 2, 36.—
7.
To be of opinion that something should be, to require, demand:
voluisti enim in suo genere unumquemque... esse Roscium,
Cic. Or. 1, 61, 258: eos exercitus quos contra se multos jam annos aluerint velle dimitti, he demanded the disbanding of, etc., Caes. B. C. 1, 85:
(Cicero) vult esse auctoritatem in verbis,
Quint. 8, 3, 43:
vult esse Celsus aliquam et superiorem compositionem,
id. 9, 4, 137:
si tantum irasci vis sapientem quantum scelerum indignitas exigit,
Sen. Ira, 2, 9, 4. —
8.
To be of opinion that something is or was, = censere, dicere, but implying that the opinion is erroneous or doubtful, usu. in the third pers., sometimes in the second.
(α).
To imagine, consider:
est genus hominum qui esse se primos omnium rerum volunt, Nec sunt,
Ter. Eun. 2, 2, 17:
semper auget adsentator id quod is cujus ad voluntatem dicitur vult esse magnum,
Cic. Lael. 26, 98:
si quis patricius, si quis—quod illi volunt invidiosius esse—Claudius diceret,
Liv. 6, 40, 13.—
(β).
To be of opinion, to hold:
vultis, opinor, nihil esse... in natura praeter ignem,
Cic. N. D. 3, 14, 36:
volunt illi omnes... eadem condicione nasci,
id. Div. 2, 44, 93:
vultis evenire omnia fato,
id. ib. 2, 9, 24:
alteri censent, etc., alteri volunt a rebus fatum omne relegari,
id. Fat. 19, 45:
vultis a dis immortalibus hominibus dispertiri somnia,
id. N. D. 3, 39, 93; id. Tusc. 1, 10, 20; id. Fin. 3, 11, 36; id. Rep. 2, 26, 48:
volunt quidam... iram in pectore moveri effervescente circa cor sanguine,
Sen. Ira, 2, 19, 3.—
(γ).
To say, assert:
si tam familiaris erat Clodiae quam tu esse vis,
as you say he is, Cic. Cael. 21, 53:
sit sane tanta quanta tu illam esse vis,
id. Or. 1, 55, 23:
ad pastum et ad procreandi voluptatem hoc divinum animal procreatum esse voluerunt: quo nihil mihi videtur esse absurdius,
id. Fin. 2, 13, 40; 2, 17, 55; 2, 42, 131; 2, 46, 142; id. Fat. 18, 41.—With perf. inf.:
Rhodi ego non fui: me vult fuisse,
Cic. Planc. 34, 84.—
(δ).
To pretend, with perf. inf., both subjects denoting the same person:
unde homines dum se falso terrore coacti Effugisse volunt, etc.,
Lucr. 3, 69 (cf. A. 1. n. supra).—
(ε).
To mean, with perf. inf.:
utrum scientem vultis contra foedera fecisse, an inscientem?
Cic. Balb. 5, 13.— With pres. inf.:
quam primum istud, quod esse vis?
what do you mean by as soon as possible? Sen. Ep. 117, 24.—
(ζ).
Rarely in the first pers., implying that the opinion is open to discussion:
ut et mihi, quae ego vellem non esse oratoris, concederes,
what according to my opinion is not the orator's province, Cic. Or. 1, 17, 74.—
9.
In partic.
a.
With things as subjects.
(α).
Things personified:
ne res publica quidem haec pro se suscipi volet,
would have such things done for it, Cic. Off. 1, 45, 159:
cui tacere grave sit, quod homini facillimum voluerit esse natura,
which nature willed should be easiest for man, Curt. 4, 6, 6: fortuna Q. Metellum... nasci in urbe terrarum principe voluit, fate ordained that, etc., Val. Max. 7, 1, 1: nihil rerum ipsa natura voluit magnum effici cito, it is the law of nature that, etc., Quint. 10, 3, 4:
quid non ingenio voluit natura licere?
what license did nature refuse to genius? Mart. 8, 68, 9:
me sine, quem semper voluit fortuna jacere,
Prop. 1, 6, 25:
hanc me militiam fata subire volunt,
id. 1, 6, 30.—
(β).
Of laws, to provide:
duodecim tabulae nocturnum furem... interfici impune voluerunt,
Cic. Mil. 3, 9:
lex duodecim tabularum tignum aedibus junctum... solvi prohibuit, pretiumque ejus dari voluit,
Dig. 46, 3, 98, § 8 fin. (cf. Cic. Div. in Caecil. 6, 21, b. a, infra).—
b.
With perf. pass. inf., to represent a state or result wished for.
(α).
The inf. being in full, with esse expressed: si umquam quemquam di immortales voluere esse auxilio adjutum, tum me et Calidorum servatum volunt, if it ever was the will of the gods that any one should be assisted, etc., Plaut. Ps. 4, 1, 1: Corinthum patres vestri, totius Graeciae lumen, exstinctum esse voluerunt, it was their will that Corinth should be ( and remain) destroyed, Cic. Imp. Pomp. 5, 11:
nostri... leges et jura tecta esse voluerunt,
id. Or. 1, 59, 253:
propter eam partem epistulae tuae per quam te et mores tuos purgatos et probatos esse voluisti,
id. Att. 1, 17, 7; id. Fin. 4, 27, 76; id. de Or. 1, 51, 221:
daturum se operam ne cujus suorum popularium mutatam secum fortunam esse vellent,
Liv. 21, 45, 6: for velle redundant in this construction, v. II. A. 2. 3. infra.—With pass. inf. impers.:
sociis maxime lex consultum esse vult,
Cic. Div. in Caecil. 6, 21.—
(β).
With ellips. of esse (cf. Quint. 9, 3, 9): perdis me tuis dictis. Cu. Imo, servo et servatum volo, and mean that you should remain saved, Plaut. Curc. 2, 3, 56:
aunt qui volum te conventam,
who want to see you, id. Cist. 4, 2, 39:
eidem homini, si quid recte cura tum velis, mandes,
if you want to have anything done well, id. As. 1, 1, 106:
sed etiam est paucis vos quod monitos voluerim,
id. Capt. prol. 53: id nunc res indicium haeo [p. 2007] facit, quo pacto factum volueris, this shows now why you wished this to be done, Ter. Hec. 4, 1, 31 (cf. Plaut. Stich. 4, 2, 33; id. Aul. 3, 5, 30, II. B. 1, b, and II. B. 3. b. infra): domestica cura te levatum volo, I wish to see you relieved, etc., Cic. Q. Fr. 3, 9, 3:
nulla sedes quo concurrant qui rem publicam defensam velint,
id. Att. 8, 3, 4:
rex celatum voluerat (i. e. donum),
id. Verr. 2, 4, 28, § 64:
Hannibal non Capuam neglectam, neque desertos volebat socios,
Liv. 25, 20, 5; 2, 15, 2; 2, 44, 3; 3, 21, 4; 22, 7, 4;
26, 31, 6: contemptum hominis quem destructum volebat,
Quint. 8, 3, 21:
si te non emptam vellet, emendus erat,
Ov. Am. 1, 8, 34 (so with velle redundant, v. II. A. 1. d., and II. A. 3. infra).—Both subjects denoting the same person:
velle Pompeium se Caesari purgatum,
Caes. B. C. 1, 8.— Esp., with pass. inf. impers.: alicui consultum velle, to take care for or advocate somebody's interests:
liberis consultum volumus propter ipsos,
Cic. Fin. 3, 17, 57:
obliviscere illum aliquando adversario tuo voluisse consultum,
id. Att. 16, 16 C, 10:
quibus tribuni plebis nunc consultum repente volunt,
Liv. 5, 5, 3; so id. 25, 25, 17:
quamquam senatus subventum voluit heredibus,
Dig. 36, 1, 1, § 4; so with dep. part., used passively:
volo amori ejus obsecutum,
Plaut. As. 1, 1, 63.—
c.
With predic. adj., without copula.
(α).
The subjects being different (mostly aliquem salvum velle):
si me vivum vis, pater, Ignosce,
if you wish me to live, Ter. Heaut. 5, 5, 7:
ille, si me alienus adfinem volet, Tacebit,
id. Phorm. 4, 1, 16:
ut tu illam salvam magis velis quam ego,
id. Hec. 2, 2, 17; 3, 5, 14:
quoniam ex tota provincia soli sunt qui te salvum velint,
Cic. Verr. 2, 4, 67, § 150:
irent secum extemplo qui rempublicam salvam vellent,
Liv. 22, 53, 7.—
(β).
Both subjects denoting the same person (virtually = object infinitive):
in occulto jacebis quom te maxime clarum voles (= clarus esse voles),
when you will most wish to be famous, Plaut. Trin. 3, 2, 38:
volo me patris mei similem,
I wish to be like my father, id. As. 1, 1, 54: ut iste qui se vult dicacem et mehercule est, Appius, who means to be witty, etc., Cic. Or. 2, 60, 246:
qui vero se populares volunt,
who mean to be popular, id. Off. 2, 22, 78:
ut integrum se salvumque velit,
id. Fin. 2, 11, 33:
ut (omne animal) se et salvum in suo genere incolumeque vellet,
id. ib. 4, 8, 19. —
d.
With an inf.-clause understood.
(α).
Velle, to wish: utinam hinc abierit in malam crucem! Ad. Ita nos velle aequom est (ita = eum abire, etc.), Plaut. Poen. 4, 1, 5:
stulta es, soror, magis quam volo (i.e. te esse),
id. Pers. 4, 4, 78; id. Trin. 1, 2, 8; 2, 4, 175; id. Stich. 1, 1, 13; id. Ps. 1, 5, 55:
senatum non quod sentiret, sed quod ego vellem decernere,
Cic. Mil. 5, 12:
neque enim facile est ut irascatur cui tu velis judex (= cui tu eum irasci velis),
id. Or. 2, 45, 190; cf. id. Sest. 38, 82.—
(β).
Referring to the will of superiors, etc.:
deos credo voluisse, nam ni vellent, non fieret,
Plaut. Aul. 4, 10, 46: jamne abeo? St. Volo (sc. te abire), so I will, id. Cas. 2, 8, 57; cf. id. Mil. 4, 6, 12; id. Merc. 2, 3, 33.—
(γ).
To mean, intend (v. B. 3.):
acutum etiam illud est cum ex alterius oratione aliud atque ille vult (sc. te excipere),
Cic. Or. 2, 67, 273.—
(δ).
To require, demand (v B. 7.):
veremur quidem vos, Romani, et, si ita vultis, etiam timemus,
Liv. 39, 37, 17;
and of things as subjects: cadentque vocabula, si volet usus (i. e. ea cadere),
Hor. A. P. 71.—
(ε).
To be of opinion, will have (v. B. 8.):
ergo ego, inimicus, si ita vultis, homini, amicus esse rei publicae debeo,
Cic. Prov. Cons. 8, 19:
nam illi regi tolerabili, aut, si voltis, etiam amabili, Cyro,
id. Rep. 1, 28, 44; id. Fin. 2, 27, 89; 3, 4, 12; id. Cael. 21, 53; Liv. 21, 10, 7; Quint. 2, 17, 41.—
(ζ).
With ellips. of predic. inf. (v. A. 2. b.): cras de reliquiis nos volo (i. e. cenare), it is my intention that we dine, etc., Plaut. Stich. 3, 2, 40:
volo Varronem (i. e. hos libros habere),
Cic. Att. 13, 25, 3.
C.
With ut, ne, or ut ne.
1.
With ut.
a.
To wish:
volo ut quod jubebo facias,
Plaut. Bacch. 4, 8, 65:
quia enim id maxime volo ut illi istac confugiant,
id. Most. 5, 1, 49:
ut mihi aedes aliquas conducat volo,
id. Merc. 3, 2, 17: hoc prius volo meam rem agere. Th. Quid id est? Ph. Ut mihi hanc despondeas, id. Curc. 5, 2, 71: quid vis, nisi ut maneat Phanium? Ter. Phorm. 2, 2, 8:
velim ut tibi amicus sit,
Cic. Att. 10, 16, 1:
quare id quoque velim... ut sit qui utamur,
id. ib. 11, 11, 2:
maxime vellem, judices, ut P. Sulla... modestiae fructum aliquem percipere potuisset,
id. Sull. 1, 1:
equidem vellem uti pedes haberent (res tuae),
id. Fam. 7, 33, 2:
his ut sit digna puella volo,
Mart. 11, 27, 14.—Both subjects denoting the same person: volueram, inquit, ut quam plurimum tecum essem, Brut. ap. Cic. Att. 13, 38, 1.—
b.
It is the will of, to want, ordain (v. B. 2.):
at ego deos credo voluisse ut apud te me in nervo enicem,
Plaut. Aul. 4, 10, 17: numquid me vis? Le. Ut valeas, id. Cist. 1, 1, 120: numquid vis? Ps. Dormitum ut abeas, id. Ps. 2, 2, 70:
volo ut mihi respondeas,
Cic. Vatin. 6, 14; 7, 17; 7, 18; 9, 21;
12, 29: nuntia Romanis, caelestes ita velle ut mea Roma caput orbis terrarum sit,
Liv. 1, 16, 7.—
c.
To intend, it is the purpose, aim, etc., the two subjects being the same:
id quaerunt, volunt haec ut infecta faciant,
Plaut. Cas. 4, 4, 9.—
d.
With other verbs:
quod peto et volo parentes meos ut commonstres mihi,
Ter. Heaut. 5, 4, 4:
quasi vero aut populus Romanus hoc voluerit, aut senatus tibi hoc mandaverit ut... privares,
Cic. Verr. 2, 3, 19, § 48;
with opto,
id. Imp. Pomp. 16, 48;
with laboro,
Liv. 42, 14, 3;
with aequum censere,
id. 39, 19, 7.—
2.
With ne:
at ne videas velim,
Plaut. Rud. 4, 4, 23:
quid nunc vis? ut opperiare hos sex dies saltem modo, ne illam vendas, neu me perdas, etc.,
id. Ps. 1, 3, 102:
credibile est hoc voluisse legumlatorem, ne auxilia liberorum innocentibus deessent,
intended, Quint. 7, 1, 56.—
3.
With ut ne: quid nunc tibi vis? Mi. Ut quae te cupit, eam ne spernas, Plaut. Mil. 4, 2, 60.
D.
With subjunct. of dependent verb (mostly ante-class.; class. and freq. with velim and vellem; but in Cic. mostly epistolary and colloquial).
1.
To wish:
ergo animum advortas volo,
Plaut. Capt. 2, 3, 23; 2, 3, 28; 2, 3, 70:
volo amet me patrem,
id. As. 1, 1, 63 dub.:
hoc volo agatis,
id. Cist. 1, 1, 83:
ducas volo hodie uxorem,
Ter. And. 2, 3, 14:
quid vis faciam?
Plaut. Merc. 1, 2, 49; Ter. Eun. 5, 8, 24; Plaut. Mil. 2, 3, 64; 2, 3, 65; 2, 6, 65; 3, 3, 3; id. Ps. 4, 1, 17; 4, 7, 19; id. Cas. 2, 3, 56; id. Capt. 1, 2, 12; id. Poen. 3, 2, 16; id. Pers. 2, 4, 23; id. Rud. 5, 2, 45; 5, 3, 58; id. Stich. 5, 2, 21; Ter. Heaut. 4, 6, 14:
volo etiam exquiras quam diligentissime poteris quid Lentulus agat?
Cic. Att. 8, 12, 6:
Othonem vincas volo,
id. ib. 13, 29, 2:
eas litteras volo habeas,
id. ib. 13, 32, 3:
visne igitur videamus quidnam sit, etc.,
id. Rep. 1, 10, 15: visne igitur descendatur ad Lirim? id. Fragm. ap. Macr. S. 6, 4:
volo, inquis, sciat,
Sen. Ben. 2, 10, 2.—
2.
To be of opinion that something should be, demand, require (v. B. 7.): volo enim se efferat in adulescentia fecunditas, I like to see, etc., Cic. Or. 2, 21, 88:
volo hoc oratori contingat ut, etc.,
id. Brut. 84, 290.—
3.
With subj.-clause understood:
abi atque obsona, propera! sed lepide volo (i. e. obsones),
Plaut. Cas. 2, 8, 55.
E.
With object nouns, etc.
1.
With acc. of a thing.
a.
With a noun, to want, wish for, like to have:
voltisne olivas, aut pulmentum, aut capparim?
Plaut. Curc. 1, 1, 90:
animo male est: aquam velim,
id. Am. 5, 1, 6:
quia videt me suam amicitiam velle,
id. Aul. 2, 3, 68; so,
gratiam tuam,
id. Curc. 2, 3, 52; 2, 3, 56:
aquam,
id. ib. 2, 3, 34:
discidium,
Ter. And. 4, 2, 14: nullam ego rem umquam in vita mea Volui quin tu in ea re mihi advorsatrix fueris, I never had any wish in my life, etc., id. Heaut. 5, 3, 5: (dixit) velle Hispaniam, he wanted Spain, i. e. as a province, Cic. Att. 12, 7, 1:
mihi frumento non opus est: nummos volo,
I want the money, id. Verr. 2, 3, 85, § 196:
non poterat scilicet negare se velle pacem,
id. Att. 15, 1 a, 3; cf. id. ib. 13, 32, 2 (v. II. C. 4. infra):
si amplius obsidum (= plures obsides) vellet, dare pollicentur,
Caes. B. G. 6, 9 fin.:
pacem etiam qui vincere possunt, volunt,
Liv. 7, 40, 18:
ferunt (eum)... honestum finem voluisse,
Tac. A. 6, 26:
cum Scipio veram vellet et sine exceptione victoriam,
Flor. 1, 33 (2, 18), 12:
mensae munera si voles secundae, Marcentes tibi porrigentur uvae,
Mart. 5, 78, 11.—
b.
Neutr. adjj., denoting things, substantively used: utrum vis opta, dum licet. La. Neutrum volo, Plaut. Ps. 3, 6, 16:
quorum isti neutrum volunt,
acknowledge neither, Cic. Fat. 12, 28:
voluimus quaedam, contendimus... Obtenta non sunt,
we aspired to certain things, id. Balb. 27, 61:
restat ut omnes unum velint,
hold one opinion, id. Marcell. 10, 32:
si plura velim,
if I wished for more, Hor. C. 3, 16, 38:
per quod probemus aliud legislatorem voluisse,
that the law-giver intended something different, Quint. 7, 6, 8:
ut putent, aliud quosdam dicere, aliud velle,
that they say one thing and mean another, id. 9, 2, 85:
utrum is qui scripsit... voluerit,
which of the two was meant by the author, id. 7, 9, 15:
ut nemo contra id quod vult dicit, ita potest melius aliquid velle quam dicit,
mean better than he speaks, id. 9, 2, 89:
quis enim pudor omnia velle?
to desire every thing, Mart. 12, 94, 11.—
c.
With neutr. demonstr. expressed or understood, to want, intend, aim at, like, will:
immo faenus: id primum volo,
Plaut. Most. 3, 1, 64:
proximum quod sit bono... id volo,
id. Capt. 2, 2, 22:
nisi ea quae tu vis volo,
unless my purpose is the same as yours, id. Ep. 2, 2, 82:
siquidem id sapere'st, velle te id quod non potest contingere,
Ter. Heaut. 2, 3, 83:
hoc (i. e. otium cum dignitate) qui volunt omnes optimates putantur,
who aim at this, Cic. Sest. 45, 98:
privatum oportet in re publica ea velle quae tranquilla et honesta sint,
id. Off. 1, 34, 124:
quid est sapientia? Semper idem velle atque idem nolle,
Sen. Ep. 20, 5:
pudebit eadem velle quae volueras puer,
id. ib. 27, 2:
nec volo quod cruciat, nec volo quod satiat,
Mart. 1, 57, 4.—With demonstr. in place of inf.-clause:
hoc Ithacus velit, et magno mercentur Atridae (sc. poenas in me sumi),
Verg. A. 2, 104:
hoc velit Eurystheus, velit hoc germana Tonantis (sc. verum esse, Herculem, etc.),
Ov. H. 9, 7; Hor. S. 2, 3, 88.—
d.
With neutr. of interrog. pron.: quid nunc vis? Am. Sceleste, at etiam quid velim, id tu me rogas? what do you want now? Plaut. Am. 4, 2, 5:
eloquere quid velis,
id. Cas. 2, 4, 2: heus tu! Si. Quid vis? id. Ps. 4, 7, 21; so Ter. Eun. 2, 1, 11; cf. Hor. S. 2, 3, 152:
sed plane quid velit nescio,
what his intentions are, Cic. Att. 15, 1 a, 5; id. de Or. 2, 20, 84:
mittunt etiam ad dominos qui quaerant quid velint,
to ask for their orders, id. Tusc. 2, 17, 41:
quid? Si haec... ipsius amici judicarunt? Quid amplius vultis?
what more do you require, will you have? id. Verr. 2, 3, 65, § 152:
quid amplius vis?
Hor. Epod. 17, 30:
spectatur quid voluerit scriptor,
we find out the author's intention, Quint. 7, 10, 1.—Sometimes quid vult = quid sibi vult (v. 4. b.), to mean, signify:
capram illam suspicor jam invenisse... quid voluerit,
what it signified, Plaut. Merc. 2, 1, 30:
sed tamen intellego quid velit,
Cic. Fin. 2, 31, 101:
quid autem volunt ea di immortales significantes quae sine interpretibus non possimus intellegere? etc.,
id. Div. 2, 25, 54.—Of things as subjects:
hunc ensem mittit tibi... Et jubet ex merito scire quid iste velit,
Ov. H. 11, 96.—
e.
With rel. pron.:
quod volui, ut volui, impetravi... a Philocomasio,
Plaut. Mil. 4, 5, 1:
ut quod frons velit oculi sciant,
that the eyes know what the forehead wants, id. Aul. 4, 1, 13:
illi quae volo concedere,
to yield to him my wishes, id. Cas. 2, 3, 49:
si illud quod volumus dicitur,
what we like, id. Truc. 1, 2, 95:
multa eveniunt homini quae volt, quae nevolt,
id. Trin. 2, 2, 84; id. Ep. 2, 2, 4:
quamquam (litterae tuae) semper aliquid adferunt quod velim,
Cic. Att. 11, 11, 1:
quae vellem quaeque sentirem dicendi,
id. Marcell. 1, 1:
uti ea quae vellent impetrarent,
Caes. B. G. 1, 31:
satis animi ad id quod tam diu vellent,
to carry out what they had desired so long, Liv. 4, 54, 5:
sed quod volebant non... expediebant,
their purpose, id. 24, 23, 9. —Idiomatically: quod volo = quod demonstrare volo, what I intend to prove:
illud quod volumus expressum est, ut vaticinari furor vera soleat,
Cic. Div. 1, 31, 67:
bis sumpsit quod voluit,
he has twice begged the question, id. ib. 2, 52, 107.—With indef. relations:
cornucopia ubi inest quidquid volo,
whatever I wish for, Plaut. Ps. 2, 3, 5:
Caesar de Bruto solitus est dicere: magni refert hic quid velit, sed quidquid volt, valde volt,
whatever he wills he wills strongly, Cic. Att. 14, 1, 2.—
f.
With indef. pronn.
(α).
Si quid vis, if you want any thing: illo praesente mecum agito si quid voles, [p. 2008] Plaut. Most. 5, 1, 72: Py. Adeat si quid volt. Pa. Si quid vis, adi, mulier, id. Mil. 4, 2, 47:
eumque Alexander cum rogaret, si quid vellet, ut diceret,
id. Or. 2, 66, 266; Caes. B. G. 1, 7 fin. —
(β).
Nisi quid vis, unless you wish to give some order, to make some remark, etc.:
ego eo ad forum nisi quid vis,
Plaut. As. 1, 1, 94:
nunc de ratione videamus, nisi quid vis ad haec,
Cic. Tusc. 2, 18, 42.—
(γ).
Numquid vis or ecquid vis? have you any orders to give? a formula used by inferiors before leaving their superiors; cf. Don. ad Ter. Ad. 2, 2, 39:
visunt, quid agam, ecquid velim,
Plaut. Mil. 3, 1, 113:
numquid vis aliud?
Ter. Eun. 1, 2, 111; 1, 2, 106; id. Ad. 2, 2, 39; 3, 3, 78; id. Hec. 2, 2, 30:
numquid vellem rogavit,
Cic. Att. 6, 3, 6:
frequentia rogantium num quid vellet,
Liv. 6, 34, 7:
rogavit num quid in Sardiniam vellet. Te puto saepe habere qui num quid Romam velis quaerant,
Cic. Q. Fr. 2, 2, 1.—
2.
With acc. of the person: aliquem velle.
(α).
To want somebody, i. e. in order to see him, to speak with him (ante-class. and colloq.):
Demenaetum volebam,
I wanted, wished to see, Demenoetus, Plaut. As. 2, 3, 12:
bona femina et malus masculus volunt te,
id. Cist. 4, 2, 40:
solus te solum volo,
id. Capt. 3, 4, 70:
quia non est intus quem ego volo,
id. Mil. 4, 6, 40:
hae oves volunt vos,
id. Bacch. 5, 2, 24:
quis me volt? Perii, pater est,
Ter. And. 5, 3, 1:
centuriones trium cohortium me velle postridie,
Cic. Att. 10, 16, 4.—With paucis verbis or paucis, for a few words ( moments):
volo te verbis pauculis,
Plaut. Ep. 3, 4, 28:
sed paucis verbis te volo, Palaestrio,
id. Mil. 2, 4, 22:
Sosia, Adesdum, paucis te volo,
Ter. And. 1, 1, 2.—
(β).
To love, like somebody, to be fond of somebody (anteclass. and poet.):
hanc volo (= amo),
Plaut. As. 5, 1, 18:
sine me amare unum Argyrippum... quem volo,
id. ib. 3, 2, 38:
quom quae te volt, eamdem tu vis,
id. Mil. 4, 2, 80:
aut quae (vitia) corpori' sunt ejus siquam petis ac vis,
Lucr. 4, 1152:
quam volui nota fit arte mea,
Ov. Am. 1, 10, 60: nolo virum, facili redimit qui sanguine famam: hunc volo, laudari qui sine morte potest, I like the one who, etc., Mart. 1, 8, 6.—
(γ).
To wish to have:
roga, velitne an non uxorem,
whether he wishes to have his wife or not, Ter. Hec. 4, 1, 43:
ut sapiens velit gerere rem publicam, atque... uxorem adjungere, et velle ex ea liberos (anacoluth.),
Cic. Fin. 3, 20, 68.—
With two accusatives: (narrato) illam te amare et velle uxorem,
that you wish to have her as your wife, Ter. Heaut. 4, 3, 25; cf. id. Phorm. 1, 2, 65.—
3.
With two accusatives, of the person and the thing: aliquem aliquid velle, to want something of somebody (cf.: aliquem aliquid rogare; mostly ante-class.;
not in Cic.): numquid me vis?
Plaut. Cist. 1, 1, 120:
face certiorem me quid meus vir me velit,
id. Cas. 2, 6, 1:
num quidpiam me vis aliud?
id. Truc. 2, 4, 81:
nunc verba in pauca conferam quid te velim,
id. As. 1, 1, 74:
narrabit ultro quid sese velis,
id. Ps. 2, 4, 60:
quid me voluisti?
id. Mil. 4, 2, 35:
numquid aliud me vis?
Ter. Phorm. 1, 2, 101:
quin tu uno verbo dic quid est quod me velis,
id. And. 1, 1, 18; Plaut. Capt. 3, 4, 85; id. Cist. 2, 3, 49; id. As. 2, 3, 12; id. Merc. 5, 2, 27; id. Pers. 4, 6, 11; Ter. Heaut. 4, 8, 31; id. Phorm. 2, 4, 18; id. Eun. 2, 3, 47; id. Hec. 3, 4, 15:
si quid ille se velit, illum ad se venire oportere,
Caes. B. G. 1, 34:
cum mirabundus quidnam (Taurea) sese vellet, resedisset Flaccus, Me quoque, inquit, etc.,
Liv. 26, 15, 11; also, I want to speak with somebody (v. 2. a. a):
paucis, Euclio, est quod te volo,
Plaut. Aul. 2, 2, 22:
est quod te volo secreto,
id. Bacch. 5, 2, 33.—
4.
With acc. of thing and dat. of the person: aliquid alicui velle, to wish something to somebody (= cupio aliquid alicui; v. cupio;
rare): quamquam vobis volo quae voltis, mulieres,
Plaut. Rud. 4, 4, 1:
si ex me illa liberos vellet sibi,
Ter. Hec. 4, 4, 33:
praesidium velle se senectuti suae,
id. ib. 1, 2, 44:
nihil est mali quod illa non initio filio voluerit, optaverit,
Cic. Clu. 66, 188:
rem Romanam huc provectam ut externis quoque gentibus quietem velit,
Tac. A. 12, 11:
cui ego omnia meritissimo volo et debeo,
to whom I give and owe my best wishes, Quint. 9, 2, 35.—Esp., in the phrase quid vis (vult) with reflex. dat. of interest, lit. what do you want for yourself?
a.
Quid tibi vis = quid vis, the dat. being redundant (rare):
quid aliud tibi vis?
what else do you want? Ter. Heaut. 2, 3, 90.—With quisque:
haud ita vitam agerent ut nunc plerumque videmus Quid sibi quisque velit nescire,
be ignorant as to their own aims and purposes, Lucr. 3, 1058.—
b.
What do you mean? what do you drive at? what is your scope, object, drift (rare in post-Aug. writers; Don. ad Ter. Eun. prol. 45, declares it an archaism).
(α).
In 1 st pers. (rare):
nunc quid processerim huc, et quid mihi voluerim dicam,
and what I meant thereby, what was the purpose of my coming, Plaut. As. prol. 6:
quid mihi volui? quid mihi nunc prodest bona voluntas?
Sen. Ben. 4, 21, 6.—
(β).
In 2 d pers.:
quid nunc tibi vis, mulier, memora,
what is the drift of your talk? Plaut. Mil. 4, 2, 60: sed quid nunc tibi vis? what do you want to come at (i.e. by your preamble)? id. Poen. 1, 1, 24: quid tu tibi vis? Ego non tangam meam? what do you mean? i. e. what is your purpose? Ter. Eun. 4, 7, 28:
quid tibi vis? quid cum illa rei tibi est?
id. ib. 4, 7, 34:
quid est quod sic gestis? quid sibi hic vestitus quaerit? Quid est quod laetus sis? quid tibi vis?
what do you mean by all this? id. ib. 3, 5, 11:
quid est, inepta? quid vis tibi? quid rides?
id. ib. 5, 6, 6:
quid vis tibi? Quid quaeris?
id. Heaut. 1, 1, 9: Ph. Fabulae! Ch. Quid vis tibi? id. Phorm. 5, 8, 53:
roganti ut se in Asiam praefectum duceret, Quid tibi vis, inquit, insane,
Cic. Or. 2, 67, 269; so in 2 d pers. plur.:
pro deum fidem, quid vobis vultis?
Liv. 3, 67, 7.—
(γ).
In 3 d pers.:
quid igitur sibi volt pater? cur simulat?
Ter. And. 2, 3, 1:
quid hic volt veterator sibi?
id. ib. 2, 6, 26:
proinde desinant aliquando me isdem inflare verbis: quid sibi iste vult?... Cur ornat eum a quo desertus est?
Cic. Dom. 11, 29:
quid sibi vellet (Caesar)? cur in suas possessiones veniret?
Caes. B. G. 1, 44 med.:
conicere in eum oculos, mirantes quid sibi vellet (i. e. by courting the plebeians),
Liv. 3, 35, 5:
qui quaererent quid sibi vellent qui armati Aventinum obsedissent,
id. 3, 50, 15:
quid sibi voluit providentia quae Aridaeum regno imposuit?
Sen. Ben. 4, 31, 1: volt, non volt dare Galla mihi, nec dicere possum quod volt et non volt, quid sibi Galla velit, Mart: 3, 90, 2.—
(δ).
Transf. of things as subjects, what means, what signifies? quid volt sibi, Syre, haec oratio? Ter. Heaut. 4, 1, 2:
ut pernoscatis quid sibi Eunuchus velit,
id. Eun. prol. 45:
quid ergo illae sibi statuae equestres inauratae volunt?
Cic. Verr. 2, 2, 61, § 150:
quid haec sibi horum civium Romanorum dona voluerunt?
id. ib. 2, 3, 80, §
186: avaritia senilis quid sibi velit, non intellego,
what is the meaning of the phrase, id. Sen. 18, 66:
quid ergo illa sibi vult pars altera orationis qua Romanos a me cultos ait?
Liv. 40, 12, 14:
tacitae quid vult sibi noctis imago?
Ov. M. 9, 473.—
5.
Bene or male alicui velle, to wish one well or ill, to like or dislike one (ante-class. and poet.): Ph. Bene volt tibi. St. Nequam est illud verbum bene volt, nisi qui bene facit, Plaut. Trin. 2, 4, 37 sq.:
jam diu ego huic bene et hic mihi volumus,
id. Ps. 1, 3, 4:
ut tibi, dum vivam, bene velim plus quam mihi,
id. Cas. 2, 8, 30:
egone illi ut non bene vellem?
id. Truc. 2, 4, 90; cf. id. ib. 2, 4, 95; id. Merc. 2, 1, 21; id. Ps. 4, 3, 7; id. Poen. 3, 3, 9:
nisi quod tibi bene ex animo volo,
Ter. Heaut. 5, 2, 6:
quo tibi male volt maleque faciet,
Plaut. Pers. 5, 2, 44:
atque isti etiam parum male volo,
id. Truc. 5, 7; cf. id. As. 5, 1, 13:
utinam sic sient qui mihi male volunt,
Ter. Eun. 4, 3, 13:
non sibi male vult,
he does not dislike himself, Petr. 38; so, melius or optime alicui velle, to like one better or best:
nec est quisquam mihi aeque melius quoi vellem,
Plaut. Capt. 3, 5, 42; id. Merc. 5, 2, 57:
illi ego ex omnibus optime volo,
id. Most. 1, 4, 24.—And bene velle = velle: bene volueris in precatione augurali Messalla augur ait, significare volueris, Fest. s. v. bene sponsis, p. 351.—
6.
With abl.: alicujus causa velle, to like one for his own sake, i. e. personally, a Ciceronian phrase, probably inst. of omnia alicujus causa velle; lit. to wish every thing (i.e. good) in somebody's behalf.
(α).
With omnia expressed: etsi mihi videor intellexisse cum tecum de re M. Annaeii locutus sum, te ipsius causa vehementer omnia velle, tamen, etc.... ut non dubitem quin magnus cumulus accedat commenda tionis meae, Cic. Fam. 13, 55, 1:
repente coepit dicere, se omnia Verris causa velle,
that he had the most friendly disposition towards Verres, id. Verr. 2, 2, 26, § 64:
accedit eo quod Varro magnopere ejus causa vult omnia,
id. Fam. 13, 22, 1.—
(β).
Without omnia:
per eos qui nostra causa volunt, valentque apud illum,
Cic. Att. 11, 8, 1:
sed et Phameae causa volebam,
id. ib. 13, 49, 1:
etsi te ipsius Attici causa velle intellexeram,
id. ib. 16, 16, A, 6:
valde enim ejus causa volo,
id. Fam. 16, 17, 2 fin.:
illud non perficis quo minus tua causa velim,
id. ib. 3, 7, 6;
12, 7, 1: si me velle tua causa putas,
id. ib. 7, 17, 2:
regis causa si qui sunt qui velint,
id. ib. 1, 1, 1:
credo tua causa velle Lentulum,
id. Q. Fr. 1, 4, 5; id. Div. in Caecil. 6, 21; cf. id. Imp. Pomp. (v. C. 1. b. supra), where the phrase has its literal meaning; cf. also: alicujus causa (omnia) cupere; v. cupio.—
7.
With acc. and subjunct. per ecthesin (ante-class.): nunc ego illum meum virum veniat velim (by mixture of constructions: meum virum velim; and:
meus vir veniat velim),
Plaut. Cas. 3, 2, 29:
nunc ego Simonidem mi obviam veniat velim,
id. Ps. 4, 5, 10:
nimis hercle ego illum corvum ad me veniat velim,
id. Aul. 4, 6, 4:
saltem aliquem velim qui mihi ex his locis viam monstret,
id. Rud. 1, 3, 35:
patrem atque matrem viverent vellem tibi,
id. Poen. 5, 2, 106; cf. id. Merc. 2, 1, 30 (v. E. 1. d. supra).
F.
Velle used absolutely, variously rendered to will, have a will, wish, consent, assent:
quod vos, malum... me sic ludificamini? Nolo volo, volo nolo rursum,
I nill I will, I will I nill again, Ter. Phorm. 5, 8, 57: novi ingenium mulierum: Nolunt ubi velis, ubi nolis cupiunt ultro, they will not where you will, etc., id. Eun. 4, 7, 43:
quis est cui velle non liceat?
who is not free to wish? Cic. Att. 7, 11. 2:
in magnis et voluisse sat est,
Prop. 2, 10 (3, 1), 6:
tarde velle nolentis est,
slow ness in consenting betrays the desire to refuse, Sen. Ben. 2, 5, 4:
quae (animalia) nullam injuriam nobis faciunt, quia velle non possunt, id. Ira, 2, 26, 4: ejus est nolle qui potest velle,
the power to assent implies the power to dissent, Dig. 50, 17, 3.—So velle substantively:
sed ego hoc ipsum velle miserius duco quam in crucem tolli,
that very wishing, Cic. Att. 7, 11, 2: inest enim velle in carendo, the word carere implies the notion of a wish, id. Tusc. 1, 36, 88:
velle ac posse in aequo positum erat,
his will and power were balanced, Val. Max. 6, 9, ext. 5:
velle tuum nolo, Didyme, nolle volo,
Mart. 5, 83, 2:
velle suum cuique est,
each has his own likings, Pers. 5, 53.
II.
In partic.
A.
Redundant, when the will to do is identified with the act itself.
1.
In imperative sentences.
a.
In independent sentences introduced by noli velle, where noli has lost the idea of volition:
nolite, judices, hunc velle maturius exstingui vulnere vestro quam suo fato,
do not resolve, Cic. Cael. 32, 79:
nolite igitur id velle quod fieri non potest,
id. Phil. 7, 8, 25: qui timor bonis omnibus injectus sit... nolite a me commoneri velle, do not wish, expect, to be reminded by me, etc., id. Mur. 25, 50: nolite hunc illi acerbum nuntium velle perferri, let it not be your decision that, etc., id. Balb. 28, 64: cujus auspicia pro vobis experti nolite adversus vos velle experiri, do not desire, etc., Liv. 7, 40, 16:
noli adversum eos me velle ducere, etc.,
Nep. Att. 4, 2.—
b.
Ne velis or ne velit fecisse = ne feceris, or ne facito (v. I. A. 3. a. supra).—So ne velis with pres. inf.:
neve, revertendi liber, abesse velis (= neve abfueris),
Ov. H. 1, 80.—
c.
In affirmative imperative sentences (velim esse = esto;
rare): tu tantum fida sorori Esse velis (= fida esto or sis),
Ov. M. 2, 745; and in 3 d pers.:
di procul a cunctis... Hujus notitiam gentis habere velint (= habeant),
id. P. 1, 7, 8:
credere modo qui discet velit (= credat qui discet),
Quint. 8, prooem. 12. —
d.
In clauses dependent on verbs of commanding and wishing:
aut quia significant divam praedicere ut armis Ac virtute velint patriam defendere terram (= ut defendant),
Lucr. 2, 641: precor quaesoque ne ante oculos patris facere et pati omnia infanda velis (= facias et patiaris). Liv. 23, 9, 2:
monentes ne experiri vellet imperium cujus vis, etc.,
id. 2, 59, 4; 39, 13, 2:
et mea... opto Vulnera qui fecit facta levare velit,
Ov. Tr. 5, 2, 18: nos contra (oravimus) [p. 2009]... ne vertere secum Cuncta pater fatoque urguenti incumbere vellet, Verg. A. 2, 653. —With pass. perf. inf. (v. I. B. 9. b. b):
legati Sullam orant ut filii innocentis fortunas conservatas velit (virtually = fortunas conservet),
Cic. Rosc. Am. 9, 25:
a te peto ut utilitatem sociorum per te quam maxime defensam et auctam velis (= defendas et augeas),
id. Fam. 13, 9, 3.—So after utinam or ut:
utinam illi qui prius eum viderint me apud eum velint adjutum tantum quantum ego vellem si quid possem (= utinam illi me adjuvent quantum ego adjuvarem, etc.),
id. Att. 11, 7, 7:
cautius ut saevo velles te credere Marti (= utinam te credidisses),
Verg. A. 11, 153:
edictum praemittit ad quam diem magistratus... sibi esse praesto Cordubae vellet (= sibi praesto essent),
Caes. B. C. 1, 19 (cf. also I. B. 9. b. b, and I. B. 2. fin. supra).—
2.
In conditional clauses, si facere velim = si faciam, often rendered by the potential or future auxiliaries would or will:
non tu scis, Bacchae bacchanti si velis advorsarier, ex insana insaniorem facies? (= si advorseris),
Plaut. Am. 2, 2, 80:
si meum Imperium exsequi voluisset, interemptam oportuit (= si executus esset),
Ter. Heaut. 4, 1, 22:
si id confiteri velim, tamen istum condemnetis necesse est (= si id confitear),
if I would acknowledge, Cic. Verr. 2, 2, 18, § 45:
si quis velit ita dicere... nihil dicat (= si quis dicat),
id. Fat. 14, 32:
dies deficiat si velim numerare, etc.,
id. N. D. 3, 32, 81;
so,
id. Tusc. 5, 35, 102; id. Verr. 2, 2, 21, § 52:
qua in sententia si constare voluissent, suam auctoritatem... recuperassent,
id. Fam. 1, 9, 14; id. Verr. 2, 1, 11, § 31; id. Lael. 20, 75:
conicere potestis, si recordari volueritis quanta, etc.,
if you will remember, id. Verr. 2, 4, 58, § 129; so id. Or. 1, 44, 197; id. Brut. 1, 2, 5:
quod si audire voletis externa, maximas res publicas ab adulescentibus labefactatas reperietis,
id. Sen. 6, 20; so id. Or. 1, 60, 256; 2, 23, 95:
ejus me compotem voti vos facere potestis, si meminisse vultis, non vos in Samnio, etc.,
Liv. 7, 40, 5; 23, 13, 6; 23, 15, 4: cum olera Diogeni lavanti Aristippus dixisset: si Dionysium adulare velles, ista non esses;
Imo, inquit, si tu ista esse velles, non adulares Dionysium,
Val. Max. 4, 3, ext. 4:
ut si his (legibus) perpetuo uti voluissent, sempiternum habituri fuerint imperium,
id. 5, 3, ext. 3:
quid enim si mirari velit, non in silvestribus dumis poma pendere,
Sen. Ira, 2, 10, 6; cf. Curt. 5, 1, 1; 3, 5, 6; Ov. H. 17 (18), 43.—With perf. inf. pass.:
nisi ea (opera) certi auctores monumentis suis testata esse voluissent,
Val. Max. 3, 2, 24.—
3.
In declarative sentences.
a.
Volo in 1 st pers. with perf. pass. inf. or part. (volo oratum esse or oratum = oro; v. I. B. 9. b. a and b):
vos omnes opere magno esse oratos volo benigne ut operam detis, etc.,
Plaut. Cas. prol. 21:
justam rem et facilem esse oratam a vobis volo,
id. Am. prol. 33:
illud tamen te esse admonitum volo, etc.,
Cic. Cael. 3, 8:
sed etiam est paucis vos quod monitos voluerim,
Plaut. Capt. prol. 53:
illud te, Tulli, monitum velim etc.,
Liv. 1, 23, 8:
quamobrem omnes eos oratos volo Ne, etc.,
Ter. Heaut. prol. 26; so, factum volo = faciam: serva tibi sodalem, et mihi filium. Mne. Factum volo, I will, Plaut. Bacch. 3, 3, 91: pariter nunc opera me adjuves ac, etc. Nau. Factum volo, Ter. Phorm. 5, 3, 4; so Plaut. Pers. 2, 5, 10.—In 3 d pers.:
esse salutatum vult te mea littera primum,
Ov. P. 2, 7, 1.—
b.
With pres. inf.:
propterea te vocari ad cenam volo (= voco te),
Plaut. Capt. 1, 2, 72:
sed nunc rogare hoc ego vicissim te volo: quid fuit, etc. (= nunc te rogo),
id. Trin. 1, 2, 136.—
c.
With perf. act. inf.:
pace tua dixisse velim (= pace tua dixerim),
Ov. P. 3, 1, 9.—
d.
In other connections, when the will or purpose is made more prominent than the action:
eorum alter, qui Antiochus vocatur, iter per Siciliam facere voluit (= fecit),
Cic. Verr. 2, 4, 27, § 61:
si suscipere eam (religionem) nolletis, tamen in eo qui violasset sancire vos velle oporteret (= sancire vos oporteret),
id. ib. 2, 4, 51, §
114: ut insequentibus diebus nemo eorum forum aut publicum adspicere vellet (= adspiceret),
Liv. 9, 7, 11:
talentis mille percussorem in me emere voluisti (= emisti),
Curt. 3, 5, 6: quin etiam senatus gratias ei agentem quod redire voluisset ante portas eduxit (= quod redisset), Val. Max. 3, 4, 4:
utri prius gratulemur, qui hoc dicere voluit, an cui audire contigit? (= qui hoc dixit),
id. 4, 7, ext. 2:
sic tua non paucae carpere facta volent (= carpent),
Ov. P. 3, 1, 64.
B.
Velim, as potential subjunctive (mostly in 1 st pers. sing., as subjunctive of modest statement), = volo, I wish, I should like.
1.
With verb in the second person.
a.
With pres. subj., so most frequently in Cic.
(α).
As a modest imperative of the dependent verb: velim facias = fac, I wish you would do it, please do it:
ego quae in rem tuam sint, ea velim facias,
Ter. Phorm. 2, 4, 9:
eas (litteras) in eundem fasciculum velim addas,
Cic. Att. 12, 53:
eum salvere jubeas velim,
id. ib. 7, 7, 7:
velim me facias certiorem, etc.,
id. ib. 1, 19, 9:
tu velim saepe ad nos scribas,
id. ib. 1, 12, 4:
velim mihi ignoscas,
id. Fam. 13, 75, 1:
tu velim animum a me parumper avertas,
id. Lael. 1, 5; cf. id. Att. 1, 11, 3; 7, 3, 11; 8, 12, 5; id. Fam. 15, 3, 2 et saep.:
haec pro causa mea dicta accipiatis velim,
Liv. 42, 34, 13: velim, inquit, hoc mihi probes, Aug. ap. Suet. Aug. 51:
Musa velim memores, etc.,
Hor. S. 1, 5, 53.—
(β).
Expressing a wish without a command (v. vellem):
vera dicas velim,
I wish you told the truth, Plaut. Cas. 2, 3, 18:
quam velim Bruto persuadeas ut Asturae sit,
Cic. Att. 14, 15, 4:
ipse velim poenas experiare meas,
Ov. Tr. 3, 11, 74;
so in asseverations: ita velim me promerentem ames, dum vivas, mi pater, ut... id mihi vehementer dolet,
Ter. Ad. 4, 5, 47.—
b.
With infinitive clause.
(α).
With the force of a modest imperative:
sed qui istuc credam ita esse, mihi dici velim (i. e. a te),
Ter. Phorm. 5, 6, 15:
extremum illud est quod mihi abs te responderi velim,
Cic. Vat. 17, 41 (may be a dependent subjunctive):
itaque vos ego, milites, non eo solum animo.... pugnare velim, etc.,
Liv. 21, 41, 10.—
(β).
As a mere wish:
velim te arbitrari, frater, etc.,
Plaut. Aul. 2, 1, 1:
primum te arbitrari id quod res est velim,
Ter. Eun. 5, 5, 9.—With perf. act.:
hanc te quoque ad ceteras tuas eximias virtutes, Masinissa, adjecisse velim,
Liv. 30, 14, 6.—With perf. pass., Liv. 1, 23, 8 (v. II. A. 3. a. supra).—
c.
With ut (rare):
de tuis velim ut eo sis animo, quo debes esse,
Cic. Fam. 4, 14, 4. —
d.
With ne (rare), Plaut. Rud. 4, 4, 23 (v. I. C. 2. supra).—
2.
With dependent verb in the third person, expressing a wish.
a.
With pres. subj.:
ita se defatigent velim Ut, etc.,
Ter. Ad. 4, 1, 3:
de Cicerone quae mihi scribis, jucunda mihi sunt: velim sint prospera,
Cic. Att. 14, 11, 2:
velim seu Himilco, seu Mago respondeat,
Liv. 23, 12, 15:
sint haec vera velim,
Verg. Cir. 306:
nulla me velim syllaba effugiat,
Quint. 11, 2, 45.—With final clause:
tu velim mihi ad urbem praesto sis, ut tuis consiliis utar,
Cic. Att. 9, 16, 3; cf. id. ib. 11, 11, 2 (v. I. C. 2. supra).—With ellips. of pres. subj.:
velim mehercule Asturae Brutus (i. e. sit),
Cic. Att. 14, 11, 1.—
b.
With perf. subj. (a wish referring to the past):
nimis velim improbissumo homini malas edentaverint,
Plaut. Rud. 3, 2, 48.—
c.
With inf.-clause:
ne ego nunc mihi modium mille esse argenti velim!
Plaut. Stich. 4, 2, 9: di me perdant! Me. Quodcunque optes, velim tibi contingere, id. Cist. 2, 1, 30:
velim eum tibi placere quam maxime,
Cic. Brut. 71, 249: idque primum ita esse velim;
deinde etiam, si non sit, mihi persuaderi tamen velim,
id. Tusc. 1, 11, 24:
quod faxitis, deos velim fortunare,
Liv. 6, 41, 12.—With perf. pass. inf. (v. I. B. 9. b. b, supra):
edepol te hodie lapide percussum velim,
Plaut. Stich. 4, 2, 33:
moribus praefectum mulierum hunc factum velim,
id. Aul. 3, 5, 30.—With inf.-clause understood:
nimium plus quam velim nostrorum ingenia sunt mobilia,
Liv. 2, 37, 4.—
3.
With verb in the first person.
a.
With inf. pres. (so most freq.):
atque hoc velim probare omnibus, etc.,
Cic. Prov. Cons. 20, 47:
velim scire ecquid de te recordere,
id. Tusc. 1, 6, 13:
quare te, ut polliceris, videre plane velim,
id. Att. 11, 9, 3:
nec vero velim... a calce ad carceres revocari,
id. Sen. 23, 83:
sed multitudo ea quid animorum... habeat scire velim,
Liv. 23, 12, 7:
interrogare tamen velim, an Isocrates Attice dixerit,
Quint. 12, 10, 22.—With perf. inf. act., Ov. P. 3, 1, 9 (v. II. A. 3. c.).—
b.
With acc. and inf.:
quod velis, modo id velim me scire,
Plaut. Cas. 2, 4, 8.—So with perf. pass. inf.:
ego praeterquam quod nihil haustum ex vano velim, Fabium... potissimum auctorem habui,
Liv. 22, 7, 4.—
c.
With subj. pres.:
eo velim tam facili uti possim et tam bono in me quam Curione,
Cic. Att. 10, 8, 10 B. and K. ex conj. Mull. (Lachm., Hoffm. posse; al. possem).—
4.
Velim in the principal sentence of conditional clauses, I would, I should be willing:
aetatem velim servire, Libanum ut (= si) conveniam modo,
Plaut. As. 2, 2, 8:
velim, si fieri possit,
id. Truc. 2, 4, 12:
si quid tibi compendi facere possim, factum edepol velim (redundant),
id. ib. 2, 4, 26:
si possim, velim,
id. Stich. 4, 2, 9:
nec velim (imitari orationes Thucydidis) si possim,
Cic. Brut. 83, 287:
si liceat, nulli cognitus esse velim,
Ov. Tr. 5, 12, 42.—
5.
The other persons of velim in potential use (rare).
a.
Velis.
(α).
Imperatively = cupito:
quoniam non potest fieri quod vis, Id velis quod possit,
Ter. And. 2, 1, 6:
atque aliquos tamen esse velis tibi, alumna, penates,
Verg. Cir. 331.—
(β).
Declaratively with indef. subj.: quom inopia'st, cupias; quando ejus copia'st, tum non velis, then you (i.e. people, they) do not want it, Plaut. Trin. 3, 2, 45.—
(γ).
Redundant, as a form of the imperative of the dependent verb, Ov. Am. 1, 4, 38 (v. I. A. 3. a. b); id. H. 1, 80 (v. II. A. 1. b.); id. M. 2, 746 (v. II. A. 1. c.).—
b.
Velit.
(α).
Modestly for vult:
te super aetherias licentius auras Haud pater ille velit, etc.,
Verg. A. 7, 558: nemo enim minui velit id in quo maximus fuit, would like that to be diminished in which, etc., Quint. 12, 11, 6; cf. Verg. A. 2, 104, and Ov. H. 9, 7 (v. I. E. 1. c. supra).— So, poet., instead of vellet with perf. inf.:
ut fiat, quid non illa dedisse velit?
Ov. Am. 2, 17, 30.—
(β).
= imperative of third person:
arma velit, poscatque simul rapiatque juventus,
Verg. A. 7, 340.—Redundantly, giving to the dependent verb the force of an imperative, Quint. 8, prooem. 12 (v. II. A. 1. c. supra; v. also I. A. 3. a. supra).—
c.
Velimus.
(α).
In the optative sense of velim:
sed scire velimus quod tibi nomen siet,
Plaut. Pers. 4, 6, 18.—
(β).
With imperative sense (= let us, we should, etc.), Quint. 6, 3, 28 (v. I. A. 2. d. supra).—
d.
Velitis = velim velitis (i. e. jubeatis, jubete):
novos consules ita cum Samnite gerere bellum velitis ut omnia ante nos bella gesta sunt,
Liv. 9, 8, 10.—So especially in velitis jubeatis, a formula in submitting a law to the votes of the people in the comitia centuriata or tributa, let it be resolved and ordered by you:
rogatus in haec verba populus: velitis jubeatisne haec sic fieri, si respublica populi Romani Quiritium, etc.,
Liv. 22, 10, 2:
velitis jubeatis, Quirites... uti de ea re Ser. Sulpicius praetor urbanus ad senatum referat, etc.,
id. 38, 54, 3.—And parodied by Cic.:
velitis jubeatis ut quod Cicero versum fecerit,
Cic. Pis. 29, 72.—So in oblique discourse, vellent juberent:
rogationem promulgavit, vellent juberent Philippo... bellum indici,
Liv. 31, 6, 1:
vellent juberentne se regnare,
id. 1, 46, 1; cf.
in the resolution of the people: plebis sic jussit: quod senatus... censeat, id volumus jubemusque,
id. 26, 33, 14.—
e.
Velint, optative and redundant, Cic. Att. 11, 7, 7 (v. II. A. 1. d.); Ov. P. 1, 7, 8 (v. II. A. 1. c.).
C.
Vellem, as potential subjunctive, I wish, should like, should have liked, representing the wish as contrary to fact, while velim refers to a wish which may be realized:
de Menedemo vellem verum fuisset, de regina velim verum sit,
Cic. Att. 15, 4, 4. It is not used with imperative force; cf.:
quod scribis, putare te... vellem scriberes, cur ita putares... tu tamen velim scribas,
Cic. Att. 11, 24, 5.—Often quam vellem, how I wish, i. e. I wish very much; and in the same sense: nimium vellem, v. infra.
1.
With verb in first person.
a.
With inf. pres., I wish, would like, referring to present or future actions:
videre equidem vos vellem, cum huic aurum darem,
Plaut. Poen. 3, 3, 68:
vellem equidem idem posse gloriari quod Cyrus,
Cic. Sen. 10, 32:
vellem equidem vobis placere, Quirites, sed, etc.,
Liv. 3, 68, 9:
quam fieri vellem meus libellus!
Mart. 8, 72, 9.—With cuperem and optarem:
nunc ego Triptolemi cuperem conscendere currus... Nunc ego Medeae vellem frenare dracones... Nunc ego jactandas optarem sumere pennas, etc.,
Ov. Tr. 3, 8, 1 sqq.— [p. 2010] Rarely, I should have liked:
tum equidem istuc os tuum inpudens videre nimium vellem!
Ter. Eun. 3, 5, 49.—And in conditional sense:
maerorem minui: dolorem nec potui, nec, si possem, vellem (i. e. minuere),
Cic. Att. 12, 28, 2:
certe ego, si sineres, titulum tibi reddere vellem,
Ov. Tr. 4, 5, 13:
sic nec amari quidem vellem (i. e. if I were in his place),
Sen. Ira, 1, 20, 4.—
b.
With perf. inf., I wish I had:
abiit, vah! Rogasse vellem,
I wish I had asked him, Ter. Heaut. 5, 2, 25:
maxime vellem semper tecum fuisse,
Cic. Att. 8, 11, D, 5:
quam vellem petisse ab eo quod audio Philippum impetrasse,
id. ib. 10, 4, 10:
non equidem vellem, quoniam nocitura fuerunt, Pieridum sacris imposuisse manum,
Ov. Tr. 4, 1, 27:
ante equidem summa de re statuisse, Latini, Et vellem, et fuerat melius,
Verg. A. 11, 303. —
c.
With inf.-clause, the predicate being a perf. part. (v. I. B. 9. b. b, supra):
virum me natam vellem,
would I had been born a man! Ter. Phorm. 5, 3, 9.—
d.
With subj. imperf. (rare):
quam vellem, Panaetium nostrum nobiscum haberemus,
Cic. Rep. 1, 10, 15.—
2.
The subject of the dependent verb in the second person.
a.
With subj. imperf. (the regular construction):
hodie igitur me videbit, ac vellem tum tu adesses,
I wish you could be present, Cic. Att. 13, 7, 2:
quam vellem de his etiam oratoribus tibi dicere luberet,
I wish you would please, id. Brut. 71, 248.—
b.
With subj. pluperf., I wish you had:
vellem Idibus Martiis me ad cenam invitasses,
Cic. Fam. 12, 4, 1:
quam vellem te ad Stoicos inclinavisses,
id. Fin. 3, 3, 10:
vellem suscepisses juvenem regendum,
id. Att. 10, 6, 2:
quam vellem Bruto studium tuum navare potuisses,
id. ib. 15, 4, 5.—
c.
With ne and pluperf. subj.:
tu vellem ne veritus esses ne parum libenter legerem tuas litteras,
Cic. Fam. 7, 33, 2.—
d.
With ellipsis of verb: vera cantas, vana vellem (i. e. cantares). Plaut. Most. 3, 4, 41.—
3.
With verb in third person.
a.
With imperf. subj. (the regular construction):
patrem atque matrem viverent vellem tibi (per ecthesin, v. I. E. b.),
Plaut. Poen. 5, 2, 106:
vellem adesset Antonius, modo sine advocatis,
Cic. Phil. 1, 7, 16:
vellem nobis hoc idem vere dicere liceret,
id. Off. 3, 1, 1:
vellem adesse posset Panaetius,
id. Tusc. 1, 33, 81:
vellem hoc esset laborare,
id. Or. 2, 71, 287.—
b.
With pluperf. subj.:
vellem aliqui ex vobis robustioribus hunc male dicendi locum suscepissent,
Cic. Cael. 3, 7:
vellem dictum esset ab eodem etiam de Dione,
id. ib. 10, 23; so id. ib. 31, 74; id. Brut. 44, 163:
quam vellem Dareus aliquid ex hac indole hausisset!
Curt. 3, 32 (12), 26.—
c.
With inf.-clause.
(α).
With inf. pres., I wish he were:
quam non abesse ab hujus judicio L. Vulsionem vellem!
Cic. Clu. 70, 198:
nunc mihi... Vellem, Maeonide, pectus inesse tuum,
Ov. F. 2, 120.—
(β).
With perf. inf. or part., I wish he had, had been:
quam vellem Menedemum invitatum!
Ter. Heaut. 1, 2, 11:
epistulas, quas quidem vellem mihi numquam redditas,
Cic. Att. 11, 22, 1.—
With ellipsis of predicate: illud quoque vellem antea (i. e. factum, or factum esse),
Cic. Att. 11, 23, 3.—
d.
With ut, Cic. Sull. 1, 1; id. Fam. 7, 33, 2 (v. I. C. 1. a. supra).—
4.
With acc. of a neuter pronoun or of a noun:
aliquando sentiam us nihil nobis nisi, id quod minime vellem, spiritum reliquum esse,
Cic. Att. 9, 19, 2: tris eos libros maxime nunc vellem: apti essent ad id quod cogito, I would like to have (cf. I. E. 1. a.), id. ib. 13, 22, 2.—
5.
In the other persons of vellem (mostly poet.).
a.
Velles.
(α).
In optative sentences redundant, Verg. A. 11, 153 (v. II. A. 1. d.).—
(β).
Of an indefinite subject:
velles eum (Senecam) suo ingenio dixisse, alieno judicio,
Quint. 10, 1, 130.—
b.
Vellet.
(α).
In the potential sense of vellem: vellet abesse quidem;
sed adest. Velletque videre, Non etiam sentire canum fera facta suorum,
Ov. M. 3, 247.—
(β).
Conditionally:
quis vellet tanti nuntius esse mali (i. e. if in this situation)?
Ov. H. 12, 146.—
c.
Vellent.
(α).
In the potential sense of vellem:
quam vellent aethere in alto Nunc of pauperiem et duros perferre labores!
Verg. A. 6, 436.—
(β).
Conditionally: nec superi vellent hoc licuisse sibi, would wish, i. e. if in this situation, Mart. 4, 44, 8.
D.
Volam and voluero.
1.
In gen.: respiciendus erit sermo stipulationis, utrumne talis sit: quem voluero, an quem volam. Nam si talis fuerit quem voluero, cum semel elegerit, mutare voluntatem non poterit;
si vero... quem volam, donec judicium dictet, mutandi potestatem habebit,
Dig. 45, 1, 112.—
2.
Volam in principal sentences.
(α).
= Engl. future, I shall wish, etc.:
et commeminisse hoc ego volam te,
I shall require you to recollect this, Plaut. Curc. 4, 2, 7: cum omnia habueris, tunc habere et sapientiam voles? will you also wish to have wisdom when? etc., Sen. Ep. 17, 8.—
(β).
Denoting present probability: et scilicet jam me hoc voles patrem exorare, ut, etc., you doubtless wish me, etc., Ter. Heaut. 4, 3, 27.—
3.
In clauses dependent on predicates implying a future, generally rendered by an English present:
quid si sors aliter quam voles evenerit?
otherwise than as you wish, Plaut. Cas. 2, 5, 35:
tum te, si voles, cum patriae quod debes solveris, satis diu vixisse dicito,
then if you choose, if you will, Cic. Marcell. 9, 27:
decedes cum voles,
id. Att. 6, 3, 2:
qui magis effugies eos qui volent fingere?
those who are bent upon inventing, who will invent, falsehoods, id. ib. 8, 2, 2; cf. id. ib. 1, 1, 4; id. Verr. 2, 4, 25, § 55; id. Prov. Cons. 9, 24:
quod voles gratum esse, rarum effice,
Sen. Ben. 1, 14, 1; cf. id. Brev. Vit. 7, 9: si di volent, the gods permitting, August. ap. Suet. Calig. 8:
invenies, vere si reperire voles,
Ov. P. 3, 1, 34; cf. Hor. Ep. 1, 16, 78; Tib. 1, 4, 45.—So, voluero:
quem (locum) si qui vitare voluerit, sex milium circuitu in oppidum pervenit,
who wishes to avoid this spot, Caes. B. C. 2, 24.
E.
Si vis, parenthetically.
1.
If you please (cf. sis, supra init.):
paulum opperirier, Si vis,
Ter. Eun. 5, 2, 52:
audi, si vis, nunc jam,
id. Ad. 2, 1, 30:
dic, si vis, de quo disputari velis,
Cic. Tusc. 2, 5, 13.—
2.
If you wish, choose, insist upon it:
hanc quoque jucunditatem, si vis, transfer in animum,
Cic. Fin. 2, 4, 14:
addam, si vis, animi, etc.,
id. ib. 2, 27, 89:
concedam hoc ipsum, si vis, etc.,
id. Div. 2, 15, 34.
F.
Quam, with any person of the pres. indic. or subj., or imperf. subj. or future, = quamvis, in a concessive sense, virtually, however, however much.
1.
3 d pers. sing.:
quod illa, quam velit sit potens, numquam impetravisset (= quamvis sit potens),
however powerful she may be, Cic. Cael. 26, 63:
C. Gracchus dixit, sibi in somnis Ti. fratrem visum esse dicere, quam vellet cunctaretur, tamen eodem sibi leto... esse pereundum,
id. Div. 1, 26, 56:
quam volet jocetur,
id. N. D. 2, 17, 46.—
2.
1 st pers. plur.:
quam volumus licet ipsi nos amemus, tamen, etc.,
Cic. Har. Resp. 9, 19.—
3.
2 d pers. plur.: exspectate facinus quam vultis improbum, vincam tamen, etc., expect a crime, however wicked ( ever so wicked), etc., Cic. Verr. 2, 5, 5, § 11;
but: hac actione quam voletis multi dicent,
as many as you choose, id. ib. 2, 2, 42, § 102.—
4.
3 d pers. plur.:
quam volent illi cedant, tamen a re publica revocabuntur,
Cic. Phil. 2, 44, 113:
quam volent in conviviis faceti, dicaces, etc., sint, alia fori vis est, alia triclinii,
id. Cael. 28, 67;
but: et ceteri quam volent magnas pecunias capere possint,
as much money as they choose, id. Verr. 2, 2, 58, § 142.
G.
Volo = malo, to prefer, with a comparative clause (rare):
quodsi in ceteris quoque studiis a multis eligere homines commodissimum quodque, quam sese uni alicui certo vellent addicere, = si se eligere mallent quam se uni addicere,
Cic. Inv. 2, 2, 5:
malae rei quam nullius duces esse volunt,
Liv. 3, 68, 11:
famaene credi velis quanta urbs a te capta sit, quam posteris quoque eam spectando esse?
id. 25, 29, 6.
H.
With magis and maxime.
1.
Magis velle: ut tu illam salvam magis velles quam ego, you wish more than I, etc., Ter. Hec. 2, 2, 17.—
2.
With maxime, to wish above all, more than any thing or any one else, to be most agreeable to one, to like best, to prefer (among more than two alternatives):
quia id maxime volo ut illi istoc confugiant,
wish above all, Plaut. Most. 5, 1, 49; so id. Trin. 3, 2, 38:
maxime vellem, judices, ut P. Sulla, etc.,
Cic. Sull. 1, 1:
caritate nos capiunt reges, consilio optimates, libertate populi, ut in comparando difficile ad eligendum sit, quid maxime velis,
which you prefer, like best, id. Rep. 1, 35, 55; so, quemadmodum ego maxime vellem, id. Att. 13, 1, 1:
tris eos libros maxime nunc vellem,
above all others, id. ib. 13, 32, 2:
alia excusanti juveni, alia recipienti futura, ita ut maxime vellet senatus responderi placuit,
as it was most agreeable to him, Liv. 39, 47:
si di tibi permisissent quo modo maxime velles experiri animum meum,
in the manner most convenient to yourself, Curt. 3, 6, 12.
K.
In disjunctive co - ordination.
1.
With sive... sive:
tu nunc, sive ego volo, seu nolo, sola me ut vivam facis,
whether I choose or not, Plaut. Cist. 3, 14:
itaque Campanos sive velint, sive nolint, quieturos,
Liv. 8, 2, 13.—
2.
Without connectives.
a.
Vis tu... vis:
congredi cum hoste liceat... vis tu mari, vis terra, vis acie, vis urbibus expugnandis experiri virtutem?
Liv. 25, 6, 22.—
b.
Velim nolim.
(α).
Interrogatively, = utrum velim nec ne:
velit nolit scire, difficile est,
it is difficult to know whether he intends it or not, Cic. Q. Fr. 3, 8, 4.—
(β).
= seu velim seu nolim:
ut mihi, velim nolim, sit certa quaedam tuenda sententia,
whether I will or not, Cic. N. D. 1, 7, 17:
velim nolim, in cognomine Scipionum haeream necesse est,
Val. Max. 3, 7, 3:
mors interim adest, cui velis nolis vacandum est,
Sen. Brev. Vit. 8, 5:
hunc ita fundatum necesse est, velit nolit, sequatur hilaritas continua,
id. Vit. Beat. 4, 4:
velint nolint, respondendum est... beate vivere bonum non esse,
id. Ep. 117, 4:
praeterea futuri principes, velint nolint, sciant, etc.,
Plin. Pan. 20 fin. Part. and P. a.: vŏlens, entis.
A.
As a part. proper, retaining the meaning and construction of velle, with the force of a relative or adverbial clause.
1.
Agreeing with some member of the sentence ( poet. and in post-class. prose;
rare): neque illum... multa volentem Dicere praeterea vidit (= qui multa voluit dicere),
Verg. G. 4, 501; id. A. 2, 790:
nec me vis ulla volentem Avertet (i. e. si adhaerere foederi volo),
id. ib. 12, 203: decemviri, minuere volentes hujuscemodi violentiam... putaverunt, etc., intending ( who intended) to diminish such a violence, etc., Gell. 20, 1, 34:
Milo, experiri etiamtunc volens, an ullae sibi reliquae vires adessent... rescindere quercum conatus est,
id. 15, 16, 3:
scio quosdam testatores, efficere volentes ne servi sui umquam ad libertatem venirent, etc., hactenus scribere solitos,
Dig. 40, 4, 61:
si te volentem ad prohibendum venire, deterruerit aliquis, etc.,
ib. 43, 24, 1, § 10.—
2.
Abl. absol. (not ante-Aug.):
ne cujus militis scripti nomen nisi ipso volente deleretur,
except with his consent, Liv. 7, 41, 4; so,
Teum ex medio cursu classem repente avertit, aut volentibus iis usurus commeatu parato hostibus, aut ipsos pro hostibus habiturus,
with their consent, id. 37, 27, 3:
ponuntque ferocia Poeni Corda, volente deo,
since the god willed it, Verg. A. 1, 303: Thrasippo supplicium a se voluntaria morte exigere volente, while he was about to inflict punishment on himself, etc., Val. Max. 5, 1, ext. 2: scire volentibus immortalibus dis an Romana virtus imperium orbis mereretur, it being the will of the gods to know, etc., Flor. 1, 13, 3 (1, 7, 3): qui sciente aut volente eo ad quem res pertinet, possessionem nanciscitur, with the knowledge and consent of the person who, etc., Dig. 41, 2, 6. —
B.
As adj., willing, voluntary, and hence, favorably disposed (opp. invitus).
1.
Attributively.
a.
In the phrase cum dis volentibus, lit. with the willing or favoring gods, i. e. with the will, permission, or favor of the gods: dono ducite doque volentibu' cum magnis dis, Enn. ap. Cic. Off. 1, 12, 38 (Ann. v. 208 Vahl.):
sequere hac, mea gnata, me cum dis volentibus,
Plaut. Pers. 3, 1, 4:
cum dis volentibus quodque bene eveniat mando tibi Mani uti illaec suovetaurilia, etc.,
Cato, R. R. 141 (142).— And without cum, abl. absol.:
virtute ac dis volentibus magni estis et opulenti,
Sall. J. 14, 19.—
b.
Volenti animo.
(α).
= cupide, eagerly:
Romae plebes litteris quae de Metello ac Mario missae erant, volenti animo de ambobus acceperant,
Sall. J. 73, 3. —
(β).
On purpose, intentionally:
consilio hanc omnes animisque volentibus urbem Adferimur,
Verg. A. 7, 216.—
2.
Predicatively.
a.
Agreeing with the subject-nom. or subject - acc.
(α).
Voluntarily, willingly, [p. 2011] gladly (class.):
(hi) divini generis appellentur... vobisque jure et lege volentes pareant,
Cic. Univ. 11 fin.:
quas victi ab hostibus poenas metuerant, eas ipsi volentes pendere,
Sall. J. 76, 6:
quia volentes in amicitiam non veniebant,
Liv. 21, 39, 4:
si volentes ac non coacti mansissent in amicitia,
id. 24, 37, 7:
quocunque loco seu volens seu invitus constitisti,
id. 7, 40, 13:
itaque se numquam volentem parte qua posset rerum consilio gerendarum cessurum,
id. 22, 27, 9:
(virtus), quidquid evenerit, feret, non patiens tantum, sed etiam volens,
Sen. Vit. Beat. 15, 5:
non est referre gratiam quod volens acceperis nolenti reddere,
id. Ben. 4, 40, 4:
volens vos Turnus adoro,
Verg. A. 10, 677; 3, 457; 6, 146;
12, 833: date vina volentes,
id. ib. 8, 275: ipsa autem macie tenuant armenta volentes ( on purpose), id. G. 3, 129.—And referring to subjects denoting things: quos rami fructus, quos ipsa volentia rura Sponte tulere sua, carpsit ( spontaneously and willingly), Verg. G. 2, 500.—
(β).
Favorably; with propitius, favorably and kindly, referring to the gods:
precantes Jovem ut volens propitius praebeat sacra arma pro patria,
Liv. 24, 21, 10:
precantibus ut volens propitiaque urbem Romanam iniret,
id. 29, 14, 13:
in ea arce (Victoriam) sacratam, volentem propitiamque, firmam ac stabilem fore populo Romano,
id. 22, 37, 12; 1, 16, 3; 7, 26, 3; 24, 38, 8; Inscr. Orell. 2489 sq.—Parodied by Plautus:
agite, bibite, festivae fores! fite mihi volentes propitiae,
Plaut. Curc. 1, 1, 89.— Abl. absol.:
omnia diis propitiis volentibusque ea faciemus,
with the favor and help of the gods, Liv. 39, 16, 11 Weissenb. ad loc.:
si (Jovem) invocem ut dexter ac volens assit,
Quint. 4, prooem. 5.—
b.
Agreeing with other terms of the sentence (rare): volenti consuli causa in Pamphyliam devertendi oblata est, a welcome cause was offered to the consul, etc., Liv. 38, 15, 3:
quod nobis volentibus facile continget,
if we wish, Quint. 6, 2, 30:
is Ariobarzanem volentibus Armeniis praefecit,
to their satisfaction, Tac. A. 2, 4:
gemis... hominem, Urse, tuum, cui dulce volenti servitium... erat,
to whom his servitude was sweet, since he liked it, Stat. S. 2, 6, 15:
me mea virtus, etc., fatis egere volentem,
Verg. A. 8, 133:
saepe ille volentem castigabat erum,
administered kindly received rebukes, Stat. S. 2, 6, 50.—
c.
In the phrase aliquid mihi volenti est or putatur, etc., something is welcome, acceptable to me, pleases me (= volens habeo or accipio aliquid; cf. the Gr. Humin tauta boulomenois estin, and, mihi aliquid cupienti est; v. cupio;
rare but class.): uti militibus exaequatus cum imperatore labos volentibus esset,
that the equalization of labor was acceptable to the soldier, Sall. J. 100, 4:
quia neque plebei militia volenti putabatur,
id. ib. 84, 3 Dietsch:
grande periculum maritumis civitatibus esse, et quibusdam volentibus novas res fore,
that to some a change of the government would be welcome, Liv. 21, 50, 10:
quibus bellum volentibus erat, probare exemplum,
Tac. Agr. 18.— Impers. with subject - inf.: ceterisque remanere et in verba Vespasiani adigi volentibus fuit, to the rest it was acceptable to remain, etc., Tac. H. 3, 43.—With subject-inf. understood:
si volentibus vobis erit, in medium profero quae... legisse memini,
Macr. S. 7, 13, 11:
si volentibus vobis erit, diem fabulis et epulis exigamus,
id. ib. 1, 7; 2, 3 fin.; 6, 6 init. —
3.
As subst. (mostly post-Aug.).
a.
vŏlens, entis, m., = is qui vult, in the different meanings, and often with the construction of the verb.
(α).
One who wishes:
nunc cis Hiberum castra Romana esse, arcem tutam perfugiumque novas volentibus res,
Liv. 22, 22, 11:
consulere se volentibus vacuas aures accommodavit,
Val. Max. 5, 8, 3:
quid opus libertate si volentibus luxu perire non licet,
id. 2, 9, 5:
discere meliora volentibus promptum est,
i. e. it depends on our own will to learn better things, Quint. 11, 11, 12:
nec sum in hoc sollicitus, dum res ipsa volentibus discere appareat,
to the students, id. 8, 4, 15:
mori volentibus vis adhibita vivendi,
Suet. Tib. 61.—
(β).
One who intends, is about:
juris ignorantia non prodest acquirere volentibus,
i. e. in the acquisition of property, Dig. 22, 6, 7:
si quis volentem incipere uti frui prohibuit,
one who is about to enter upon a usufruct, ib. 43, 16, 3, § 14. —
(γ).
One who is willing:
non refert quid sit quod datur, nisi a volente volenti datur,
unless it is both willingly given and received, Sen. Ben. 2, 18, 8:
ducunt volentem fata, nolentem trahunt,
those willing to follow, id. Ep. 107, 11.—
(δ).
One who consents:
tutiusque rati volentibus quam coactis imperitare,
to rule men with their consent, Sall. J. 102, 6:
quippe rempublicam si a volentibus nequeat ab invitis jus expetituram,
peaceably if they could, forcibly if they must, Liv. 3, 40, 4:
si quis aliam rem pro alia volenti solverit,
if one pays with the consent of the receiver, Dig. 46, 3, 46:
nulla injuria est quae in volentem fiat,
ib. 47, 10, 1, § 5.—
(ε).
One who does a thing voluntarily:
pecuniam etiam a volentibus acceperant,
the contributions of money were voluntary, Vell. 2, 62, 3:
parce, puer, stimulis... (solis equi) Sponte sua properant. Labor est inhibere volentis (i. e. properare),
Ov. M. 2, 128.—
(ζ).
Volens = bene volens: munificus nemo habebatur nisi pariter volens, unless he was just as kindly disposed, sc. as he was liberal, Sall. J. 103, 6.—Often referring to a previously mentioned noun:
hunc cape consiliis socium et conjunge volentem,
and unite with him, since he wishes it, Verg. A. 5, 712; so may be taken Ov. M. 2, 128 (v. e).—
b.
In the neutr. plur. (volentia) rare, always with dat., things pleasing, acceptable:
Pompeius multis suspitionibus volentia plebi facturus habebatur,
that he would do what pleased the common people, Sall. H. 4, 31 Dietsch:
haec atque talia plebi volentia fuere,
Tac. A. 15, 36 Draeg. ad loc. al.:
iique Muciano volentia rescripsere,
id. H. 3, 52.—Hence, adv.: vŏlenter, willingly, App. M. 6, p. 178, 4.
2.
vŏlo, āvi, ātum ( part. gen. plur. volantūm, Verg. A. 6, 728; Lucr. 2, 1083), 1, v. n. [Sanscr. val-, to turn one's self, etc.; cf.: vŏlucer, vēlox, and vol- in velivolus], to fly.
I.
Lit.: ex alto... laeva volavit avis, Enn. ap. Cic. Div. 1, 48, 107 (Ann. v. 95 Vahl.):
aves,
Lucr. 6, 742:
accipitres,
id. 4, 1010:
corvi,
id. 2, 822:
altam supra volat ardea nubem,
Verg. G. 1, 364:
volat ille per aëra magnum Remigio alarum,
id. A. 1, 300:
columbae venere volantes,
id. ib. 6, 191; Prop. 2, 30 (3, 28), 30; Juv. 8, 251:
apes,
Ov. A. A. 1, 96; cf. Plin. 10, 38, 54, § 112:
volasse eum (Antonium), non iter fecisse diceres,
Cic. Phil. 10, 5, 11.—Prov.:
sine pennis volare haud facile est,
Plaut. Poen. 4, 2, 49.—
2.
P. a. as subst.: vŏlantes, ĭum, comm., the birds ( poet.), Lucr. 2, 1083; Verg. A. 6, 239; 6, 728.—
II.
Transf., to fly, i. e. to move swiftly like one flying, to fleet, speed, hasten along:
i sane... vola curriculo,
Plaut. Pers. 2, 2, 17; cf.:
per summa levis volat aequora curru,
Verg. A. 5, 819:
medios volat ecce per hostes Vectus equo spumante Saces,
id. ib. 12, 650:
illa (Argo) volat,
Ov. H. 6, 66:
currus,
Verg. G. 3, 181:
axis,
id. ib. 3, 107:
nubes,
Lucr. 5, 254:
fulmina,
id. 2, 213:
tempestates,
id. 6, 612:
telum,
id. 1, 971; cf. Sall. J. 60, 2; Verg. A. 9, 698; Liv. 26, 44, 7 al.:
litterae Capuam ad Pompeium volare dicebantur,
Cic. Att. 2, 19, 3:
volat aetas,
id. Tusc. 1, 31, 76:
hora,
Sen. Hippol. 1141:
fama,
Verg. A. 3, 121:
et semel emissum volat irrevocabile verbum,
Hor. Ep. 1, 18, 71.— Poet., with inf.:
ast Erebi virgo ditem volat aethere Memphim Praecipere et Phariā venientem pellere terrā,
Val. Fl. 4, 407.
3.
vŏlo, ōnis, m. [1. volo], a volunteer, first applied to the slaves who, after the battle at Cannæ, were enrolled upon their own expressed desire to serve (cf. Liv. 22, 57, 11; Val. Max. 7, 6, 1):
volones dicti sunt milites, qui post Cannensem cladem usque ad octo milia, cum essent servi, voluntarie se ad militiam obtulere,
Paul. Diac. p. 370:
volones, quia sponte hoc voluerunt, appellati,
Macr. S. 1, 11, 30:
vetus miles tironi, liber voloni sese exaequari sineret,
Liv. 23, 35, 6; 23, 32, 1; Capitol. Anton. Phil. 21, 6; Macr. S. 1, 11, 30.

Lewis & Short latin dictionary > volo
14 solutum

solvo, solvi, solutum, 3, v. a. ( perf. soluit, trisyll., Cat. 2, 13:
soluisse,
Tib. 4, 5, 16) [for se-luo; cf. socors for se-cords], to loosen an object from any thing, to release or to loose, remove any thing which binds or restrains another.
I.
To loose an object bound, to release, set free, disengage, dissolve, take apart.
A.
In a corporeal sense.
1.
Outwardly, to release.
a.
From fetters or custody, to free, set free, release; absol.:
solvite istas,
i. e. from fetters, Plaut. Truc. 4, 3, 64:
solvite istum,
id. Mil. 5, 32:
numquam, nisi me orassis, solves,
id. Ep. 5, 2, 62:
jube solvi (eum),
Ter. And. 5, 4, 52:
ad palum adligati repente soluti sunt,
Cic. Verr. 2, 5, 5, § 11:
ut vincti solvantur,
id. ib. 2, 5, 6, §
12: qui in compedibus corporis semper fuerunt, etiam cum soluti sunt, tardius ingrediuntur,
id. Tusc. 1, 31, 75:
ita nexi soluti (sunt),
Liv. 8, 28, 9:
solvite me, pueri,
Verg. E. 6, 24:
fore ut brevi solveretur,
Suet. Vesp. 5; id. Tib. 65; id. Vit. 12.—With abl.:
canis solutus catena,
Phaedr. 3, 7, 20. — Transf., from the fetter of frost:
solutis amnibus (i. e. frigoris vinculo),
Stat. Th. 5, 15:
terrae quem (florem) ferunt solutae,
Hor. C. 1, 4, 10.—
b.
From reins, ties, bands, etc.: solve senescentem equum, from the rein, i. e. dismiss him from service, Hor. Ep. 1, 1, 8:
solverat sol equos,
unhitched, Stat. Th. 3, 407: currum solvere (i. e. ab equis, poet. for equos a curru), Sen. Thyest. 794: solvere epistulam, i. e. from the string by which it was tied (= to open), Nep. Hann. 11, 3:
et tibi sollicita solvitur illa (epistula) manu,
Ov. Tr. 5, 2, 2:
et jacet in gremio charta soluta meo,
id. H. 11, 4:
praecepit suis ne sarcinas solverent, aut onera deponerent,
Front. Strat. 1, 5, 3.—So of garments and sails, to unfurl, unfold: cum tunica soluta inambularet, Asin. ap. Cic. Fam. 10, 32, 3; Front. Strat. 4, 1, 26:
soluta toga,
Quint. 11, 3, 147:
vela solvere,
Verg. A. 4, 574.—
c.
From any fastening (mostly poet. and post-Aug. prose), to detach from; constr. absol., or with ab or de, and abl.:
Caucasia solvet de rupe Promethei bracchia,
Prop. 2, 1, 69:
fraxinus solvitur,
from the ground, Stat. Th. 9, 498:
ceciditque soluta pinus,
id. ib. 9, 409; cf.:
pinus radice soluta, deficit,
id. S. 5, 1, 152:
solutis radicibus arbusta procumbunt,
Sen. Q. N. 3, 27, 5:
accepi epistulam quam, ut scribis, ancora soluta de phaselo dedisti, i. e. a litore,
detached, Cic. Att. 1, 13, 1 B. and K. (al. sublata;
but soluta is perh. an error of Cic. in the use of a technical term, v Orell. ad loc.).—In the same sense: solvere retinacula classis,
Ov. M. 15, 696; 8, 102:
querno solvunt de stipite funem,
id. F. 4, 333:
fune soluto Currit in immensum carina,
id. Am. 2, 11, 23:
curvo solves viscera cultro (i. e. de corpore ferarum),
Sen. Hippol. 53.—Of rain disengaged from the clouds:
imber caelesti nube solutus,
Ov. A. A. 2, 237: (Lunam) imperfecta vi solvere tantum umorem, disengage only the moisture, i. e. from the earth:
cum solis radii absumant,
Plin. 2, 9, 6, § 45:
solutum a latere pugionem,
detached from his side, Suet. Vit. 15.—
d.
Esp., of ships: navem solvere, to free a ship from the land, i. e. to set sail, weigh anchor, leave land, depart.
(α).
With acc. alone:
eisce confectis navem solvimus,
Plaut. Merc. 1, 1, 91:
navim cupimus solvere,
id. Mil. 4, 7, 17:
naves solvit,
Caes. B. G. 4, 36; 5, 8; id. B. C. 1, 28; 3, 14; 3, 26;
3, 102: primis tenebris solvit navem,
Liv. 45, 6:
postero die solvere naves (jussi),
id. 29, 25 fin.; Nep. Hann. 8, 2:
classem solvere,
Liv. 45, 41; Prop. 3, 7 (4, 6), 23.—
(β).
With ab and abl.:
navis a terra solverunt,
Caes. B. C. 3, 101:
quinto inde die quam ab Corintho solverit naves,
Liv. 31, 7 med.:
solvunt a litore puppes,
Luc. 2, 649.—
(γ).
With ex and abl.:
nam noctu hac soluta est navis nostra e portu Persico,
Plaut. Am. 1, 1, 259:
interea e portu nostra navis solvitur,
id. Bacch. 2, 3, 54.—
(δ).
With abl.:
complures mercatores Alexandria solvisse,
Cic. Off. 3, 12, 50:
portu solventibus,
id. Mur. 2, 4.—
(ε).
Absol. (sc. navem or naves):
tertia fere vigilia solvit,
Caes. B. G. 4, 23:
nos eo die cenati solvimus,
Cic. Fam. 16, 9, 2:
altero die quam a Brundusio solvit,
Liv. 31, 14 init.:
qui inde solverant,
Val. Max. 1, 7, 3:
solvi mare languido,
Sen. Ep. 53, 1:
fortasse etiam ventis minantibus solves,
id. Ben. 2, 35, 5:
non eadem est his et illis causa solvendi,
making sea-voyages, id. Q. N. 5, 18, 16.—
(ζ).
With navis, etc., as subj., to leave the land (sc. se a litore):
naves XVIII. ex superiore portu solverunt,
Caes. B. G. 4, 28; and by another change of construction: solvimus oram, we freed the shore, i.e. from the ship, Quint. 4, 2, 41; id. Ep. ad Tryph. 3.—
(η).
Poet. usages:
de litore puppis solvit iter,
clears the voyage, Stat. S. 5, 1, 243:
nec tibi Tyrrhena solvatur funis harena,
Prop. 1, 8, 11 (cf.: retinacula solvere, c. supra).—
e.
Of secretions from the body ( poet. and in post-Aug. prose):
tempore eo quo menstrua solvit,
Lucr. 6, 706:
cruor solvitur,
Stat. Th. 9, 530:
lacrimas solvere,
id. Achill. 2, 256:
solutis lacrimis,
Claud. Ruf. 2, 258; so,
partus solvere,
to bear, bring forth, be delivered of offspring, Ov. F. 3, 258; Stat. Th. 5, 461; Plin. 28, 3, 6, § 33; 32, 1, 1, § 6.—
2.
To loosen an object from that which holds it together, to break up, part, dissolve, disperse, divide, take apart, scatter.
a.
In gen.:
omne colligatum solvi potest,
Cic. Fin. 11.—
b.
Of structures ( poet. and in post-Aug. prose):
solvere naves et rursus conjungere,
Curt. 8, 10, 3:
solvere quassatae parcite membra ratis,
Ov. Tr. 1, 2, 2:
dubitavit an solveret pontem,
Curt. 4, 16, 8:
solvere pontem,
Tac. A. 1, 69:
si pons solutus sit,
Dig. 2, 11, 2, § 7:
solutus pons tempestatibus,
Just. 2, 13, 9:
currum (solis) solutum,
Manil. 1, 740.—
c.
Of woven stuff:
solvens texta,
Prop. 2, 9, 6.—
d.
Of mountains:
utrimque montes solvit (Hercules),
Sen. Herc. Fur. 237:
tridente Neptunus montem solvit,
id. Agam. 553.—
e.
Of the neck:
soluta cervix silicis impulsu,
broken, Sen. Troad. 1119.—
f.
Of a comet:
momentum quo cometes solutus et in duas partes redactus est,
Sen. Q. N. 7, 16, 3.—
g.
Of the hair, to loosen, untie, let fall:
solve capillos,
Ov. Am. 3, 9, 3:
crinem,
id. A. A. 3, 784; id. M. 11, 682; 13, 584; Prop. 2, 15 (3, 7), 46:
comas casside,
Ov. F. 3, 2; cf. id. ib. 4, 854.—
h.
Of the earth (so mostly P. a., q. v. infra;
post-Aug.): ita in terrae corpore evenit ut partes ejus vetustate solvantur, solutae cadant,
Sen. Q. N. 6, 10, 2:
ubi montis latus nova ventis solvit hiems,
Stat. Th. 7, 745. —
3.
To dissolve; pass., to be dissolved, changed, to pass over into ( poet. and postclass. for dissolvere, or transire in); constr. absol., or with in and acc.
(α).
Of a change into air or gas:
calor mobiliter solvens, differt primordia vini,
dissolving, parts the molecules of the wine, Lucr. 6, 235:
nam materiai copia ferretur per inane soluta,
id. 1, 1018; so id. 1, 1103:
ita fatus in aera rursus solvitur,
Stat. Th. 5, 285;
nec in aera solvi Passa, recentem animam caelestibus intulit astris,
Ov. M. 15, 845.—
(β).
Into a liquid, to melt:
saepe terra in tabem solvitur,
Sen. Q. N. 3, 15, 7:
terram quam diximus esse mutabilem et solvi in umorem,
id. ib. 3, 29, 4:
nullum tellus se solvit in amnem,
Luc. 2, 408; ipsum in conubia terrae Aethera, cum pluviis rarescunt nubila, solvo, dissolve into the embrace of the earth, i. e. change into rain, Stat. S. 1, 2, 186:
ex Aethiopiae jugis solutas nives ad Nilum decurrere,
Sen. Q. N. 4, 2, 17; so,
nivem solvere,
id. ib. 4, 5, 2; Ov. Am. 3, 6, 93; Sen. Herc. Oet. 729:
rigor auri solvitur aestu,
Lucr. 1, 493:
ferrum calidi solvant camini,
Manil. 4, 250:
cerae igne solutae,
Ov. A. A. 2, 47:
Iris cum vino triduo non solvitur,
Plin. 21, 20, 83, § 142:
(herba) quinto die solvitur,
id. 26, 14, 88, § 148.—
(γ).
Of putrefaction:
(vitulo) per integram solvuntur viscera pellem,
Verg. G. 4, 302.—
(δ).
Of change in general:
inque novas abiit massa soluta domos,
Ov. F. 1, 108:
repentino crementur incendio, atque ex tanta varietate solvantur atque eant in unum omnia (sc. all the heavenly bodies),
Sen. Ben. 6, 22.—
(ε).
Of expansion by heat:
(uva) cum modo frigoribus premitur, modo solvitur aestu,
Ov. A. A. 2, 317.—
(ζ).
Hence, solvere, absol., to rarefy:
gravitas aeris solvitur,
Sen. Q. N. 5, 5, 1.—
(η).
Solvi in, to pass into, become:
in cacumine (herbae) capitula purpurea quae solvantur in lanugines,
Plin. 27, 8, 39, § 61.—Of a wave:
donec in planitiem immotarum aquarum solvatur,
disappears in, Sen. Q. N. 1, 2, 2:
postremi (equi) solvuntur in aequora pisces (= solvuntur in pisces),
Stat. Th. 2, 47: lumina in lacrimas solventur, stream with tears. —Hence, solvere, causative, to make pass over, to make vanish in: circulum in pulverem, in quo descriptus est, solvere, Sen. Ep. 74, 27: soluti agri, the boundaries of which are effaced, Sic. Fl. Cond. Agr. p. 3 Goes.—
4.
To consume, to destroy, dissolve:
solvere orbes,
Manil. 1, 497:
ni calor et ventus... interemant sensum diductaque solvant (i.e. sensum),
Lucr. 3, 287:
(Cato) ferrei prope corporis animique, quem ne senectus quidem, quae solvit omnia, fregerit,
Liv. 39, 40, 11:
si (cometae) sunt purus ignis... nec illos conversio mundi solvit,
Sen. Q. N. 7, 2, 2:
(turbo) ab eo motu, qui universum trahit, solveretur,
id. ib. 7, 9, 4:
tabes solvit corpora,
Luc. 6, 18; 7, 809:
nec solum silvas, sed saxa ingentia solvit (ignis),
id. 3, 506:
ne tegat functos humus, ne solvat ignis,
Sen. Thyest. 750.—So, vitam solvere, to extinguish life, esp. of gradual or easy death:
solvas potius (vitam), quam abrumpas, dummodo, si alia solvendi ratio non erit, vel abrumpas,
Sen. Ep. 22, 3:
hanc mihi solvite vitam,
Prop. 2, 9, 39.—
B.
Trop.
1.
To free, release, loose, emancipate, set free; constr. absol., with abl. or ab and abl.; rarely with gen.
a.
From the body, etc.:
teque isto corpore solvo,
Verg. A. 4, 703:
soluta corpore anima,
Quint. 5, 14, 13:
qui solutas vinculis animas recipit,
Sen. Cons. 28, 8: si animus somno relaxatus solute (i. e. free from the shackles of the body) moveatur ac libere, Cic. Div. 2, 48, 100:
vocem solvere,
to set free the voice, to speak, Stat. S. 3, 1; Sen. Thyest. 682; so, responsa solve (pregn. = utter and disclose), Sen. Oedip. 292:
suspiria solvit,
Stat. Th. 11, 604:
solvat turba jocos,
Sen. Med. 114:
solutos Qui captat risus hominum (= quem juvat risus hominum solvere),
Hor. S. 1, 4, 83:
Ausonii... versibus incomptis ludunt risuque soluto,
unrestrained, free, Verg. G. 2, 386.—
b.
Of members or parts of the body: linguam solvere, to unfetter the tongue (sc. vinculis oris), to give flow to words:
linguam (Juno) ad jurgia solvit,
Ov. M. 3, 261:
lingua devincta nec in motus varios soluta,
Sen. Ira, 1, 3, 7:
ut quisque contemptissimus est, ita linguae solutissimae est,
id. Const. 11, 3:
(fama) innumeras solvit in praeconia linguas,
Luc. 1, 472. —Solvere bracchia, poet., to unfetter the arms, i. e. to move them:
magna difficili solventem bracchia motu,
Stat. Achill. 1, 604; cf.
of the free motions of animals: columbae soluto volatu multum velociores,
unrestrained flight, Plin. 10, 36, 52, § 108.—
c.
From obligations and debts:
solvit me debito,
Sen. Ben. 6, 4, 1:
an nos debito solverit,
id. Ep. 81, 3:
ut religione civitas solvatur,
Cic. Caecin. 34, 98; Liv. 7, 3, 9:
te decem tauri... Me tener solvet vitulus (sc. religione),
Hor. C. 4, 2, 54.—So from a military oath:
hoc si impetro, solvo vos jurejurando,
Just. 14, 4, 7.—Sacramento or militia solvere, to dismiss a soldier from service:
sacramento solvi,
Tac. A. 16, 13:
cum quis propter delictum sacramento solvitur,
Dig. 49, 16, 13:
militia solvere,
Tac. A. 1, 44.— Munere (publico) solvere, to exempt from public duties:
ut Ilienses publico munere solverentur,
Tac. A. 12, 58.—With obj. inf.:
ut manere solveretur,
that he should be excused from the duty of remaining, Tac. A. 3, 29.—
d.
From guilt and sin, to acquit, absolve, cleanse (cf. absolvere, to acquit of crime):
si ille huic (insidias fecerit), ut scelere solvamur,
be held guiltless, Cic. Mil. 12, 31:
atque hunc ille summus vir scelere solutum periculo liberavit,
id. ib. 4, 9:
sit capitis damno Roma soluta mei,
Ov. F. 6, 452:
ipsum quoque Pelea Phoci Caede per Haemonias solvit Acastus aquas,
id. ib. 2, 40:
Helenen ego crimine solvo,
id. A. A. 2, 371:
quid crimine solvis Germanum?
Stat. Th. 11, 379:
solutam caede Gradivus manum restituit armis,
Sen. Herc. Fur. 1342. —
e.
From feelings, etc.:
quae eos qui quaesissent cura et negotio solverent,
Cic. Rep. 1, 18, 30:
cum ego vos solvi curis ceteris,
Ter. Hec. 2, 1, 33:
senatus cura belli solutus,
Plin. 22, 3, 4, § 7:
pectus linquunt cura solutum,
Lucr. 2, 45:
his terroribus ab Epicuro soluti et in libertatem vindicati,
Cic. N. D. 1, 20, 56:
soluti metu,
Liv. 41, 14 init.; 27, 51:
solvent formidine terras,
Verg. E. 4, 14:
solve metu patriam,
Prop. 4 (5), 6, 41:
metu belli Scythas solvit,
Just. 9, 2, 2; so id. 14, 2, 5:
haec est Vita solutorum misera ambitione,
Hor. S. 1, 6, 129:
soluti a cupiditatibus,
Cic. Agr. 1, 9, 27:
his concitationibus quem vacuum, solutum, liberum videris,
id. Tusc. 5, 15, 43: et tu solve me dementia, [p. 1726] Hor. Epod. 17, 43:
longo luctu,
Verg. A. 2, 26:
tristem juventam solve (i. e. juventam tristitia),
Sen. Hippol. 450:
solvite tantis animum monstris, solvite, superi,
id. Herc. Fur. 1063:
Quis te solvere Thessalis Magus venenis poterit?
Hor. C. 1, 27, 21. — Poet.:
solvit animis miracula (for animos miraculis),
the soul from superstition, Manil. 1, 103.—And of animals:
rabie tigrim,
Manil. 5, 707.— Absol.:
ut ad praecepta quae damus possit ire animus, solvendus est (i. e. perturbationibus),
Sen. Ep. 95, 38:
calices, quem non fecere contracta in paupertate solutum?
i. e. from cares, Hor. Ep. 1, 5, 20:
solvite animos,
Manil. 4, 12.—With in:
vix haec in munera solvo animum,
i. e. free it from passions and so make it fit for these duties, Stat. S. 5, 3, 33.—
f.
From sleep, very rare:
ego somno solutus sum,
awoke, Cic. Rep. 6, 26, 29 (cf.: somno solvi, to be overwhelmed by sleep, 2. b, g infra).—
g.
From labor, business, etc.:
volucres videmus... solutas opere volitare,
Cic. Or. 2, 6, 23:
solutus onere regio, regni bonis fruor,
Sen. Oedip. 685.— Poet.:
Romulus excubias decrevit in otia solvi,
to be relieved from guard and enjoy leisure, Prop. 4 (5), 4, 79.—
h.
From rigidity, austerity, stiffness, etc., to relax, smooth, unbend, quiet, soothe ( poet. and in post-Aug. prose):
frontem solvere disce,
Mart. 14, 183:
saltem ora trucesque solve genas,
Stat. Th. 11, 373:
solvit feros tunc ipse rictus,
Sen. Herc. Fur. 797.— Poet.:
solvatur fronte senectus = frons senectute (i. e. rugis), solvatur,
be cleared, Hor. Epod. 13, 5:
vultum risu solvit,
relieves, Val. Max. 4, 3, 5:
risum judicis movendo, et illos tristes affectus solvit, et animum renovat,
Quint. 6, 3, 1; so,
solvere judicem,
unbend, excite his laughter, id. 11, 3, 3:
solvere qui (potui) Curios Fabriciosque graves (sc. risu),
Mart. 9, 28 (29), 4:
ut tamen arctum Solveret hospitiis animum,
Hor. S. 2, 6, 83:
cujus non contractum sollicitudine animum illius argutiae solvant?
Sen. Cons. Helv. 18, 5.— Transf., pregn.:
solventur risu tabulae,
i. e. the austerity of the judge will be relaxed by laughter, and the complaint dismissed, Hor. S. 2, 1, 86.—Imitated:
quia si aliquid omiserimus, cum risu quoque tota res solvitur,
Quint. 5, 10, 67.—
k.
From any cause of restraint.
(α).
To release from siege:
Bassanitas obsidione solvere,
Liv. 44, 30:
patriam obsidione solvere,
Val. Max. 3, 2, 2. —
(β).
From moral restraints:
hic palam cupiditates suas solvit,
gave vent to, Curt. 6, 6, 1; v. also P. a., B. 7. infra.—
l.
From laws and rules: legibus solvere.
(α).
To exempt from laws, i. e. by privilege:
Vopiscus, qui ex aedilitate consulatum petit, solvatur legibus,
Cic. Phil. 11, 5, 11:
cur M. Brutus legibus est solutus, si, etc.,
id. ib. 2, 13, 31:
ut interea magistratus reliquos, legibus omnibus soluti, petere possetis,
id. Agr. 2, 36, 99:
Lurco, tribunus plebis, solutus est (et lege Aelia et Furia),
id. Att. 1, 16, 13:
solvatne legibus Scipionem,
Auct. Her. 3, 2, 2:
petente Flacco ut legibus solverentur,
Liv. 31, 50, 8:
Scipio legibus solutus est,
id. Epit. 56:
Licet enim, inquiunt, legibus soluti sumus, attamen legibus vivimus,
Just. Inst. 2, 17, 8; cf.:
ut munere vigintiviratus solveretur,
Tac. A. 3, 29.— Transf., of the laws of nature, etc.:
(aestus) illo tempore, solutus legibus, sine modo fertur,
Sen. Q. N. 3, 28, 6:
solus (sapiens) generis humani legibus solvitur,
id. Brev. Vit. 15, 5:
nec leti lege solutas,
Lucr. 3, 687:
nec solvo Rutulos (i. e. legibus fati),
Verg. A. 10, 111.— With gen. (cf. libero), perh. only in phrase testamenti solvere, to release from a testamentary disposition:
et is per aes et libram heredes testamenti solveret,
Cic. Leg. 2, 20, 51; 2, 21, 53 (less prop. testamenti is taken as attribute of heredes); cf. Gai. Inst. 3, 175, and Hor. C. 3, 17, 16, P. a., B. 5. fin. infra.—
(β).
Legibus solutus, not subject to, released from:
reus Postumus est ea lege... solutus ac liber,
i. e. the law does not apply to him, Cic. Rab. Post. 5, 12:
soluti (lege Julia) huc convenistis, ne constricti discedatis cavete,
id. ib. 7, 18.—Of other laws:
solutus Legibus insanis,
Hor. S. 2, 6, 68:
quae sedes expectent animam solutam legibus servitutis humanae,
Sen. Ep. 65, 20.— Transf., of things: soluta legibus scelera sunt, unrestrained by the laws, i. e. crimes are committed with impunity, Sen. Ben. 7, 27, 1.— Of the laws of versification: numerisque fertur Lege solutis, referring to dithyrambic measures, Hor. C. 4, 2, 12 (cf. P. a., B. 11. infra).—
2.
To dissolve, separate objects which are united, to break up, dismiss.
(α).
Of troops, ranks, etc.:
ubi ordines procursando solvissent,
Liv. 42, 65, 8:
incomposito agmine, solutis ordinibus,
Curt. 8, 1, 5; so id. 8, 4, 6:
agmina Diductis solvere choris,
Verg. A. 5, 581:
solvit maniplos,
Juv. 8, 154:
solvuntur laudata cohors,
Stat. Achill. 2, 167.—Hence, to separate armies engaged in battle:
commissas acies ego possum solvere,
Prop. 4 (5), 4, 59.—
(β).
Of banquets, assemblies, etc.:
convivio soluto,
Liv. 40, 14 fin.:
convivium solvit,
Curt. 8, 5, 24; 8, 6, 16:
Quid cessas convivia solvere?
Ov. F. 6, 675:
coetuque soluto Discedunt,
id. M. 13, 898.—Hence, urbem (Capuam) solutam ac debilitatam reliquerunt, disfranchised, Cic. Agr. 2, 33, 91.—
(γ).
Of the words in discourse, orationem or versum solvere, to break up a sentence or verse:
(discant) versus primo solvere, mox mutatis verbis interpretari,
Quint. 1, 9, 2:
quod cuique visum erit vehementer, dulciter, speciose dictum, solvat ac turbet,
id. 9, 4, 14:
ut partes orationis sibi soluto versu desideret et pedum proprietates,
id. 1, 8, 13:
non, ut si solvas Postquam discordia tetra, etc., invenias etiam disjecti membra poetae,
Hor. S. 1, 4, 60.—
3.
Implying a change for the worse.
a.
To relax, make effeminate, weaken, by ease, luxury, dissipation, etc. (post-Aug.):
Hannibalem hiberna solverunt,
Sen. Ep. 51, 5:
usque eo nimio delicati animi languore solvuntur,
Sen. Brev. Vit. 12, 6:
infantiam statim deliciis solvimus,
Quint. 1, 2, 6:
solutus luxu,
id. 3, 8, 28; so Tac. A. 11, 31.—With in and acc.:
soluti in luxum,
Tac. H. 2, 99:
in lasciviam,
id. ib. 3, 38.— Transf.: versum solvere, to deprive a verse of its proper rhythm:
si quinque continuos dactylos confundas solveris versum,
Quint. 9, 4, 49.—
b.
To make torpid by removing sensation.
(α).
To relax, benumb the limbs or body;
as by narcotics, terror, sickness, exhaustion: multaque praeterea languentia membra per artus solvunt,
Lucr. 6, 798:
ima Solvuntur latera,
Verg. G. 3, 523:
solvi debilitate corporis,
paralyzed, Val. Max. 1, 7, 4:
ut soluto labitur moriens gradu,
Sen. Hippol. 368.—In mal. part., Hor. Epod. 12, 8; cf. Verg. G. 3, 523.— Poet.:
illum aget, penna metuente solvi, Fama superstes,
Hor. C. 2, 2, 7.—Of the mind:
segnitia (oratoris) solvit animos,
wearies, Quint. 11, 3, 52:
mentes solvere,
to make insane, Plin. 25, 3, 7, § 25.—
(β).
By frost ( poet.):
solvuntur illi frigore membra,
Verg. A. 12, 951; 1, 92.—
(γ).
By sleep ( poet. for sopio):
homines volucresque ferasque Solverat alta quies,
Ov. M. 7, 186:
corpora somnus Solverat,
id. ib. 10, 369:
molli languore solutus,
id. ib. 11, 648;
11, 612: altoque sopore solutum,
id. ib. 8, 817:
somno vinoque solutos,
id. F. 2, 333; Verg. A. 9, 236:
ut membra solvit sopor,
id. ib. 12, 867:
non solvit pectora somnus,
Sen. Agam. 76.—With in:
solvitur in somnos,
Verg. A. 4, 530.— Transf., of the sea:
aequor longa ventorum pace solutum,
lulled to sleep, Stat. Th. 3, 255.—
(δ).
By death: solvi, to die ( poet. and in post-Aug. prose):
ipse deus, simulatque volam, me solvet,
Hor. Ep. 1, 16, 78:
corporibus quae senectus solvit,
Curt. 89, 32 (cf. A. 4. supra):
(corpus) quam nullo negotio solvitur,
Sen. Q. N. 3, 27, 2:
alius inter cenandum solutus est,
id. Ep. 66, 43:
ubicumque arietaveris, solveris,
id. Cons. Marc. 11, 3:
me fata maturo exitu facilique solvant,
Sen. Troad. 605:
solvi inedia,
Petr. 111:
sic morte quasi somno soluta est,
Flor. 2, 21, 11.—Hence,
4.
Of logical dissolution, to refute:
non tradit Epicurus quomodo captiosa solvantur,
how fallacies are refuted, Cic. Fin. 1, 7, 22:
argumentum solvere,
Quint. 2, 17, 34:
solutum scies quod nobis opponitur,
Sen. Const. 12, 3.—
b.
To disperse, dispel, as of a cloud:
deorum beneficia tempestiva ingentes minas interventu suo solventia,
Sen. Ben. 4, 4, 2.
II.
To loose, remove, cancel that which binds any thing.
A.
In a corporeal sense.
1.
In gen., to loose (weaker than rumpo;
post-Aug.): effringere quam aperire, rumpere quam solvere putant robustius,
Quint. 2, 12, 1:
qua convulsa tota operis colligatio solveretur,
Val. Max. 8, 14, 6:
supera compage soluta,
Stat. Th. 8, 31.—
2.
To remove a fetter, bridle, etc.:
nullo solvente catenas,
Ov. M. 3, 700: vincla jugis boum, Tib. 2, 1, 7:
solvere frenum,
Phaedr. 1, 2, 3:
loris solutis,
Ov. A. A. 1, 41.— Transf., of prisons:
qui, solutis ergastulis, exercitus numerum implevit,
Liv. Ep. 56; Brut. ap. Cic. Fam. 11, 10, 13; 11, 13, 2.—Of frost:
gelu solvitur,
it thaws, Tac. H. 1, 79:
solvitur acris hiems,
Hor. C. 1, 4, 1.—Of clouds:
facit igitur ventum resoluta nubes, quae plurimis modis solvitur,
Sen. Q. N. 5, 12, 5; 5, 12, 1.—Of the grasp of hands, fingers, etc.:
Aeacides a corpore bracchia solvit,
looses his hold, Ov. M. 11, 246:
indigno non solvit bracchia collo,
Stat. Th. 5, 217:
digitis solutis abjecit jaculum,
id. ib. 8, 585.—
3.
To untie a string, cord, necklace, etc., slacken or unlock an enclosure, open a box, trunk, etc.:
solve vidulum ergo,
Plaut. Rud. 4, 4, 98:
eam solve cistulam,
id. Am. 2, 2, 151:
solve zonam,
untie, id. Truc. 5, 62:
solvisse jugalem ceston fertur,
Stat. Th. 5, 62:
animai nodos a corpore solvit,
Lucr. 2, 950:
nihil interest quomodo (nodi) solvantur,
Curt. 3, 1, 18:
quid boni est, nodos operose solvere, quos ipse ut solveres feceris?
Sen. Ben. 5, 12, 2:
solvere nodum,
Stat. Th. 11, 646:
laqueum quem nec solvere possis, nec abrumpere,
Sen. Tranq. 10, 1:
vix solvi duros a pectore nexus,
Ov. M. 9, 58:
fasciam solve,
Sen. Ep. 80, 10:
solutis fasciis,
Curt. 7, 6, 5:
solvi fasciculum,
Cic. Att. 11, 9, 2:
crinales vittas,
Verg. A. 7, 403:
Parmenion vinculum epistulae solvens,
Curt. 7, 2, 25:
equum empturus solvi jubes stratum,
Sen. Ep. 80, 9:
redimicula solvite collo,
Ov. F. 4, 135:
corollas de fronte,
Prop. 1, 3, 21:
solvere portas,
Stat. Th. 3, 492:
munimina valli,
id. ib. 12, 10:
ille pharetram Solvit,
Ov. M. 5, 380.— Transf., of the veins as enclosures of the blood:
solutis ac patefactis venis,
Sen. Q. N. 3, 15, 5:
venam cultello solvere,
Col. 6, 14; cf.
also: lychnis alvum solvit,
looses the bowels, Plin. 21, 26, 98, § 171; 21, 20, 83, § 140; Suet. Vesp. 24; Tac. A. 12, 67:
ventrem,
Plin. 20, 8, 30, § 74.— Absol. (sc. alvum), Mart. 13, 29:
stomachus solutus = venter solutus,
loose bowels, Petr. 117; Scrib. Comp. 92.—
B.
Trop., to slacken or remove a bond.
1.
Solvere aliquid (aliquod vinculum; cf. I. B. 1. supra).
a.
Of the mouth, etc., to open:
talibus ora solvit verbis,
Ov. M. 15, 74; so id. ib. 1, 181; Tib. 4, 5, 14:
ternis ululatibus ora Solvit,
Ov. M. 7, 191; 9, 427; id. Tr. 3, 11, 20; Stat. Achill. 1, 525:
vix ora solvi patitur etiamnum timor,
Sen. Herc. Oet. 725; so,
os promptius ac solutius,
Val. Max. 8, 7, ext. 1.— Transf., of an abyss:
hic ora solvit Ditis invisi domus,
Sen. Herc. Fur. 664.—
b.
To remove, cancel; to destroy the force of a legal or moral obligation by expiration, death, etc.:
si mors alterutrius interveniat, solvitur mandatum,
Gai. Inst. 3, 160:
cum aliquis renunciaverit societati, societas solvitur,
id. ib. 3, 151; so id. ib. 3, 152:
morte solvetur compromissum,
Dig. 4, 8, 27:
soluto matrimonio,
ib. 24, 3, 2:
solutum conjugium,
Juv. 9, 79:
qui... conjugalia solvit,
Sen. Med. 144:
nec conjugiale solutum Foedus in alitibus,
Ov. M. 11, 743:
(sapiens) invitus beneficium per compensationem injuriae solvet,
cancel the obligation of a favor by the set-off of a wrong, Sen. Ep. 81, 17.—
c.
To efface guilt or wrong:
magnis injuria poenis Solvitur,
Ov. F. 5, 304:
solve nefas, dixit: solvit et ille nefas,
id. ib. 2, 44:
culpa soluta mea est,
id. Tr. 4, 4, 10:
neque tu verbis solves unquam quod mi re male feceris (i. e. injuriam),
Ter. Ad. 2, 1, 10.—
d.
Poenam solvere, to suffer punishment, i. e. to cancel the obligation of suffering, etc. (cf. 3. infra;
less freq. than poenam persolvere, exsolvere): serae, sed justae tamen et debitae poenae solutae sunt,
Cic. Mil. 31, 85:
capite poenas solvit,
Sall. J. 69, 4:
meritas poenas solventem,
Curt. 6, 3, 14:
poenarum solvendi tempus,
Lucr. 5, 1224:
nunc solvo poenas,
Sen. Phoen. 172:
hac manu poenas tibi solvam,
id. Hippol. 1177.—
e.
To remove, relieve, soothe affections, passions, etc.:
atque animi curas e pectore solvat,
Lucr. 4, 908:
curam metumque juvat Dulci Lyaeo solvere,
Hor. Epod. 9, 38:
patrimonii cura solvatur,
Sen. Q. N. 3, praef. §
2: Pyrrhus impetus sui terrore soluto,
Val. Max. 4, 3, 14:
solvite corde metum,
Verg. A. 1, 562; so id. ib. 9, 90:
solve metus animo,
Stat. Th. 2, 356:
solvi pericula et metus narrant,
Plin. 11, 37, 52, § 140: neque adhuc Stheneleius iras Solverat Eurystheus, [p. 1727] Ov. M. 9, 274:
hoc uno solvitur ira modo,
id. A. A. 2, 460:
solvitque pudorem,
Verg. A. 4, 55.—
f.
Of sleep:
quasi clamore solutus Sit sopor,
Ov. M. 3, 6, 30:
nec verba, nec herbae audebunt longae somnum tibi solvere Lethes,
Luc. 6, 768; cf.:
lassitudinem solvere,
Plin. 37, 10, 54, § 143. —
g.
Of any checks and barriers to motion, to remove.
(α).
To raise a siege:
solutam cernebat obsidionem,
Liv. 36, 10, 14:
soluta obsidione,
id. 36, 31, 7:
ad Locrorum solvendam obsidionem,
id. 27, 28, 17; cf. id. 37, 7, 7; 38, 5, 6; 42, 56 init.; 44, 13, 7; Curt. 4, 4, 1; Tac. A. 4, 24; 4, 73; Just. 9, 2, 10.—
(β).
Of passions, etc., to remove restraint:
cujus si talis animus est, solvamus nos ejus vincula, et claustra (i. e. irae) refringamus,
Liv. 36, 7, 13.—
(γ).
To overthrow, subvert a higher authority, etc.:
quos (milites), soluto imperio, licentia corruperat,
Sall. J. 39, 5:
imperia solvit qui tacet, jussus loqui,
Sen. Oedip. 525:
sonipedes imperia solvunt,
id. Hippol. 1084; cf.:
sanctitas fori ludis solvitur,
Quint. 11, 3, 58.—
h.
Of laws and customs, to abolish, violate:
solvendarum legum id principium esse censebant (post-Aug. for dissolvendarum),
Curt. 10, 2, 5:
solutae a se legis monitus,
Val. Max. 6, 5, ext. 4:
cum plus quam ducentorum annorum morem solveremus,
Liv. 8, 4, 7:
(Tarquinius) morem de omnibus senatum consulendi solvit,
id. 1, 49, 7:
oportebat istum morem solvi,
Curt. 8, 8, 18.—
2.
Esp. with acc. of the bond, etc. (taking the place of the constr. I. B. 1. 2. 3. supra, when the abl. of separation is not admissible).
a.
To subvert discipline:
disciplinam militarem solvisti,
Liv. 8, 7, 16:
luxuria solutam disciplinam militarem esse,
id. 40, 1, 4:
quod cum, ne disciplina solveretur, fecisset,
Front. Strat. 2, 12, 2.—
b.
Of strength, energy, attention, etc., to loosen, impair, weaken, scatter, disperse:
nobilitas factione magis pollebat, plebis vis soluta atque dispersa,
Sall. J. 41, 6:
patrios nervos externarum deliciarum contagione solvi et hebetari noluerunt,
Val. Max. 2, 6, 1:
vires solvere,
Quint. 9, 4, 7:
vis illa dicendi solvitur, et frigescit affectus,
Quint. 11, 3, 133.—
c.
Of affection, etc., to sever, dissolve, destroy:
segnes nodum (amicitiae) solvere Gratiae,
Hor. C. 3, 21, 22;
similarly: solvit (ille deus) amicos,
Prop. 2, 34 (3, 32), 5; so id. 2, 15 (3, 7), 26:
hoc firmos solvit amores,
Ov. A. A. 2, 385:
amores cantibus et herbis solvere,
Tib. 1, 2, 60.—
d.
Of sickness and hunger, to end, remove:
vitex dicitur febres solvere,
Plin. 24, 9, 38, § 60:
solvit jejunia granis,
Ov. F. 4, 607:
quoniam jejunia virgo Solverat,
id. M. 5, 535; cf. Luc. 3, 282; so,
famem,
Sen. Thyest. 64.—
e.
To delay:
hi classis moras hac morte solvi rentur,
Sen. Troad. 1131.—
f.
Of darkness, to dispel:
lux solverat umbras,
Stat. Th. 10, 390.—
g.
Of war, strife, etc., to compose, settle:
aut solve bellum, mater, aut prima excipe,
Sen. Phoen. 406:
electus formae certamina solvere pastor,
Stat. Achill. 2, 337:
jurgia solvere,
Manil. 3, 115:
contradictiones solvere,
Quint. 7, 1, 38.—
h.
Of difficulties, riddles, questions, ambiguities, etc., to solve, explain, remove:
quia quaestionem solvere non posset,
Val. Max. 9, 12, ext. 3:
aenigmata,
Quint. 8, 6, 53:
omnes solvere posse quaestiones,
Suet. Gram. 11:
haec ipsa, quae volvuntur ab illis, solvere malim et expandere,
Sen. Ep. 82, 20; id. Q. N. 7, 14, 1:
unum tantum hoc solvendum est,
that one question, id. ib. 1, 7, 3:
puta nunc me istuc non posse solvere,
id. Ep. 48, 6:
carmina non intellecta Solverat,
Ov. M. 7, 760:
triste carmen alitis solvi ferae,
Sen. Oedip. 102:
nodos juris,
Juv. 8, 50:
proponere aliquid quod solvat quaestionem,
Quint. 5, 10, 96:
plurimas quaestiones illis probationibus solvi solere,
id. 1, 10, 49:
quo solvitur quaestio supra tractata,
id. 3, 7, 3:
ambiguitatem or amphiboliam,
id. 7, 2, 49; 7, 9, 10.—
3.
In partic., of obligations, to fulfil.
a.
To pay.
(α).
Originally, rem solvere, to free one's property and person (rem familiarem) from debts (solutio per aes et libram), according to the ancient formula:
quod ego tibi tot millibus condemnatus sum, me eo nomine... a te solvo liberoque hoc aere aeneaque libra,
Gai. Inst. 3, 174 Huschke; cf.:
inde rem creditori palam populo solvit (i. e. per aes et libram),
Liv. 6, 14, 5:
quas res dari, fieri, solvi oportuit,
id. 1, 32, 11. —Hence, rem solvere, to pay; often with dat. of person:
pro vectura rem solvit?
paid the freight, Plaut. As. 2, 4, 27:
ubi nugivendis res soluta'st omnibus,
id. Aul. 3, 5, 51:
tibi res soluta est recte,
id. Curc. 4, 3, 21:
ego quidem pro istac rem solvo ab tarpessita meo,
id. ib. 5, 2, 20:
rem solvo omnibus quibus dehibeo,
id. ib. 5, 3, 45:
dum te strenuas, res erit soluta,
id. Ps. 2, 2, 35:
res soluta'st, Gripe, ego habeo,
id. Rud. 5, 3, 57.— Trop.: saepe edunt (aves);
semel si captae sunt, rem solvont aucupi,
they repay him, pay for his expenses, Plaut. As. 1, 3, 66.—And to pay by other things than money:
si tergo res solvonda'st,
by a whipping, Plaut. As. 2, 2, 54:
habent hunc morem ut pugnis rem solvant si quis poscat clarius,
id. Curc. 3, 9:
tibi quidem copia'st, dum lingua vivet, qui rem solvas omnibus,
id. Rud. 2, 6, 74.—Hence,
(β).
Absol. (sc. rem), to pay; with or without dat. of person:
cujus bona, quod populo non solvebat, publice venierunt,
Cic. Fl. 18, 43:
ei cum solveret, sumpsit a C. M. Fufiis,
id. ib. 20, 46:
misimus qui pro vectura solveret,
id. Att. 1, 3, 2:
qui nimis cito cupit solvere, invitus debet,
Sen. Ben. 4, 40, 5:
ut creditori solvat,
Dig. 30, 1, 49, § 7.— Pass. impers.:
si dare vis mihi, Magis solutum erit quam ipsi dederis,
it will be a more valid payment, Plaut. Ps. 2, 2, 46:
numquam vehementius actum est quam me consule, ne solveretur,
to stop payments, Cic. Off. 2, 24, 84:
fraudandi spe sublata solvendi necessitas consecuta est,
id. ib. 2, 24, 84:
cum eo ipso quod necesse erat solvi, facultas solvendi impediretur,
Liv. 6, 34, 1.—Cf. in the two senses, to free from debt, and to pay, in the same sentence:
non succurrere vis illi, sed solvere. Qui sic properat, ipse solvi vult, non solvere,
Sen. Ben. 6, 27, 1.—
(γ).
With acc. of the debt, to discharge, to pay:
postquam Fundanio debitum solutum esset,
Cic. Q. Fr. 1, 2, 3, § 10:
hoc quod debeo peto a te ut... solutum relinquas,
settled, id. Att. 16, 6, 3:
solverat Castricio pecuniam jam diu debitam,
id. Fl. 23, 54:
ex qua (pensione) major pars est ei soluta,
id. Att. 16, 2, 1:
solvi aes alienum Pompejus ex suo fisco jussit,
Val. Max. 6, 2, 11:
aes alienum solvere,
Sen. Ep. 36, 5:
quae jactatio est, solvisse quod debebas?
id. Ben. 4, 17, 1; so,
debitum solvere,
id. ib. 6, 30, 2:
ne pecunias creditas solverent,
Cic. Pis. 35, 86:
ut creditae pecuniae solvantur,
Caes. B. C. 3, 20; 3, 1:
ex thensauris Gallicis creditum solvi posse,
Liv. 6, 15, 5:
ita bona veneant ut solidum suum cuique solvatur,
Cic. Rab. Post. 17, 46.—And of moral debts:
cum patriae quod debes solveris,
Cic. Marcell. 9, 27:
debet vero, solvitque praeclare,
id. Phil. 13, 11, 25:
aliter beneficium, aliter creditum solvitur,
Sen. Ben. 2, 34, 1:
qui grate beneficium accipit, primam ejus pensionem solvit,
id. ib. 2, 22 fin. —
(δ).
By a confusion of construction, solvere pecuniam, etc., to pay money, etc. (for pecunia rem or debitum solvere); constr. with dat. or absol.:
emi: pecuniam solvi,
Cic. Verr. 2, 4, 20, § 43:
pro frumento nihil solvit,
id. ib. 2, 3, 72, §
169: legatis pecuniam pro frumento solvit,
Liv. 44, 16:
hanc pecuniam cum solvere in praesenti non posset,
Nep. Milt. 7, 6:
nisi pecuniam solvisset,
id. Cim. 1, 1:
condiciones pacis dictae ut decem millia talentum argenti... solverent,
Liv. 30, 37 med.:
pro quo (frumento) pretium solveret populus Romanus,
id. 36, 3, 1:
pretium servorum ex aerario solutum est dominis,
id. 32, 26, 14:
pretium pro libris domino esse solvendum,
id. 40, 39 fin.:
meritam mercedem,
id. 8, 22, 3; so id. 8, 11, 4: sorte creditum solvere, by paying the principal (i. e. without interest), id. 6, 36, 12:
quae praemia senatus militibus ante constituit, ea solvantur,
Cic. Phil. 14, 14, 38:
stipendium,
Liv. 28, 32, 1:
dotem mulieri,
Dig. 24, 3, 2:
litem aestimatam,
the amount of a fine, Nep. Cim. 5, 18 fin.:
arbitria funeris,
the expenses of the funeral, Cic. Red. Sen. 7, 18:
solvere dodrantem,
to pay seventy-five per cent., Mart. 8, 9, 1:
dona puer solvit,
paid the promised gifts, Ov. M. 9, 794; so,
munera,
id. ib. 11, 104.— Transf., of the dedication of a book, in return for favors:
et exspectabo ea (munera) quae polliceris, et erunt mihi pergrata si solveris... Non solvam nisi prius a te cavero, etc.,
Cic. Brut. 4, 17 sq. —Of the delivery of slaves:
si quis duos homines promise rit et Stichum solverit,
Dig. 46, 3, 67; 46, 3, 38, § 3.— Transf., poet.: dolorem solvisti, you have paid your grief, i. e. have duly mourned, Stat. S. 2, 6, 98.— Pass. with personal subject:
si (actor) solutus fuisset,
Dig. 12, 1, 31 (cf.: solvere militem, b supra). —
(ε).
Esp., in certain phrases, to pay:
aliquid praesens solvere,
to pay in cash, Cic. Att. 16, 2, 1; so,
aliquid de praesentibus solvere,
Sen. Ep. 97, 16:
solvere grates (= referre gratiam muneribus): Sulla solvit grates Dianae,
Vell. 2, 25:
quas solvere grates sufficiam?
Stat. S. 4, 2, 7: cum homo avarus, ut ea (beneficia) solveret sibi imperare non posset, etc., Cael. ap. Cic. Fam. 8, 12, 1; cf.: non dicimus reposuit beneficium aut solvit;
nullum nobis placuit quod aeri alieno convenit verbum,
Sen. Ep. 81, 9; but v. id. Ben. 2, 18, 5: in debitum solvere, to make a partial payment:
unum haec epistula in debitum solvet,
id. Ep. 7, 10: aliquid solvere ab aliquo (de aliqua re), to pay out of funds supplied by any one ( out of any fund):
Quintus laborat ut tibi quod debet ab Egnatio solvat,
Cic. Att. 7, 18, 4:
homines dicere, se a me solvere,
id. ib. 5, 21, 11:
(summa) erat solvenda de meo,
Plin. Ep. 2, 4, 2:
operas solvere alicui,
to work for somebody, Dig. 40, 7, 39: solvo operam Dianae, I work for Diana, i. e. offer a sacrifice to her, Afran. ap. Non. 12, 21: judicatum solvere, to pay the amount adjudged by the court, for which security (satisdatio) was required:
stipulatio quae appellatur judicatum solvi,
Gai. Inst. 4, 90:
iste postulat ut procurator judicatum solvi satisdaret,
Cic. Quint. 7, 29; so Dig. 3, 2, 28; 3, 3, 15; 2, 8, 8;
2, 8, 14 et saep.: auctio solvendis nummis,
a cash auction, Mart. 14, 35.— Gerund.: solvendo esse, to be solvent; jurid. t. t., to be able to pay, i. e. one's debts; cf.
in full: nec tamen solvendo aeri alieno respublica esset,
Liv. 31, 13:
nemo dubitat solvendo esse eum qui defenditur,
Dig. 50, 17, 105:
qui modo solvendo sint,
Gai. Inst. 1, 3, 121:
si solvendo sint,
Paul. Sent. 1, 20, 1:
nec interest, solvendo sit, necne,
Dig. 30, 1, 49, § 5; so ib. 46, 1, 10; 46, 1, 27, § 2; 46, 1, 51, §§ 1 and 4; 46, 1, 52, § 1; 46, 1, 28; 50, 17, 198 et saep.: non solvendo esse, to be insolvent:
solvendo non erat,
Cic. Att. 13, 10, 3:
cum solvendo civitates non essent,
id. Fam. 3, 8, 2:
tu nec solvendo eras, nec, etc.,
id. Phil. 2, 2, 4:
ne videatur non fuisse solvendo,
id. Off. 2, 22, 79;
and very freq. in the jurists.—So, trop.: quid matri, quid flebili patriae dabis? Solvendo non es,
Sen. Oedip. 941; cf.:
*non esse ad solvendum (i. e. able to pay),
Vitr. 10, 6 fin. —
b.
To fulfil the duty of burial.
(α).
Justa solvere; with dat. of the person:
qui nondum omnia paterno funeri justa solvisset,
who had not yet finished the burial ceremonies of his father, Cic. Rosc. Am. 8, 23:
justis defunctorum corporibus solutis,
Curt. 3, 12, 15:
proinde corpori quam primum justa solvamus,
id. 10, 6, 7:
ut justa soluta Remo,
Ov. F. 5, 452:
nunc justa nato solve,
Sen. Hippol. 1245.—
(β).
Exsequias, inferias or suprema solvere:
exsequiis rite solutis,
Verg. A. 7, 5:
cruor sancto solvit inferias viro,
Sen. Hippol. 1198:
solvere suprema militibus,
Tac. A. 1, 61.—
c.
Votum solvere, to fulfil a vow to the gods.
(α).
Alone:
vota ea quae numquam solveret nuncupavit,
Cic. Phil. 3, 4, 11:
quod si factum esset, votum rite solvi non posse,
Liv. 31, 9 fin.:
liberare et se et rempublicam religione votis solvendis,
id. 40, 44, 8:
placatis diis votis rite solvendis,
id. 36, 37 fin.:
petiit ut votum sibi solvere liceret,
id. 45, 44:
animosius a mercatore quam a vectore solvitur votum,
Sen. Ep. 73, 5:
vota pro incolumitate solvebantur,
Tac. A. 2, 69:
vota pater solvit,
Ov. M. 9, 707:
ne votum solvat,
Mart. 12, 91, 6; 8, 4, 2; Val. Max. 6, 9, 5 ext.; 1, 1, 8 ext. — Poet.:
voti debita solvere,
Ov. F. 5, 596; cf.
the abbrev. formula V. S. L. M. (voTVM SOLVIT LIBENS MERITO),
Inscr. Orell. 186; 1296 sq.:
V.S.A.L. (ANIMO LIBENTI),
ib. 2022 et saep.:
sacra solvere (=votum solvere),
Manil. 1, 427.—
(β).
With dat.:
ait sese Veneri velle votum solvere,
Plaut. Rud. prol. 60:
vota Jovi solvo,
Ov. M. 7, 652; 8, 153:
sunt vota soluta deae,
id. F. 6, 248:
dis vota solvis,
Sen. Ben. 5, 19, 4:
libamenta Veneri solvere (=votum per libamenta),
Just. 18, 5, 4.—
d.
Fidem solvere, to fulfil a promise (post-class. for fidem praestare, [p. 1728] exsolvere; cf.:
fidem obligatam liberare,
Suet. Claud. 9):
illi, ut fidem solverent, clipeis obruere,
Flor. 1, 1, 12;
similarly: et voti solverat ille fidem (=votum solverat),
Ov. F. 1, 642; but cf.: itane imprudens? tandem inventa'st causa: solvisti fidem, you have found a pretext to evade your promise (cf. II. A. 3.), Ter. And. 4, 1, 18: esset, quam dederas, morte soluta fides, by my death your promise to marry me would have been cancelled (cf. II. B. 1. 6.), Ov. H. 10, 78; similarly: suam fidem (i. e. quam Lepido habuerit) solutam esse, that his faith in Lepidus was broken, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 21, 3.—With a different construction: se depositi fide solvere, to acquit one's self of the duty to return property intrusted to him (cf. I. B. 1. c.), Val. Max. 7, 3, 5 ext.: factique fide data munera solvit, he freed the gift already given from the obligation of an accomplished fact, i. e. he revoked the gifts, although already made, Ov. M. 11, 135.—
e.
Promissum solvere, to fulfil a promise (very rare):
perinde quasi promissum solvens,
Val. Max. 9, 6, 1:
solvitur quod cuique promissum est,
Sen. Cons. Marc. 20 fin.;
similarly: solutum, quod juraverant, rebantur,
what they had promised under oath, Liv. 24, 18, 5.—Hence, sŏlūtus, a, um, P. a., free, loose, at large, unfettered, unbandaged.
A.
Lit.
1.
(Acc. to I.A. 1. supra.) Pigeat nostrum erum si eximat aut solutos sinat, Plaut. Capt. 2, 1, 11:
tibi moram facis quom ego solutus sto,
id. Ep. 5, 2, 25:
reus solutus causam dicis, testes vinctos attines,
id. Truc. 4, 3, 63:
cum eos vinciret quos secum habebat, te solutum Romam mittebat?
Cic. Deiot. 7, 22:
nec quisquam ante Marium solutus dicitur esse sectus,
unbandaged, id. Tusc. 2, 22, 53:
duos (captivos) solutos ire ad Hannibalem jussit,
Liv. 27, 51:
eum interdiu solutum custodes sequebantur, nocte clausum asservabant,
id. 24, 45, 10:
non efficiatis ut solutos verear quos alligatos adduxit,
Val. Max. 6, 2, 3.—
2.
(Acc. to I. A. 2.) Of texture, etc.; esp. of soil, loose, friable (opp spissus;
postAug.): quo solutior terra facilius pateat radicibus,
Sen. Ep. 90, 21;
ordeum nisi solutum et siccum locum non patitur,
Col. 2, 9:
soluta et facilis terra,
id. 3, 14;
solum solutum vel spissum,
id. 2, 2 init.;
seri vult raphanus terra soluta, umida,
Plin. 19, 5, 26, § 83:
hordeum seri non vult, nisi in sicca et soluta terra,
id. 18, 7, 18, § 79:
solutiores ripae,
Front. Aquaed. 15.—Of plants:
mas spissior, femina solutior,
Plin. 25, 9, 57, § 103.—Hence, subst.: sŏlūtum, i, n., a state of looseness:
dum vult describere, quem ad modum alia torqueantur fila, alia ex molli solutoque ducantur,
Sen. Ep. 90, 20.—
3.
(Acc. to I. A. 3.) Rarefied, thin, diffused:
turbo, quo celsior eo solutior laxiorque est, et ob hoc diffunditur,
Sen. Q. N. 7, 9, 3:
aer agitatus a sole calefactusque solutior est,
id. ib. 1, 2, 10:
debet aer nec tam spissus esse, nec tam tenuis et solutus, ut, etc.,
id. ib. 1, 2, 11.—
B.
Trop.
1.
(Acc. to I. B. 1.) Of speech, unfettered, fluent, ready:
(orator) solutus in explicandis sententiis,
Cic. Or. 47, 173:
verbis solutus satis,
id. ib. 47, 174:
solutissimus in dicendo,
id. ib. 48, 180.—
2.
Exempt, free from duties, obligations, etc.:
quam ob rem viderer maximis beneficii vinculis obstrictus, cum liber essem et solutus?
Cic. Planc. 30, 72:
soluta (praedia) meliore in causa sunt quam obligata,
unmortgaged, id. Agr. 3, 2, 9:
si reddidi (debitum), solutus sum ac liber,
Sen. Ben. 2, 18, 5;
non ut gratus, sed ut solutus sim,
id. ib. 4, 21, 3;
solutus omni fenore,
Hor. Epod. 2, 4;
nam ea (religione) magister equitum solutus ac liber potuerit esse,
Liv. 8, 32, 5:
Mamertini soli in omni orbe terrarum vacui, expertes soluti ac liberi fuerunt ab omni sumptu, molestia, munere,
Cic. Verr. 2, 4, 10, § 23.—
3.
Free from punishment, not punishable, not liable, etc.: qui mancipia vendunt, certiores faciunt emptores quis fugitivus sit, noxave solutus, Edict. Aedil. ap. Dig. 21, 1, 1, § 1; Gell. 4, 2, 1; cf.:
quod aiunt aediles noxae solutus non sit sic intellegendum est... noxali judicio subjectum non esse,
Dig. 21, 1, 17, § 17:
apud quos libido etiam permissam habet et solutam licentiam,
Cic. Rep. 4, 4, 4:
omne illud tempus habeat per me solutum ac liberum,
i. e. let the crimes then committed be unpunished, id. Verr. 2, 1, 12, § 33: antea vacuum id solutumque poena fuerat, Tac. A. 14, 28.—With subj. inf.:
maxime solutum fuit, prodere de iis, etc.,
Tac. A. 4, 35: solutum existimatur esse, alteri male dicere, Caecil. ap. Cic. Fam. 6, 7, 3.—
4.
Free from cares, undistracted:
animo soluto liberoque,
Cic. Verr. 2, 2, 75, § 185:
sed paulo solutiore tamen animo,
id. ib. 2, 5, 31, § 82.—
5.
At leisure, free from labor, business, etc.:
te rogo ut eum solutum, liberum, confectis ejus negotiis a te, quamprimum ad me remittas,
Cic. Fam. 13, 63, 2:
quo mea ratio facilior et solutior esse possit,
id. ib. 3, 5, 1.—With gen.:
Genium Curabis Cum famulis operum solutis,
Hor. C. 3, 17, 16.—
6.
Unbound, relaxed, merry, jovial:
quam homines soluti ridere non desinant, tristiores autem, etc.,
Cic. Dom. 39, 104:
an tu existimas quemquam soluto vultu et hilari oculo mortem contemnere?
Sen. Ep. 23, 4:
vultus,
Stat. Th. 5, 355:
(mores) naturam sequentium faciles sunt, soluti sunt,
unembarrassed, Sen. Ep. 122, 17.—
7.
Free from the rule of others, uncontrolled, independent:
cum videas civitatis voluntatem solutam, virtutem alligatam,
Cic. Att. 2, 18, 1:
ab omni imperio externo soluta in perpetuum Hispania,
Liv. 29, 1 fin.:
Masinissae ab imperio Romano solutam libertatem tribuit,
Val. Max. 7, 2, 6:
incerti, solutique, et magis sine domino quam in libertate, Vononem in regnum accipiunt,
Tac. A. 2, 4:
quorum (militum) libertas solutior erat,
Just. 13, 2, 2.—Of animals:
rectore solutos (solis) equos,
Stat. Th. 1, 219.—
8.
Free from influence or restraint; hence, independent, unbiassed, unprejudiced:
nec vero deus ipse alio modo intellegi potest, nisi mens soluta quaedam et libera,
Cic. Tusc. 1, 27, 66;
cum animi sine ratione motu ipsi suo soluto ac libero incitarentur,
id. Div. 1, 2, 4:
judicio senatus soluto et libero,
id. Phil. 5, 15, 41:
sum enim ad dignitatem in re publica solutus,
id. Att. 1, 13, 2:
libero tempore cum soluta vobis est eligendi optio,
id. Fin. 1, 10, 33:
si omnia mihi essent solutissima, tamen in re publica non alius essem atque nunc sum,
id. Fam. 1, 9, 21:
liberi enim ad causas solutique veniebant,
uncommitted, id. Verr. 2, 2, 78, § 192.—
9.
Free from moral restraint; hence, unbridled, insolent, loose:
amores soluti et liberi,
Cic. Rep. 4, 4, 4:
licentia,
id. ib. 4, 4, 4:
populi quamvis soluti ecfrenatique sint,
id. ib. 1, 34, 53:
quis erat qui sibi solutam P. Clodii praeturam sine maximo metu proponeret? Solutam autem fore videbatis, nisi esset is consul qui eam auderet possetque constringere,
id. Mil. 13, 34:
quominus conspectus, eo solutior erat,
Liv. 27, 31 fin.:
adulescentes aliquot quorum, in regno, libido solutior fuerat,
id. 2, 1, 2:
solutioris vitae primos adulescentiae annos egisse fertur,
a licentious life, Val. Max. 2, 6, 1:
spectandi solutissimum morem corrigere,
Suet. Aug. 44:
mores soluti,
licentious habits, Just. 3, 3, 10.—
10.
Regardless of rules, careless, loose:
orator tam solutus et mollis in gestu,
Cic. Brut. 62, 225:
dicta factaque ejus solutiora, et quandam sui neglegentiam praeferentia,
Tac. A. 16, 18.—
11.
Esp., of style, etc., free from rules of composition.
(α).
Oratio soluta, verba soluta, a free style, conversational or epistolary style:
est oratio aliqua vincta atque contexta, soluta alia, qualis in sermone et epistulis,
Quint. 9, 4, 19; 9, 4, 20; 9, 4, 69; 9, 4, 77.—
(β).
More freq.: verba soluta, oratio soluta, prose (opp. to verse);
in full: scribere conabar verba soluta modis, Ov Tr. 4, 10, 24: quod (Isocrates) verbis solutis numeros primus adjunxerit,
Cic. Or. 52, 174:
mollis est enim oratio philosophorum... nec vincta numeris, sed soluta liberius,
id. ib. 19, 64; 71, 234;
68, 228: si omnes soluta oratione scripserunt,
Varr. R. R. 4, 1; de heisce rebus treis libros ad te mittere institui;
de oratione soluta duos, de poetica unum,
id. L. L. 6, 11 fin.:
ut in soluta oratione, sic in poemateis,
id. ib. 7, 1:
primus (Isocrates) intellexit. etiam in soluta oratione, dum versum effugeres modum et numerum quemdam debere servari,
Cic. Brut. 8, 32:
Aristoteles judicat heroum numerum grandiorem quam desideret soluta oratio,
id. Or. 57, 192:
et creticus et paeon quam commodissume putatur in solutam orationem illigari,
id. ib. 64, 215:
a modis quibusdam, cantu remoto, soluta esse videatur oratio,
id. ib. 55, 183; 55, 184; id. de Or. 3, 48, 184: historia est quodammodo carmen solutum, Quint. 10, 1, 31.—
(γ).
Also in reference to a prose rhythm, loose, unrhythmical, inharmonious:
ut verba neque inligata sint, quasi... versus, neque ita soluta ut vagentur,
Cic. de Or. 3, 44, 176; 3, 48, 186:
nec vero haec (Callidii verba) soluta nec diffluentia, sed astricta numeris,
id. Brut. 79, 274:
orator sic illigat sententiam verbis ut eam numero quodam complectatur et astricto et soluto,
id. de Or. 3, 44, 175; but: verba soluta suis figuris, words freed from their proper meaning, i.e. metaphors, Manil. 1, 24.—
(δ).
Rarely with reference to the thought: soluta oratio, a fragmentary, disconnected style:
soluta oratio, et e singulis non membris, sed frustis, collata, structura caret,
Quint. 8, 5, 27; cf. id. 9, 4, 69:
solutiora componere,
id. 10, 4, 1; 9, 4, 15.—
12.
Effeminate, luxurious (acc. to I. B. 3.):
sinum togae in dextrum umerum reicere, solutum ac delicatum est,
Quint. 11, 3, 146.—
13.
Undisciplined, disorderly:
omnia soluta apud hostes esse,
Liv. 8, 30, 3:
nihil temeritate solutum,
Tac. A. 13, 40:
apud Achaeos neglecta omnia ac soluta fuere,
Just. 34, 2, 2.—
14.
Lax, remiss, weak:
mea lenitas adhuc si cui solutior visa erat,
Cic. Cat. 2, 12, 27:
Ciceronem male audivisse, tamquam solutum et enervem,
Tac. Or. 18:
soluti ac fluentes,
Quint. 1, 2, 8.—Hence:
solutum genus orationis,
a lifeless, dull style, Val. Max. 8, 10, 3:
quanto longius abscederent, eo solutiore cura,
laxer attention, Liv. 3, 8, 8.—
C.
(Acc. to II. B. 3. e supra.) Paid, discharged, only as subst.: sŏlūtum, i, n., that which is paid, a discharged debt, in certain phrases:
aliquid in solutum dare,
to give something in payment, Dig. 46, 3, 45; 46, 3, 46; 46, 3, 60: in solutum accipere, to accept in payment:
qui voluntatem bonam in solutum accipit,
Sen. Ben. 7, 16, 4:
qui rem in solutum accipit,
Dig. 42, 4, 15; 12, 1, 19;
in solutum imputare,
to charge as payment, Sen. Ep. 8, 10; aliquid pro soluto est, is considered as paid or cancelled:
pro soluto id in quo creditor accipiendo moram fecit, oportet esse,
Dig. 46, 3, 72: pro soluto usucapere, to acquire by prescription something given in payment by the debtor, but not belonging to him:
pro soluto usucapit qui rem debiti causa recepit,
Dig. 41, 3, 46.— Adv.: sŏlūtē.
1.
Thinly:
corpora diffusa solute,
Lucr. 4, 53.—
2.
Of speech, fluently:
non refert videre quid dicendum est, nisi id queas solute ac suaviter dicere,
Cic. Brut. 29, 110:
ita facile soluteque volvebat sententias,
id. ib. 81, 280:
quid ipse compositus alias, et velut eluctantium verborum, solutius promptiusque eloquebatur,
Tac. A. 4, 31.—
3.
Irregularly, loosely:
a fabris neglegentius solutiusque composita,
Sen. Q. N. 6, 30, 4.—
4.
Freely, without restraint:
generaliter puto judicem justum... solutius aequitatem sequi,
i. e. without strictly regarding the letter of the law, Dig. 11, 7, 14, § 13.—
5.
Of style, without connection, loosely:
enuntiare,
Quint. 11, 2, 47.—
6.
Of manners and discipline, disorderly, negligently:
praecipue sub imperio Cn. Manlii solute ac neglegenter habiti sunt (exercitus),
Liv. 39, 1, 4:
in stationibus solute ac neglegenter agentes,
id. 23, 37, 6.—
7.
Weakly, tamely, without vigor:
quod ille tam solute egisset, tam leniter, tam oscitanter,
Cic. Brut. 80, 277.—
8.
Of morals, loosely, without restraint:
ventitabat illuc Nero, quo solutius urbem extra lasciviret,
Tac. A. 13, 47.

Lewis & Short latin dictionary > solutum
15 solvo

solvo, solvi, solutum, 3, v. a. ( perf. soluit, trisyll., Cat. 2, 13:
soluisse,
Tib. 4, 5, 16) [for se-luo; cf. socors for se-cords], to loosen an object from any thing, to release or to loose, remove any thing which binds or restrains another.
I.
To loose an object bound, to release, set free, disengage, dissolve, take apart.
A.
In a corporeal sense.
1.
Outwardly, to release.
a.
From fetters or custody, to free, set free, release; absol.:
solvite istas,
i. e. from fetters, Plaut. Truc. 4, 3, 64:
solvite istum,
id. Mil. 5, 32:
numquam, nisi me orassis, solves,
id. Ep. 5, 2, 62:
jube solvi (eum),
Ter. And. 5, 4, 52:
ad palum adligati repente soluti sunt,
Cic. Verr. 2, 5, 5, § 11:
ut vincti solvantur,
id. ib. 2, 5, 6, §
12: qui in compedibus corporis semper fuerunt, etiam cum soluti sunt, tardius ingrediuntur,
id. Tusc. 1, 31, 75:
ita nexi soluti (sunt),
Liv. 8, 28, 9:
solvite me, pueri,
Verg. E. 6, 24:
fore ut brevi solveretur,
Suet. Vesp. 5; id. Tib. 65; id. Vit. 12.—With abl.:
canis solutus catena,
Phaedr. 3, 7, 20. — Transf., from the fetter of frost:
solutis amnibus (i. e. frigoris vinculo),
Stat. Th. 5, 15:
terrae quem (florem) ferunt solutae,
Hor. C. 1, 4, 10.—
b.
From reins, ties, bands, etc.: solve senescentem equum, from the rein, i. e. dismiss him from service, Hor. Ep. 1, 1, 8:
solverat sol equos,
unhitched, Stat. Th. 3, 407: currum solvere (i. e. ab equis, poet. for equos a curru), Sen. Thyest. 794: solvere epistulam, i. e. from the string by which it was tied (= to open), Nep. Hann. 11, 3:
et tibi sollicita solvitur illa (epistula) manu,
Ov. Tr. 5, 2, 2:
et jacet in gremio charta soluta meo,
id. H. 11, 4:
praecepit suis ne sarcinas solverent, aut onera deponerent,
Front. Strat. 1, 5, 3.—So of garments and sails, to unfurl, unfold: cum tunica soluta inambularet, Asin. ap. Cic. Fam. 10, 32, 3; Front. Strat. 4, 1, 26:
soluta toga,
Quint. 11, 3, 147:
vela solvere,
Verg. A. 4, 574.—
c.
From any fastening (mostly poet. and post-Aug. prose), to detach from; constr. absol., or with ab or de, and abl.:
Caucasia solvet de rupe Promethei bracchia,
Prop. 2, 1, 69:
fraxinus solvitur,
from the ground, Stat. Th. 9, 498:
ceciditque soluta pinus,
id. ib. 9, 409; cf.:
pinus radice soluta, deficit,
id. S. 5, 1, 152:
solutis radicibus arbusta procumbunt,
Sen. Q. N. 3, 27, 5:
accepi epistulam quam, ut scribis, ancora soluta de phaselo dedisti, i. e. a litore,
detached, Cic. Att. 1, 13, 1 B. and K. (al. sublata;
but soluta is perh. an error of Cic. in the use of a technical term, v Orell. ad loc.).—In the same sense: solvere retinacula classis,
Ov. M. 15, 696; 8, 102:
querno solvunt de stipite funem,
id. F. 4, 333:
fune soluto Currit in immensum carina,
id. Am. 2, 11, 23:
curvo solves viscera cultro (i. e. de corpore ferarum),
Sen. Hippol. 53.—Of rain disengaged from the clouds:
imber caelesti nube solutus,
Ov. A. A. 2, 237: (Lunam) imperfecta vi solvere tantum umorem, disengage only the moisture, i. e. from the earth:
cum solis radii absumant,
Plin. 2, 9, 6, § 45:
solutum a latere pugionem,
detached from his side, Suet. Vit. 15.—
d.
Esp., of ships: navem solvere, to free a ship from the land, i. e. to set sail, weigh anchor, leave land, depart.
(α).
With acc. alone:
eisce confectis navem solvimus,
Plaut. Merc. 1, 1, 91:
navim cupimus solvere,
id. Mil. 4, 7, 17:
naves solvit,
Caes. B. G. 4, 36; 5, 8; id. B. C. 1, 28; 3, 14; 3, 26;
3, 102: primis tenebris solvit navem,
Liv. 45, 6:
postero die solvere naves (jussi),
id. 29, 25 fin.; Nep. Hann. 8, 2:
classem solvere,
Liv. 45, 41; Prop. 3, 7 (4, 6), 23.—
(β).
With ab and abl.:
navis a terra solverunt,
Caes. B. C. 3, 101:
quinto inde die quam ab Corintho solverit naves,
Liv. 31, 7 med.:
solvunt a litore puppes,
Luc. 2, 649.—
(γ).
With ex and abl.:
nam noctu hac soluta est navis nostra e portu Persico,
Plaut. Am. 1, 1, 259:
interea e portu nostra navis solvitur,
id. Bacch. 2, 3, 54.—
(δ).
With abl.:
complures mercatores Alexandria solvisse,
Cic. Off. 3, 12, 50:
portu solventibus,
id. Mur. 2, 4.—
(ε).
Absol. (sc. navem or naves):
tertia fere vigilia solvit,
Caes. B. G. 4, 23:
nos eo die cenati solvimus,
Cic. Fam. 16, 9, 2:
altero die quam a Brundusio solvit,
Liv. 31, 14 init.:
qui inde solverant,
Val. Max. 1, 7, 3:
solvi mare languido,
Sen. Ep. 53, 1:
fortasse etiam ventis minantibus solves,
id. Ben. 2, 35, 5:
non eadem est his et illis causa solvendi,
making sea-voyages, id. Q. N. 5, 18, 16.—
(ζ).
With navis, etc., as subj., to leave the land (sc. se a litore):
naves XVIII. ex superiore portu solverunt,
Caes. B. G. 4, 28; and by another change of construction: solvimus oram, we freed the shore, i.e. from the ship, Quint. 4, 2, 41; id. Ep. ad Tryph. 3.—
(η).
Poet. usages:
de litore puppis solvit iter,
clears the voyage, Stat. S. 5, 1, 243:
nec tibi Tyrrhena solvatur funis harena,
Prop. 1, 8, 11 (cf.: retinacula solvere, c. supra).—
e.
Of secretions from the body ( poet. and in post-Aug. prose):
tempore eo quo menstrua solvit,
Lucr. 6, 706:
cruor solvitur,
Stat. Th. 9, 530:
lacrimas solvere,
id. Achill. 2, 256:
solutis lacrimis,
Claud. Ruf. 2, 258; so,
partus solvere,
to bear, bring forth, be delivered of offspring, Ov. F. 3, 258; Stat. Th. 5, 461; Plin. 28, 3, 6, § 33; 32, 1, 1, § 6.—
2.
To loosen an object from that which holds it together, to break up, part, dissolve, disperse, divide, take apart, scatter.
a.
In gen.:
omne colligatum solvi potest,
Cic. Fin. 11.—
b.
Of structures ( poet. and in post-Aug. prose):
solvere naves et rursus conjungere,
Curt. 8, 10, 3:
solvere quassatae parcite membra ratis,
Ov. Tr. 1, 2, 2:
dubitavit an solveret pontem,
Curt. 4, 16, 8:
solvere pontem,
Tac. A. 1, 69:
si pons solutus sit,
Dig. 2, 11, 2, § 7:
solutus pons tempestatibus,
Just. 2, 13, 9:
currum (solis) solutum,
Manil. 1, 740.—
c.
Of woven stuff:
solvens texta,
Prop. 2, 9, 6.—
d.
Of mountains:
utrimque montes solvit (Hercules),
Sen. Herc. Fur. 237:
tridente Neptunus montem solvit,
id. Agam. 553.—
e.
Of the neck:
soluta cervix silicis impulsu,
broken, Sen. Troad. 1119.—
f.
Of a comet:
momentum quo cometes solutus et in duas partes redactus est,
Sen. Q. N. 7, 16, 3.—
g.
Of the hair, to loosen, untie, let fall:
solve capillos,
Ov. Am. 3, 9, 3:
crinem,
id. A. A. 3, 784; id. M. 11, 682; 13, 584; Prop. 2, 15 (3, 7), 46:
comas casside,
Ov. F. 3, 2; cf. id. ib. 4, 854.—
h.
Of the earth (so mostly P. a., q. v. infra;
post-Aug.): ita in terrae corpore evenit ut partes ejus vetustate solvantur, solutae cadant,
Sen. Q. N. 6, 10, 2:
ubi montis latus nova ventis solvit hiems,
Stat. Th. 7, 745. —
3.
To dissolve; pass., to be dissolved, changed, to pass over into ( poet. and postclass. for dissolvere, or transire in); constr. absol., or with in and acc.
(α).
Of a change into air or gas:
calor mobiliter solvens, differt primordia vini,
dissolving, parts the molecules of the wine, Lucr. 6, 235:
nam materiai copia ferretur per inane soluta,
id. 1, 1018; so id. 1, 1103:
ita fatus in aera rursus solvitur,
Stat. Th. 5, 285;
nec in aera solvi Passa, recentem animam caelestibus intulit astris,
Ov. M. 15, 845.—
(β).
Into a liquid, to melt:
saepe terra in tabem solvitur,
Sen. Q. N. 3, 15, 7:
terram quam diximus esse mutabilem et solvi in umorem,
id. ib. 3, 29, 4:
nullum tellus se solvit in amnem,
Luc. 2, 408; ipsum in conubia terrae Aethera, cum pluviis rarescunt nubila, solvo, dissolve into the embrace of the earth, i. e. change into rain, Stat. S. 1, 2, 186:
ex Aethiopiae jugis solutas nives ad Nilum decurrere,
Sen. Q. N. 4, 2, 17; so,
nivem solvere,
id. ib. 4, 5, 2; Ov. Am. 3, 6, 93; Sen. Herc. Oet. 729:
rigor auri solvitur aestu,
Lucr. 1, 493:
ferrum calidi solvant camini,
Manil. 4, 250:
cerae igne solutae,
Ov. A. A. 2, 47:
Iris cum vino triduo non solvitur,
Plin. 21, 20, 83, § 142:
(herba) quinto die solvitur,
id. 26, 14, 88, § 148.—
(γ).
Of putrefaction:
(vitulo) per integram solvuntur viscera pellem,
Verg. G. 4, 302.—
(δ).
Of change in general:
inque novas abiit massa soluta domos,
Ov. F. 1, 108:
repentino crementur incendio, atque ex tanta varietate solvantur atque eant in unum omnia (sc. all the heavenly bodies),
Sen. Ben. 6, 22.—
(ε).
Of expansion by heat:
(uva) cum modo frigoribus premitur, modo solvitur aestu,
Ov. A. A. 2, 317.—
(ζ).
Hence, solvere, absol., to rarefy:
gravitas aeris solvitur,
Sen. Q. N. 5, 5, 1.—
(η).
Solvi in, to pass into, become:
in cacumine (herbae) capitula purpurea quae solvantur in lanugines,
Plin. 27, 8, 39, § 61.—Of a wave:
donec in planitiem immotarum aquarum solvatur,
disappears in, Sen. Q. N. 1, 2, 2:
postremi (equi) solvuntur in aequora pisces (= solvuntur in pisces),
Stat. Th. 2, 47: lumina in lacrimas solventur, stream with tears. —Hence, solvere, causative, to make pass over, to make vanish in: circulum in pulverem, in quo descriptus est, solvere, Sen. Ep. 74, 27: soluti agri, the boundaries of which are effaced, Sic. Fl. Cond. Agr. p. 3 Goes.—
4.
To consume, to destroy, dissolve:
solvere orbes,
Manil. 1, 497:
ni calor et ventus... interemant sensum diductaque solvant (i.e. sensum),
Lucr. 3, 287:
(Cato) ferrei prope corporis animique, quem ne senectus quidem, quae solvit omnia, fregerit,
Liv. 39, 40, 11:
si (cometae) sunt purus ignis... nec illos conversio mundi solvit,
Sen. Q. N. 7, 2, 2:
(turbo) ab eo motu, qui universum trahit, solveretur,
id. ib. 7, 9, 4:
tabes solvit corpora,
Luc. 6, 18; 7, 809:
nec solum silvas, sed saxa ingentia solvit (ignis),
id. 3, 506:
ne tegat functos humus, ne solvat ignis,
Sen. Thyest. 750.—So, vitam solvere, to extinguish life, esp. of gradual or easy death:
solvas potius (vitam), quam abrumpas, dummodo, si alia solvendi ratio non erit, vel abrumpas,
Sen. Ep. 22, 3:
hanc mihi solvite vitam,
Prop. 2, 9, 39.—
B.
Trop.
1.
To free, release, loose, emancipate, set free; constr. absol., with abl. or ab and abl.; rarely with gen.
a.
From the body, etc.:
teque isto corpore solvo,
Verg. A. 4, 703:
soluta corpore anima,
Quint. 5, 14, 13:
qui solutas vinculis animas recipit,
Sen. Cons. 28, 8: si animus somno relaxatus solute (i. e. free from the shackles of the body) moveatur ac libere, Cic. Div. 2, 48, 100:
vocem solvere,
to set free the voice, to speak, Stat. S. 3, 1; Sen. Thyest. 682; so, responsa solve (pregn. = utter and disclose), Sen. Oedip. 292:
suspiria solvit,
Stat. Th. 11, 604:
solvat turba jocos,
Sen. Med. 114:
solutos Qui captat risus hominum (= quem juvat risus hominum solvere),
Hor. S. 1, 4, 83:
Ausonii... versibus incomptis ludunt risuque soluto,
unrestrained, free, Verg. G. 2, 386.—
b.
Of members or parts of the body: linguam solvere, to unfetter the tongue (sc. vinculis oris), to give flow to words:
linguam (Juno) ad jurgia solvit,
Ov. M. 3, 261:
lingua devincta nec in motus varios soluta,
Sen. Ira, 1, 3, 7:
ut quisque contemptissimus est, ita linguae solutissimae est,
id. Const. 11, 3:
(fama) innumeras solvit in praeconia linguas,
Luc. 1, 472. —Solvere bracchia, poet., to unfetter the arms, i. e. to move them:
magna difficili solventem bracchia motu,
Stat. Achill. 1, 604; cf.
of the free motions of animals: columbae soluto volatu multum velociores,
unrestrained flight, Plin. 10, 36, 52, § 108.—
c.
From obligations and debts:
solvit me debito,
Sen. Ben. 6, 4, 1:
an nos debito solverit,
id. Ep. 81, 3:
ut religione civitas solvatur,
Cic. Caecin. 34, 98; Liv. 7, 3, 9:
te decem tauri... Me tener solvet vitulus (sc. religione),
Hor. C. 4, 2, 54.—So from a military oath:
hoc si impetro, solvo vos jurejurando,
Just. 14, 4, 7.—Sacramento or militia solvere, to dismiss a soldier from service:
sacramento solvi,
Tac. A. 16, 13:
cum quis propter delictum sacramento solvitur,
Dig. 49, 16, 13:
militia solvere,
Tac. A. 1, 44.— Munere (publico) solvere, to exempt from public duties:
ut Ilienses publico munere solverentur,
Tac. A. 12, 58.—With obj. inf.:
ut manere solveretur,
that he should be excused from the duty of remaining, Tac. A. 3, 29.—
d.
From guilt and sin, to acquit, absolve, cleanse (cf. absolvere, to acquit of crime):
si ille huic (insidias fecerit), ut scelere solvamur,
be held guiltless, Cic. Mil. 12, 31:
atque hunc ille summus vir scelere solutum periculo liberavit,
id. ib. 4, 9:
sit capitis damno Roma soluta mei,
Ov. F. 6, 452:
ipsum quoque Pelea Phoci Caede per Haemonias solvit Acastus aquas,
id. ib. 2, 40:
Helenen ego crimine solvo,
id. A. A. 2, 371:
quid crimine solvis Germanum?
Stat. Th. 11, 379:
solutam caede Gradivus manum restituit armis,
Sen. Herc. Fur. 1342. —
e.
From feelings, etc.:
quae eos qui quaesissent cura et negotio solverent,
Cic. Rep. 1, 18, 30:
cum ego vos solvi curis ceteris,
Ter. Hec. 2, 1, 33:
senatus cura belli solutus,
Plin. 22, 3, 4, § 7:
pectus linquunt cura solutum,
Lucr. 2, 45:
his terroribus ab Epicuro soluti et in libertatem vindicati,
Cic. N. D. 1, 20, 56:
soluti metu,
Liv. 41, 14 init.; 27, 51:
solvent formidine terras,
Verg. E. 4, 14:
solve metu patriam,
Prop. 4 (5), 6, 41:
metu belli Scythas solvit,
Just. 9, 2, 2; so id. 14, 2, 5:
haec est Vita solutorum misera ambitione,
Hor. S. 1, 6, 129:
soluti a cupiditatibus,
Cic. Agr. 1, 9, 27:
his concitationibus quem vacuum, solutum, liberum videris,
id. Tusc. 5, 15, 43: et tu solve me dementia, [p. 1726] Hor. Epod. 17, 43:
longo luctu,
Verg. A. 2, 26:
tristem juventam solve (i. e. juventam tristitia),
Sen. Hippol. 450:
solvite tantis animum monstris, solvite, superi,
id. Herc. Fur. 1063:
Quis te solvere Thessalis Magus venenis poterit?
Hor. C. 1, 27, 21. — Poet.:
solvit animis miracula (for animos miraculis),
the soul from superstition, Manil. 1, 103.—And of animals:
rabie tigrim,
Manil. 5, 707.— Absol.:
ut ad praecepta quae damus possit ire animus, solvendus est (i. e. perturbationibus),
Sen. Ep. 95, 38:
calices, quem non fecere contracta in paupertate solutum?
i. e. from cares, Hor. Ep. 1, 5, 20:
solvite animos,
Manil. 4, 12.—With in:
vix haec in munera solvo animum,
i. e. free it from passions and so make it fit for these duties, Stat. S. 5, 3, 33.—
f.
From sleep, very rare:
ego somno solutus sum,
awoke, Cic. Rep. 6, 26, 29 (cf.: somno solvi, to be overwhelmed by sleep, 2. b, g infra).—
g.
From labor, business, etc.:
volucres videmus... solutas opere volitare,
Cic. Or. 2, 6, 23:
solutus onere regio, regni bonis fruor,
Sen. Oedip. 685.— Poet.:
Romulus excubias decrevit in otia solvi,
to be relieved from guard and enjoy leisure, Prop. 4 (5), 4, 79.—
h.
From rigidity, austerity, stiffness, etc., to relax, smooth, unbend, quiet, soothe ( poet. and in post-Aug. prose):
frontem solvere disce,
Mart. 14, 183:
saltem ora trucesque solve genas,
Stat. Th. 11, 373:
solvit feros tunc ipse rictus,
Sen. Herc. Fur. 797.— Poet.:
solvatur fronte senectus = frons senectute (i. e. rugis), solvatur,
be cleared, Hor. Epod. 13, 5:
vultum risu solvit,
relieves, Val. Max. 4, 3, 5:
risum judicis movendo, et illos tristes affectus solvit, et animum renovat,
Quint. 6, 3, 1; so,
solvere judicem,
unbend, excite his laughter, id. 11, 3, 3:
solvere qui (potui) Curios Fabriciosque graves (sc. risu),
Mart. 9, 28 (29), 4:
ut tamen arctum Solveret hospitiis animum,
Hor. S. 2, 6, 83:
cujus non contractum sollicitudine animum illius argutiae solvant?
Sen. Cons. Helv. 18, 5.— Transf., pregn.:
solventur risu tabulae,
i. e. the austerity of the judge will be relaxed by laughter, and the complaint dismissed, Hor. S. 2, 1, 86.—Imitated:
quia si aliquid omiserimus, cum risu quoque tota res solvitur,
Quint. 5, 10, 67.—
k.
From any cause of restraint.
(α).
To release from siege:
Bassanitas obsidione solvere,
Liv. 44, 30:
patriam obsidione solvere,
Val. Max. 3, 2, 2. —
(β).
From moral restraints:
hic palam cupiditates suas solvit,
gave vent to, Curt. 6, 6, 1; v. also P. a., B. 7. infra.—
l.
From laws and rules: legibus solvere.
(α).
To exempt from laws, i. e. by privilege:
Vopiscus, qui ex aedilitate consulatum petit, solvatur legibus,
Cic. Phil. 11, 5, 11:
cur M. Brutus legibus est solutus, si, etc.,
id. ib. 2, 13, 31:
ut interea magistratus reliquos, legibus omnibus soluti, petere possetis,
id. Agr. 2, 36, 99:
Lurco, tribunus plebis, solutus est (et lege Aelia et Furia),
id. Att. 1, 16, 13:
solvatne legibus Scipionem,
Auct. Her. 3, 2, 2:
petente Flacco ut legibus solverentur,
Liv. 31, 50, 8:
Scipio legibus solutus est,
id. Epit. 56:
Licet enim, inquiunt, legibus soluti sumus, attamen legibus vivimus,
Just. Inst. 2, 17, 8; cf.:
ut munere vigintiviratus solveretur,
Tac. A. 3, 29.— Transf., of the laws of nature, etc.:
(aestus) illo tempore, solutus legibus, sine modo fertur,
Sen. Q. N. 3, 28, 6:
solus (sapiens) generis humani legibus solvitur,
id. Brev. Vit. 15, 5:
nec leti lege solutas,
Lucr. 3, 687:
nec solvo Rutulos (i. e. legibus fati),
Verg. A. 10, 111.— With gen. (cf. libero), perh. only in phrase testamenti solvere, to release from a testamentary disposition:
et is per aes et libram heredes testamenti solveret,
Cic. Leg. 2, 20, 51; 2, 21, 53 (less prop. testamenti is taken as attribute of heredes); cf. Gai. Inst. 3, 175, and Hor. C. 3, 17, 16, P. a., B. 5. fin. infra.—
(β).
Legibus solutus, not subject to, released from:
reus Postumus est ea lege... solutus ac liber,
i. e. the law does not apply to him, Cic. Rab. Post. 5, 12:
soluti (lege Julia) huc convenistis, ne constricti discedatis cavete,
id. ib. 7, 18.—Of other laws:
solutus Legibus insanis,
Hor. S. 2, 6, 68:
quae sedes expectent animam solutam legibus servitutis humanae,
Sen. Ep. 65, 20.— Transf., of things: soluta legibus scelera sunt, unrestrained by the laws, i. e. crimes are committed with impunity, Sen. Ben. 7, 27, 1.— Of the laws of versification: numerisque fertur Lege solutis, referring to dithyrambic measures, Hor. C. 4, 2, 12 (cf. P. a., B. 11. infra).—
2.
To dissolve, separate objects which are united, to break up, dismiss.
(α).
Of troops, ranks, etc.:
ubi ordines procursando solvissent,
Liv. 42, 65, 8:
incomposito agmine, solutis ordinibus,
Curt. 8, 1, 5; so id. 8, 4, 6:
agmina Diductis solvere choris,
Verg. A. 5, 581:
solvit maniplos,
Juv. 8, 154:
solvuntur laudata cohors,
Stat. Achill. 2, 167.—Hence, to separate armies engaged in battle:
commissas acies ego possum solvere,
Prop. 4 (5), 4, 59.—
(β).
Of banquets, assemblies, etc.:
convivio soluto,
Liv. 40, 14 fin.:
convivium solvit,
Curt. 8, 5, 24; 8, 6, 16:
Quid cessas convivia solvere?
Ov. F. 6, 675:
coetuque soluto Discedunt,
id. M. 13, 898.—Hence, urbem (Capuam) solutam ac debilitatam reliquerunt, disfranchised, Cic. Agr. 2, 33, 91.—
(γ).
Of the words in discourse, orationem or versum solvere, to break up a sentence or verse:
(discant) versus primo solvere, mox mutatis verbis interpretari,
Quint. 1, 9, 2:
quod cuique visum erit vehementer, dulciter, speciose dictum, solvat ac turbet,
id. 9, 4, 14:
ut partes orationis sibi soluto versu desideret et pedum proprietates,
id. 1, 8, 13:
non, ut si solvas Postquam discordia tetra, etc., invenias etiam disjecti membra poetae,
Hor. S. 1, 4, 60.—
3.
Implying a change for the worse.
a.
To relax, make effeminate, weaken, by ease, luxury, dissipation, etc. (post-Aug.):
Hannibalem hiberna solverunt,
Sen. Ep. 51, 5:
usque eo nimio delicati animi languore solvuntur,
Sen. Brev. Vit. 12, 6:
infantiam statim deliciis solvimus,
Quint. 1, 2, 6:
solutus luxu,
id. 3, 8, 28; so Tac. A. 11, 31.—With in and acc.:
soluti in luxum,
Tac. H. 2, 99:
in lasciviam,
id. ib. 3, 38.— Transf.: versum solvere, to deprive a verse of its proper rhythm:
si quinque continuos dactylos confundas solveris versum,
Quint. 9, 4, 49.—
b.
To make torpid by removing sensation.
(α).
To relax, benumb the limbs or body;
as by narcotics, terror, sickness, exhaustion: multaque praeterea languentia membra per artus solvunt,
Lucr. 6, 798:
ima Solvuntur latera,
Verg. G. 3, 523:
solvi debilitate corporis,
paralyzed, Val. Max. 1, 7, 4:
ut soluto labitur moriens gradu,
Sen. Hippol. 368.—In mal. part., Hor. Epod. 12, 8; cf. Verg. G. 3, 523.— Poet.:
illum aget, penna metuente solvi, Fama superstes,
Hor. C. 2, 2, 7.—Of the mind:
segnitia (oratoris) solvit animos,
wearies, Quint. 11, 3, 52:
mentes solvere,
to make insane, Plin. 25, 3, 7, § 25.—
(β).
By frost ( poet.):
solvuntur illi frigore membra,
Verg. A. 12, 951; 1, 92.—
(γ).
By sleep ( poet. for sopio):
homines volucresque ferasque Solverat alta quies,
Ov. M. 7, 186:
corpora somnus Solverat,
id. ib. 10, 369:
molli languore solutus,
id. ib. 11, 648;
11, 612: altoque sopore solutum,
id. ib. 8, 817:
somno vinoque solutos,
id. F. 2, 333; Verg. A. 9, 236:
ut membra solvit sopor,
id. ib. 12, 867:
non solvit pectora somnus,
Sen. Agam. 76.—With in:
solvitur in somnos,
Verg. A. 4, 530.— Transf., of the sea:
aequor longa ventorum pace solutum,
lulled to sleep, Stat. Th. 3, 255.—
(δ).
By death: solvi, to die ( poet. and in post-Aug. prose):
ipse deus, simulatque volam, me solvet,
Hor. Ep. 1, 16, 78:
corporibus quae senectus solvit,
Curt. 89, 32 (cf. A. 4. supra):
(corpus) quam nullo negotio solvitur,
Sen. Q. N. 3, 27, 2:
alius inter cenandum solutus est,
id. Ep. 66, 43:
ubicumque arietaveris, solveris,
id. Cons. Marc. 11, 3:
me fata maturo exitu facilique solvant,
Sen. Troad. 605:
solvi inedia,
Petr. 111:
sic morte quasi somno soluta est,
Flor. 2, 21, 11.—Hence,
4.
Of logical dissolution, to refute:
non tradit Epicurus quomodo captiosa solvantur,
how fallacies are refuted, Cic. Fin. 1, 7, 22:
argumentum solvere,
Quint. 2, 17, 34:
solutum scies quod nobis opponitur,
Sen. Const. 12, 3.—
b.
To disperse, dispel, as of a cloud:
deorum beneficia tempestiva ingentes minas interventu suo solventia,
Sen. Ben. 4, 4, 2.
II.
To loose, remove, cancel that which binds any thing.
A.
In a corporeal sense.
1.
In gen., to loose (weaker than rumpo;
post-Aug.): effringere quam aperire, rumpere quam solvere putant robustius,
Quint. 2, 12, 1:
qua convulsa tota operis colligatio solveretur,
Val. Max. 8, 14, 6:
supera compage soluta,
Stat. Th. 8, 31.—
2.
To remove a fetter, bridle, etc.:
nullo solvente catenas,
Ov. M. 3, 700: vincla jugis boum, Tib. 2, 1, 7:
solvere frenum,
Phaedr. 1, 2, 3:
loris solutis,
Ov. A. A. 1, 41.— Transf., of prisons:
qui, solutis ergastulis, exercitus numerum implevit,
Liv. Ep. 56; Brut. ap. Cic. Fam. 11, 10, 13; 11, 13, 2.—Of frost:
gelu solvitur,
it thaws, Tac. H. 1, 79:
solvitur acris hiems,
Hor. C. 1, 4, 1.—Of clouds:
facit igitur ventum resoluta nubes, quae plurimis modis solvitur,
Sen. Q. N. 5, 12, 5; 5, 12, 1.—Of the grasp of hands, fingers, etc.:
Aeacides a corpore bracchia solvit,
looses his hold, Ov. M. 11, 246:
indigno non solvit bracchia collo,
Stat. Th. 5, 217:
digitis solutis abjecit jaculum,
id. ib. 8, 585.—
3.
To untie a string, cord, necklace, etc., slacken or unlock an enclosure, open a box, trunk, etc.:
solve vidulum ergo,
Plaut. Rud. 4, 4, 98:
eam solve cistulam,
id. Am. 2, 2, 151:
solve zonam,
untie, id. Truc. 5, 62:
solvisse jugalem ceston fertur,
Stat. Th. 5, 62:
animai nodos a corpore solvit,
Lucr. 2, 950:
nihil interest quomodo (nodi) solvantur,
Curt. 3, 1, 18:
quid boni est, nodos operose solvere, quos ipse ut solveres feceris?
Sen. Ben. 5, 12, 2:
solvere nodum,
Stat. Th. 11, 646:
laqueum quem nec solvere possis, nec abrumpere,
Sen. Tranq. 10, 1:
vix solvi duros a pectore nexus,
Ov. M. 9, 58:
fasciam solve,
Sen. Ep. 80, 10:
solutis fasciis,
Curt. 7, 6, 5:
solvi fasciculum,
Cic. Att. 11, 9, 2:
crinales vittas,
Verg. A. 7, 403:
Parmenion vinculum epistulae solvens,
Curt. 7, 2, 25:
equum empturus solvi jubes stratum,
Sen. Ep. 80, 9:
redimicula solvite collo,
Ov. F. 4, 135:
corollas de fronte,
Prop. 1, 3, 21:
solvere portas,
Stat. Th. 3, 492:
munimina valli,
id. ib. 12, 10:
ille pharetram Solvit,
Ov. M. 5, 380.— Transf., of the veins as enclosures of the blood:
solutis ac patefactis venis,
Sen. Q. N. 3, 15, 5:
venam cultello solvere,
Col. 6, 14; cf.
also: lychnis alvum solvit,
looses the bowels, Plin. 21, 26, 98, § 171; 21, 20, 83, § 140; Suet. Vesp. 24; Tac. A. 12, 67:
ventrem,
Plin. 20, 8, 30, § 74.— Absol. (sc. alvum), Mart. 13, 29:
stomachus solutus = venter solutus,
loose bowels, Petr. 117; Scrib. Comp. 92.—
B.
Trop., to slacken or remove a bond.
1.
Solvere aliquid (aliquod vinculum; cf. I. B. 1. supra).
a.
Of the mouth, etc., to open:
talibus ora solvit verbis,
Ov. M. 15, 74; so id. ib. 1, 181; Tib. 4, 5, 14:
ternis ululatibus ora Solvit,
Ov. M. 7, 191; 9, 427; id. Tr. 3, 11, 20; Stat. Achill. 1, 525:
vix ora solvi patitur etiamnum timor,
Sen. Herc. Oet. 725; so,
os promptius ac solutius,
Val. Max. 8, 7, ext. 1.— Transf., of an abyss:
hic ora solvit Ditis invisi domus,
Sen. Herc. Fur. 664.—
b.
To remove, cancel; to destroy the force of a legal or moral obligation by expiration, death, etc.:
si mors alterutrius interveniat, solvitur mandatum,
Gai. Inst. 3, 160:
cum aliquis renunciaverit societati, societas solvitur,
id. ib. 3, 151; so id. ib. 3, 152:
morte solvetur compromissum,
Dig. 4, 8, 27:
soluto matrimonio,
ib. 24, 3, 2:
solutum conjugium,
Juv. 9, 79:
qui... conjugalia solvit,
Sen. Med. 144:
nec conjugiale solutum Foedus in alitibus,
Ov. M. 11, 743:
(sapiens) invitus beneficium per compensationem injuriae solvet,
cancel the obligation of a favor by the set-off of a wrong, Sen. Ep. 81, 17.—
c.
To efface guilt or wrong:
magnis injuria poenis Solvitur,
Ov. F. 5, 304:
solve nefas, dixit: solvit et ille nefas,
id. ib. 2, 44:
culpa soluta mea est,
id. Tr. 4, 4, 10:
neque tu verbis solves unquam quod mi re male feceris (i. e. injuriam),
Ter. Ad. 2, 1, 10.—
d.
Poenam solvere, to suffer punishment, i. e. to cancel the obligation of suffering, etc. (cf. 3. infra;
less freq. than poenam persolvere, exsolvere): serae, sed justae tamen et debitae poenae solutae sunt,
Cic. Mil. 31, 85:
capite poenas solvit,
Sall. J. 69, 4:
meritas poenas solventem,
Curt. 6, 3, 14:
poenarum solvendi tempus,
Lucr. 5, 1224:
nunc solvo poenas,
Sen. Phoen. 172:
hac manu poenas tibi solvam,
id. Hippol. 1177.—
e.
To remove, relieve, soothe affections, passions, etc.:
atque animi curas e pectore solvat,
Lucr. 4, 908:
curam metumque juvat Dulci Lyaeo solvere,
Hor. Epod. 9, 38:
patrimonii cura solvatur,
Sen. Q. N. 3, praef. §
2: Pyrrhus impetus sui terrore soluto,
Val. Max. 4, 3, 14:
solvite corde metum,
Verg. A. 1, 562; so id. ib. 9, 90:
solve metus animo,
Stat. Th. 2, 356:
solvi pericula et metus narrant,
Plin. 11, 37, 52, § 140: neque adhuc Stheneleius iras Solverat Eurystheus, [p. 1727] Ov. M. 9, 274:
hoc uno solvitur ira modo,
id. A. A. 2, 460:
solvitque pudorem,
Verg. A. 4, 55.—
f.
Of sleep:
quasi clamore solutus Sit sopor,
Ov. M. 3, 6, 30:
nec verba, nec herbae audebunt longae somnum tibi solvere Lethes,
Luc. 6, 768; cf.:
lassitudinem solvere,
Plin. 37, 10, 54, § 143. —
g.
Of any checks and barriers to motion, to remove.
(α).
To raise a siege:
solutam cernebat obsidionem,
Liv. 36, 10, 14:
soluta obsidione,
id. 36, 31, 7:
ad Locrorum solvendam obsidionem,
id. 27, 28, 17; cf. id. 37, 7, 7; 38, 5, 6; 42, 56 init.; 44, 13, 7; Curt. 4, 4, 1; Tac. A. 4, 24; 4, 73; Just. 9, 2, 10.—
(β).
Of passions, etc., to remove restraint:
cujus si talis animus est, solvamus nos ejus vincula, et claustra (i. e. irae) refringamus,
Liv. 36, 7, 13.—
(γ).
To overthrow, subvert a higher authority, etc.:
quos (milites), soluto imperio, licentia corruperat,
Sall. J. 39, 5:
imperia solvit qui tacet, jussus loqui,
Sen. Oedip. 525:
sonipedes imperia solvunt,
id. Hippol. 1084; cf.:
sanctitas fori ludis solvitur,
Quint. 11, 3, 58.—
h.
Of laws and customs, to abolish, violate:
solvendarum legum id principium esse censebant (post-Aug. for dissolvendarum),
Curt. 10, 2, 5:
solutae a se legis monitus,
Val. Max. 6, 5, ext. 4:
cum plus quam ducentorum annorum morem solveremus,
Liv. 8, 4, 7:
(Tarquinius) morem de omnibus senatum consulendi solvit,
id. 1, 49, 7:
oportebat istum morem solvi,
Curt. 8, 8, 18.—
2.
Esp. with acc. of the bond, etc. (taking the place of the constr. I. B. 1. 2. 3. supra, when the abl. of separation is not admissible).
a.
To subvert discipline:
disciplinam militarem solvisti,
Liv. 8, 7, 16:
luxuria solutam disciplinam militarem esse,
id. 40, 1, 4:
quod cum, ne disciplina solveretur, fecisset,
Front. Strat. 2, 12, 2.—
b.
Of strength, energy, attention, etc., to loosen, impair, weaken, scatter, disperse:
nobilitas factione magis pollebat, plebis vis soluta atque dispersa,
Sall. J. 41, 6:
patrios nervos externarum deliciarum contagione solvi et hebetari noluerunt,
Val. Max. 2, 6, 1:
vires solvere,
Quint. 9, 4, 7:
vis illa dicendi solvitur, et frigescit affectus,
Quint. 11, 3, 133.—
c.
Of affection, etc., to sever, dissolve, destroy:
segnes nodum (amicitiae) solvere Gratiae,
Hor. C. 3, 21, 22;
similarly: solvit (ille deus) amicos,
Prop. 2, 34 (3, 32), 5; so id. 2, 15 (3, 7), 26:
hoc firmos solvit amores,
Ov. A. A. 2, 385:
amores cantibus et herbis solvere,
Tib. 1, 2, 60.—
d.
Of sickness and hunger, to end, remove:
vitex dicitur febres solvere,
Plin. 24, 9, 38, § 60:
solvit jejunia granis,
Ov. F. 4, 607:
quoniam jejunia virgo Solverat,
id. M. 5, 535; cf. Luc. 3, 282; so,
famem,
Sen. Thyest. 64.—
e.
To delay:
hi classis moras hac morte solvi rentur,
Sen. Troad. 1131.—
f.
Of darkness, to dispel:
lux solverat umbras,
Stat. Th. 10, 390.—
g.
Of war, strife, etc., to compose, settle:
aut solve bellum, mater, aut prima excipe,
Sen. Phoen. 406:
electus formae certamina solvere pastor,
Stat. Achill. 2, 337:
jurgia solvere,
Manil. 3, 115:
contradictiones solvere,
Quint. 7, 1, 38.—
h.
Of difficulties, riddles, questions, ambiguities, etc., to solve, explain, remove:
quia quaestionem solvere non posset,
Val. Max. 9, 12, ext. 3:
aenigmata,
Quint. 8, 6, 53:
omnes solvere posse quaestiones,
Suet. Gram. 11:
haec ipsa, quae volvuntur ab illis, solvere malim et expandere,
Sen. Ep. 82, 20; id. Q. N. 7, 14, 1:
unum tantum hoc solvendum est,
that one question, id. ib. 1, 7, 3:
puta nunc me istuc non posse solvere,
id. Ep. 48, 6:
carmina non intellecta Solverat,
Ov. M. 7, 760:
triste carmen alitis solvi ferae,
Sen. Oedip. 102:
nodos juris,
Juv. 8, 50:
proponere aliquid quod solvat quaestionem,
Quint. 5, 10, 96:
plurimas quaestiones illis probationibus solvi solere,
id. 1, 10, 49:
quo solvitur quaestio supra tractata,
id. 3, 7, 3:
ambiguitatem or amphiboliam,
id. 7, 2, 49; 7, 9, 10.—
3.
In partic., of obligations, to fulfil.
a.
To pay.
(α).
Originally, rem solvere, to free one's property and person (rem familiarem) from debts (solutio per aes et libram), according to the ancient formula:
quod ego tibi tot millibus condemnatus sum, me eo nomine... a te solvo liberoque hoc aere aeneaque libra,
Gai. Inst. 3, 174 Huschke; cf.:
inde rem creditori palam populo solvit (i. e. per aes et libram),
Liv. 6, 14, 5:
quas res dari, fieri, solvi oportuit,
id. 1, 32, 11. —Hence, rem solvere, to pay; often with dat. of person:
pro vectura rem solvit?
paid the freight, Plaut. As. 2, 4, 27:
ubi nugivendis res soluta'st omnibus,
id. Aul. 3, 5, 51:
tibi res soluta est recte,
id. Curc. 4, 3, 21:
ego quidem pro istac rem solvo ab tarpessita meo,
id. ib. 5, 2, 20:
rem solvo omnibus quibus dehibeo,
id. ib. 5, 3, 45:
dum te strenuas, res erit soluta,
id. Ps. 2, 2, 35:
res soluta'st, Gripe, ego habeo,
id. Rud. 5, 3, 57.— Trop.: saepe edunt (aves);
semel si captae sunt, rem solvont aucupi,
they repay him, pay for his expenses, Plaut. As. 1, 3, 66.—And to pay by other things than money:
si tergo res solvonda'st,
by a whipping, Plaut. As. 2, 2, 54:
habent hunc morem ut pugnis rem solvant si quis poscat clarius,
id. Curc. 3, 9:
tibi quidem copia'st, dum lingua vivet, qui rem solvas omnibus,
id. Rud. 2, 6, 74.—Hence,
(β).
Absol. (sc. rem), to pay; with or without dat. of person:
cujus bona, quod populo non solvebat, publice venierunt,
Cic. Fl. 18, 43:
ei cum solveret, sumpsit a C. M. Fufiis,
id. ib. 20, 46:
misimus qui pro vectura solveret,
id. Att. 1, 3, 2:
qui nimis cito cupit solvere, invitus debet,
Sen. Ben. 4, 40, 5:
ut creditori solvat,
Dig. 30, 1, 49, § 7.— Pass. impers.:
si dare vis mihi, Magis solutum erit quam ipsi dederis,
it will be a more valid payment, Plaut. Ps. 2, 2, 46:
numquam vehementius actum est quam me consule, ne solveretur,
to stop payments, Cic. Off. 2, 24, 84:
fraudandi spe sublata solvendi necessitas consecuta est,
id. ib. 2, 24, 84:
cum eo ipso quod necesse erat solvi, facultas solvendi impediretur,
Liv. 6, 34, 1.—Cf. in the two senses, to free from debt, and to pay, in the same sentence:
non succurrere vis illi, sed solvere. Qui sic properat, ipse solvi vult, non solvere,
Sen. Ben. 6, 27, 1.—
(γ).
With acc. of the debt, to discharge, to pay:
postquam Fundanio debitum solutum esset,
Cic. Q. Fr. 1, 2, 3, § 10:
hoc quod debeo peto a te ut... solutum relinquas,
settled, id. Att. 16, 6, 3:
solverat Castricio pecuniam jam diu debitam,
id. Fl. 23, 54:
ex qua (pensione) major pars est ei soluta,
id. Att. 16, 2, 1:
solvi aes alienum Pompejus ex suo fisco jussit,
Val. Max. 6, 2, 11:
aes alienum solvere,
Sen. Ep. 36, 5:
quae jactatio est, solvisse quod debebas?
id. Ben. 4, 17, 1; so,
debitum solvere,
id. ib. 6, 30, 2:
ne pecunias creditas solverent,
Cic. Pis. 35, 86:
ut creditae pecuniae solvantur,
Caes. B. C. 3, 20; 3, 1:
ex thensauris Gallicis creditum solvi posse,
Liv. 6, 15, 5:
ita bona veneant ut solidum suum cuique solvatur,
Cic. Rab. Post. 17, 46.—And of moral debts:
cum patriae quod debes solveris,
Cic. Marcell. 9, 27:
debet vero, solvitque praeclare,
id. Phil. 13, 11, 25:
aliter beneficium, aliter creditum solvitur,
Sen. Ben. 2, 34, 1:
qui grate beneficium accipit, primam ejus pensionem solvit,
id. ib. 2, 22 fin. —
(δ).
By a confusion of construction, solvere pecuniam, etc., to pay money, etc. (for pecunia rem or debitum solvere); constr. with dat. or absol.:
emi: pecuniam solvi,
Cic. Verr. 2, 4, 20, § 43:
pro frumento nihil solvit,
id. ib. 2, 3, 72, §
169: legatis pecuniam pro frumento solvit,
Liv. 44, 16:
hanc pecuniam cum solvere in praesenti non posset,
Nep. Milt. 7, 6:
nisi pecuniam solvisset,
id. Cim. 1, 1:
condiciones pacis dictae ut decem millia talentum argenti... solverent,
Liv. 30, 37 med.:
pro quo (frumento) pretium solveret populus Romanus,
id. 36, 3, 1:
pretium servorum ex aerario solutum est dominis,
id. 32, 26, 14:
pretium pro libris domino esse solvendum,
id. 40, 39 fin.:
meritam mercedem,
id. 8, 22, 3; so id. 8, 11, 4: sorte creditum solvere, by paying the principal (i. e. without interest), id. 6, 36, 12:
quae praemia senatus militibus ante constituit, ea solvantur,
Cic. Phil. 14, 14, 38:
stipendium,
Liv. 28, 32, 1:
dotem mulieri,
Dig. 24, 3, 2:
litem aestimatam,
the amount of a fine, Nep. Cim. 5, 18 fin.:
arbitria funeris,
the expenses of the funeral, Cic. Red. Sen. 7, 18:
solvere dodrantem,
to pay seventy-five per cent., Mart. 8, 9, 1:
dona puer solvit,
paid the promised gifts, Ov. M. 9, 794; so,
munera,
id. ib. 11, 104.— Transf., of the dedication of a book, in return for favors:
et exspectabo ea (munera) quae polliceris, et erunt mihi pergrata si solveris... Non solvam nisi prius a te cavero, etc.,
Cic. Brut. 4, 17 sq. —Of the delivery of slaves:
si quis duos homines promise rit et Stichum solverit,
Dig. 46, 3, 67; 46, 3, 38, § 3.— Transf., poet.: dolorem solvisti, you have paid your grief, i. e. have duly mourned, Stat. S. 2, 6, 98.— Pass. with personal subject:
si (actor) solutus fuisset,
Dig. 12, 1, 31 (cf.: solvere militem, b supra). —
(ε).
Esp., in certain phrases, to pay:
aliquid praesens solvere,
to pay in cash, Cic. Att. 16, 2, 1; so,
aliquid de praesentibus solvere,
Sen. Ep. 97, 16:
solvere grates (= referre gratiam muneribus): Sulla solvit grates Dianae,
Vell. 2, 25:
quas solvere grates sufficiam?
Stat. S. 4, 2, 7: cum homo avarus, ut ea (beneficia) solveret sibi imperare non posset, etc., Cael. ap. Cic. Fam. 8, 12, 1; cf.: non dicimus reposuit beneficium aut solvit;
nullum nobis placuit quod aeri alieno convenit verbum,
Sen. Ep. 81, 9; but v. id. Ben. 2, 18, 5: in debitum solvere, to make a partial payment:
unum haec epistula in debitum solvet,
id. Ep. 7, 10: aliquid solvere ab aliquo (de aliqua re), to pay out of funds supplied by any one ( out of any fund):
Quintus laborat ut tibi quod debet ab Egnatio solvat,
Cic. Att. 7, 18, 4:
homines dicere, se a me solvere,
id. ib. 5, 21, 11:
(summa) erat solvenda de meo,
Plin. Ep. 2, 4, 2:
operas solvere alicui,
to work for somebody, Dig. 40, 7, 39: solvo operam Dianae, I work for Diana, i. e. offer a sacrifice to her, Afran. ap. Non. 12, 21: judicatum solvere, to pay the amount adjudged by the court, for which security (satisdatio) was required:
stipulatio quae appellatur judicatum solvi,
Gai. Inst. 4, 90:
iste postulat ut procurator judicatum solvi satisdaret,
Cic. Quint. 7, 29; so Dig. 3, 2, 28; 3, 3, 15; 2, 8, 8;
2, 8, 14 et saep.: auctio solvendis nummis,
a cash auction, Mart. 14, 35.— Gerund.: solvendo esse, to be solvent; jurid. t. t., to be able to pay, i. e. one's debts; cf.
in full: nec tamen solvendo aeri alieno respublica esset,
Liv. 31, 13:
nemo dubitat solvendo esse eum qui defenditur,
Dig. 50, 17, 105:
qui modo solvendo sint,
Gai. Inst. 1, 3, 121:
si solvendo sint,
Paul. Sent. 1, 20, 1:
nec interest, solvendo sit, necne,
Dig. 30, 1, 49, § 5; so ib. 46, 1, 10; 46, 1, 27, § 2; 46, 1, 51, §§ 1 and 4; 46, 1, 52, § 1; 46, 1, 28; 50, 17, 198 et saep.: non solvendo esse, to be insolvent:
solvendo non erat,
Cic. Att. 13, 10, 3:
cum solvendo civitates non essent,
id. Fam. 3, 8, 2:
tu nec solvendo eras, nec, etc.,
id. Phil. 2, 2, 4:
ne videatur non fuisse solvendo,
id. Off. 2, 22, 79;
and very freq. in the jurists.—So, trop.: quid matri, quid flebili patriae dabis? Solvendo non es,
Sen. Oedip. 941; cf.:
*non esse ad solvendum (i. e. able to pay),
Vitr. 10, 6 fin. —
b.
To fulfil the duty of burial.
(α).
Justa solvere; with dat. of the person:
qui nondum omnia paterno funeri justa solvisset,
who had not yet finished the burial ceremonies of his father, Cic. Rosc. Am. 8, 23:
justis defunctorum corporibus solutis,
Curt. 3, 12, 15:
proinde corpori quam primum justa solvamus,
id. 10, 6, 7:
ut justa soluta Remo,
Ov. F. 5, 452:
nunc justa nato solve,
Sen. Hippol. 1245.—
(β).
Exsequias, inferias or suprema solvere:
exsequiis rite solutis,
Verg. A. 7, 5:
cruor sancto solvit inferias viro,
Sen. Hippol. 1198:
solvere suprema militibus,
Tac. A. 1, 61.—
c.
Votum solvere, to fulfil a vow to the gods.
(α).
Alone:
vota ea quae numquam solveret nuncupavit,
Cic. Phil. 3, 4, 11:
quod si factum esset, votum rite solvi non posse,
Liv. 31, 9 fin.:
liberare et se et rempublicam religione votis solvendis,
id. 40, 44, 8:
placatis diis votis rite solvendis,
id. 36, 37 fin.:
petiit ut votum sibi solvere liceret,
id. 45, 44:
animosius a mercatore quam a vectore solvitur votum,
Sen. Ep. 73, 5:
vota pro incolumitate solvebantur,
Tac. A. 2, 69:
vota pater solvit,
Ov. M. 9, 707:
ne votum solvat,
Mart. 12, 91, 6; 8, 4, 2; Val. Max. 6, 9, 5 ext.; 1, 1, 8 ext. — Poet.:
voti debita solvere,
Ov. F. 5, 596; cf.
the abbrev. formula V. S. L. M. (voTVM SOLVIT LIBENS MERITO),
Inscr. Orell. 186; 1296 sq.:
V.S.A.L. (ANIMO LIBENTI),
ib. 2022 et saep.:
sacra solvere (=votum solvere),
Manil. 1, 427.—
(β).
With dat.:
ait sese Veneri velle votum solvere,
Plaut. Rud. prol. 60:
vota Jovi solvo,
Ov. M. 7, 652; 8, 153:
sunt vota soluta deae,
id. F. 6, 248:
dis vota solvis,
Sen. Ben. 5, 19, 4:
libamenta Veneri solvere (=votum per libamenta),
Just. 18, 5, 4.—
d.
Fidem solvere, to fulfil a promise (post-class. for fidem praestare, [p. 1728] exsolvere; cf.:
fidem obligatam liberare,
Suet. Claud. 9):
illi, ut fidem solverent, clipeis obruere,
Flor. 1, 1, 12;
similarly: et voti solverat ille fidem (=votum solverat),
Ov. F. 1, 642; but cf.: itane imprudens? tandem inventa'st causa: solvisti fidem, you have found a pretext to evade your promise (cf. II. A. 3.), Ter. And. 4, 1, 18: esset, quam dederas, morte soluta fides, by my death your promise to marry me would have been cancelled (cf. II. B. 1. 6.), Ov. H. 10, 78; similarly: suam fidem (i. e. quam Lepido habuerit) solutam esse, that his faith in Lepidus was broken, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 21, 3.—With a different construction: se depositi fide solvere, to acquit one's self of the duty to return property intrusted to him (cf. I. B. 1. c.), Val. Max. 7, 3, 5 ext.: factique fide data munera solvit, he freed the gift already given from the obligation of an accomplished fact, i. e. he revoked the gifts, although already made, Ov. M. 11, 135.—
e.
Promissum solvere, to fulfil a promise (very rare):
perinde quasi promissum solvens,
Val. Max. 9, 6, 1:
solvitur quod cuique promissum est,
Sen. Cons. Marc. 20 fin.;
similarly: solutum, quod juraverant, rebantur,
what they had promised under oath, Liv. 24, 18, 5.—Hence, sŏlūtus, a, um, P. a., free, loose, at large, unfettered, unbandaged.
A.
Lit.
1.
(Acc. to I.A. 1. supra.) Pigeat nostrum erum si eximat aut solutos sinat, Plaut. Capt. 2, 1, 11:
tibi moram facis quom ego solutus sto,
id. Ep. 5, 2, 25:
reus solutus causam dicis, testes vinctos attines,
id. Truc. 4, 3, 63:
cum eos vinciret quos secum habebat, te solutum Romam mittebat?
Cic. Deiot. 7, 22:
nec quisquam ante Marium solutus dicitur esse sectus,
unbandaged, id. Tusc. 2, 22, 53:
duos (captivos) solutos ire ad Hannibalem jussit,
Liv. 27, 51:
eum interdiu solutum custodes sequebantur, nocte clausum asservabant,
id. 24, 45, 10:
non efficiatis ut solutos verear quos alligatos adduxit,
Val. Max. 6, 2, 3.—
2.
(Acc. to I. A. 2.) Of texture, etc.; esp. of soil, loose, friable (opp spissus;
postAug.): quo solutior terra facilius pateat radicibus,
Sen. Ep. 90, 21;
ordeum nisi solutum et siccum locum non patitur,
Col. 2, 9:
soluta et facilis terra,
id. 3, 14;
solum solutum vel spissum,
id. 2, 2 init.;
seri vult raphanus terra soluta, umida,
Plin. 19, 5, 26, § 83:
hordeum seri non vult, nisi in sicca et soluta terra,
id. 18, 7, 18, § 79:
solutiores ripae,
Front. Aquaed. 15.—Of plants:
mas spissior, femina solutior,
Plin. 25, 9, 57, § 103.—Hence, subst.: sŏlūtum, i, n., a state of looseness:
dum vult describere, quem ad modum alia torqueantur fila, alia ex molli solutoque ducantur,
Sen. Ep. 90, 20.—
3.
(Acc. to I. A. 3.) Rarefied, thin, diffused:
turbo, quo celsior eo solutior laxiorque est, et ob hoc diffunditur,
Sen. Q. N. 7, 9, 3:
aer agitatus a sole calefactusque solutior est,
id. ib. 1, 2, 10:
debet aer nec tam spissus esse, nec tam tenuis et solutus, ut, etc.,
id. ib. 1, 2, 11.—
B.
Trop.
1.
(Acc. to I. B. 1.) Of speech, unfettered, fluent, ready:
(orator) solutus in explicandis sententiis,
Cic. Or. 47, 173:
verbis solutus satis,
id. ib. 47, 174:
solutissimus in dicendo,
id. ib. 48, 180.—
2.
Exempt, free from duties, obligations, etc.:
quam ob rem viderer maximis beneficii vinculis obstrictus, cum liber essem et solutus?
Cic. Planc. 30, 72:
soluta (praedia) meliore in causa sunt quam obligata,
unmortgaged, id. Agr. 3, 2, 9:
si reddidi (debitum), solutus sum ac liber,
Sen. Ben. 2, 18, 5;
non ut gratus, sed ut solutus sim,
id. ib. 4, 21, 3;
solutus omni fenore,
Hor. Epod. 2, 4;
nam ea (religione) magister equitum solutus ac liber potuerit esse,
Liv. 8, 32, 5:
Mamertini soli in omni orbe terrarum vacui, expertes soluti ac liberi fuerunt ab omni sumptu, molestia, munere,
Cic. Verr. 2, 4, 10, § 23.—
3.
Free from punishment, not punishable, not liable, etc.: qui mancipia vendunt, certiores faciunt emptores quis fugitivus sit, noxave solutus, Edict. Aedil. ap. Dig. 21, 1, 1, § 1; Gell. 4, 2, 1; cf.:
quod aiunt aediles noxae solutus non sit sic intellegendum est... noxali judicio subjectum non esse,
Dig. 21, 1, 17, § 17:
apud quos libido etiam permissam habet et solutam licentiam,
Cic. Rep. 4, 4, 4:
omne illud tempus habeat per me solutum ac liberum,
i. e. let the crimes then committed be unpunished, id. Verr. 2, 1, 12, § 33: antea vacuum id solutumque poena fuerat, Tac. A. 14, 28.—With subj. inf.:
maxime solutum fuit, prodere de iis, etc.,
Tac. A. 4, 35: solutum existimatur esse, alteri male dicere, Caecil. ap. Cic. Fam. 6, 7, 3.—
4.
Free from cares, undistracted:
animo soluto liberoque,
Cic. Verr. 2, 2, 75, § 185:
sed paulo solutiore tamen animo,
id. ib. 2, 5, 31, § 82.—
5.
At leisure, free from labor, business, etc.:
te rogo ut eum solutum, liberum, confectis ejus negotiis a te, quamprimum ad me remittas,
Cic. Fam. 13, 63, 2:
quo mea ratio facilior et solutior esse possit,
id. ib. 3, 5, 1.—With gen.:
Genium Curabis Cum famulis operum solutis,
Hor. C. 3, 17, 16.—
6.
Unbound, relaxed, merry, jovial:
quam homines soluti ridere non desinant, tristiores autem, etc.,
Cic. Dom. 39, 104:
an tu existimas quemquam soluto vultu et hilari oculo mortem contemnere?
Sen. Ep. 23, 4:
vultus,
Stat. Th. 5, 355:
(mores) naturam sequentium faciles sunt, soluti sunt,
unembarrassed, Sen. Ep. 122, 17.—
7.
Free from the rule of others, uncontrolled, independent:
cum videas civitatis voluntatem solutam, virtutem alligatam,
Cic. Att. 2, 18, 1:
ab omni imperio externo soluta in perpetuum Hispania,
Liv. 29, 1 fin.:
Masinissae ab imperio Romano solutam libertatem tribuit,
Val. Max. 7, 2, 6:
incerti, solutique, et magis sine domino quam in libertate, Vononem in regnum accipiunt,
Tac. A. 2, 4:
quorum (militum) libertas solutior erat,
Just. 13, 2, 2.—Of animals:
rectore solutos (solis) equos,
Stat. Th. 1, 219.—
8.
Free from influence or restraint; hence, independent, unbiassed, unprejudiced:
nec vero deus ipse alio modo intellegi potest, nisi mens soluta quaedam et libera,
Cic. Tusc. 1, 27, 66;
cum animi sine ratione motu ipsi suo soluto ac libero incitarentur,
id. Div. 1, 2, 4:
judicio senatus soluto et libero,
id. Phil. 5, 15, 41:
sum enim ad dignitatem in re publica solutus,
id. Att. 1, 13, 2:
libero tempore cum soluta vobis est eligendi optio,
id. Fin. 1, 10, 33:
si omnia mihi essent solutissima, tamen in re publica non alius essem atque nunc sum,
id. Fam. 1, 9, 21:
liberi enim ad causas solutique veniebant,
uncommitted, id. Verr. 2, 2, 78, § 192.—
9.
Free from moral restraint; hence, unbridled, insolent, loose:
amores soluti et liberi,
Cic. Rep. 4, 4, 4:
licentia,
id. ib. 4, 4, 4:
populi quamvis soluti ecfrenatique sint,
id. ib. 1, 34, 53:
quis erat qui sibi solutam P. Clodii praeturam sine maximo metu proponeret? Solutam autem fore videbatis, nisi esset is consul qui eam auderet possetque constringere,
id. Mil. 13, 34:
quominus conspectus, eo solutior erat,
Liv. 27, 31 fin.:
adulescentes aliquot quorum, in regno, libido solutior fuerat,
id. 2, 1, 2:
solutioris vitae primos adulescentiae annos egisse fertur,
a licentious life, Val. Max. 2, 6, 1:
spectandi solutissimum morem corrigere,
Suet. Aug. 44:
mores soluti,
licentious habits, Just. 3, 3, 10.—
10.
Regardless of rules, careless, loose:
orator tam solutus et mollis in gestu,
Cic. Brut. 62, 225:
dicta factaque ejus solutiora, et quandam sui neglegentiam praeferentia,
Tac. A. 16, 18.—
11.
Esp., of style, etc., free from rules of composition.
(α).
Oratio soluta, verba soluta, a free style, conversational or epistolary style:
est oratio aliqua vincta atque contexta, soluta alia, qualis in sermone et epistulis,
Quint. 9, 4, 19; 9, 4, 20; 9, 4, 69; 9, 4, 77.—
(β).
More freq.: verba soluta, oratio soluta, prose (opp. to verse);
in full: scribere conabar verba soluta modis, Ov Tr. 4, 10, 24: quod (Isocrates) verbis solutis numeros primus adjunxerit,
Cic. Or. 52, 174:
mollis est enim oratio philosophorum... nec vincta numeris, sed soluta liberius,
id. ib. 19, 64; 71, 234;
68, 228: si omnes soluta oratione scripserunt,
Varr. R. R. 4, 1; de heisce rebus treis libros ad te mittere institui;
de oratione soluta duos, de poetica unum,
id. L. L. 6, 11 fin.:
ut in soluta oratione, sic in poemateis,
id. ib. 7, 1:
primus (Isocrates) intellexit. etiam in soluta oratione, dum versum effugeres modum et numerum quemdam debere servari,
Cic. Brut. 8, 32:
Aristoteles judicat heroum numerum grandiorem quam desideret soluta oratio,
id. Or. 57, 192:
et creticus et paeon quam commodissume putatur in solutam orationem illigari,
id. ib. 64, 215:
a modis quibusdam, cantu remoto, soluta esse videatur oratio,
id. ib. 55, 183; 55, 184; id. de Or. 3, 48, 184: historia est quodammodo carmen solutum, Quint. 10, 1, 31.—
(γ).
Also in reference to a prose rhythm, loose, unrhythmical, inharmonious:
ut verba neque inligata sint, quasi... versus, neque ita soluta ut vagentur,
Cic. de Or. 3, 44, 176; 3, 48, 186:
nec vero haec (Callidii verba) soluta nec diffluentia, sed astricta numeris,
id. Brut. 79, 274:
orator sic illigat sententiam verbis ut eam numero quodam complectatur et astricto et soluto,
id. de Or. 3, 44, 175; but: verba soluta suis figuris, words freed from their proper meaning, i.e. metaphors, Manil. 1, 24.—
(δ).
Rarely with reference to the thought: soluta oratio, a fragmentary, disconnected style:
soluta oratio, et e singulis non membris, sed frustis, collata, structura caret,
Quint. 8, 5, 27; cf. id. 9, 4, 69:
solutiora componere,
id. 10, 4, 1; 9, 4, 15.—
12.
Effeminate, luxurious (acc. to I. B. 3.):
sinum togae in dextrum umerum reicere, solutum ac delicatum est,
Quint. 11, 3, 146.—
13.
Undisciplined, disorderly:
omnia soluta apud hostes esse,
Liv. 8, 30, 3:
nihil temeritate solutum,
Tac. A. 13, 40:
apud Achaeos neglecta omnia ac soluta fuere,
Just. 34, 2, 2.—
14.
Lax, remiss, weak:
mea lenitas adhuc si cui solutior visa erat,
Cic. Cat. 2, 12, 27:
Ciceronem male audivisse, tamquam solutum et enervem,
Tac. Or. 18:
soluti ac fluentes,
Quint. 1, 2, 8.—Hence:
solutum genus orationis,
a lifeless, dull style, Val. Max. 8, 10, 3:
quanto longius abscederent, eo solutiore cura,
laxer attention, Liv. 3, 8, 8.—
C.
(Acc. to II. B. 3. e supra.) Paid, discharged, only as subst.: sŏlūtum, i, n., that which is paid, a discharged debt, in certain phrases:
aliquid in solutum dare,
to give something in payment, Dig. 46, 3, 45; 46, 3, 46; 46, 3, 60: in solutum accipere, to accept in payment:
qui voluntatem bonam in solutum accipit,
Sen. Ben. 7, 16, 4:
qui rem in solutum accipit,
Dig. 42, 4, 15; 12, 1, 19;
in solutum imputare,
to charge as payment, Sen. Ep. 8, 10; aliquid pro soluto est, is considered as paid or cancelled:
pro soluto id in quo creditor accipiendo moram fecit, oportet esse,
Dig. 46, 3, 72: pro soluto usucapere, to acquire by prescription something given in payment by the debtor, but not belonging to him:
pro soluto usucapit qui rem debiti causa recepit,
Dig. 41, 3, 46.— Adv.: sŏlūtē.
1.
Thinly:
corpora diffusa solute,
Lucr. 4, 53.—
2.
Of speech, fluently:
non refert videre quid dicendum est, nisi id queas solute ac suaviter dicere,
Cic. Brut. 29, 110:
ita facile soluteque volvebat sententias,
id. ib. 81, 280:
quid ipse compositus alias, et velut eluctantium verborum, solutius promptiusque eloquebatur,
Tac. A. 4, 31.—
3.
Irregularly, loosely:
a fabris neglegentius solutiusque composita,
Sen. Q. N. 6, 30, 4.—
4.
Freely, without restraint:
generaliter puto judicem justum... solutius aequitatem sequi,
i. e. without strictly regarding the letter of the law, Dig. 11, 7, 14, § 13.—
5.
Of style, without connection, loosely:
enuntiare,
Quint. 11, 2, 47.—
6.
Of manners and discipline, disorderly, negligently:
praecipue sub imperio Cn. Manlii solute ac neglegenter habiti sunt (exercitus),
Liv. 39, 1, 4:
in stationibus solute ac neglegenter agentes,
id. 23, 37, 6.—
7.
Weakly, tamely, without vigor:
quod ille tam solute egisset, tam leniter, tam oscitanter,
Cic. Brut. 80, 277.—
8.
Of morals, loosely, without restraint:
ventitabat illuc Nero, quo solutius urbem extra lasciviret,
Tac. A. 13, 47.

Lewis & Short latin dictionary > solvo
16 sua

sŭus, a, um (old form sos, sa, sum; dat. plur. sis, Enn. ap. Fest. p. 301 Mull.; acc. sas. id. ib. p. 325 ib.; cf. Paul. ex Fest. p. 47; Schol. Pers. 1, 108; sing. sam for suam, Fest. p. 47 Mull.;
so for suo, C. I. L. 5, 2007. In ante-class. verse su- with the following vowel freq. forms one syllable,
Plaut. Merc. 1, 1, 48; id. Ps. 1, 3, 5; Ter. And. 1, 1, 68; Lucr. 1, 1022; v. Neue, Formenl. 2, 189 sqq.), pron. poss., 3 d pers. [root SVA-; Sanscr. sva, own; cf. sui; Gr. seWo-, whence sphe, etc., and he; cf. heos], of or belonging to himself, herself, etc.; his own, her own, etc.; his, her, its, their; one ' s; hers, theirs.
I.
Ordinary possessive use his, etc. (cf. the similar use of the pers. pron. sui, q. v.).
A.
With antecedent in the same sentence.
1.
The antecedent a subject-nominative, expressed or understood.
(α).
His:
Caesar copias suas divisit,
Caes. B. C. 3, 97:
ille in sua sententia perseverat,
id. ib. 1, 72:
tantam habebat suarum rerum fiduciam,
id. ib. 2, 37:
cum sceleris sui socios Romae reliquisset,
Cic. Cat. 3, 1, 3:
cur ego non ignoscam si anteposuit suam salutem meae?
id. Pis. 32, 79; id. Phil. 2, 18, 45; id. Mil. 10, 27; id. Fam. 15, 14, 1:
Hanno praefecturam ejus (i.e. Muttinis) filio suo (Hannonis) dedit,
Liv. 26, 40, 7:
imperat princeps civibus suis,
Sen. Clem. 1, 16, 2:
nemo rem suam emit,
id. Ben. 7, 4, 8.—
(β).
Her:
mea Glycerium suos parentes repperit,
Ter. And. 5, 6, 5:
utinam haec ignoraret suum patrem,
id. Phorm. 5, 6, 34:
si nunc facere volt era officium suom,
Plaut. Cas. 2, 8, 72:
ne eadem mulier cum suo conjuge honestissimum adulescentem oppressisse videatur,
Cic. Cael. 32, 78:
si omnibus suis copiis excellentem virum res publica armasset,
id. Phil. 13, 16, 32.—
(γ).
Its:
omne animal, simul et ortum est, et se ipsum et omnes partes suas diligit,
Cic. Fin. 2, 11, 33:
cum mea domus ardore suo deflagrationem Italiae toti minaretur,
id. Planc. 40, 95.—
(δ).
Their: (legiones) si consulem suum reliquerunt, vituperandae sunt Cic. Phil. 5, 2, 4:
mittent aliquem de suo numero,
id. ib. 11, 10, 25:
rationem illi sententiae suae non fere reddebant,
id. Tusc. 1, 17, 38:
qui agellos suos redimere a piratis solebant,
id. Verr. 2, 3, 37, § 85:
edicunt ut ad suum vestitum senatores redirent,
id. Sest. 14, 32:
suis finibus eos prohibent,
Caes. B. G. 1, 1: Allobrogibus sese persuasuros existimabant ut per suos (Allobrogum) fines eos (Helvetios) ire paterentur, id. id. 1, 6;
and distributively: ac naves onerariae LXIII. in portu expugnatae, quaedam cum suis oneribus, frumento, armis, aere, etc.,
some with their several cargoes, Liv. 26, 47, 9.—
2.
With a subject-clause as antecedent:
id sua sponte apparebat tuta celeribus consiliis praepositurum,
was selfevident, Liv. 22, 38, 13:
ad id quod sua sponte satis collectum animorum erat, indignitate etiam Romani accendebantur,
id. 3, 62, 1:
secutum tamen sua sponte est ut vilior ob ea regi Hannibal et suspectior fieret,
id. 35, 14, 4. —
3.
With subject-acc. as antecedent:
hanc dicam Athenis advenisse cum aliquo amatore suo, Plant. Mil. 2, 2, 86: doceo gratissimum esse in sua tribu Plancium,
Cic. Planc. 19, 47:
cupio eum suae causae confidere,
id. Sest. 64, 135:
suspicari debuit (Milo), eum (Clodium) ad villam suam (Clodii) deversurum,
id. Mil. 19, 51: Medeam praedicant in fuga fratris sui membra dissipavisse, id. Imp. Pomp. 9, 22:
(dixit) Caesarem pro sua dignitate debere et studium et iracundiam suam reipublicae dimittere,
Caes. B. C. 1, 8.—
4.
With object-acc. as antecedent.
(α).
Suus being an adjunct of the subject (generally rendered in Engl. by a pass. constr.):
hunc pater suus de templo deduxit,
he was taken from the temple by his father, Cic. Inv. 2, 17, 52:
hunc sui cives e civitate ejecerunt,
id. Sest. 68, 142:
Alexandrum uxor sua... occidit,
id. Inv. 2, 49, 144:
illum ulciscentur mores sui,
id. Att. 9, 12, 2:
quodsi quem natura sua... forte deficiet,
id. Or. 1, 14:
utrumque regem sua multitudo consalutaverat,
Liv. 1, 7, 1:
quas (urbes) sua virtus ac dii juvent, magnas sibi opes facere,
id. 1, 9, 3; 1, 7, 15; 6, 33, 5:
quos nec sua conscientia impulerit, nec, etc.,
id. 26, 33, 3; 25, 14, 7:
consulem C. Marium servus suus interemit,
Val. Max. 6, 8, 2:
quis non Vedium Pollionem pejus oderat quam servi sui?
Sen. Clem. 1, 18, 2:
sera dies sit qua illum gens sua caelo adserat,
id. Cons. Poll. 12 (31), 5.—With the antecedent understood from the principal sentence:
ita forma simili pueri ut mater sua internoscere (sc. eos) non posset,
Plaut. Men. prol. 19; and with suus as adjunct both of the subject and of the antecedent: jubet salvere suos vir uxorem suam, id. merc. 4, 3, 11. —
(β).
With impers. verbs:
sunt homines, quos libidinis infamiaeque suae neque pudeat neque taedeat,
Cic. Verr. 1, 12, 35:
video fore ut inimicos tuos poeniteat intemperantiae suae,
id. Fam. 3, 10, 1:
si Caesarem beneficii sui poeniteret,
id. Lig. 10, 29; so id. Agr. 2, 11, 26:
jam ne nobilitatis quidem suae plebejos poenitere,
Liv. 10, 7, 8:
militem jam minus virtutis poenitere suae,
id. 22, 12, 10.—
(γ).
As adjunct of other members of the sentence:
ad parentes suos ducas Silenium,
Plaut. Cist. 2, 3, 86. nam is illius filiam conicit in navem clam matrem suam (i.e. filiae), id. Mil. 2, 1, 34:
eosdem ad quaestoris sui aut imperatoris, aut commilitonum suorum pericula impulistis,
Cic. Phil. 13, 17, 34:
totum enim ex sua patria sustulisti,
id. Verr. 2, 5, 49, § 127; id. Or. 3, 32, 126: quem (Hammonium) tibi etiam suo nomine ( on his own account) commendo... itaque peto a te ut ejus procuratorem et ipsum suo nomine diligas, id. Fam. 13, 21, 2:
Caesar Fabium in sua remittit hiberna,
Caes. B. G. 5, 33; id. B. C. 3, 24:
introire ad Ciceronem, et domi suae imparatum confodere,
Sall. C. 28, 1:
suis flammis delete Fidenas,
i. e. the flames kindled by the Fidenates, Liv. 4, 33, 5:
suo igni involvit hostes,
Tac. A. 14, 30:
quid Caesarem in sua fata inmisit?
Sen. Ep. 94, 65; id. Q. N. 1, praef. 7; cf.
with antecedent supplied from preceding sentence: non destiti rogare et petere (sc. Brutum) mea causa, suadere et hortari sua,
Cic. Att. 6, 2, 7.—
5.
With dat. as antecedent.
(α).
As adjunct of subject (cf. 4. supra):
suus rex reginae placet,
a queen likes her own king, Plaut. Stich. 1, 2, 76:
ei nunc alia ducenda'st domum, sua cognata Lemniensis,
id. Cist. 1, 1, 101:
Autronio nonne sodales, non collegae sui... defuerunt?
Cic. Sull. 2, 7:
si ceteris facta sua recte prosunt,
id. Cat. 3, 12, 27:
cui non magistri sui atque doctores, cui non... locus ipse... in mente versetur?
id. Planc. 33, 81:
haec omnia plane... Siculis erepta sunt: primum suae leges, etc.,
id. Verr. 2, 2, 13, § 33:
Romanis multitudo sua auxit animum,
Liv. 21, 50, 4:
sicuti populo Romano sua fortuna labet,
id. 42, 50, 7:
Lanuvinis sacra sua reddita,
id. 8, 14, 2:
vilitas sua illis detrahit pretium,
Sen. Ben. 4, 29, 2:
nemo est cui felicitas sua satisfaciat,
id. Ep. 115, 17:
labor illi suus restitutus est,
id. Brev. Vit. 20, 3:
magnitudo sua singulis constat,
id. Q. N. 1, 1, 10:
tantum sapienti sua, quantum Dec omnis aetas patet,
id. Ep. 53, 11. —
With antecedent supplied from principal sentence: mater quod suasit sua Adulescens mulier fecit, i.e. ei,
Ter. Hec. 4, 4, 38.—
(β).
Of other words:
regique Thebano regnum stabilivit suum,
Plaut. Am. 1, 1, 40:
mittam hodie huic suo die natali malam rem magnam,
id. Ps. 1, 3, 5:
ego Metello non irascor, neque ei suam vacationem eripio,
Cic. Verr. 2, 2, 68, § 164:
desinant insidiari domui suae consuli,
id. Cat. 1, 13, 32:
quibus ea res honori fuerit a suis civibus,
id. Mil. 35, 96: Scipio suas res Syracusanis restituit, Liv. [p. 1824] 29, 1, 17:
nos non suas (leges Lacedaemoniis arbitror) ademisse, sed nostras leges dedisse,
id. 39, 37, 6:
Graccho et Tuditano provinciae Lucani et Galliae cum suis exercitibus prorogatae,
id. 25, 3, 5.—
6.
With gen., abl., or object of a prep. as antecedent:
nec illius animi aciem praestringit splendor sui nominis,
Cic. Rab. Post. 16, 43:
nolite a sacris patriis Junonis Sospitae domesticum et suum consulem avellere,
id. Mur. 41, 90:
quamvis tu magna mihi scripseris de Bruti adventu ad suas legiones,
id. Att. 14, 13, 12:
suae legis ad scriptum ipsam quoque sententiam adjungere,
the meaning of their law to which they refer, id. Inv. 2, 49, 147:
cum ambitio alterius suam primum apud eos majestatem solvisset,
Liv. 22, 42, 12:
nunc causam instituendorum ludorum ab origine sua repetam,
Val. Max. 2, 4, 4:
Jubam in regno suo non locorum notitia adjuvet, non popularium pro rege suo virtus,
Sen. Ep. 71, 10; id. Ben. 7, 6, 3; id. Clem. 1, 3, 4.—Esp. with cujusque as antecedent:
in qua deliberatione ad suam cujusque naturam consilium est omne revocandum,
Cic. Off. 1, 33, 119 (v. II. D. 2. infra).— Abl.:
operam dare ut sua lex ipso scripto videatur niti,
Cic. Inv. 2, 49, 147 (cf. supra):
(Caesar reperiebat) ad Galbam propter justitiam prudentiamque suam totius belli summam deferri,
Caes. B. G. 2, 4:
credere, ad suum concilium a Jove deos advocari,
Sen. Q. N. 2, 42, 1.—
7.
With predic. nom. as antecedent:
sapientissimi artis suae professores sunt a quibus et propria studia verecunde et aliena callide administrantur,
Val. Max. 8, 12, 1.—
8.
With appositive noun.
(α).
With gram. subject as antecedent:
hoc Anaximandro, populari ac sodali suo, non persuasit,
Cic. Ac. 2, 37, 118:
vidit fortissimum virum, inimicissimum suum,
id. Mil. 9, 25:
(hic) fuit in Creta contubernalis Saturnini, propinqui sui,
id. Planc. 11, 27:
ut non per L. Crassum, adfinem suum... causam illam defenderit,
id. Balb. 21, 49:
ne cum hoc T. Broccho, avunculo, ne cum ejus filio, consobrino suo, ne nobiscum vivat,
id. Lig. 4, 11:
Caesar mittit ad eum A. Clodium, suum atque illius familiarem,
Caes. B. C. 3, 57.—
(β).
With object as antecedent:
Dicaearchum cum Aristoxeno, aequali et condiscipulo suo, omittamus,
Cic. Tusc. 1, 18, 41:
tres fratres optimos, non solum sibi ipsos, neque nobis, necessariis suis, sed etiam rei publicae condonavit,
id. Lig. 12, 36:
Varroni, quem, sui generis hominem,... vulgus extrahere ad consulatum nitebatur,
Liv. 22, 34, 2.—
(γ).
With appositive noun as antecedent:
si P. Scipionem, clarissimum virum, majorumque suorum simillimum res publica tenere potuisset,
Cic. Phil. 13, 14, 29:
M. Fabi Ambusti, potentis viri cum inter sui corporis homines, tum ad plebem, etc.,
Liv. 6, 34, 5:
C. vero Fabricii, et Q. Aemilii Papi, principum saeculi sui, domibus argentum fuisse confitear oportet,
Val. Max. 4, 4, 3.—
9.
In participial clauses.
(α).
The antecedent being the logical subject of the participle, and other than the principal subject:
credamus igitur Panaetio, a Platone suo dissentienti ( = qui dissentiebat),
Cic. Tusc. 1, 32, 79:
ea Sex. Roscium, expulsum ex suis bonis, recepit domum,
id. Rosc. Am. 10, 27:
diffidentemque rebus suis confirmavit,
id. Imp. Pomp. 9, 23:
Dejotarum ad me venientem cum omnibus copiis suis, certiorem feci, etc.,
id. Fam. 15, 4, 7; id. Cat. 4, 9, 18: si hominis et suis et populi Romani ornamentis amplissimi ( being greatly distinguished) causam repudiassem, id. Mur. 4, 8:
stupentes tribunos et suam jam vicem magis anxios quam, etc., liberavit consensus populi Romani,
Liv. 8, 35, 1; 22, 42, 8:
manet in folio scripta querela suo ( = quam scripsit),
Ov. F. 5, 224; cf. in abl. absol.:
et ipsis (hostibus) regressis in castra sua,
Liv. 22, 60, 9:
quibus (speculis) si unum ostenderis hominem, populus adparet, unaquaque parte faciem exprimente sua,
Sen. Q. N. 1, 5, 5.—
(β).
The logical subject of the participle, being also the principal subject:
sic a suis legionibus condemnatus irrupit in Galliam,
Cic. Phil. 10, 10, 21:
hunc agrum patres nostri, acceptum a majoribus suis ( = quem acceperant), perdiderunt,
id. Agr. 2, 31, 84:
ut in suis ordinibus dispositi dispersos adorirentur,
Caes. B. C. 3, 92: Appius, odium in se aliorum suo in eos metiens odio, haud ignaro, inquit, imminet fortuna, Liv. 3, 54, 3:
ipsa capit Condita in pharetra ( = quae condiderat) tela minora sua,
Ov. F. 2, 326; cf. in abl. absol.:
Sopater, expositis suis difficultatibus ( = cum exposuisset, etc.): Timarchidem... perducit,
Cic. Verr. 2, 2, 28, § 69:
Caesar, primum suo deinde omnium ex conspectu remotis equis, etc.,
Caes. B. G. 1, 25:
Campani, audita sua pariter sociorumque clade, legatos ad Hannibalem miserunt,
Liv. 25, 15, 1:
(Appius) deposito suo magistratu... domum est reductus,
id. 4, 24, 7; 3, 35, 9; 9, 10, 13; 9, 41, 9.—
(γ).
The antecedent being the principal subject, not the logical subject of the participle:
M. Papirius dicitur Gallo, barbam suam (i.e. Papirii) permulcenti,... iram movisse,
Liv. 5, 41, 9: cum Gracchus, verecundia deserendi socios, implorantis fidem suam populique Romani, substitisset. id. 23, 36, 8; cf. in abl. absol.:
si sine maximo dedecore, tam impeditis suis rebus, potuisset emori,
Cic. Rab. Post. 10, 29; id. Mil. 14, 38; id. Planc. 21, 51; id. Clu. 14, 42:
ita (consul) proelio uno accidit Vestinorum res, haudquaquam tamen incruento milite suo (consulis),
Liv. 8, 29, 12; cf.
with antecedent to be supplied: Campani, cum, robore juventutis suae acciso, nulla (sc. eis) propinqua spes esset, etc.,
id. 7, 29, 7.—
10.
In gerund. construction. ( a) With subject as antecedent:
mihi ipsa Roma ad complectendum conservatorem suum progredi visa est,
Cic. Pis. 22, 52.—
(β).
With object, the logical subjects of the gerund as antecedent:
cur iis persequendi juris sui... adimis potestatem?
Cic. Div. in Caecil. 6, 21:
si senatui doloris sui de me declarandi potestas esset erepta,
id. Sest. 23, 51:
nec tribunis plebis (spatium datur) sui periculi deprecandi,
Caes. B. C. 1, 5.—
(γ).
With antecedent dependent on the gerund:
eamque rem illi putant a suum cuique tribuendo appellatam,
Cic. Leg. 1, 6, 19.—
11.
As adjunct of a noun dependent on a subjectinf., with its logical subject as antecedent:
magnum Miloni fuit, conficere illam pestem nulla sua invidia?
Cic. Mil. 15, 40:
neque enim fuit Gabinii, remittere tantum de suo nec regis, imponere tantum plus suis,
his claim, id. Rab. Post. 11, 31:
Piso, cui fructum pietatis suae neque ex me neque a populo Romano ferre licuit,
id. Sest. 31, 68:
ei cujus magis intersit, vel sua, vel rei publicae causa vivere,
id. Off. 3, 23, 90:
sapientis est consilium explicare suum de maximis rebus,
id. Or. 2, 81, 333; id. Mil. 15, 41.—With logical subject understood:
totam Italiam suis colonis ut complere (sc. eis) liceat, permittitur,
Cic. Agr. 2, 13, 34:
maximum (sc. eis) solacium erit, propinquorum eodem monumento declarari, et virtutem suorum, et populi Romani pietatem,
id. Phil. 14, 13, 35.
B.
Without gram. antec., one ' s, one ' s own.
1.
Dependent on subject-inff.:
ejusdem animi est, posteris suis amplitudinem nobis quam non acceperit tradere, et memoriam prope intermortuam generis sui, virtute renovare,
Cic. Mur. 7, 16:
siquidem atrocius est, patriae parentem quam suum occidere,
id. Phil. 2, 13, 31:
miliens perire est melius quam in sua civitate sine armorum praesidio non posse vivere,
id. ib. 2, 44, 112: quanto est honestius, alienis injuriis quam suis commoveri, one ' s own, id. Verr. 2, 3, 72, § 169:
contentum suis rebus esse maximae sunt certissimaeque divitiae,
id. Par. 6, 51:
ut non liceat sui commodi causa nocere alteri,
id. Off. 3, 5, 23:
detrahere de altero sui commodi causa,
id. ib. 3, 5, 24:
suis exemplis melius est uti,
Auct. Her. 4, 1, 2:
levius est sua decreta tollere quam aliorum,
Liv. 3, 21. 5; 39, 5, 2;
29, 37, 11: satius est vitae suae rationes quam frumenti publici nosse,
Sen. Brev. Vit. 18, 3:
quanto satius est sua mala exstinguere quam aliena posteris tradere?
id. Q. N. 3, praef. 5:
cum initia beneficiorum suorum spectare, tum etiam exitus decet,
id. Ben. 2, 14, 2; 3, 1, 5:
Romani nominis gloriae, non suae, composuisse illa decuit,
Plin. 1, prooem. § 16.—With 1 st pers. plur., as indef. antecedent: cum possimus ab Ennio sumere... exemplum, videtur esse arrogantia illa relinquere, et ad sua devenire, to one ' s own = to our own, Auct. Her. 4, 1, 2.—
2.
Without a subject-inf.:
omnia torquenda sunt ad commodum suae causae... sua diligenter narrando,
Cic. Inv. 1, 21, 30: ut in ceteris habenda ratio non sua (al. sui) solum, sed etiam aliorum, id. Off. 1, 39, 139:
erat Dareo mite ac tractabile ingenium, nisi suam naturam plerumque fortuna corrumperet (suam not referring to Dareo),
Curt. 3, 2, 17 MSS. (Foss, mansuetam). — With 1 st pers. plur., as indef. antecedent (cf. 1. supra):
non erit ista amicitia sed mercatura quaedam utilitatum suarum,
Cic. N. D. 1, 44, 122; cf.: pro suo possidere, II. A. 2. a. g; and Cic. Off. 2, 21, 73, II. A. 2. b. a; cf. also II. B. 1. a; II. B. 5. c.; II. B. 7. b.; II. C. 8. b. b infra.
C.
With antec. in a previous sentence. Here ejus, eorum, earum are used for his, her, their, unless the clause is oblique in regard to the antecedent, i. e. the antecedent is conceived as the author of the statement.
1.
In clauses dependent on a verbum sentiendi or dicendi, expressed or understood, referring to the grammatical or logical subject of the verb.
a.
In infinitive clauses:
(Clodius) Caesaris potentiam suam potentiam esse dicebat,
Cic. Mil. 32, 88:
(Caelius) a sua (causa) putat ejus (i.e. Ascitii) esse sejunctam,
id. Cael. 10, 24:
ipsos certo scio non negare ad haec bona Chrysogonum accessisse impulsu suo (referring to ipsos),
id. Rosc. Am. 37, 107:
hostes viderunt,... suorum tormentorum usum spatio propinquitatis interire,
Caes. B. C. 2, 16:
docent, sui judicii rem non esse,
id. ib. 1, 13.—The reference of suus may be ambiguous, esp. if an infinitive is dependent on another:
hoc Verrem dicere ajebant, te... opera sua consulem factum, i.e. Verris, though grammatically it might refer to the subj. of aiebant,
Cic. Verr. 1, 10, 29:
(Ariovistus) dixit neminem secum sine sua pernicie contendisse,
Caes. B. G. 1, 36; cf. the context with, in all, eleven reflexive pronouns referring to four different antecedents (populus Romanus, Ariovistus, Caesar, nemo); cf.
also: occurrebat ei, mancam praeturam suam futuram consule Milone,
Cic. Mil. 9, 25; 32, 88; Liv. 3, 42, 2.—
b.
Suus in a clause dependent on inf.:
scio equidem, ut, qui argentum afferret atque expressam imaginem suam (i.e. militis) huc ad nos, cum eo ajebat velle mitti mulierem,
Plaut. Ps. 2, 2, 55:
isti bonorum emptores arbitrantur, vos hic sedere qui excipiatis eos qui de suis (i.e. emptorum) manibus effugerint,
Cic. Rosc. Am. 52, 151:
Siculi venisse tempus ajebant ut commoda sua defenderem,
id. Div. in Caecil. 1, 3:
ut tunc tandem sentiret recuperanda esse quae prius sua culpa amissa forent,
Liv. 44, 8, 4. —
Ambiguous: velle Pompejum se Caesari purgatum, ne ea quae reipublicae causa egerit (Pompejus) in suam (i.e. Caesaris) contumeliam vertat (where suam might be referred to Pompejus),
Caes. B. C. 1, 8.—
c.
In oblique clauses introduced by ut or ne, or clauses subordinate to such:
Cassius constituit ut ludi absente te fierent suo nomine,
Cic. Att. 15, 11, 2:
postulat ut ad hanc suam praedam tam nefariam adjutores vos profiteamini,
id. Rosc. Am. 2, 6:
Nasidius eos magnopere hortatur ut rursus cum Bruti classe, additis suis (i.e. Nasidii) auxiliis confligant,
Caes. B. C. 2, 3:
(regem) denuntiasse sibi ut triduo regni sui decederent finibus,
Liv. 42, 25, 12:
Sabinae mulieres, hinc patres, hinc viros orantes, ne parricidio macularent partus suos (i.e. mulierum),
id. 1, 13, 2:
Patron praecepit suis ut arma induerent, ad omne imperium suum parati,
Curt. 5, 11, 1.—With reflex. pron., referring to a different antecedent:
ad hanc (Laidem) Demosthenes clanculum adit, et ut sibi copiam sui faceret, petit,
Gell. 1, 8, 5. —
d.
In subordinate clauses introduced by quin or quod:
(Dejotarus) non recusat quin id suum facinus judices,
Cic. Deiot. 15, 43; so id. ib. 4, 15;
16, 45: parietes hujus curiae tibi gratias agere gestiunt, quod futura sit illa auctoritas in his majorum suorum et suis sedibus,
id. Marcell. 3, 10:
quidni gauderet quod iram suam nemo sentiret?
Sen. Troad. 3, 13:
querenti quod uxor sua e fico se suspendisset,
Quint. 6, 3, 88;
and with intentional ambiguity: cum Proculejus quereretur de filio quod is mortem suam expectaret,
id. 9, 3, 68. —
e.
In interrogative clauses:
si, quod officii sui sit, non occurrit animo, nihil umquam omnino aget,
Cic. Ac. 2, 8, 25:
ut non auderet iterum dicere quot milia fundus suus abesset ab urbe,
id. Caecin. 10, [p. 1825] 28:
donec sciat unisquisque quid sui, quid alieni sit,
Liv. 6, 27, 8:
rex ignarus, quae cum Hannibale legatis suis convenisset, quaeque legati ejus ad se allaturi fuissent,
id. 23, 39, 2:
postquam animadvertit quantus agminis sui terror esset,
id. 43, 19, 5. —
2.
In a virtually oblique clause.
a.
In final clause, introduced by ut, ne, or rel., referring to the subject of the purpose:
me a portu praemisit domum, ut haec nuntiem uxori suae,
Plaut. Am. 1, 1, 41:
quasi Appius ille Caecus viam muniverit, non qua populus uteretur, sed ubi impune sui posteri latrocinarentur, i. e. Appii,
Cic. Mil. 7, 17:
quae gens ad Caesarem legatos mise. rat, ut suis omnibus facultatibus uteretur,
Caes. B. C. 3, 80:
inde castra movent, ne qua vis sociis suis ab Romano exercitu inferri possit,
Liv. 43, 23, 5:
(Romani) Albam a fundamentis proruerunt, ne memoria originum suarum exstaret,
id. 26, 13, 16:
oppidani nuntios Romam, qui certiorem de suo casu senatum facerent, misere,
id. 6, 33, 7; cf.:
tanto intervallo ab hostibus consedit, ut nec adventus suus propinquitate nimia nosci posset, et, etc.,
Liv. 10, 20, 7:
Datames locum delegit talem ut non multum obesse multitudo hostium suae paucitati posset,
Nep. Dat. 7, 3:
quid si gubernator a diis procellas petat ut gratior ars sua periculo fiat?
Sen. Ben. 6, 25, 4. —
b.
In other dependent clauses represented as conceived by an antecedent in the principal sentence:
Sulla, si sibi suus pudor ac dignitas non prodesset, nullum auxilium requisivit ( = negavit se defendi velle, si, etc.),
Cic. Sull. 5, 15:
Paetus omnes libros quos frater suus reliquisset mihi donavit ( = dixit se donare libros quos, etc.),
id. Att. 2, 1, 12:
non enim a te emit, sed, priusquam tu suum sibi venderes, ipse possedit ( = potitus est, ne, etc.),
id. Phil. 2, 37, 96:
Africanus, si sua res ageretur, testimonium non diceret,
id. Rosc. Am. 36, 3:
ille ipse (Pompejus) proposuit epistulam illam, in qua est Pro tuis rebus gestis amplissimis. Amplioribusne quam suis, quam Africani?
id. Att. 8, 9, 2:
spiritus dabat (Manlio) quod... vinculorum suorum invidiam dictator fugisset,
Liv. 6, 18, 4:
(Numa) Camenis eum lucum sacravit, quod earum ibi concilia cum conjuge sua Egeria essent,
id. 1, 21, 3:
adulescens deos omnis invocare ad gratiam illi pro se referendam, quoniam sibi nequaquam satis facultatis pro suo animo atque illius erga se esset,
id. 26, 50, 4 (cf. D. 1. a. infra).
D.
In the place of ejus.
1.
In clauses virtually oblique, but with indicative, being conceived by the antecedent (hence suus, not ejus), but asserted as fact by the author (hence indicative, not subjunctive):
Cicero tibi mandat ut Aristodemo idem respondeas, quod de fratre suo (Ciceronis) respondisti,
Cic. Att. 2, 7, 4:
oriundi ab Sabinis, ne, quia post Tatii mortem ab sua parte non erat regnatum, imperium amitterent, sui corporis creari regem volebant,
Liv. 1, 17, 2:
C. Caesar villam pulcherrimam, quia mater sua aliquando in illa custodita erat, diruit,
Sen. Ira, 3, 21, 5:
Philemonem, a manu servum, qui necem suam per venenum inimicis promiserat, non gravius quam simplici morte punivit,
Suet. Caes. 74; cf.:
quomodo excandescunt si quid e juba sua decisum est,
Sen. Brev. Vit. 12, 3.—
2.
To avoid ambiguity:
petunt rationes illius (Catilinae) ut orbetur consilio res publica, ut minuatur contra suum (i.e. Catilinae) furorem imperatorum copia (instead of ejus, which might be referred to res publica),
Cic. Mur. 39, 83:
equites a cornibus positos, cum jam pelleretur media peditum suorum acies, incurrisse ab lateribus ferunt,
Liv. 1, 37, 3.—
3.
Colloquially and in epistolary style suus is used emphatically instead of ejus, with the meaning own, peculiar: deinde ille actutum subferret suus servus poenas Sosia, his own slave (opp. Mercury, who personates Sosias), Plaut. Am. 3, 4, 19: mira erant in civitatibus ipsorum furta Graecorum quae magistratus sui fecerant, their own magistrates ( = ipsorum), Cic. Att. 6, 2, 5:
in quibus (litteris Bruti) unum alienum summa sua prudentia (est), ut spectem ludos suos,
his peculiar prudence, id. ib. 15, 26, 1; so,
quod quidem ille (Nero) decernebat, quorumdam dolo ad omina sui exitus vertebatur,
Tac. A. 16, 24; cf. II. A. 1. b and g; II. A. 2. a. b; II. B. 3.—
4.
Without particular emphasis (mostly ante- and post-class. and poet.):
tum erit tempestiva cum semen suum maturum erit,
Cato, R. R. 31:
vitis si macra erit, sarmenta sua concidito minute,
id. ib. 37:
qui sic purgatus erit, diuturna valetudine utatur, neque ullus morbus veniet, nisi sua culpa,
id. ib. 157:
Cimon in eandem invidiam incidit quam pater suus,
Nep. Cim. 3, 1:
id qua ratione consecutus sit (Lysander) latet. Non enim virtute sui exercitus factum est, etc.,
id. Lys. 1, 2:
ipse sub Esquiliis, ubi erat regia sua, Concidit,
Ov. F. 6, 601:
quodque suus conjux riguo collegerat horto, Truncat olus foliis,
id. M. 8, 646; so id. ib. 15, 819.
II.
In partic.
A.
As substt.
1.
sui, suorum, m., his, their (etc.) friends, soldiers, fellow-beings, equals, adherents, followers, partisans, posterity, slaves, family, etc., of persons in any near connection with the antecedent.
(α).
(Corresp. to the regular usage, I. A. B. C.) Cupio abducere ut reddam (i.e. eam) suis, to her family, friends, Ter. Eun. 1, 2, 77; cf. id. ib. 1, 2, 66:
cum animus societatem caritatis coierit cum suis, omnesque natura conjunctos suos duxerit,
fellow-beings, Cic. Leg. 1, 23, 60:
mulier ingeniosa praecepit suis omnia Caelio pollicerentur,
her slaves, id. Cael. 25, 62:
quo facilius et nostras domos obire, et ipse a suis coli possit,
his friends, id. ib. 7, 18:
qua gratiam beneficii vestri cum suorum laude conjungant,
their family, id. Agr. 2, 1, 1:
vellem hanc contemptionem pecuniae suis reliquisset,
to his posterity, id. Phil. 3, 6, 16:
cum divisurum se urbem palam suis polliceretur,
his partisans, id. ib. 13, 9, 19:
Caesar, cohortatus suos, proelium commisit,
Caes. B. G. 1, 25; so,
Curio exercitum reduxit, suis omnibus praeter Fabium incolumibus,
id. B. C. 2, 35:
Caesar receptui suorum timens,
id. ib. 3, 46:
certior ab suis factus est, praeclusas esse portas,
id. ib. 2, 20:
omnium suorum consensu, Curio bellum ducere parabat,
id. ib. 2, 37: so,
Pompejus suorum omnium hortatu statuerat proelio decertare,
id. ib. 3, 86:
Caesar Brundisium ad suos severius scripsit,
to his officers, id. ib. 3, 25:
naviculam conscendit cum paucis suis,
a few of his followers, id. ib. 3, 104:
multum cum suis consiliandi causa secreto praeter consuetudinem loqueretur,
id. ib. 1, 19:
nupsit Melino, adulescenti inprimis inter suos et honesto et nobili,
his equals, associates, Cic. Clu. 5, 11:
rex raptim a suis in equum impositus fugit,
his suite, Liv. 41, 4, 7:
subsidio suorum proelium restituere,
comrades, id. 21, 52, 10:
feras bestias... ad opem suis ferendam avertas,
their young, id. 26, 13, 12:
abstulit sibi in suos potestatem,
his slaves, Sen. Ira, 3, 12, 6:
Besso et Nabarzani nuntiaverant sui regem... interemptum esse,
their fellow - conspirators, Curt. 5, 12, 14. — Very rarely sing.:
ut bona mens suis omnibus fuerit. Si quem libido abripuit, illorum eum, cum quibus conjuravit, non suum judicet esse,
Liv. 39, 16, 5.—
(β).
Irregular use (acc. to I. D.): sui = ejus amici, etc. (freq.;
the absolute use of ejus in this sense being inadmissible): quasi vero quisquam dormiat? ne sui quidem hoc velint, non modo ipse (sui = ejus amici, liberi),
Cic. Tusc. 1, 38, 92:
is (annus) ejus omnem spem... morte pervertit. Fuit hoc luctuosum suis, acerbum patriae, etc.,
id. Or. 3, 2, 8:
quadrigas, quia per suos ( = ipsius milites) agendae erant, in prima acie locaverat rex,
Liv. 37, 41, 8:
auctoritatem Pisistrati qui inter suos ( = ejus cives) maxima erat,
id. 37, 12:
quo cum multitudine adversariorum sui superarentur, ipse fuit superior, etc.,
Nep. Hann. 8, 4; v. g.—
(γ).
Without antecedent (cf. I. B. supra): quoties necesse est fallere aut falli a suis, by one ' s friends, Sen. Phoen. 493.—
(δ).
Sing.: sŭa, suae. f., a sweetheart, mistress (rare): illam suam suas res sibi habere jussit. Cic. Phil. 2, 28. 69:
cedo quid hic faciet sua?
Ter. Heaut. 2, 3, 92.—
2.
sŭum, i, n., and more freq. sŭa, suorum, n. plur., = one ' s property.
a.
Sing.
(α).
Lit.:
nec suom adimerem alteri,
his property, his own, Plaut. Trin. 2, 2, 38 (34):
nunc si ille salvos revenit, reddam suom sibi (v. D. 3. a. infra),
id. ib. 1, 2, 119:
illum studeo quam facillime ad suum pervenire,
Cic. Fam. 13, 26, 4:
populi Romani hanc esse consuetudinem ut socios sui nihil deperdere velit,
Caes. B. G. 1, 43; cf. Cic. Rab. Post. 11, 3, I. A. 11. supra:
nec donare illi de suo dicimur,
Sen. Ben. 7, 4, 2; so esp. with quisque; v. infra — Hence, de suo = per se, or sua sponte;
(stellae) quae per igneos tractus labentia inde splendorem trahant caloremque, non de suo clara,
Sen. Q. N. 7, 1, 6. —
(β).
Trop.:
meum mihi placebat, illi suum (of a literary essay),
Cic. Att. 14, 20, 3: suom quemque decet, his own manners, etc., Plaut. Stich. 5, 4, 11; so, expendere oportet quid quisque habeat sui ( what peculiarities) nec velle experiri quam se aliena deceant;
id enim maxime quemque decet quod est cujusque maxime suum,
Cic. Off. 1, 31, 113.—
(γ).
Jurid. term: aliquid pro suo possidere, to possess in the belief of one ' s legal right:
pro suo possessio tale est, cum dominium nobis acquiri putamus. Et ea causa possidemus ex qua acquiritur, et praeterea pro suo,
Dig. 41, 10, 1;
so without an antecedent, and referring to a first person: item re donata, pro donato et pro suo possideo,
ib. 41, 10, 1; v. the whole tit. ib. 42, 10 (Pro suo); cf. ib. 23, 3, 67; cf. C., infra fin.;
similarly: usucapere pro suo = acquire dominion by a possession pro suo, Fragm. Vat. 111: res pro suo, quod justam causam possidendi habet, usucapit,
id. ib. 260; Dig. 41, 3, 27. —
b.
Plur.
(α).
One ' s property:
Roscius tibi omnia sua praeter animam tradidit,
Cic. Rosc. Am. 50, 146:
qui etiam hostibus externis victis sua saepissime reddiderunt,
id. Agr. 1, 6, 19:
tu autem vicinis tuis Massiliensibus sua reddis,
id. Att. 14, 14, 6:
Remi legatos miserunt qui dicerent se suaque omnia in fidem atque potestatem populi Romani permittere,
Caes. B. G. 2, 3, 2; 1, 11, 2; 2, 13, 2:
ipsi milites alveos informes quibus se suaque transveherent, faciebant,
their baggage, Liv. 21, 26, 9:
docere eos qui sua permisere fortunae,
Sen. Q. N. 3, praef. 7; so without an antecedent, one ' s own property (cf. I. B. 2. supra):
hanc ob causam maxime ut sua tenerentur res publicae constitutae sunt,
Cic. Off. 2, 21, 73;
rarely = eorum res: quod vero etiam sua reddiderint (i.e. Gallis),
Liv. 39, 55, 3. —
(β).
One ' s own affairs:
aliena ut melius videant et dijudicent Quam sua,
Ter. Heaut. 3, 1, 96:
cognoscunt... immobile agmen et sua quemque molientem,
Liv. 10, 20, 8:
omnia ei hostium non secus quam sua nota erant,
id. 22, 41, 5:
aliena cum suis perdidit,
Sen. Ben. 7, 16, 3.— Absol., referring to a noun fem.: sua (finxit) C. Cassius ( = suas persuasiones; cf.
the context),
Quint. 6, 3, 90.
B.
Predicative uses: suum esse, facere, fieri, putare, etc., like a gen. poss., to be, etc., the property, or under the dominion, control, power of the antecedent.
1.
Of property in things.
(α).
Corporeal:
scripsit causam dicere Prius aurum quare sit suum,
Ter. Eun. prol. 11:
nihil erat cujusquam quod non hoc anno suum fore putabat (Clodius),
Cic. Mil. 32, 87:
quia suum cujusque fit, eorum quae natura fuerant communia quod cuique obtigit, id quisque teneat,
id. Off. 1, 7, 21:
Juba suam esse praedicans praedam,
Caes. B. C. 3, 84:
gratum sibi populum facturum, si omnes res Neapolitanorum suas duxissent,
Liv. 22, 32, 8: libros esse dicimus Ciceronis;
eosdem Dorus librarius suos vocat,
Sen. Ben. 7, 6, 1:
cum enim istarum personarum nihil suum esse possit,
since these persons can own nothing, Gai. Inst. 2, 96; cf. Dig. 1, 7, 15 pr.—Virtually predicative:
referas ad eos qui suam rem nullam habent ( = rem quae sua sit),
nothing of their own, Cic. Phil. 2, 6, 15:
qui in potestate nostra est, nihil suum habere potest,
Gai. Inst. 2, 84. — ( b) Of literary works:
quae convenere in Andriam ex Perinthia Fatetur transtulisse, atque usum pro suis ( = quasi sua essent),
Ter. And. prol. 14:
potest autem... quae tum audiet... ingenue pro suis dicere,
his own thoughts, Quint. 12, 3, 3.—
(γ).
Of a country or people:
suum facere = suae dicionis facere: commemorat ut (Caesar) magnam partem Italiae beneficio atque auctoritate eorum suam fecerit,
Caes. B. C. 2, 32:
in quam (Asiam) jam ex parte suam fecerit,
Liv. 44, 24, 4:
crudelissima ac superbissima gens sua omnia suique arbitrii facit,
id. 21, 44, 5.—
(δ).
Trop.:
omnia sua putavit quae vos vestra esse velletis,
Cic. Phil. 11, 12, 27:
non meminit, illum exercitum senatus populique Romani esse, non suum,
id. ib. 13, 6, 4: [p. 1826] probavit, non rempublicam suam esse, sed se reipublicae, Sen. Clem. 1, 19, 8;
so of incorporeal things: hi si velint scire quam brevis eorum vita sit, cogitent ex quota parte sua sit,
how much of it is their own, id. Brev. Vit. 19, 3; so, suum facere, to appropriate:
prudentis est, id quod in quoque optimum est, si possit, suum facere,
Quint. 10, 2, 26:
quaeremus quomodo animus (hanc virtutem) usu suam faciat,
Sen. Clem. 1, 3, 1.—
2.
Of persons.
(α).
Under a master ' s or father ' s control:
ut lege caverent, ne quis quem civitatis mutandae causa suum faceret, neve alienaret,
make any one his slave, Liv. 41, 8, 12: quid eam tum? suamne esse ajebat, his daughter, i.e. in his power? Ter. And. 5, 4, 29:
eduxit mater pro sua ( = quasi sua esset),
id. Eun. 1, 2, 76.—
(β).
Reflexively = sui juris, independent, one ' s own master or mistress, not subject to another ' s control, under one ' s own control (v. sui juris, infra):
ancilla, quae mea fuit hodie, sua nunc est,
Plaut. Pers. 4, 3, 3.—
(γ).
Of moral power over others: suus = devoted to one:
hice hoc munere arbitrantur Suam Thaidem esse,
Ter. Eun. 2, 2, 38:
eos hic fecit suos Paulo sumptu,
id. Ad. 5, 4, 21:
sed istunc exora, ut (mulierem) suam esse adsimulet,
to be friendly to him, id. Heaut. 2, 3, 117:
cum Antonio sic agens ut perspiciat, si in eo negotio nobis satisfecerit, totum me futurum suum,
Cic. Att. 14, 1 a, 2:
Alpheus... utebatur populo sane suo,
devoted to him, id. Quint. 7, 29.— Poet.: vota suos habuere deos, the vows (inst. of the persons uttering them) had the gods on their side, Ov. M. 4, 373. —
(δ).
Of power over one's self, etc.:
nam qui sciet ubi quidque positum sit, quaque eo veniat, is poterit eruere, semperque esse in disputando suus,
self-possessed, Cic. Fin. 4, 4, 10:
inaestimabile bonum est suum fieri,
selfcontrol, Sen. Ep. 75, 18:
(furiosus) qui suus non est,
Dig. 42, 4, 7, § 9:
vix sua, vix sanae virgo Niseia compos Mentis erat,
Ov. M. 8, 35. —
3.
Suum est, as impers. predicate: = ejus est, characteristic of, peculiar to one (very rare):
dixit antea, sed suum illud est, nihil ut affirmet,
Cic. Tusc. 1, 42, 99.
C.
Attributive usages, almost always (except in Seneca) with suus before its noun.
1.
The property, relations, affairs, etc., of one opposed to those of another, own.
a.
Opposition expressed:
nihil de suo casu, multa de vestro querebatur,
Cic. Balb. 8, 21:
sua sibi propiora pericula quam mea loquebantur,
id. Sest. 18, 40:
suasque et imperatoris laudes canentes,
Liv. 45, 38, 12:
damnatione collegae et sua,
id. 22, 35, 3:
Senecae fratris morte pavidum et pro sua incolumitate pavidum,
Tac. A. 14, 73:
velut pro Vitellio conquerentes suum dolorem proferebant,
id. H. 3, 37;
opp. alienus: ut suo potius tempore mercatorem admitterent, quam celerius alieno,
at a time convenient to themselves, Varr. R. R. 3, 16, 11. —Without antecedent, opp. externus:
(Platoni) duo placet esse motus, unum suum, alterum externum, esse autem divinius quod ipsum ex se sua sponte moveatur, etc.,
Cic. N. D. 2, 12, 32. —
b.
Implied:
voluptatem suis se finibus tenere jubeamus,
within the limits assigned to it, Cic. Fin. 3, 1, 1:
cum vobis immortale monumentum suis paene manibus senatus... exstruxerit,
id. Phil. 14, 12, 33:
superiores (amnes) in Italia, hic (Rhodanus) trans Alpes, hospitales suas tantum, nec largiores quam intulere aquas vehentes,
Plin. 2, 103, 106, § 224: colligitur aqua ex imbribus;
ex suo fonte nativa est,
Sen. Q. N. 3, 3:
pennas ambo non habuere suas (non suas = alienas),
Ov. Tr. 3, 4, 24. —
c.
In particular phrases. ( a) Sua sponte and suo Marte, of one ' s own accord, by one ' s self, without the suggestion, influence, aid, etc., of others:
Caesar bellum contra Antonium sua sponte suscepit,
Cic. Phil. 8, 2, 5:
sua sponte ad Caesarem in jus adierunt,
Caes. B. C. 1, 87.—So of things, = per se, by or of itself, for itself, for its own sake:
jus et omne honestum sua sponte expetendum (cf. in the context: per se igitur jus est expetendum),
Cic. Leg. 1, 18, 48: justitium sua sponte inceptum priusquam indiceretur, by itself, i. e. without a decree, Liv. 9, 7, 8; so,
sortes sua sponte attenuatas,
id. 22, 1, 11 (cf. id. 22, 38, 13; 35, 14, 4, I. A. 2., supra): rex enim ipse, sua sponte, nullis commentariis Caesaris, simul atque audivit ejus interitum suo Marte res suas recuperavit, Cic. Phil. 2, 37, 95.—
(β).
Suus locus, in milit. lang., one ' s own ground, position, or lines:
restitit suo loco Romana acies (opp. to the advance of the enemy),
Liv. 22, 16, 2.—So figuratively:
et staturas suo loco leges,
Sen. Ben. 2, 20, 2:
aciem instruxit primum suis locis, pauloque a castris Pompeji longius,
Caes. B. C. 3, 84 (cf.: suo loco, 7. b. g, infra).—
(γ).
For suo jure v. 3. infra.—
(δ).
Sua Venus = one's own Venus, i. e. good luck (v. Venus): ille non est mihi par virtutibus, nec officiis;
sed habuit suam Venerem,
Sen. Ben. 2, 28, 2. —
2.
Of private relations (opp. to public):
ut in suis rebus, ita in re publica luxuriosus nepos,
Cic. Agr. 2, 18, 48:
deinde ut communibus pro communibus utatur, privatis ut suis,
id. Off. 1, 7, 20:
quod oppidum Labienus sua pecunia exaedificaverat,
Caes. B. C. 1, 15:
militibus agros ex suis possessionibus pollicetur,
i. e. his private property, id. ib. 1, 17; Sen. Ben. 7, 6, 3. —
3.
Of just rights or claims:
imperatori senatuique honos suus redditus,
due to them, Liv. 3, 10, 3:
neque inpedimento fuit, quominus religionibus suus tenor suaque observatio redderetur,
Val. Max. 1, 1, 8:
quibus omnibus debetur suus decor,
Quint. 11, 1, 41. —
So distributively: is mensibus suis dimisit legionem,
in the month in which each soldier was entitled to his discharge, Liv. 40, 41, 8. — Esp.: suo jure (so, meo, nostro, tuo, etc., jure), by his own right:
Tullus Hostilius qui suo jure in porta nomen inscripsit,
Cic. Phil. 13, 12, 26:
earum rerum hic A. Licinius fructum a me repetere prope suo jure debet,
id. Arch. 1, 1; id. Marcell. 2, 6; id. Phil. 2, 25, 62; id. Balb. 8, 21:
numquam illum res publica suo jure esset ulta,
by its unquestionable right, id. Mil. 33, 88. —
4.
Of that to which one is exclusively devoted:
huic quaestioni suum diem dabimus,
a day for its exclusive discussion, Sen. Ep. 94, 52:
homini autem suum bonum ratio est,
his exclusive good, id. ib. 76, 10:
in majorem me quaestionem vocas, cui suus locus, suus dies dandus est,
id. Q. N. 2, 46, 1. —
With proprius: mentio inlata apud senatum est, rem suo proprio magistratu egere,
that the business needed a particular officer exclusively for itself, Liv. 4, 8, 4:
et Hannibalem suo proprio occupandum bello,
id. 27, 38, 7; cf.:
dissupasset hostes, ni suo proprio eum proelio equites Volscorum exceptum tenuissent,
in which they alone fought, id. 3, 70, 4:
mare habet suas venas quibus impletur,
by which it alone is fed, Sen. Q. N. 3, 14, 3. —
5.
According to one ' s liking, of one ' s own choice.
a.
Of persons, devoted to one, friendly, dear:
Milone occiso (Clodius) habuisset suos consules,
after his own heart, Cic. Mil. 33, 89:
collegit ipse se contra suum Clodium,
his dear Clodius, id. Pis. 12, 27 (cf.: suum facere, habere, II. B. 2. g).—
b.
Of things, favorable.
(α).
Of place: neque Jugurtham nisi... suo loco pugnam facere, on his own ground, i. e. chosen by him, favorable, Sall. J. 61, 1:
hic magna auxilia expectabant et suis locis bellum in hiemem ducere cogitabant,
Caes. B. C. 1, 61; cf.:
numquam nostris locis laboravimus,
Liv. 9, 19, 15.—
(β).
Of time:
cum Perseus suo maxime tempore et alieno hostibus incipere bellum posset,
Liv. 42, 43, 3; v. 7. b, infra. —
c.
Of circumstances: sua occasio, a favorable opportunity; sometimes without antecedent:
neque occasioni tuae desis, neque suam occasionem hosti des,
Liv. 22, 39, 21:
tantum abfuit ut ex incommodo alieno sua occasio peteretur,
id. 4, 58, 2:
aestuque suo Locros trajecit,
a favorable tide, id. 23, 41, 11:
ignoranti quem portum petat nullus suus ventus est,
Sen. Ep. 71, 3:
orba suis essent etiamnunc lintea ventis,
Ov. M. 13, 195:
aut ille Ventis iturus non suis,
Hor. Epod. 9, 30. —
6.
Of persons or things, peculiar, particular:
quae est ei (animo) natura? Propria, puto, et sua,
Cic. Tusc. 1, 29, 70:
omnis enim motus animi suum quendam a natura habet vultum,
id. de Or. 3, 57, 316:
geometrae et musici... more quodam loquuntur suo. Ipsae rhetorum artes verbis in docendo quasi privatis utuntur ac suis,
id. Fin. 3, 1, 4:
sensus omnis habet suum finem,
its peculiar limits, Quint. 9, 4, 61: animus cum suum ambitum complevit et finibus se suis cinxit, consummatum est summum bonum, Sen. Vit. Beat. 9, 3: est etiam in nominibus ( nouns) diverso collocatis sua gratia, their peculiar elegance, Quint. 9, 3, 86:
ibi non bello aperto, sed suis artibus, fraude et insidiis, est paene circumventus,
Liv. 21, 34, 1:
nec Hannibalem fefellit, suis se artibus peti,
id. 22, 16, 5:
adversus hostem non virtute tantum, sed suis (i. e. hostis) etiam pugnare consiliis oportebat,
Flor. 2, 6, 26:
liberam Minucii temeritatem se suo modo expleturum,
Liv. 22, 28, 2:
equites ovantes sui moris carmine,
id. 10, 26, 11:
exsultans cum sui moris tripudiis,
id. 21, 42, 3:
tripudiantes suo more,
id. 23, 26, 9.—So, suo Marte, referring to the style of fighting peculiar to the different arms:
equitem suo alienoque Marte pugnare,
that the cavalry were fighting both in their own style and in that of the other arms, Liv. 3, 62, 9; cf.: suo Marte, 1, c. a, supra.—And distributively ( = suus quisque):
suos autem haec operum genera ut auctores, sic etiam amatores habent,
Quint. 12, 10, 2:
illa vero fatidica fulmina ex alto et ex suis venire sideribus,
Plin. 2, 43, 43, § 113; cf.:
quae quidem planiora suis exemplis reddentur,
Val. Max. 3, 4 prooem.—
7.
Proper, right.
a.
Referring to one's ordinary or normal condition:
quod certe non fecisset, si suum numerum naves habuissent,
their regular complement, Cic. Verr. 2, 5, 51, § 133. — So poet.:
flecte ratem! numerum non habet illa suum,
its full number, Ov. H. 10, 36:
novus exercitus consulibus est decretus: binae legiones cum suo equitatu,
Liv. 40, 36, 6:
cum suo justo equitatu,
id. 21, 17, 8:
totam (disciplinam) in suum statum redegit,
Val. Max. 2, 7, 2:
tranquilla mente et vultu suo,
with the ordinary expression of his face, Sen. Clem. 2, 6, 2:
media pars aeris ab his (ignibus) submota, in frigore suo manet. Natura enim aeris gelida est,
id. Q. N. 2, 10, 4:
cornuaque in patriis non sua vidit aquis,
not natural to her, Ov. H. 14, 90. —
So, non suus, of ingrafted branches and their fruit: miraturque (arbos) novas frondis et non sua poma,
Verg. G. 2, 82. —
b.
Of time, proper, regular, etc. (cf. 5. b, supra).
(α).
The regular time ( = stato tempore):
signum quod semper tempore exoritur suo,
Plaut. Rud. prol. 4:
cum et recte et suo tempore pepererit,
Ter. Hec. 4, 1, 16: aestas suo tempore incanduit...;
tam solstitium quam aequinoctium suos dies retulit,
Sen. Q. N. 3, 16, 3:
omnes venti vicibus suis spirant majore ex parte,
Plin. 2, 47, 48, § 128. —
(β).
The right or proper time:
salictum suo tempore caedito,
Cato, R. R. 33:
cessit e vita suo magis quam suorum civium tempore,
the right time for himself, Cic. Brut. 1, 4; so,
exstingui homini suo tempore optabile est,
id. Sen. 23, 85:
Scandilius dicit se suo tempore rediturum,
id. Verr. 2, 3, 60, § 139:
si Ardeates sua tempora exspectare velint,
Liv. 4, 7, 6:
Chrysippus dicit, illum... opperiri debere suum tempus, ad quod velut dato signo prosiliat,
Sen. Ben. 2, 25, 3:
quam multi exercitus tempore suo victorem hostem pepulerunt!
Liv. 44, 39, 4. — Without antecedent: sed suo tempore totius sceleris hujus fons aperietur. Cic. Phil. 14, 6, 15; cf.:
de ordine laudis, etc., praecipiemus suo tempore,
Quint. 2, 4, 21. —
(γ).
Suo loco = at the proper place:
quae erant prudentiae propria suo loco dicta sunt,
Cic. Off. 1, 40, 143:
quod reddetur suo loco,
Quint. 11, 1, 16:
ut suo loco dicetur,
Plin. 2, 90, 102, § 221:
inscripta quae suis locis reddam,
id. 1, prooem. § 27; Sen. Ben. 2, 20, 2; cf. 1, c. b; 4. supra. —
(δ).
Suited, appropriate, adapted to one:
in eodem fundo suum quidquid conseri oportet,
Cato, R. R. 7:
siquidem hanc vendidero pretio suo,
at a suitable price, Plaut. Pers. 4, 4, 30:
in partes suas digerenda causa,
Quint. 11, 1, 6:
confundetur quidquid in suas partes natura digessit,
Sen. Q. N. 3, 29, 8. — Poet.: haec ego dumque queror, lacrimae sua verba sequuntur, Deque meis oculis in tua membra cadunt, appropriate, i. e. tristia, Ov. H. 14, 67.—Without antecedent: suum quidquid genus talearum serito, any fit kind, i. e. suited to the ground, Cato, R. R. 48. —
8.
Own, with the notion of independence of, or dependence on others (cf. B. 2. g d).
a.
Of political independence: pacem condicionibus his fecerunt ut Capuae suae leges, sui magistratus essent, her own laws, i. e. not subject to Carthage, Liv. 23, 7, 2: liberos [p. 1827] eos ac suis legibus victuros, id. 25, 23, 4. —
Esp. in the phrases suae potestatis or in sua potestate esse, suo jure uti, sui juris esse: Puteolos, qui nunc in sua potestate sunt, suo jure, libertate aequa utuntur, totos occupabunt,
Cic. Agr. 2, 31, 86:
Rhegini potestatis suae ad ultimum remanserunt,
retained their self-government, Liv. 23, 30, 9:
urbem ne quam formulae sui juris facerent,
id. 38, 9, 10. —
b.
Of paternal authority.
(α).
Free from the power of the paterfamilias; in the phrases sui juris esse, suae potestatis esse, to be independent:
quaedam personae sui juris sunt, quaedam alieno juri sunt subjectae, Gai,
Inst. 1, 48:
sui juris sunt familiarum suarum principes, id est pater familiae, itemque mater familiae,
Ulp. Fragm. 4, 1:
liberi parentum potestate liberantur emancipatione. Sed filius quidem ter manumissus sui juris fit, ceteri autem liberi una manumissione sui juris fiunt,
id. ib. 10, 1:
morte patris filius et filia sui juris fiunt,
id. ib. 10, 2:
patres familiarum sunt qui sunt suae potestatis,
Dig. 1, 6, 4:
si modo defunctus testator suae potestatis mortis tempore fuerit,
Gai. Inst. 2, 147. —
With indef. reference: si sui juris sumus,
Dig. 46, 2, 20; cf.:
pro suo possideo, 2. a. supra.—Attributively: sui juris arrogatio feminae,
Cod. Just. 8, 47, 8:
homo sui juris,
ib. 10, § 5.— Trop.:
sapiens numquam semiliber erit: integrae semper libertatis et sui juris,
Sen. Brev. Vit. 5, 3:
non illarum coitu fieri cometen, sed proprium et sui juris esse,
id. Q. N. 7, 12, 2: nullique sunt tam feri et sui juris adfectus, ut non disciplina perdomentur, id. Ira, 2, 12, 3. —
(β).
Subject to paternal authority, in the phrases suus heres, sui liberi; suus heres, an heir who had been in the paternal power of the deceased:
CVI SVVS HERES NON SIT, XII. Tab. fr. 5, 4.—In the jurists without antecedent: sui et necessarii heredes sunt velut filius filiave, nepos neptisve ex filia, deinceps ceteri qui modo in potestate morientis fuerunt,
Gai. Inst. 2, 156:
(emancipati liberi) non sunt sui heredes,
ib. 2, 135:
alia facta est juris interpretatio inter suos heredes,
ib. 3, 15:
datur patrono adversus suos heredes bonorum possessio (where patrono is not the antecedent of suos),
ib. 3, 41:
sui heredes vel instituendi sunt vel exheredandi,
Ulp. Fragm. 22, 14:
accrescunt suis quidem heredibus in partem virilem, extraneis autem in partem dimidiam,
id. ib. 22, 17. —
Sui liberi, children in paternal power: de suis et legitimis liberis,
Cod. Just. 6, 55 inscr.
D.
In particular connections.
1.
With ipse, his own, etc. (cf. Zumpt, Gram. § 696).
a.
Ipse agreeing with the antecedent of suus, the antecedent being,
(α).
A subjectnom.:
(ingenium ejus) valet ipsum suis viribus,
by its own strength, Cic. Cael. 19, 45:
legio Martia non ipsa suis decretis hostem judicavit Antonium?
by its own resolutions, id. Phil. 4, 2, 5:
ruit ipse suis cladibus,
id. ib. 14, 3, 8:
si ex scriptis cognosci ipsi suis potuissent,
id. de Or. 2, 2, 8:
qui se ipse sua gravitate et castimonia defenderet,
id. Cael. 5, 11:
quod ipse suae civitatis imperium obtenturus esset,
Caes. B. G. 1, 3:
suamet ipsae fraude omnes interierunt,
Liv. 8, 18, 9; 39, 49, 3:
ut saeviret ipse in suum sanguinem effecerunt,
id. 40, 5, 1:
respicerent suum ipsi exercitum,
id. 42, 52, 10; 21, 31, 12; 22, 38, 3; 6, 19, 6.—
(β).
A subject-acc.:
sunt qui dicant eam sua ipsam peremptam mercede,
Liv. 1, 11, 9:
(tribuniciam potestatem) suis ipsam viribus dissolvi,
id. 2, 44, 2.—
(γ).
An object in dat. or acc.:
sic ut ipsis consistendi in suis munitionibus locus non esset,
Caes. B. C. 2, 6:
tribuni (hostem) intra suamet ipsum moenia compulere,
Liv. 6, 36, 4:
alios sua ipsos invidia opportunos interemit,
id. 1, 54, 8; 22, 14, 13.—Suus as adjunct of subject (rare):
aliquando sua praesidia in ipsos consurrexerunt,
their own garrisons revolted against them, Sen. Clem. 1, 26, 1.—
b.
With gen. of ipse, strengthening the possessive notion (cf. 4.;
post-Aug. and very rare, but freq. in modern Lat.): aves (foetus suos) libero caelo suaeque ipsorum fiduciae permittunt,
Quint. 2, 6, 7 (but tuus ipsius occurs in Cic.:
tuo ipsius studio,
Cic. Mur. 4, 9:
tuam ipsius amicitiam,
id. Verr. 2, 3, 4, § 7).—
c.
Both suus and ipse agreeing with the governing noun (very rare; not in Cic. or Caes.): quae tamen in ipso cursu suo dissipata est (= ipsa in cursu suo), in its very course, Sen. Q. N. 1, 1, 3 dub.:
suamet ipsa scelera,
Sall. C. 23, 2 (Dietsch ex conj. ipse):
suismet ipsis corporibus,
Liv. 2, 19, 5 MSS. (Weissenb. ex conj. ipsi):
a suismet ipsis praesidiis,
id. 8, 25, 6 MSS. (Weissenb. ipsi).—
2.
With quisque, distributively, each ( every one)... his own; in prose quisque is generally preceded by suus.
a.
Quisque and suus in different cases.
(α).
Quisque as subjectnom.:
sentit enim vim quisque suam quoad possit abuti,
Lucr. 5, 1033:
suo quisque loco cubet,
Cato, R. R. 5:
suum quisque noscat ingenium,
Cic. Off. 1, 31, 114:
ad suam quisque (me disciplinam) rapiet,
id. Ac. 2, 36, 114:
quod suos quisque servos in tali re facere voluisset,
id. Mil. 10, 29:
cum suo quisque auxilio uteretur,
Caes. B. C. 1, 51:
celeriter ad suos quisque ordines redit,
id. ib. 3, 37.—In apposition with plur. subj. (freq. in Liv.):
nunc alii sensus quo pacto quisque suam rem Sentiat,
Lucr. 4, 522:
ut omnes cives Romani in suis quisque centuriis prima luce adessent,
that all the Roman citizens should be present, each in his own centuria, Liv. 1, 44, 1:
hinc senatus, hinc plebs, suum quisque intuentes ducem constiterant,
id. 6, 15, 3:
ut (trigemini) pro sua quisque patria dimicent,
id. 1, 24, 2:
stabant compositi suis quisque ordinibus,
id. 44, 38, 11:
(consules) in suas quisque provincias proficiscuntur,
id. 25, 12, 2; 25, 26, 13:
in suo quaeque (stella) motu naturam suam exercent,
Plin. 2, 39, 39, § 106.—With abl. absol.:
omnes, velut dis auctoribus in spem suam quisque acceptis, proelium una voce poscunt,
Liv. 21, 45, 9 Weissenb. ad loc.:
relictis suis quisque stationibus... concurrerunt,
id. 32, 24, 4; 4, 44, 10; 39, 49, 3; 2, 38, 6.—
(β).
With acc. of quisque as subj.:
fabrum esse suae quemque fortunae, App. Claud. ap. Ps.-Sall. Ep. ad Caes. Rep. c. l.: sui quemque juris et retinendi et dimittendi esse dominum,
Cic. Balb. 13, 31:
recipere se in domos suas quemque jussit,
Liv. 25, 10, 9; and (ungrammatically) nom., as apposition to a subj.-acc.:
se non modo suam quisque patriam, sed totam Siciliam relicturos,
id. 26, 29, 3 MSS. (Weissenb. ex conj. quosque).—
(γ).
As adjunct of the subject-nom., with a case of quisque as object, attribut. gen., etc.:
sua cujusque animantis natura est,
Cic. Fin. 5, 9, 25:
sua quemque fraus, suum facinus, suum scelus, etc., de sanitate ac mente deturbat,
id. Pis. 20, 46:
sua quemque fraus et suus terror maxime vexat,
id. Rosc. Am. 24, 67:
suum cuique incommodum ferendum est,
id. Off. 3, 6, 30:
ut solidum suum cuique solvatur,
id. Rab. Post. 17, 46:
ne suus cuique domi hostis esset,
Liv. 3, 16, 3:
ut sua cuique respublica in manu esset,
id. 26, 8, 11:
animus suus cuique ordinem pugnandi dabat,
id. 22, 5, 8:
tentorium suum cuique militi domus ac penates sunt,
id. 44, 39, 5:
suus cuique (stellae) color est,
Plin. 2, 18, 16, § 79:
trahit sua quemque voluptas,
Verg. E. 2, 65:
stat sua cuique dies,
id. A. 10, 467.—
(δ).
As predicate-nom. (v. II. B.):
opinionem, quae sua cuique conjectanti esse potest,
Liv. 6, 12, 3.—
(ε).
As adjunct of subj.-acc.:
suum cuique honorem et gradum redditum gaudeo,
Cic. Rosc. Am. 47, 136:
scientiam autem suam cujusque artis esse,
id. Fin. 5, 9, 26.—
(ζ).
As adjunct of an object, with a case of quisque as object or attribut. gen.: suam cuique sponsam, mihi meam: suum cuique amorem, mihi meum, Atil. Fragm. inc. 1: suom cuique per me uti atque frui licet, Cato ap. Gell. 13, 24 (23), 1:
ut suo quemque appellem nomine,
Plaut. Ps. 1, 2, 52:
placet Stoicis suo quamque rem nomine appellare,
Cic. Fam. 9, 22, 1:
ad suam cujusque naturam consilium est omne revocandum,
id. Off. 1, 33, 119:
justitia quae suum cuique distribuit,
id. N. D. 3, 15, 38:
in tribuendo suum cuique,
id. Off. 1, 5, 14:
Turnus sui cuique periculi recens erat documentum,
Liv. 1, 52, 4:
in trimatu suo cuique dimidiam esse mensuram futurae certum esse,
Plin. 7, 15, 16, § 73:
certa cuique rerum suarum possessio,
Vell. 2, 89, 4; cf.: qua re suum unicuique studium suaque omnibus delectatio relinquatur, Ps.-Cic. Cons. 26, 93.—With quemque in apposition with acc. plur.:
Camillus vidit intentos opifices suo quemque operi,
Liv. 6, 25, 9; so cujusque in appos. with gen. plur.: trium clarissimorum suae cujusque gentis virorum mors, id. 39, 52, 7; and cuique with dat. plur.: sui cuique mores fingunt fortunam hominibus, Poet. ap. Nep. Att. 11, 6 (where Lachm. ad Lucr. 2, 372, reads quique, ex conj.; cf. b. b, infra).—
b.
Attraction of suus and quisque as adjuncts of nouns.
(α).
Attraction of suus:
ut nemo sit nostrum quin in sensibus sui cujusque generis judicium requirat acrius (= suum cujusque generis judicium),
Cic. Ac. 2, 7, 19:
quas tamen inter omnes (voces) est suo quoque in genere (vox) mediocris ( = inter omnes voces est mediocris vox, sua quoque in genere),
id. de Or. 3, 57, 216:
eo concilia suae cujusque regionis indici jussit (= sua cujusque regionis concilia),
Liv. 45, 29, 10:
equites suae cuique parti post principia collocat (= equites suos cuique parti),
id. 3, 22, 6:
cum motibus armorum et corporum suae cuique genti assuetis,
id. 25, 17, 5:
legiones deducebantur cum tribunis et centurionibus et sui cujusque ordinis militibus (= suis cujusque),
Tac. A. 14, 27:
quae sui cujusque sunt ingenii,
Quint. 7, 10, 10 Halm (al. sua):
sui cujusque ingenii poma vel semina gerunt (= sua cujusque),
Col. 3, 1;
and by a double attraction: has (cohortes) subsidiariae ternae et aliae totidem suae cujusque legionis subsequebantur (= has cohortes... totidem cujusque legionis, suam quaeque legionem, subsequebantur),
Caes. B. C. 1, 83. —
(β).
Attraction of quisque:
tanta ibi copia venustatum in suo quique loco sita,
Plaut. Poen. 5, 4, 6 (al. quaeque):
quodvis frumentum non tamen omne Quique suo genere inter se simile esse videbis,
Lucr. 2, 372 Lachm. and Munro ad loc.:
cum verba debeant sui cujusque generis copulari,
Varr. L. L. 10, 48:
in sensibus sui cujusque generis judicium,
Cic. Ac. 2, 7, 19:
haec igitur proclivitas ad suum quodque genus aegrotatio dicatur,
id. Tusc. 4, 12, 28:
separatim greges sui cujusque generis nocte remeabant (= greges sui quisque generis),
Liv. 24, 3, 5:
ut sui cujusque mensis acciperet (frumentum),
Suet. Aug. 40;
and quisque both attracted and in its own case: quia cujusque partis naturae et in corpore et in animo sua quaeque vis sit (where either cujusque or quaeque is redundant),
Cic. Fin. 5, 17, 46; v. Madv. ad loc.; Cato, R. R. 23 fin.;
so esp. in the phrases suo quoque tempore, anno, die, loco, etc.: pecunia, quae in stipendium Romanis suo quoque anno penderetur, deerat (= suo quaeque anno),
each instalment in the year when due, Liv. 33, 46, 9 Weissenb. ad loc.:
suo quoque loco,
Varr. R. R. 1, 7, 2; 1, 22, 6:
opera quae suis quibusque temporibus anni vilicum exsequi oporteret,
Col. 11, 3:
suo quoque tempore,
Vitr. 2, 9, 4:
nisi sua quaque die usurae exsolverentur (= sua quaeque die),
Dig. 22, 1, 12 init.; 13, 7, 8, § 3:
ut opera rustica suo quoque tempore faciat,
ib. 19, 2, 25, § 3 (al. quaeque)—
c.
In the order quisque... suus.
(α).
In relative clauses, comparative clauses with ut, and interrogative clauses introduced by quid, etc., where quisque immediately follows the relative, etc.:
ut quisque suom volt esse, ita est,
Ter. Ad. 3, 3, 45; cf.
with sibi,
Cic. Leg. 1, 18, 49; id. Lael. 9, 30:
expendere oportere quid quisque habeat sui... nec velle experiri quam se aliena deceant. Id enim maxime quemque decet quod est cujusque maxime suum,
id. Off. 1, 31, 113:
neque solum quid in senatu quisque civitatis suae dicerent ignorabant, sed, etc.,
Liv. 32, 19, 9:
gratius id fore laetiusque quod quisque sua manu ex hoste captum rettulerit,
id. 5, 20, 8; 6, 25, 10; cf.:
in quibus cum multa sint quae sua quisque dicere velit, nihil est quod quisque suum possit dicere,
Sen. Vit. Beat. 23, 1.—
(β).
If the emphasis is not on suus, but (for quisque, when emphatic, unusquisque is used) on some other word:
in civitates quemque suas... dimisit,
Liv. 21, 48, 2:
in patriam quisque suam remissus est,
Just. 33, 2, 8:
in vestigio quemque suo vidit,
Liv. 28, 22, 15; cf.:
hospitibus quisque suis scribebant,
id. 33, 45, 6:
pro facultatibus quisque suis,
id. 42, 53, 3; cf.:
respiciendae sunt cuique facultates suae,
Sen. Ben. 2, 15, 3:
praecipitat quisque vitam suam et futuri desiderio laborat,
id. Brev. Vit. 7, 5; id. Ben. 7, 5, 1:
tunc praeceps quisque se proripit et penates suos deserit,
id. Q. N. 6, 1, 5; 5, 18, 8:
summum quisque causae suae judicem facit,
Plin. 1, prooem. § 10: aestimatione nocturnae [p. 1828] quietis, dimidio quisque spatio vitae suae vivit, id. 7, 50, 51, § 167.—
(γ).
Poets adopt the order quisque suus when the metre requires it, Verg. A. 6, 743:
oscula quisque suae matri tulerunt,
Ov. F. 2, 715. —
(δ).
When suus and quisque belong to different clauses:
atque earum quaeque, suum tenens munus... manet in lege naturae,
Cic. Tusc. 5, 13, 38. —
d.
Suus uterque, or uterque suus, distributively of two subjects:
suas uterque legiones reducit in castra,
Caes. B. C. 1, 40; 2, 28:
ideo quod uterque suam legem confirmare debebit,
Cic. Inv. 2, 49, 142:
cum sui utrosque adhortarentur,
Liv. 1, 25, 1:
ad utrumque ducem sui redierunt,
id. 21, 29, 5:
utraque (lex) sua via it,
Sen. Ben. 6, 6, 1; cf.
uterque, in apposit.: nec ipsi tam inter se acriter contenderunt, quam studia excitaverant uterque sui corporis hominum,
Liv. 26, 48, 6.—
3.
With sibi.
(α).
Sibi with pronom. force (cf. sui, IV. C. fin.):
reddam suum sibi,
Plaut. Trin. 1, 2, 119 ( = ei; but referred to b, infra, by Brix ad loc.); cf.:
suam rem sibi salvam sistam,
id. Poen. 5, 2, 123:
idem lege sibi sua curationem petet,
for himself, Cic. Agr. 2, 9, 22 (cf. id. Phil. 2, 37, 96;
I. B. 2. b. supra): ut vindicare sibi suum fulgorem possint,
Sen. Q. N. 1, 1, 11; cf.
the formula of divorce: tuas res tibi habeto,
Dig. 24, 2, 2.—Hence, illam suam suas res sibi habere jussit, Cic. Phil. 2, 28, 69.—
(β).
With sibi redundant, to strengthen suus (anteand post-class. and colloq.):
quo pacto serviat suo sibi patri,
Plaut. Capt. prol. 5:
eum necabam ilico per cerebrum pinna sua sibi, quasi turturem,
id. Poen. 2, 40; v. sui, IV. C. and the passages there cited.—
4.
With gen. agreeing with the subject of suus:
quas cum solus pertulisset ut sua unius in his gratia esset,
that the credit of it should belong to him alone, Liv. 2, 8, 3:
qui de sua unius sententia omnia gerat,
id. 44, 22, 11; cf.:
unam Aegyptus in hoc spem habet suam,
Sen. Q. N. 4, 2, 2.—For suus ipsius, etc., v. D. 1. b. supra.—
5.
With demonstr., rel., or indef. pronn. and adjj., of his, hers, etc.:
postulat ut ad hanc suam praedam adjutores vos profiteamini,
to this booty of his, Cic. Rosc. Am. 2, 6:
Sestius cum illo exercitu suo,
id. Sest. 5, 12:
qua gravitate sua,
id. ib. 61, 129:
suam rem publicam illam defenderunt,
that republic of theirs, id. ib. 67, 141:
in istum civem suum,
against this citizen of theirs, id. Balb. 18, 41:
cum illo suo pari,
id. Pis. 8, 18:
te nulla sua calamitate civitas satiare potest?
id. Phil. 8, 6, 19:
dubitatis igitur, quin vos M. Laterensis ad suam spem aliquam delegerit,
for some hope of his, id. Planc. 16, 39:
non tam sua ulla spe quam militum impetu tractus,
by any hope of his, Liv. 25, 21, 5:
nullo suo merito,
from no fault of theirs, id. 26, 29, 4:
ipse arcano cum paucis familiaribus suis colloquitur,
with a few of his friends, Caes. B. C. 1, 19.—
6.
With descriptive adjj.
(α).
Standing before the adj. and noun (so most freq.):
suorum improbissimorum sermonum domicilium,
Cic. Pis. 31, 76:
causam sui dementissimi consilii,
id. Phil. 2, 22, 53:
suam insatiabilem crudelitatem,
id. ib. 11, 3, 8:
suis amplissimis fortunis,
id. ib. 13, 8, 16:
suum pristinum morem,
id. Pis. 12, 27:
suis lenissimis postulatis,
Caes. B. C. 1, 5: simili ratione Pompeius in suis veteribus castris consedit (suis emphatic; cf. b, infra), id. ib. 3, 76.—
(β).
Between the adj. and noun (less emphatic):
pro eximiis suis beneficiis,
Cic. Prov. Cons. 4, 7:
propter summam suam humanitatem,
id. Fam. 15, 14, 1:
ex praeteritis suis officiis,
Caes. B. C. 3, 60:
Caesar in veteribus suis castris consedit,
id. ib. 3, 76.—
(γ).
After adj. and noun:
veterem amicum suum excepit,
Cic. Rab. Post. 16, 43:
in illo ardenti tribunatu suo,
id. Sest. 54, 116.—
7.
Objectively for the pers. pron. (rare):
neque cuiquam mortalium injuriae suae parvae videntur ( = sibi illatae),
Sall. C. 51, 11; so,
neglectam ab Scipione et nimis leviter latam suam injuriam ratus,
Liv. 29, 9, 9:
ipsae enim leges te a cognitione sua judicio publico reppulerunt ( = a se cognoscendo),
Cic. Balb. 14, 32:
suam invidiam tali morte quaesitam ( = quaesitum esse ab eo ut homines se inviderent),
Tac. A. 3, 16; so,
nulla sua invidia,
Cic. Mil. 15, 40.—
8.
Abl. fem. sua, with refert or interest, for gen. of the pers. pron.: neminem esse qui quomodo se habeat nihil sua censeat interesse, Cic. Fin. 5, 10, 30:
si scit sua nihil interesse utrum anima per os, an per jugulum exeat,
Sen. Ep. 76, 33; v. intersum, III.—
9.
Strengthened by the suffix - pte or -met.
(α).
By - pte (not used with ipse) affixed to the forms sua, suo, and (ante-class.) suum:
quom illa osculata esset suumpte amicum,
Plaut. Mil. 2, 4, 38:
ut terrena suopte nutu et suo pondere in terram ferantur,
Cic. Tusc. 1, 17, 40:
ferri suopte pondere,
id. N. D. 1, 25, 69:
suapte natura,
id. Fat. 18, 42:
suapte vi et natura,
id. ib. 19, 43; id. Fin. 1, 16, 54; 5, 22, 61:
suopte ingenio,
Liv. 25, 18; so id. 1, 25, 1; 1, 18, 4:
suapte manu,
Cic. Or. 3, 3, 10:
locus suapte natura infestus,
Liv. 44, 6, 9; so,
suapte natura,
id. 4, 22, 4:
flumina suapte natura vasta,
Sen. Q. N. 3, 27, 8; so id. Ben. 4, 17, 2:
sponte suapte,
Varr. L. L. 6, 7, § 70.—
(β).
With - met, almost always followed by ipse (in all forms of suus except suus, suum, suae, and suorum):
suomet ipsi more,
Sall. J. 31, 6:
suomet ipsi instrumento,
Liv. 22, 14, 13:
suomet ipsi metu,
Tac. H. 3, 16 fin.:
suamet ipsum pecunia,
Sall. J. 8, 2:
suamet ipsae fraude,
Liv. 8, 18, 9:
intra suamet ipsum moenia,
id. 6, 36, 4:
suismet ipsi praesidiis,
id. 8, 25, 6:
suismet ipsis corporibus,
id. 2, 19, 5:
suosmet ipsi cives,
id. 2, 9, 5:
suasmet ipse spes,
Tac. A. 3, 66 fin. —Without ipse:
populum suimet sanguinis mercede,
Sall. H. Fragm. 1, 41, 25 Dietsch:
magna pars suismet aut proxumorum telis obtruncabantur,
id. ib. 2, 52 ib.

Lewis & Short latin dictionary > sua
17 suum

sŭus, a, um (old form sos, sa, sum; dat. plur. sis, Enn. ap. Fest. p. 301 Mull.; acc. sas. id. ib. p. 325 ib.; cf. Paul. ex Fest. p. 47; Schol. Pers. 1, 108; sing. sam for suam, Fest. p. 47 Mull.;
so for suo, C. I. L. 5, 2007. In ante-class. verse su- with the following vowel freq. forms one syllable,
Plaut. Merc. 1, 1, 48; id. Ps. 1, 3, 5; Ter. And. 1, 1, 68; Lucr. 1, 1022; v. Neue, Formenl. 2, 189 sqq.), pron. poss., 3 d pers. [root SVA-; Sanscr. sva, own; cf. sui; Gr. seWo-, whence sphe, etc., and he; cf. heos], of or belonging to himself, herself, etc.; his own, her own, etc.; his, her, its, their; one ' s; hers, theirs.
I.
Ordinary possessive use his, etc. (cf. the similar use of the pers. pron. sui, q. v.).
A.
With antecedent in the same sentence.
1.
The antecedent a subject-nominative, expressed or understood.
(α).
His:
Caesar copias suas divisit,
Caes. B. C. 3, 97:
ille in sua sententia perseverat,
id. ib. 1, 72:
tantam habebat suarum rerum fiduciam,
id. ib. 2, 37:
cum sceleris sui socios Romae reliquisset,
Cic. Cat. 3, 1, 3:
cur ego non ignoscam si anteposuit suam salutem meae?
id. Pis. 32, 79; id. Phil. 2, 18, 45; id. Mil. 10, 27; id. Fam. 15, 14, 1:
Hanno praefecturam ejus (i.e. Muttinis) filio suo (Hannonis) dedit,
Liv. 26, 40, 7:
imperat princeps civibus suis,
Sen. Clem. 1, 16, 2:
nemo rem suam emit,
id. Ben. 7, 4, 8.—
(β).
Her:
mea Glycerium suos parentes repperit,
Ter. And. 5, 6, 5:
utinam haec ignoraret suum patrem,
id. Phorm. 5, 6, 34:
si nunc facere volt era officium suom,
Plaut. Cas. 2, 8, 72:
ne eadem mulier cum suo conjuge honestissimum adulescentem oppressisse videatur,
Cic. Cael. 32, 78:
si omnibus suis copiis excellentem virum res publica armasset,
id. Phil. 13, 16, 32.—
(γ).
Its:
omne animal, simul et ortum est, et se ipsum et omnes partes suas diligit,
Cic. Fin. 2, 11, 33:
cum mea domus ardore suo deflagrationem Italiae toti minaretur,
id. Planc. 40, 95.—
(δ).
Their: (legiones) si consulem suum reliquerunt, vituperandae sunt Cic. Phil. 5, 2, 4:
mittent aliquem de suo numero,
id. ib. 11, 10, 25:
rationem illi sententiae suae non fere reddebant,
id. Tusc. 1, 17, 38:
qui agellos suos redimere a piratis solebant,
id. Verr. 2, 3, 37, § 85:
edicunt ut ad suum vestitum senatores redirent,
id. Sest. 14, 32:
suis finibus eos prohibent,
Caes. B. G. 1, 1: Allobrogibus sese persuasuros existimabant ut per suos (Allobrogum) fines eos (Helvetios) ire paterentur, id. id. 1, 6;
and distributively: ac naves onerariae LXIII. in portu expugnatae, quaedam cum suis oneribus, frumento, armis, aere, etc.,
some with their several cargoes, Liv. 26, 47, 9.—
2.
With a subject-clause as antecedent:
id sua sponte apparebat tuta celeribus consiliis praepositurum,
was selfevident, Liv. 22, 38, 13:
ad id quod sua sponte satis collectum animorum erat, indignitate etiam Romani accendebantur,
id. 3, 62, 1:
secutum tamen sua sponte est ut vilior ob ea regi Hannibal et suspectior fieret,
id. 35, 14, 4. —
3.
With subject-acc. as antecedent:
hanc dicam Athenis advenisse cum aliquo amatore suo, Plant. Mil. 2, 2, 86: doceo gratissimum esse in sua tribu Plancium,
Cic. Planc. 19, 47:
cupio eum suae causae confidere,
id. Sest. 64, 135:
suspicari debuit (Milo), eum (Clodium) ad villam suam (Clodii) deversurum,
id. Mil. 19, 51: Medeam praedicant in fuga fratris sui membra dissipavisse, id. Imp. Pomp. 9, 22:
(dixit) Caesarem pro sua dignitate debere et studium et iracundiam suam reipublicae dimittere,
Caes. B. C. 1, 8.—
4.
With object-acc. as antecedent.
(α).
Suus being an adjunct of the subject (generally rendered in Engl. by a pass. constr.):
hunc pater suus de templo deduxit,
he was taken from the temple by his father, Cic. Inv. 2, 17, 52:
hunc sui cives e civitate ejecerunt,
id. Sest. 68, 142:
Alexandrum uxor sua... occidit,
id. Inv. 2, 49, 144:
illum ulciscentur mores sui,
id. Att. 9, 12, 2:
quodsi quem natura sua... forte deficiet,
id. Or. 1, 14:
utrumque regem sua multitudo consalutaverat,
Liv. 1, 7, 1:
quas (urbes) sua virtus ac dii juvent, magnas sibi opes facere,
id. 1, 9, 3; 1, 7, 15; 6, 33, 5:
quos nec sua conscientia impulerit, nec, etc.,
id. 26, 33, 3; 25, 14, 7:
consulem C. Marium servus suus interemit,
Val. Max. 6, 8, 2:
quis non Vedium Pollionem pejus oderat quam servi sui?
Sen. Clem. 1, 18, 2:
sera dies sit qua illum gens sua caelo adserat,
id. Cons. Poll. 12 (31), 5.—With the antecedent understood from the principal sentence:
ita forma simili pueri ut mater sua internoscere (sc. eos) non posset,
Plaut. Men. prol. 19; and with suus as adjunct both of the subject and of the antecedent: jubet salvere suos vir uxorem suam, id. merc. 4, 3, 11. —
(β).
With impers. verbs:
sunt homines, quos libidinis infamiaeque suae neque pudeat neque taedeat,
Cic. Verr. 1, 12, 35:
video fore ut inimicos tuos poeniteat intemperantiae suae,
id. Fam. 3, 10, 1:
si Caesarem beneficii sui poeniteret,
id. Lig. 10, 29; so id. Agr. 2, 11, 26:
jam ne nobilitatis quidem suae plebejos poenitere,
Liv. 10, 7, 8:
militem jam minus virtutis poenitere suae,
id. 22, 12, 10.—
(γ).
As adjunct of other members of the sentence:
ad parentes suos ducas Silenium,
Plaut. Cist. 2, 3, 86. nam is illius filiam conicit in navem clam matrem suam (i.e. filiae), id. Mil. 2, 1, 34:
eosdem ad quaestoris sui aut imperatoris, aut commilitonum suorum pericula impulistis,
Cic. Phil. 13, 17, 34:
totum enim ex sua patria sustulisti,
id. Verr. 2, 5, 49, § 127; id. Or. 3, 32, 126: quem (Hammonium) tibi etiam suo nomine ( on his own account) commendo... itaque peto a te ut ejus procuratorem et ipsum suo nomine diligas, id. Fam. 13, 21, 2:
Caesar Fabium in sua remittit hiberna,
Caes. B. G. 5, 33; id. B. C. 3, 24:
introire ad Ciceronem, et domi suae imparatum confodere,
Sall. C. 28, 1:
suis flammis delete Fidenas,
i. e. the flames kindled by the Fidenates, Liv. 4, 33, 5:
suo igni involvit hostes,
Tac. A. 14, 30:
quid Caesarem in sua fata inmisit?
Sen. Ep. 94, 65; id. Q. N. 1, praef. 7; cf.
with antecedent supplied from preceding sentence: non destiti rogare et petere (sc. Brutum) mea causa, suadere et hortari sua,
Cic. Att. 6, 2, 7.—
5.
With dat. as antecedent.
(α).
As adjunct of subject (cf. 4. supra):
suus rex reginae placet,
a queen likes her own king, Plaut. Stich. 1, 2, 76:
ei nunc alia ducenda'st domum, sua cognata Lemniensis,
id. Cist. 1, 1, 101:
Autronio nonne sodales, non collegae sui... defuerunt?
Cic. Sull. 2, 7:
si ceteris facta sua recte prosunt,
id. Cat. 3, 12, 27:
cui non magistri sui atque doctores, cui non... locus ipse... in mente versetur?
id. Planc. 33, 81:
haec omnia plane... Siculis erepta sunt: primum suae leges, etc.,
id. Verr. 2, 2, 13, § 33:
Romanis multitudo sua auxit animum,
Liv. 21, 50, 4:
sicuti populo Romano sua fortuna labet,
id. 42, 50, 7:
Lanuvinis sacra sua reddita,
id. 8, 14, 2:
vilitas sua illis detrahit pretium,
Sen. Ben. 4, 29, 2:
nemo est cui felicitas sua satisfaciat,
id. Ep. 115, 17:
labor illi suus restitutus est,
id. Brev. Vit. 20, 3:
magnitudo sua singulis constat,
id. Q. N. 1, 1, 10:
tantum sapienti sua, quantum Dec omnis aetas patet,
id. Ep. 53, 11. —
With antecedent supplied from principal sentence: mater quod suasit sua Adulescens mulier fecit, i.e. ei,
Ter. Hec. 4, 4, 38.—
(β).
Of other words:
regique Thebano regnum stabilivit suum,
Plaut. Am. 1, 1, 40:
mittam hodie huic suo die natali malam rem magnam,
id. Ps. 1, 3, 5:
ego Metello non irascor, neque ei suam vacationem eripio,
Cic. Verr. 2, 2, 68, § 164:
desinant insidiari domui suae consuli,
id. Cat. 1, 13, 32:
quibus ea res honori fuerit a suis civibus,
id. Mil. 35, 96: Scipio suas res Syracusanis restituit, Liv. [p. 1824] 29, 1, 17:
nos non suas (leges Lacedaemoniis arbitror) ademisse, sed nostras leges dedisse,
id. 39, 37, 6:
Graccho et Tuditano provinciae Lucani et Galliae cum suis exercitibus prorogatae,
id. 25, 3, 5.—
6.
With gen., abl., or object of a prep. as antecedent:
nec illius animi aciem praestringit splendor sui nominis,
Cic. Rab. Post. 16, 43:
nolite a sacris patriis Junonis Sospitae domesticum et suum consulem avellere,
id. Mur. 41, 90:
quamvis tu magna mihi scripseris de Bruti adventu ad suas legiones,
id. Att. 14, 13, 12:
suae legis ad scriptum ipsam quoque sententiam adjungere,
the meaning of their law to which they refer, id. Inv. 2, 49, 147:
cum ambitio alterius suam primum apud eos majestatem solvisset,
Liv. 22, 42, 12:
nunc causam instituendorum ludorum ab origine sua repetam,
Val. Max. 2, 4, 4:
Jubam in regno suo non locorum notitia adjuvet, non popularium pro rege suo virtus,
Sen. Ep. 71, 10; id. Ben. 7, 6, 3; id. Clem. 1, 3, 4.—Esp. with cujusque as antecedent:
in qua deliberatione ad suam cujusque naturam consilium est omne revocandum,
Cic. Off. 1, 33, 119 (v. II. D. 2. infra).— Abl.:
operam dare ut sua lex ipso scripto videatur niti,
Cic. Inv. 2, 49, 147 (cf. supra):
(Caesar reperiebat) ad Galbam propter justitiam prudentiamque suam totius belli summam deferri,
Caes. B. G. 2, 4:
credere, ad suum concilium a Jove deos advocari,
Sen. Q. N. 2, 42, 1.—
7.
With predic. nom. as antecedent:
sapientissimi artis suae professores sunt a quibus et propria studia verecunde et aliena callide administrantur,
Val. Max. 8, 12, 1.—
8.
With appositive noun.
(α).
With gram. subject as antecedent:
hoc Anaximandro, populari ac sodali suo, non persuasit,
Cic. Ac. 2, 37, 118:
vidit fortissimum virum, inimicissimum suum,
id. Mil. 9, 25:
(hic) fuit in Creta contubernalis Saturnini, propinqui sui,
id. Planc. 11, 27:
ut non per L. Crassum, adfinem suum... causam illam defenderit,
id. Balb. 21, 49:
ne cum hoc T. Broccho, avunculo, ne cum ejus filio, consobrino suo, ne nobiscum vivat,
id. Lig. 4, 11:
Caesar mittit ad eum A. Clodium, suum atque illius familiarem,
Caes. B. C. 3, 57.—
(β).
With object as antecedent:
Dicaearchum cum Aristoxeno, aequali et condiscipulo suo, omittamus,
Cic. Tusc. 1, 18, 41:
tres fratres optimos, non solum sibi ipsos, neque nobis, necessariis suis, sed etiam rei publicae condonavit,
id. Lig. 12, 36:
Varroni, quem, sui generis hominem,... vulgus extrahere ad consulatum nitebatur,
Liv. 22, 34, 2.—
(γ).
With appositive noun as antecedent:
si P. Scipionem, clarissimum virum, majorumque suorum simillimum res publica tenere potuisset,
Cic. Phil. 13, 14, 29:
M. Fabi Ambusti, potentis viri cum inter sui corporis homines, tum ad plebem, etc.,
Liv. 6, 34, 5:
C. vero Fabricii, et Q. Aemilii Papi, principum saeculi sui, domibus argentum fuisse confitear oportet,
Val. Max. 4, 4, 3.—
9.
In participial clauses.
(α).
The antecedent being the logical subject of the participle, and other than the principal subject:
credamus igitur Panaetio, a Platone suo dissentienti ( = qui dissentiebat),
Cic. Tusc. 1, 32, 79:
ea Sex. Roscium, expulsum ex suis bonis, recepit domum,
id. Rosc. Am. 10, 27:
diffidentemque rebus suis confirmavit,
id. Imp. Pomp. 9, 23:
Dejotarum ad me venientem cum omnibus copiis suis, certiorem feci, etc.,
id. Fam. 15, 4, 7; id. Cat. 4, 9, 18: si hominis et suis et populi Romani ornamentis amplissimi ( being greatly distinguished) causam repudiassem, id. Mur. 4, 8:
stupentes tribunos et suam jam vicem magis anxios quam, etc., liberavit consensus populi Romani,
Liv. 8, 35, 1; 22, 42, 8:
manet in folio scripta querela suo ( = quam scripsit),
Ov. F. 5, 224; cf. in abl. absol.:
et ipsis (hostibus) regressis in castra sua,
Liv. 22, 60, 9:
quibus (speculis) si unum ostenderis hominem, populus adparet, unaquaque parte faciem exprimente sua,
Sen. Q. N. 1, 5, 5.—
(β).
The logical subject of the participle, being also the principal subject:
sic a suis legionibus condemnatus irrupit in Galliam,
Cic. Phil. 10, 10, 21:
hunc agrum patres nostri, acceptum a majoribus suis ( = quem acceperant), perdiderunt,
id. Agr. 2, 31, 84:
ut in suis ordinibus dispositi dispersos adorirentur,
Caes. B. C. 3, 92: Appius, odium in se aliorum suo in eos metiens odio, haud ignaro, inquit, imminet fortuna, Liv. 3, 54, 3:
ipsa capit Condita in pharetra ( = quae condiderat) tela minora sua,
Ov. F. 2, 326; cf. in abl. absol.:
Sopater, expositis suis difficultatibus ( = cum exposuisset, etc.): Timarchidem... perducit,
Cic. Verr. 2, 2, 28, § 69:
Caesar, primum suo deinde omnium ex conspectu remotis equis, etc.,
Caes. B. G. 1, 25:
Campani, audita sua pariter sociorumque clade, legatos ad Hannibalem miserunt,
Liv. 25, 15, 1:
(Appius) deposito suo magistratu... domum est reductus,
id. 4, 24, 7; 3, 35, 9; 9, 10, 13; 9, 41, 9.—
(γ).
The antecedent being the principal subject, not the logical subject of the participle:
M. Papirius dicitur Gallo, barbam suam (i.e. Papirii) permulcenti,... iram movisse,
Liv. 5, 41, 9: cum Gracchus, verecundia deserendi socios, implorantis fidem suam populique Romani, substitisset. id. 23, 36, 8; cf. in abl. absol.:
si sine maximo dedecore, tam impeditis suis rebus, potuisset emori,
Cic. Rab. Post. 10, 29; id. Mil. 14, 38; id. Planc. 21, 51; id. Clu. 14, 42:
ita (consul) proelio uno accidit Vestinorum res, haudquaquam tamen incruento milite suo (consulis),
Liv. 8, 29, 12; cf.
with antecedent to be supplied: Campani, cum, robore juventutis suae acciso, nulla (sc. eis) propinqua spes esset, etc.,
id. 7, 29, 7.—
10.
In gerund. construction. ( a) With subject as antecedent:
mihi ipsa Roma ad complectendum conservatorem suum progredi visa est,
Cic. Pis. 22, 52.—
(β).
With object, the logical subjects of the gerund as antecedent:
cur iis persequendi juris sui... adimis potestatem?
Cic. Div. in Caecil. 6, 21:
si senatui doloris sui de me declarandi potestas esset erepta,
id. Sest. 23, 51:
nec tribunis plebis (spatium datur) sui periculi deprecandi,
Caes. B. C. 1, 5.—
(γ).
With antecedent dependent on the gerund:
eamque rem illi putant a suum cuique tribuendo appellatam,
Cic. Leg. 1, 6, 19.—
11.
As adjunct of a noun dependent on a subjectinf., with its logical subject as antecedent:
magnum Miloni fuit, conficere illam pestem nulla sua invidia?
Cic. Mil. 15, 40:
neque enim fuit Gabinii, remittere tantum de suo nec regis, imponere tantum plus suis,
his claim, id. Rab. Post. 11, 31:
Piso, cui fructum pietatis suae neque ex me neque a populo Romano ferre licuit,
id. Sest. 31, 68:
ei cujus magis intersit, vel sua, vel rei publicae causa vivere,
id. Off. 3, 23, 90:
sapientis est consilium explicare suum de maximis rebus,
id. Or. 2, 81, 333; id. Mil. 15, 41.—With logical subject understood:
totam Italiam suis colonis ut complere (sc. eis) liceat, permittitur,
Cic. Agr. 2, 13, 34:
maximum (sc. eis) solacium erit, propinquorum eodem monumento declarari, et virtutem suorum, et populi Romani pietatem,
id. Phil. 14, 13, 35.
B.
Without gram. antec., one ' s, one ' s own.
1.
Dependent on subject-inff.:
ejusdem animi est, posteris suis amplitudinem nobis quam non acceperit tradere, et memoriam prope intermortuam generis sui, virtute renovare,
Cic. Mur. 7, 16:
siquidem atrocius est, patriae parentem quam suum occidere,
id. Phil. 2, 13, 31:
miliens perire est melius quam in sua civitate sine armorum praesidio non posse vivere,
id. ib. 2, 44, 112: quanto est honestius, alienis injuriis quam suis commoveri, one ' s own, id. Verr. 2, 3, 72, § 169:
contentum suis rebus esse maximae sunt certissimaeque divitiae,
id. Par. 6, 51:
ut non liceat sui commodi causa nocere alteri,
id. Off. 3, 5, 23:
detrahere de altero sui commodi causa,
id. ib. 3, 5, 24:
suis exemplis melius est uti,
Auct. Her. 4, 1, 2:
levius est sua decreta tollere quam aliorum,
Liv. 3, 21. 5; 39, 5, 2;
29, 37, 11: satius est vitae suae rationes quam frumenti publici nosse,
Sen. Brev. Vit. 18, 3:
quanto satius est sua mala exstinguere quam aliena posteris tradere?
id. Q. N. 3, praef. 5:
cum initia beneficiorum suorum spectare, tum etiam exitus decet,
id. Ben. 2, 14, 2; 3, 1, 5:
Romani nominis gloriae, non suae, composuisse illa decuit,
Plin. 1, prooem. § 16.—With 1 st pers. plur., as indef. antecedent: cum possimus ab Ennio sumere... exemplum, videtur esse arrogantia illa relinquere, et ad sua devenire, to one ' s own = to our own, Auct. Her. 4, 1, 2.—
2.
Without a subject-inf.:
omnia torquenda sunt ad commodum suae causae... sua diligenter narrando,
Cic. Inv. 1, 21, 30: ut in ceteris habenda ratio non sua (al. sui) solum, sed etiam aliorum, id. Off. 1, 39, 139:
erat Dareo mite ac tractabile ingenium, nisi suam naturam plerumque fortuna corrumperet (suam not referring to Dareo),
Curt. 3, 2, 17 MSS. (Foss, mansuetam). — With 1 st pers. plur., as indef. antecedent (cf. 1. supra):
non erit ista amicitia sed mercatura quaedam utilitatum suarum,
Cic. N. D. 1, 44, 122; cf.: pro suo possidere, II. A. 2. a. g; and Cic. Off. 2, 21, 73, II. A. 2. b. a; cf. also II. B. 1. a; II. B. 5. c.; II. B. 7. b.; II. C. 8. b. b infra.
C.
With antec. in a previous sentence. Here ejus, eorum, earum are used for his, her, their, unless the clause is oblique in regard to the antecedent, i. e. the antecedent is conceived as the author of the statement.
1.
In clauses dependent on a verbum sentiendi or dicendi, expressed or understood, referring to the grammatical or logical subject of the verb.
a.
In infinitive clauses:
(Clodius) Caesaris potentiam suam potentiam esse dicebat,
Cic. Mil. 32, 88:
(Caelius) a sua (causa) putat ejus (i.e. Ascitii) esse sejunctam,
id. Cael. 10, 24:
ipsos certo scio non negare ad haec bona Chrysogonum accessisse impulsu suo (referring to ipsos),
id. Rosc. Am. 37, 107:
hostes viderunt,... suorum tormentorum usum spatio propinquitatis interire,
Caes. B. C. 2, 16:
docent, sui judicii rem non esse,
id. ib. 1, 13.—The reference of suus may be ambiguous, esp. if an infinitive is dependent on another:
hoc Verrem dicere ajebant, te... opera sua consulem factum, i.e. Verris, though grammatically it might refer to the subj. of aiebant,
Cic. Verr. 1, 10, 29:
(Ariovistus) dixit neminem secum sine sua pernicie contendisse,
Caes. B. G. 1, 36; cf. the context with, in all, eleven reflexive pronouns referring to four different antecedents (populus Romanus, Ariovistus, Caesar, nemo); cf.
also: occurrebat ei, mancam praeturam suam futuram consule Milone,
Cic. Mil. 9, 25; 32, 88; Liv. 3, 42, 2.—
b.
Suus in a clause dependent on inf.:
scio equidem, ut, qui argentum afferret atque expressam imaginem suam (i.e. militis) huc ad nos, cum eo ajebat velle mitti mulierem,
Plaut. Ps. 2, 2, 55:
isti bonorum emptores arbitrantur, vos hic sedere qui excipiatis eos qui de suis (i.e. emptorum) manibus effugerint,
Cic. Rosc. Am. 52, 151:
Siculi venisse tempus ajebant ut commoda sua defenderem,
id. Div. in Caecil. 1, 3:
ut tunc tandem sentiret recuperanda esse quae prius sua culpa amissa forent,
Liv. 44, 8, 4. —
Ambiguous: velle Pompejum se Caesari purgatum, ne ea quae reipublicae causa egerit (Pompejus) in suam (i.e. Caesaris) contumeliam vertat (where suam might be referred to Pompejus),
Caes. B. C. 1, 8.—
c.
In oblique clauses introduced by ut or ne, or clauses subordinate to such:
Cassius constituit ut ludi absente te fierent suo nomine,
Cic. Att. 15, 11, 2:
postulat ut ad hanc suam praedam tam nefariam adjutores vos profiteamini,
id. Rosc. Am. 2, 6:
Nasidius eos magnopere hortatur ut rursus cum Bruti classe, additis suis (i.e. Nasidii) auxiliis confligant,
Caes. B. C. 2, 3:
(regem) denuntiasse sibi ut triduo regni sui decederent finibus,
Liv. 42, 25, 12:
Sabinae mulieres, hinc patres, hinc viros orantes, ne parricidio macularent partus suos (i.e. mulierum),
id. 1, 13, 2:
Patron praecepit suis ut arma induerent, ad omne imperium suum parati,
Curt. 5, 11, 1.—With reflex. pron., referring to a different antecedent:
ad hanc (Laidem) Demosthenes clanculum adit, et ut sibi copiam sui faceret, petit,
Gell. 1, 8, 5. —
d.
In subordinate clauses introduced by quin or quod:
(Dejotarus) non recusat quin id suum facinus judices,
Cic. Deiot. 15, 43; so id. ib. 4, 15;
16, 45: parietes hujus curiae tibi gratias agere gestiunt, quod futura sit illa auctoritas in his majorum suorum et suis sedibus,
id. Marcell. 3, 10:
quidni gauderet quod iram suam nemo sentiret?
Sen. Troad. 3, 13:
querenti quod uxor sua e fico se suspendisset,
Quint. 6, 3, 88;
and with intentional ambiguity: cum Proculejus quereretur de filio quod is mortem suam expectaret,
id. 9, 3, 68. —
e.
In interrogative clauses:
si, quod officii sui sit, non occurrit animo, nihil umquam omnino aget,
Cic. Ac. 2, 8, 25:
ut non auderet iterum dicere quot milia fundus suus abesset ab urbe,
id. Caecin. 10, [p. 1825] 28:
donec sciat unisquisque quid sui, quid alieni sit,
Liv. 6, 27, 8:
rex ignarus, quae cum Hannibale legatis suis convenisset, quaeque legati ejus ad se allaturi fuissent,
id. 23, 39, 2:
postquam animadvertit quantus agminis sui terror esset,
id. 43, 19, 5. —
2.
In a virtually oblique clause.
a.
In final clause, introduced by ut, ne, or rel., referring to the subject of the purpose:
me a portu praemisit domum, ut haec nuntiem uxori suae,
Plaut. Am. 1, 1, 41:
quasi Appius ille Caecus viam muniverit, non qua populus uteretur, sed ubi impune sui posteri latrocinarentur, i. e. Appii,
Cic. Mil. 7, 17:
quae gens ad Caesarem legatos mise. rat, ut suis omnibus facultatibus uteretur,
Caes. B. C. 3, 80:
inde castra movent, ne qua vis sociis suis ab Romano exercitu inferri possit,
Liv. 43, 23, 5:
(Romani) Albam a fundamentis proruerunt, ne memoria originum suarum exstaret,
id. 26, 13, 16:
oppidani nuntios Romam, qui certiorem de suo casu senatum facerent, misere,
id. 6, 33, 7; cf.:
tanto intervallo ab hostibus consedit, ut nec adventus suus propinquitate nimia nosci posset, et, etc.,
Liv. 10, 20, 7:
Datames locum delegit talem ut non multum obesse multitudo hostium suae paucitati posset,
Nep. Dat. 7, 3:
quid si gubernator a diis procellas petat ut gratior ars sua periculo fiat?
Sen. Ben. 6, 25, 4. —
b.
In other dependent clauses represented as conceived by an antecedent in the principal sentence:
Sulla, si sibi suus pudor ac dignitas non prodesset, nullum auxilium requisivit ( = negavit se defendi velle, si, etc.),
Cic. Sull. 5, 15:
Paetus omnes libros quos frater suus reliquisset mihi donavit ( = dixit se donare libros quos, etc.),
id. Att. 2, 1, 12:
non enim a te emit, sed, priusquam tu suum sibi venderes, ipse possedit ( = potitus est, ne, etc.),
id. Phil. 2, 37, 96:
Africanus, si sua res ageretur, testimonium non diceret,
id. Rosc. Am. 36, 3:
ille ipse (Pompejus) proposuit epistulam illam, in qua est Pro tuis rebus gestis amplissimis. Amplioribusne quam suis, quam Africani?
id. Att. 8, 9, 2:
spiritus dabat (Manlio) quod... vinculorum suorum invidiam dictator fugisset,
Liv. 6, 18, 4:
(Numa) Camenis eum lucum sacravit, quod earum ibi concilia cum conjuge sua Egeria essent,
id. 1, 21, 3:
adulescens deos omnis invocare ad gratiam illi pro se referendam, quoniam sibi nequaquam satis facultatis pro suo animo atque illius erga se esset,
id. 26, 50, 4 (cf. D. 1. a. infra).
D.
In the place of ejus.
1.
In clauses virtually oblique, but with indicative, being conceived by the antecedent (hence suus, not ejus), but asserted as fact by the author (hence indicative, not subjunctive):
Cicero tibi mandat ut Aristodemo idem respondeas, quod de fratre suo (Ciceronis) respondisti,
Cic. Att. 2, 7, 4:
oriundi ab Sabinis, ne, quia post Tatii mortem ab sua parte non erat regnatum, imperium amitterent, sui corporis creari regem volebant,
Liv. 1, 17, 2:
C. Caesar villam pulcherrimam, quia mater sua aliquando in illa custodita erat, diruit,
Sen. Ira, 3, 21, 5:
Philemonem, a manu servum, qui necem suam per venenum inimicis promiserat, non gravius quam simplici morte punivit,
Suet. Caes. 74; cf.:
quomodo excandescunt si quid e juba sua decisum est,
Sen. Brev. Vit. 12, 3.—
2.
To avoid ambiguity:
petunt rationes illius (Catilinae) ut orbetur consilio res publica, ut minuatur contra suum (i.e. Catilinae) furorem imperatorum copia (instead of ejus, which might be referred to res publica),
Cic. Mur. 39, 83:
equites a cornibus positos, cum jam pelleretur media peditum suorum acies, incurrisse ab lateribus ferunt,
Liv. 1, 37, 3.—
3.
Colloquially and in epistolary style suus is used emphatically instead of ejus, with the meaning own, peculiar: deinde ille actutum subferret suus servus poenas Sosia, his own slave (opp. Mercury, who personates Sosias), Plaut. Am. 3, 4, 19: mira erant in civitatibus ipsorum furta Graecorum quae magistratus sui fecerant, their own magistrates ( = ipsorum), Cic. Att. 6, 2, 5:
in quibus (litteris Bruti) unum alienum summa sua prudentia (est), ut spectem ludos suos,
his peculiar prudence, id. ib. 15, 26, 1; so,
quod quidem ille (Nero) decernebat, quorumdam dolo ad omina sui exitus vertebatur,
Tac. A. 16, 24; cf. II. A. 1. b and g; II. A. 2. a. b; II. B. 3.—
4.
Without particular emphasis (mostly ante- and post-class. and poet.):
tum erit tempestiva cum semen suum maturum erit,
Cato, R. R. 31:
vitis si macra erit, sarmenta sua concidito minute,
id. ib. 37:
qui sic purgatus erit, diuturna valetudine utatur, neque ullus morbus veniet, nisi sua culpa,
id. ib. 157:
Cimon in eandem invidiam incidit quam pater suus,
Nep. Cim. 3, 1:
id qua ratione consecutus sit (Lysander) latet. Non enim virtute sui exercitus factum est, etc.,
id. Lys. 1, 2:
ipse sub Esquiliis, ubi erat regia sua, Concidit,
Ov. F. 6, 601:
quodque suus conjux riguo collegerat horto, Truncat olus foliis,
id. M. 8, 646; so id. ib. 15, 819.
II.
In partic.
A.
As substt.
1.
sui, suorum, m., his, their (etc.) friends, soldiers, fellow-beings, equals, adherents, followers, partisans, posterity, slaves, family, etc., of persons in any near connection with the antecedent.
(α).
(Corresp. to the regular usage, I. A. B. C.) Cupio abducere ut reddam (i.e. eam) suis, to her family, friends, Ter. Eun. 1, 2, 77; cf. id. ib. 1, 2, 66:
cum animus societatem caritatis coierit cum suis, omnesque natura conjunctos suos duxerit,
fellow-beings, Cic. Leg. 1, 23, 60:
mulier ingeniosa praecepit suis omnia Caelio pollicerentur,
her slaves, id. Cael. 25, 62:
quo facilius et nostras domos obire, et ipse a suis coli possit,
his friends, id. ib. 7, 18:
qua gratiam beneficii vestri cum suorum laude conjungant,
their family, id. Agr. 2, 1, 1:
vellem hanc contemptionem pecuniae suis reliquisset,
to his posterity, id. Phil. 3, 6, 16:
cum divisurum se urbem palam suis polliceretur,
his partisans, id. ib. 13, 9, 19:
Caesar, cohortatus suos, proelium commisit,
Caes. B. G. 1, 25; so,
Curio exercitum reduxit, suis omnibus praeter Fabium incolumibus,
id. B. C. 2, 35:
Caesar receptui suorum timens,
id. ib. 3, 46:
certior ab suis factus est, praeclusas esse portas,
id. ib. 2, 20:
omnium suorum consensu, Curio bellum ducere parabat,
id. ib. 2, 37: so,
Pompejus suorum omnium hortatu statuerat proelio decertare,
id. ib. 3, 86:
Caesar Brundisium ad suos severius scripsit,
to his officers, id. ib. 3, 25:
naviculam conscendit cum paucis suis,
a few of his followers, id. ib. 3, 104:
multum cum suis consiliandi causa secreto praeter consuetudinem loqueretur,
id. ib. 1, 19:
nupsit Melino, adulescenti inprimis inter suos et honesto et nobili,
his equals, associates, Cic. Clu. 5, 11:
rex raptim a suis in equum impositus fugit,
his suite, Liv. 41, 4, 7:
subsidio suorum proelium restituere,
comrades, id. 21, 52, 10:
feras bestias... ad opem suis ferendam avertas,
their young, id. 26, 13, 12:
abstulit sibi in suos potestatem,
his slaves, Sen. Ira, 3, 12, 6:
Besso et Nabarzani nuntiaverant sui regem... interemptum esse,
their fellow - conspirators, Curt. 5, 12, 14. — Very rarely sing.:
ut bona mens suis omnibus fuerit. Si quem libido abripuit, illorum eum, cum quibus conjuravit, non suum judicet esse,
Liv. 39, 16, 5.—
(β).
Irregular use (acc. to I. D.): sui = ejus amici, etc. (freq.;
the absolute use of ejus in this sense being inadmissible): quasi vero quisquam dormiat? ne sui quidem hoc velint, non modo ipse (sui = ejus amici, liberi),
Cic. Tusc. 1, 38, 92:
is (annus) ejus omnem spem... morte pervertit. Fuit hoc luctuosum suis, acerbum patriae, etc.,
id. Or. 3, 2, 8:
quadrigas, quia per suos ( = ipsius milites) agendae erant, in prima acie locaverat rex,
Liv. 37, 41, 8:
auctoritatem Pisistrati qui inter suos ( = ejus cives) maxima erat,
id. 37, 12:
quo cum multitudine adversariorum sui superarentur, ipse fuit superior, etc.,
Nep. Hann. 8, 4; v. g.—
(γ).
Without antecedent (cf. I. B. supra): quoties necesse est fallere aut falli a suis, by one ' s friends, Sen. Phoen. 493.—
(δ).
Sing.: sŭa, suae. f., a sweetheart, mistress (rare): illam suam suas res sibi habere jussit. Cic. Phil. 2, 28. 69:
cedo quid hic faciet sua?
Ter. Heaut. 2, 3, 92.—
2.
sŭum, i, n., and more freq. sŭa, suorum, n. plur., = one ' s property.
a.
Sing.
(α).
Lit.:
nec suom adimerem alteri,
his property, his own, Plaut. Trin. 2, 2, 38 (34):
nunc si ille salvos revenit, reddam suom sibi (v. D. 3. a. infra),
id. ib. 1, 2, 119:
illum studeo quam facillime ad suum pervenire,
Cic. Fam. 13, 26, 4:
populi Romani hanc esse consuetudinem ut socios sui nihil deperdere velit,
Caes. B. G. 1, 43; cf. Cic. Rab. Post. 11, 3, I. A. 11. supra:
nec donare illi de suo dicimur,
Sen. Ben. 7, 4, 2; so esp. with quisque; v. infra — Hence, de suo = per se, or sua sponte;
(stellae) quae per igneos tractus labentia inde splendorem trahant caloremque, non de suo clara,
Sen. Q. N. 7, 1, 6. —
(β).
Trop.:
meum mihi placebat, illi suum (of a literary essay),
Cic. Att. 14, 20, 3: suom quemque decet, his own manners, etc., Plaut. Stich. 5, 4, 11; so, expendere oportet quid quisque habeat sui ( what peculiarities) nec velle experiri quam se aliena deceant;
id enim maxime quemque decet quod est cujusque maxime suum,
Cic. Off. 1, 31, 113.—
(γ).
Jurid. term: aliquid pro suo possidere, to possess in the belief of one ' s legal right:
pro suo possessio tale est, cum dominium nobis acquiri putamus. Et ea causa possidemus ex qua acquiritur, et praeterea pro suo,
Dig. 41, 10, 1;
so without an antecedent, and referring to a first person: item re donata, pro donato et pro suo possideo,
ib. 41, 10, 1; v. the whole tit. ib. 42, 10 (Pro suo); cf. ib. 23, 3, 67; cf. C., infra fin.;
similarly: usucapere pro suo = acquire dominion by a possession pro suo, Fragm. Vat. 111: res pro suo, quod justam causam possidendi habet, usucapit,
id. ib. 260; Dig. 41, 3, 27. —
b.
Plur.
(α).
One ' s property:
Roscius tibi omnia sua praeter animam tradidit,
Cic. Rosc. Am. 50, 146:
qui etiam hostibus externis victis sua saepissime reddiderunt,
id. Agr. 1, 6, 19:
tu autem vicinis tuis Massiliensibus sua reddis,
id. Att. 14, 14, 6:
Remi legatos miserunt qui dicerent se suaque omnia in fidem atque potestatem populi Romani permittere,
Caes. B. G. 2, 3, 2; 1, 11, 2; 2, 13, 2:
ipsi milites alveos informes quibus se suaque transveherent, faciebant,
their baggage, Liv. 21, 26, 9:
docere eos qui sua permisere fortunae,
Sen. Q. N. 3, praef. 7; so without an antecedent, one ' s own property (cf. I. B. 2. supra):
hanc ob causam maxime ut sua tenerentur res publicae constitutae sunt,
Cic. Off. 2, 21, 73;
rarely = eorum res: quod vero etiam sua reddiderint (i.e. Gallis),
Liv. 39, 55, 3. —
(β).
One ' s own affairs:
aliena ut melius videant et dijudicent Quam sua,
Ter. Heaut. 3, 1, 96:
cognoscunt... immobile agmen et sua quemque molientem,
Liv. 10, 20, 8:
omnia ei hostium non secus quam sua nota erant,
id. 22, 41, 5:
aliena cum suis perdidit,
Sen. Ben. 7, 16, 3.— Absol., referring to a noun fem.: sua (finxit) C. Cassius ( = suas persuasiones; cf.
the context),
Quint. 6, 3, 90.
B.
Predicative uses: suum esse, facere, fieri, putare, etc., like a gen. poss., to be, etc., the property, or under the dominion, control, power of the antecedent.
1.
Of property in things.
(α).
Corporeal:
scripsit causam dicere Prius aurum quare sit suum,
Ter. Eun. prol. 11:
nihil erat cujusquam quod non hoc anno suum fore putabat (Clodius),
Cic. Mil. 32, 87:
quia suum cujusque fit, eorum quae natura fuerant communia quod cuique obtigit, id quisque teneat,
id. Off. 1, 7, 21:
Juba suam esse praedicans praedam,
Caes. B. C. 3, 84:
gratum sibi populum facturum, si omnes res Neapolitanorum suas duxissent,
Liv. 22, 32, 8: libros esse dicimus Ciceronis;
eosdem Dorus librarius suos vocat,
Sen. Ben. 7, 6, 1:
cum enim istarum personarum nihil suum esse possit,
since these persons can own nothing, Gai. Inst. 2, 96; cf. Dig. 1, 7, 15 pr.—Virtually predicative:
referas ad eos qui suam rem nullam habent ( = rem quae sua sit),
nothing of their own, Cic. Phil. 2, 6, 15:
qui in potestate nostra est, nihil suum habere potest,
Gai. Inst. 2, 84. — ( b) Of literary works:
quae convenere in Andriam ex Perinthia Fatetur transtulisse, atque usum pro suis ( = quasi sua essent),
Ter. And. prol. 14:
potest autem... quae tum audiet... ingenue pro suis dicere,
his own thoughts, Quint. 12, 3, 3.—
(γ).
Of a country or people:
suum facere = suae dicionis facere: commemorat ut (Caesar) magnam partem Italiae beneficio atque auctoritate eorum suam fecerit,
Caes. B. C. 2, 32:
in quam (Asiam) jam ex parte suam fecerit,
Liv. 44, 24, 4:
crudelissima ac superbissima gens sua omnia suique arbitrii facit,
id. 21, 44, 5.—
(δ).
Trop.:
omnia sua putavit quae vos vestra esse velletis,
Cic. Phil. 11, 12, 27:
non meminit, illum exercitum senatus populique Romani esse, non suum,
id. ib. 13, 6, 4: [p. 1826] probavit, non rempublicam suam esse, sed se reipublicae, Sen. Clem. 1, 19, 8;
so of incorporeal things: hi si velint scire quam brevis eorum vita sit, cogitent ex quota parte sua sit,
how much of it is their own, id. Brev. Vit. 19, 3; so, suum facere, to appropriate:
prudentis est, id quod in quoque optimum est, si possit, suum facere,
Quint. 10, 2, 26:
quaeremus quomodo animus (hanc virtutem) usu suam faciat,
Sen. Clem. 1, 3, 1.—
2.
Of persons.
(α).
Under a master ' s or father ' s control:
ut lege caverent, ne quis quem civitatis mutandae causa suum faceret, neve alienaret,
make any one his slave, Liv. 41, 8, 12: quid eam tum? suamne esse ajebat, his daughter, i.e. in his power? Ter. And. 5, 4, 29:
eduxit mater pro sua ( = quasi sua esset),
id. Eun. 1, 2, 76.—
(β).
Reflexively = sui juris, independent, one ' s own master or mistress, not subject to another ' s control, under one ' s own control (v. sui juris, infra):
ancilla, quae mea fuit hodie, sua nunc est,
Plaut. Pers. 4, 3, 3.—
(γ).
Of moral power over others: suus = devoted to one:
hice hoc munere arbitrantur Suam Thaidem esse,
Ter. Eun. 2, 2, 38:
eos hic fecit suos Paulo sumptu,
id. Ad. 5, 4, 21:
sed istunc exora, ut (mulierem) suam esse adsimulet,
to be friendly to him, id. Heaut. 2, 3, 117:
cum Antonio sic agens ut perspiciat, si in eo negotio nobis satisfecerit, totum me futurum suum,
Cic. Att. 14, 1 a, 2:
Alpheus... utebatur populo sane suo,
devoted to him, id. Quint. 7, 29.— Poet.: vota suos habuere deos, the vows (inst. of the persons uttering them) had the gods on their side, Ov. M. 4, 373. —
(δ).
Of power over one's self, etc.:
nam qui sciet ubi quidque positum sit, quaque eo veniat, is poterit eruere, semperque esse in disputando suus,
self-possessed, Cic. Fin. 4, 4, 10:
inaestimabile bonum est suum fieri,
selfcontrol, Sen. Ep. 75, 18:
(furiosus) qui suus non est,
Dig. 42, 4, 7, § 9:
vix sua, vix sanae virgo Niseia compos Mentis erat,
Ov. M. 8, 35. —
3.
Suum est, as impers. predicate: = ejus est, characteristic of, peculiar to one (very rare):
dixit antea, sed suum illud est, nihil ut affirmet,
Cic. Tusc. 1, 42, 99.
C.
Attributive usages, almost always (except in Seneca) with suus before its noun.
1.
The property, relations, affairs, etc., of one opposed to those of another, own.
a.
Opposition expressed:
nihil de suo casu, multa de vestro querebatur,
Cic. Balb. 8, 21:
sua sibi propiora pericula quam mea loquebantur,
id. Sest. 18, 40:
suasque et imperatoris laudes canentes,
Liv. 45, 38, 12:
damnatione collegae et sua,
id. 22, 35, 3:
Senecae fratris morte pavidum et pro sua incolumitate pavidum,
Tac. A. 14, 73:
velut pro Vitellio conquerentes suum dolorem proferebant,
id. H. 3, 37;
opp. alienus: ut suo potius tempore mercatorem admitterent, quam celerius alieno,
at a time convenient to themselves, Varr. R. R. 3, 16, 11. —Without antecedent, opp. externus:
(Platoni) duo placet esse motus, unum suum, alterum externum, esse autem divinius quod ipsum ex se sua sponte moveatur, etc.,
Cic. N. D. 2, 12, 32. —
b.
Implied:
voluptatem suis se finibus tenere jubeamus,
within the limits assigned to it, Cic. Fin. 3, 1, 1:
cum vobis immortale monumentum suis paene manibus senatus... exstruxerit,
id. Phil. 14, 12, 33:
superiores (amnes) in Italia, hic (Rhodanus) trans Alpes, hospitales suas tantum, nec largiores quam intulere aquas vehentes,
Plin. 2, 103, 106, § 224: colligitur aqua ex imbribus;
ex suo fonte nativa est,
Sen. Q. N. 3, 3:
pennas ambo non habuere suas (non suas = alienas),
Ov. Tr. 3, 4, 24. —
c.
In particular phrases. ( a) Sua sponte and suo Marte, of one ' s own accord, by one ' s self, without the suggestion, influence, aid, etc., of others:
Caesar bellum contra Antonium sua sponte suscepit,
Cic. Phil. 8, 2, 5:
sua sponte ad Caesarem in jus adierunt,
Caes. B. C. 1, 87.—So of things, = per se, by or of itself, for itself, for its own sake:
jus et omne honestum sua sponte expetendum (cf. in the context: per se igitur jus est expetendum),
Cic. Leg. 1, 18, 48: justitium sua sponte inceptum priusquam indiceretur, by itself, i. e. without a decree, Liv. 9, 7, 8; so,
sortes sua sponte attenuatas,
id. 22, 1, 11 (cf. id. 22, 38, 13; 35, 14, 4, I. A. 2., supra): rex enim ipse, sua sponte, nullis commentariis Caesaris, simul atque audivit ejus interitum suo Marte res suas recuperavit, Cic. Phil. 2, 37, 95.—
(β).
Suus locus, in milit. lang., one ' s own ground, position, or lines:
restitit suo loco Romana acies (opp. to the advance of the enemy),
Liv. 22, 16, 2.—So figuratively:
et staturas suo loco leges,
Sen. Ben. 2, 20, 2:
aciem instruxit primum suis locis, pauloque a castris Pompeji longius,
Caes. B. C. 3, 84 (cf.: suo loco, 7. b. g, infra).—
(γ).
For suo jure v. 3. infra.—
(δ).
Sua Venus = one's own Venus, i. e. good luck (v. Venus): ille non est mihi par virtutibus, nec officiis;
sed habuit suam Venerem,
Sen. Ben. 2, 28, 2. —
2.
Of private relations (opp. to public):
ut in suis rebus, ita in re publica luxuriosus nepos,
Cic. Agr. 2, 18, 48:
deinde ut communibus pro communibus utatur, privatis ut suis,
id. Off. 1, 7, 20:
quod oppidum Labienus sua pecunia exaedificaverat,
Caes. B. C. 1, 15:
militibus agros ex suis possessionibus pollicetur,
i. e. his private property, id. ib. 1, 17; Sen. Ben. 7, 6, 3. —
3.
Of just rights or claims:
imperatori senatuique honos suus redditus,
due to them, Liv. 3, 10, 3:
neque inpedimento fuit, quominus religionibus suus tenor suaque observatio redderetur,
Val. Max. 1, 1, 8:
quibus omnibus debetur suus decor,
Quint. 11, 1, 41. —
So distributively: is mensibus suis dimisit legionem,
in the month in which each soldier was entitled to his discharge, Liv. 40, 41, 8. — Esp.: suo jure (so, meo, nostro, tuo, etc., jure), by his own right:
Tullus Hostilius qui suo jure in porta nomen inscripsit,
Cic. Phil. 13, 12, 26:
earum rerum hic A. Licinius fructum a me repetere prope suo jure debet,
id. Arch. 1, 1; id. Marcell. 2, 6; id. Phil. 2, 25, 62; id. Balb. 8, 21:
numquam illum res publica suo jure esset ulta,
by its unquestionable right, id. Mil. 33, 88. —
4.
Of that to which one is exclusively devoted:
huic quaestioni suum diem dabimus,
a day for its exclusive discussion, Sen. Ep. 94, 52:
homini autem suum bonum ratio est,
his exclusive good, id. ib. 76, 10:
in majorem me quaestionem vocas, cui suus locus, suus dies dandus est,
id. Q. N. 2, 46, 1. —
With proprius: mentio inlata apud senatum est, rem suo proprio magistratu egere,
that the business needed a particular officer exclusively for itself, Liv. 4, 8, 4:
et Hannibalem suo proprio occupandum bello,
id. 27, 38, 7; cf.:
dissupasset hostes, ni suo proprio eum proelio equites Volscorum exceptum tenuissent,
in which they alone fought, id. 3, 70, 4:
mare habet suas venas quibus impletur,
by which it alone is fed, Sen. Q. N. 3, 14, 3. —
5.
According to one ' s liking, of one ' s own choice.
a.
Of persons, devoted to one, friendly, dear:
Milone occiso (Clodius) habuisset suos consules,
after his own heart, Cic. Mil. 33, 89:
collegit ipse se contra suum Clodium,
his dear Clodius, id. Pis. 12, 27 (cf.: suum facere, habere, II. B. 2. g).—
b.
Of things, favorable.
(α).
Of place: neque Jugurtham nisi... suo loco pugnam facere, on his own ground, i. e. chosen by him, favorable, Sall. J. 61, 1:
hic magna auxilia expectabant et suis locis bellum in hiemem ducere cogitabant,
Caes. B. C. 1, 61; cf.:
numquam nostris locis laboravimus,
Liv. 9, 19, 15.—
(β).
Of time:
cum Perseus suo maxime tempore et alieno hostibus incipere bellum posset,
Liv. 42, 43, 3; v. 7. b, infra. —
c.
Of circumstances: sua occasio, a favorable opportunity; sometimes without antecedent:
neque occasioni tuae desis, neque suam occasionem hosti des,
Liv. 22, 39, 21:
tantum abfuit ut ex incommodo alieno sua occasio peteretur,
id. 4, 58, 2:
aestuque suo Locros trajecit,
a favorable tide, id. 23, 41, 11:
ignoranti quem portum petat nullus suus ventus est,
Sen. Ep. 71, 3:
orba suis essent etiamnunc lintea ventis,
Ov. M. 13, 195:
aut ille Ventis iturus non suis,
Hor. Epod. 9, 30. —
6.
Of persons or things, peculiar, particular:
quae est ei (animo) natura? Propria, puto, et sua,
Cic. Tusc. 1, 29, 70:
omnis enim motus animi suum quendam a natura habet vultum,
id. de Or. 3, 57, 316:
geometrae et musici... more quodam loquuntur suo. Ipsae rhetorum artes verbis in docendo quasi privatis utuntur ac suis,
id. Fin. 3, 1, 4:
sensus omnis habet suum finem,
its peculiar limits, Quint. 9, 4, 61: animus cum suum ambitum complevit et finibus se suis cinxit, consummatum est summum bonum, Sen. Vit. Beat. 9, 3: est etiam in nominibus ( nouns) diverso collocatis sua gratia, their peculiar elegance, Quint. 9, 3, 86:
ibi non bello aperto, sed suis artibus, fraude et insidiis, est paene circumventus,
Liv. 21, 34, 1:
nec Hannibalem fefellit, suis se artibus peti,
id. 22, 16, 5:
adversus hostem non virtute tantum, sed suis (i. e. hostis) etiam pugnare consiliis oportebat,
Flor. 2, 6, 26:
liberam Minucii temeritatem se suo modo expleturum,
Liv. 22, 28, 2:
equites ovantes sui moris carmine,
id. 10, 26, 11:
exsultans cum sui moris tripudiis,
id. 21, 42, 3:
tripudiantes suo more,
id. 23, 26, 9.—So, suo Marte, referring to the style of fighting peculiar to the different arms:
equitem suo alienoque Marte pugnare,
that the cavalry were fighting both in their own style and in that of the other arms, Liv. 3, 62, 9; cf.: suo Marte, 1, c. a, supra.—And distributively ( = suus quisque):
suos autem haec operum genera ut auctores, sic etiam amatores habent,
Quint. 12, 10, 2:
illa vero fatidica fulmina ex alto et ex suis venire sideribus,
Plin. 2, 43, 43, § 113; cf.:
quae quidem planiora suis exemplis reddentur,
Val. Max. 3, 4 prooem.—
7.
Proper, right.
a.
Referring to one's ordinary or normal condition:
quod certe non fecisset, si suum numerum naves habuissent,
their regular complement, Cic. Verr. 2, 5, 51, § 133. — So poet.:
flecte ratem! numerum non habet illa suum,
its full number, Ov. H. 10, 36:
novus exercitus consulibus est decretus: binae legiones cum suo equitatu,
Liv. 40, 36, 6:
cum suo justo equitatu,
id. 21, 17, 8:
totam (disciplinam) in suum statum redegit,
Val. Max. 2, 7, 2:
tranquilla mente et vultu suo,
with the ordinary expression of his face, Sen. Clem. 2, 6, 2:
media pars aeris ab his (ignibus) submota, in frigore suo manet. Natura enim aeris gelida est,
id. Q. N. 2, 10, 4:
cornuaque in patriis non sua vidit aquis,
not natural to her, Ov. H. 14, 90. —
So, non suus, of ingrafted branches and their fruit: miraturque (arbos) novas frondis et non sua poma,
Verg. G. 2, 82. —
b.
Of time, proper, regular, etc. (cf. 5. b, supra).
(α).
The regular time ( = stato tempore):
signum quod semper tempore exoritur suo,
Plaut. Rud. prol. 4:
cum et recte et suo tempore pepererit,
Ter. Hec. 4, 1, 16: aestas suo tempore incanduit...;
tam solstitium quam aequinoctium suos dies retulit,
Sen. Q. N. 3, 16, 3:
omnes venti vicibus suis spirant majore ex parte,
Plin. 2, 47, 48, § 128. —
(β).
The right or proper time:
salictum suo tempore caedito,
Cato, R. R. 33:
cessit e vita suo magis quam suorum civium tempore,
the right time for himself, Cic. Brut. 1, 4; so,
exstingui homini suo tempore optabile est,
id. Sen. 23, 85:
Scandilius dicit se suo tempore rediturum,
id. Verr. 2, 3, 60, § 139:
si Ardeates sua tempora exspectare velint,
Liv. 4, 7, 6:
Chrysippus dicit, illum... opperiri debere suum tempus, ad quod velut dato signo prosiliat,
Sen. Ben. 2, 25, 3:
quam multi exercitus tempore suo victorem hostem pepulerunt!
Liv. 44, 39, 4. — Without antecedent: sed suo tempore totius sceleris hujus fons aperietur. Cic. Phil. 14, 6, 15; cf.:
de ordine laudis, etc., praecipiemus suo tempore,
Quint. 2, 4, 21. —
(γ).
Suo loco = at the proper place:
quae erant prudentiae propria suo loco dicta sunt,
Cic. Off. 1, 40, 143:
quod reddetur suo loco,
Quint. 11, 1, 16:
ut suo loco dicetur,
Plin. 2, 90, 102, § 221:
inscripta quae suis locis reddam,
id. 1, prooem. § 27; Sen. Ben. 2, 20, 2; cf. 1, c. b; 4. supra. —
(δ).
Suited, appropriate, adapted to one:
in eodem fundo suum quidquid conseri oportet,
Cato, R. R. 7:
siquidem hanc vendidero pretio suo,
at a suitable price, Plaut. Pers. 4, 4, 30:
in partes suas digerenda causa,
Quint. 11, 1, 6:
confundetur quidquid in suas partes natura digessit,
Sen. Q. N. 3, 29, 8. — Poet.: haec ego dumque queror, lacrimae sua verba sequuntur, Deque meis oculis in tua membra cadunt, appropriate, i. e. tristia, Ov. H. 14, 67.—Without antecedent: suum quidquid genus talearum serito, any fit kind, i. e. suited to the ground, Cato, R. R. 48. —
8.
Own, with the notion of independence of, or dependence on others (cf. B. 2. g d).
a.
Of political independence: pacem condicionibus his fecerunt ut Capuae suae leges, sui magistratus essent, her own laws, i. e. not subject to Carthage, Liv. 23, 7, 2: liberos [p. 1827] eos ac suis legibus victuros, id. 25, 23, 4. —
Esp. in the phrases suae potestatis or in sua potestate esse, suo jure uti, sui juris esse: Puteolos, qui nunc in sua potestate sunt, suo jure, libertate aequa utuntur, totos occupabunt,
Cic. Agr. 2, 31, 86:
Rhegini potestatis suae ad ultimum remanserunt,
retained their self-government, Liv. 23, 30, 9:
urbem ne quam formulae sui juris facerent,
id. 38, 9, 10. —
b.
Of paternal authority.
(α).
Free from the power of the paterfamilias; in the phrases sui juris esse, suae potestatis esse, to be independent:
quaedam personae sui juris sunt, quaedam alieno juri sunt subjectae, Gai,
Inst. 1, 48:
sui juris sunt familiarum suarum principes, id est pater familiae, itemque mater familiae,
Ulp. Fragm. 4, 1:
liberi parentum potestate liberantur emancipatione. Sed filius quidem ter manumissus sui juris fit, ceteri autem liberi una manumissione sui juris fiunt,
id. ib. 10, 1:
morte patris filius et filia sui juris fiunt,
id. ib. 10, 2:
patres familiarum sunt qui sunt suae potestatis,
Dig. 1, 6, 4:
si modo defunctus testator suae potestatis mortis tempore fuerit,
Gai. Inst. 2, 147. —
With indef. reference: si sui juris sumus,
Dig. 46, 2, 20; cf.:
pro suo possideo, 2. a. supra.—Attributively: sui juris arrogatio feminae,
Cod. Just. 8, 47, 8:
homo sui juris,
ib. 10, § 5.— Trop.:
sapiens numquam semiliber erit: integrae semper libertatis et sui juris,
Sen. Brev. Vit. 5, 3:
non illarum coitu fieri cometen, sed proprium et sui juris esse,
id. Q. N. 7, 12, 2: nullique sunt tam feri et sui juris adfectus, ut non disciplina perdomentur, id. Ira, 2, 12, 3. —
(β).
Subject to paternal authority, in the phrases suus heres, sui liberi; suus heres, an heir who had been in the paternal power of the deceased:
CVI SVVS HERES NON SIT, XII. Tab. fr. 5, 4.—In the jurists without antecedent: sui et necessarii heredes sunt velut filius filiave, nepos neptisve ex filia, deinceps ceteri qui modo in potestate morientis fuerunt,
Gai. Inst. 2, 156:
(emancipati liberi) non sunt sui heredes,
ib. 2, 135:
alia facta est juris interpretatio inter suos heredes,
ib. 3, 15:
datur patrono adversus suos heredes bonorum possessio (where patrono is not the antecedent of suos),
ib. 3, 41:
sui heredes vel instituendi sunt vel exheredandi,
Ulp. Fragm. 22, 14:
accrescunt suis quidem heredibus in partem virilem, extraneis autem in partem dimidiam,
id. ib. 22, 17. —
Sui liberi, children in paternal power: de suis et legitimis liberis,
Cod. Just. 6, 55 inscr.
D.
In particular connections.
1.
With ipse, his own, etc. (cf. Zumpt, Gram. § 696).
a.
Ipse agreeing with the antecedent of suus, the antecedent being,
(α).
A subjectnom.:
(ingenium ejus) valet ipsum suis viribus,
by its own strength, Cic. Cael. 19, 45:
legio Martia non ipsa suis decretis hostem judicavit Antonium?
by its own resolutions, id. Phil. 4, 2, 5:
ruit ipse suis cladibus,
id. ib. 14, 3, 8:
si ex scriptis cognosci ipsi suis potuissent,
id. de Or. 2, 2, 8:
qui se ipse sua gravitate et castimonia defenderet,
id. Cael. 5, 11:
quod ipse suae civitatis imperium obtenturus esset,
Caes. B. G. 1, 3:
suamet ipsae fraude omnes interierunt,
Liv. 8, 18, 9; 39, 49, 3:
ut saeviret ipse in suum sanguinem effecerunt,
id. 40, 5, 1:
respicerent suum ipsi exercitum,
id. 42, 52, 10; 21, 31, 12; 22, 38, 3; 6, 19, 6.—
(β).
A subject-acc.:
sunt qui dicant eam sua ipsam peremptam mercede,
Liv. 1, 11, 9:
(tribuniciam potestatem) suis ipsam viribus dissolvi,
id. 2, 44, 2.—
(γ).
An object in dat. or acc.:
sic ut ipsis consistendi in suis munitionibus locus non esset,
Caes. B. C. 2, 6:
tribuni (hostem) intra suamet ipsum moenia compulere,
Liv. 6, 36, 4:
alios sua ipsos invidia opportunos interemit,
id. 1, 54, 8; 22, 14, 13.—Suus as adjunct of subject (rare):
aliquando sua praesidia in ipsos consurrexerunt,
their own garrisons revolted against them, Sen. Clem. 1, 26, 1.—
b.
With gen. of ipse, strengthening the possessive notion (cf. 4.;
post-Aug. and very rare, but freq. in modern Lat.): aves (foetus suos) libero caelo suaeque ipsorum fiduciae permittunt,
Quint. 2, 6, 7 (but tuus ipsius occurs in Cic.:
tuo ipsius studio,
Cic. Mur. 4, 9:
tuam ipsius amicitiam,
id. Verr. 2, 3, 4, § 7).—
c.
Both suus and ipse agreeing with the governing noun (very rare; not in Cic. or Caes.): quae tamen in ipso cursu suo dissipata est (= ipsa in cursu suo), in its very course, Sen. Q. N. 1, 1, 3 dub.:
suamet ipsa scelera,
Sall. C. 23, 2 (Dietsch ex conj. ipse):
suismet ipsis corporibus,
Liv. 2, 19, 5 MSS. (Weissenb. ex conj. ipsi):
a suismet ipsis praesidiis,
id. 8, 25, 6 MSS. (Weissenb. ipsi).—
2.
With quisque, distributively, each ( every one)... his own; in prose quisque is generally preceded by suus.
a.
Quisque and suus in different cases.
(α).
Quisque as subjectnom.:
sentit enim vim quisque suam quoad possit abuti,
Lucr. 5, 1033:
suo quisque loco cubet,
Cato, R. R. 5:
suum quisque noscat ingenium,
Cic. Off. 1, 31, 114:
ad suam quisque (me disciplinam) rapiet,
id. Ac. 2, 36, 114:
quod suos quisque servos in tali re facere voluisset,
id. Mil. 10, 29:
cum suo quisque auxilio uteretur,
Caes. B. C. 1, 51:
celeriter ad suos quisque ordines redit,
id. ib. 3, 37.—In apposition with plur. subj. (freq. in Liv.):
nunc alii sensus quo pacto quisque suam rem Sentiat,
Lucr. 4, 522:
ut omnes cives Romani in suis quisque centuriis prima luce adessent,
that all the Roman citizens should be present, each in his own centuria, Liv. 1, 44, 1:
hinc senatus, hinc plebs, suum quisque intuentes ducem constiterant,
id. 6, 15, 3:
ut (trigemini) pro sua quisque patria dimicent,
id. 1, 24, 2:
stabant compositi suis quisque ordinibus,
id. 44, 38, 11:
(consules) in suas quisque provincias proficiscuntur,
id. 25, 12, 2; 25, 26, 13:
in suo quaeque (stella) motu naturam suam exercent,
Plin. 2, 39, 39, § 106.—With abl. absol.:
omnes, velut dis auctoribus in spem suam quisque acceptis, proelium una voce poscunt,
Liv. 21, 45, 9 Weissenb. ad loc.:
relictis suis quisque stationibus... concurrerunt,
id. 32, 24, 4; 4, 44, 10; 39, 49, 3; 2, 38, 6.—
(β).
With acc. of quisque as subj.:
fabrum esse suae quemque fortunae, App. Claud. ap. Ps.-Sall. Ep. ad Caes. Rep. c. l.: sui quemque juris et retinendi et dimittendi esse dominum,
Cic. Balb. 13, 31:
recipere se in domos suas quemque jussit,
Liv. 25, 10, 9; and (ungrammatically) nom., as apposition to a subj.-acc.:
se non modo suam quisque patriam, sed totam Siciliam relicturos,
id. 26, 29, 3 MSS. (Weissenb. ex conj. quosque).—
(γ).
As adjunct of the subject-nom., with a case of quisque as object, attribut. gen., etc.:
sua cujusque animantis natura est,
Cic. Fin. 5, 9, 25:
sua quemque fraus, suum facinus, suum scelus, etc., de sanitate ac mente deturbat,
id. Pis. 20, 46:
sua quemque fraus et suus terror maxime vexat,
id. Rosc. Am. 24, 67:
suum cuique incommodum ferendum est,
id. Off. 3, 6, 30:
ut solidum suum cuique solvatur,
id. Rab. Post. 17, 46:
ne suus cuique domi hostis esset,
Liv. 3, 16, 3:
ut sua cuique respublica in manu esset,
id. 26, 8, 11:
animus suus cuique ordinem pugnandi dabat,
id. 22, 5, 8:
tentorium suum cuique militi domus ac penates sunt,
id. 44, 39, 5:
suus cuique (stellae) color est,
Plin. 2, 18, 16, § 79:
trahit sua quemque voluptas,
Verg. E. 2, 65:
stat sua cuique dies,
id. A. 10, 467.—
(δ).
As predicate-nom. (v. II. B.):
opinionem, quae sua cuique conjectanti esse potest,
Liv. 6, 12, 3.—
(ε).
As adjunct of subj.-acc.:
suum cuique honorem et gradum redditum gaudeo,
Cic. Rosc. Am. 47, 136:
scientiam autem suam cujusque artis esse,
id. Fin. 5, 9, 26.—
(ζ).
As adjunct of an object, with a case of quisque as object or attribut. gen.: suam cuique sponsam, mihi meam: suum cuique amorem, mihi meum, Atil. Fragm. inc. 1: suom cuique per me uti atque frui licet, Cato ap. Gell. 13, 24 (23), 1:
ut suo quemque appellem nomine,
Plaut. Ps. 1, 2, 52:
placet Stoicis suo quamque rem nomine appellare,
Cic. Fam. 9, 22, 1:
ad suam cujusque naturam consilium est omne revocandum,
id. Off. 1, 33, 119:
justitia quae suum cuique distribuit,
id. N. D. 3, 15, 38:
in tribuendo suum cuique,
id. Off. 1, 5, 14:
Turnus sui cuique periculi recens erat documentum,
Liv. 1, 52, 4:
in trimatu suo cuique dimidiam esse mensuram futurae certum esse,
Plin. 7, 15, 16, § 73:
certa cuique rerum suarum possessio,
Vell. 2, 89, 4; cf.: qua re suum unicuique studium suaque omnibus delectatio relinquatur, Ps.-Cic. Cons. 26, 93.—With quemque in apposition with acc. plur.:
Camillus vidit intentos opifices suo quemque operi,
Liv. 6, 25, 9; so cujusque in appos. with gen. plur.: trium clarissimorum suae cujusque gentis virorum mors, id. 39, 52, 7; and cuique with dat. plur.: sui cuique mores fingunt fortunam hominibus, Poet. ap. Nep. Att. 11, 6 (where Lachm. ad Lucr. 2, 372, reads quique, ex conj.; cf. b. b, infra).—
b.
Attraction of suus and quisque as adjuncts of nouns.
(α).
Attraction of suus:
ut nemo sit nostrum quin in sensibus sui cujusque generis judicium requirat acrius (= suum cujusque generis judicium),
Cic. Ac. 2, 7, 19:
quas tamen inter omnes (voces) est suo quoque in genere (vox) mediocris ( = inter omnes voces est mediocris vox, sua quoque in genere),
id. de Or. 3, 57, 216:
eo concilia suae cujusque regionis indici jussit (= sua cujusque regionis concilia),
Liv. 45, 29, 10:
equites suae cuique parti post principia collocat (= equites suos cuique parti),
id. 3, 22, 6:
cum motibus armorum et corporum suae cuique genti assuetis,
id. 25, 17, 5:
legiones deducebantur cum tribunis et centurionibus et sui cujusque ordinis militibus (= suis cujusque),
Tac. A. 14, 27:
quae sui cujusque sunt ingenii,
Quint. 7, 10, 10 Halm (al. sua):
sui cujusque ingenii poma vel semina gerunt (= sua cujusque),
Col. 3, 1;
and by a double attraction: has (cohortes) subsidiariae ternae et aliae totidem suae cujusque legionis subsequebantur (= has cohortes... totidem cujusque legionis, suam quaeque legionem, subsequebantur),
Caes. B. C. 1, 83. —
(β).
Attraction of quisque:
tanta ibi copia venustatum in suo quique loco sita,
Plaut. Poen. 5, 4, 6 (al. quaeque):
quodvis frumentum non tamen omne Quique suo genere inter se simile esse videbis,
Lucr. 2, 372 Lachm. and Munro ad loc.:
cum verba debeant sui cujusque generis copulari,
Varr. L. L. 10, 48:
in sensibus sui cujusque generis judicium,
Cic. Ac. 2, 7, 19:
haec igitur proclivitas ad suum quodque genus aegrotatio dicatur,
id. Tusc. 4, 12, 28:
separatim greges sui cujusque generis nocte remeabant (= greges sui quisque generis),
Liv. 24, 3, 5:
ut sui cujusque mensis acciperet (frumentum),
Suet. Aug. 40;
and quisque both attracted and in its own case: quia cujusque partis naturae et in corpore et in animo sua quaeque vis sit (where either cujusque or quaeque is redundant),
Cic. Fin. 5, 17, 46; v. Madv. ad loc.; Cato, R. R. 23 fin.;
so esp. in the phrases suo quoque tempore, anno, die, loco, etc.: pecunia, quae in stipendium Romanis suo quoque anno penderetur, deerat (= suo quaeque anno),
each instalment in the year when due, Liv. 33, 46, 9 Weissenb. ad loc.:
suo quoque loco,
Varr. R. R. 1, 7, 2; 1, 22, 6:
opera quae suis quibusque temporibus anni vilicum exsequi oporteret,
Col. 11, 3:
suo quoque tempore,
Vitr. 2, 9, 4:
nisi sua quaque die usurae exsolverentur (= sua quaeque die),
Dig. 22, 1, 12 init.; 13, 7, 8, § 3:
ut opera rustica suo quoque tempore faciat,
ib. 19, 2, 25, § 3 (al. quaeque)—
c.
In the order quisque... suus.
(α).
In relative clauses, comparative clauses with ut, and interrogative clauses introduced by quid, etc., where quisque immediately follows the relative, etc.:
ut quisque suom volt esse, ita est,
Ter. Ad. 3, 3, 45; cf.
with sibi,
Cic. Leg. 1, 18, 49; id. Lael. 9, 30:
expendere oportere quid quisque habeat sui... nec velle experiri quam se aliena deceant. Id enim maxime quemque decet quod est cujusque maxime suum,
id. Off. 1, 31, 113:
neque solum quid in senatu quisque civitatis suae dicerent ignorabant, sed, etc.,
Liv. 32, 19, 9:
gratius id fore laetiusque quod quisque sua manu ex hoste captum rettulerit,
id. 5, 20, 8; 6, 25, 10; cf.:
in quibus cum multa sint quae sua quisque dicere velit, nihil est quod quisque suum possit dicere,
Sen. Vit. Beat. 23, 1.—
(β).
If the emphasis is not on suus, but (for quisque, when emphatic, unusquisque is used) on some other word:
in civitates quemque suas... dimisit,
Liv. 21, 48, 2:
in patriam quisque suam remissus est,
Just. 33, 2, 8:
in vestigio quemque suo vidit,
Liv. 28, 22, 15; cf.:
hospitibus quisque suis scribebant,
id. 33, 45, 6:
pro facultatibus quisque suis,
id. 42, 53, 3; cf.:
respiciendae sunt cuique facultates suae,
Sen. Ben. 2, 15, 3:
praecipitat quisque vitam suam et futuri desiderio laborat,
id. Brev. Vit. 7, 5; id. Ben. 7, 5, 1:
tunc praeceps quisque se proripit et penates suos deserit,
id. Q. N. 6, 1, 5; 5, 18, 8:
summum quisque causae suae judicem facit,
Plin. 1, prooem. § 10: aestimatione nocturnae [p. 1828] quietis, dimidio quisque spatio vitae suae vivit, id. 7, 50, 51, § 167.—
(γ).
Poets adopt the order quisque suus when the metre requires it, Verg. A. 6, 743:
oscula quisque suae matri tulerunt,
Ov. F. 2, 715. —
(δ).
When suus and quisque belong to different clauses:
atque earum quaeque, suum tenens munus... manet in lege naturae,
Cic. Tusc. 5, 13, 38. —
d.
Suus uterque, or uterque suus, distributively of two subjects:
suas uterque legiones reducit in castra,
Caes. B. C. 1, 40; 2, 28:
ideo quod uterque suam legem confirmare debebit,
Cic. Inv. 2, 49, 142:
cum sui utrosque adhortarentur,
Liv. 1, 25, 1:
ad utrumque ducem sui redierunt,
id. 21, 29, 5:
utraque (lex) sua via it,
Sen. Ben. 6, 6, 1; cf.
uterque, in apposit.: nec ipsi tam inter se acriter contenderunt, quam studia excitaverant uterque sui corporis hominum,
Liv. 26, 48, 6.—
3.
With sibi.
(α).
Sibi with pronom. force (cf. sui, IV. C. fin.):
reddam suum sibi,
Plaut. Trin. 1, 2, 119 ( = ei; but referred to b, infra, by Brix ad loc.); cf.:
suam rem sibi salvam sistam,
id. Poen. 5, 2, 123:
idem lege sibi sua curationem petet,
for himself, Cic. Agr. 2, 9, 22 (cf. id. Phil. 2, 37, 96;
I. B. 2. b. supra): ut vindicare sibi suum fulgorem possint,
Sen. Q. N. 1, 1, 11; cf.
the formula of divorce: tuas res tibi habeto,
Dig. 24, 2, 2.—Hence, illam suam suas res sibi habere jussit, Cic. Phil. 2, 28, 69.—
(β).
With sibi redundant, to strengthen suus (anteand post-class. and colloq.):
quo pacto serviat suo sibi patri,
Plaut. Capt. prol. 5:
eum necabam ilico per cerebrum pinna sua sibi, quasi turturem,
id. Poen. 2, 40; v. sui, IV. C. and the passages there cited.—
4.
With gen. agreeing with the subject of suus:
quas cum solus pertulisset ut sua unius in his gratia esset,
that the credit of it should belong to him alone, Liv. 2, 8, 3:
qui de sua unius sententia omnia gerat,
id. 44, 22, 11; cf.:
unam Aegyptus in hoc spem habet suam,
Sen. Q. N. 4, 2, 2.—For suus ipsius, etc., v. D. 1. b. supra.—
5.
With demonstr., rel., or indef. pronn. and adjj., of his, hers, etc.:
postulat ut ad hanc suam praedam adjutores vos profiteamini,
to this booty of his, Cic. Rosc. Am. 2, 6:
Sestius cum illo exercitu suo,
id. Sest. 5, 12:
qua gravitate sua,
id. ib. 61, 129:
suam rem publicam illam defenderunt,
that republic of theirs, id. ib. 67, 141:
in istum civem suum,
against this citizen of theirs, id. Balb. 18, 41:
cum illo suo pari,
id. Pis. 8, 18:
te nulla sua calamitate civitas satiare potest?
id. Phil. 8, 6, 19:
dubitatis igitur, quin vos M. Laterensis ad suam spem aliquam delegerit,
for some hope of his, id. Planc. 16, 39:
non tam sua ulla spe quam militum impetu tractus,
by any hope of his, Liv. 25, 21, 5:
nullo suo merito,
from no fault of theirs, id. 26, 29, 4:
ipse arcano cum paucis familiaribus suis colloquitur,
with a few of his friends, Caes. B. C. 1, 19.—
6.
With descriptive adjj.
(α).
Standing before the adj. and noun (so most freq.):
suorum improbissimorum sermonum domicilium,
Cic. Pis. 31, 76:
causam sui dementissimi consilii,
id. Phil. 2, 22, 53:
suam insatiabilem crudelitatem,
id. ib. 11, 3, 8:
suis amplissimis fortunis,
id. ib. 13, 8, 16:
suum pristinum morem,
id. Pis. 12, 27:
suis lenissimis postulatis,
Caes. B. C. 1, 5: simili ratione Pompeius in suis veteribus castris consedit (suis emphatic; cf. b, infra), id. ib. 3, 76.—
(β).
Between the adj. and noun (less emphatic):
pro eximiis suis beneficiis,
Cic. Prov. Cons. 4, 7:
propter summam suam humanitatem,
id. Fam. 15, 14, 1:
ex praeteritis suis officiis,
Caes. B. C. 3, 60:
Caesar in veteribus suis castris consedit,
id. ib. 3, 76.—
(γ).
After adj. and noun:
veterem amicum suum excepit,
Cic. Rab. Post. 16, 43:
in illo ardenti tribunatu suo,
id. Sest. 54, 116.—
7.
Objectively for the pers. pron. (rare):
neque cuiquam mortalium injuriae suae parvae videntur ( = sibi illatae),
Sall. C. 51, 11; so,
neglectam ab Scipione et nimis leviter latam suam injuriam ratus,
Liv. 29, 9, 9:
ipsae enim leges te a cognitione sua judicio publico reppulerunt ( = a se cognoscendo),
Cic. Balb. 14, 32:
suam invidiam tali morte quaesitam ( = quaesitum esse ab eo ut homines se inviderent),
Tac. A. 3, 16; so,
nulla sua invidia,
Cic. Mil. 15, 40.—
8.
Abl. fem. sua, with refert or interest, for gen. of the pers. pron.: neminem esse qui quomodo se habeat nihil sua censeat interesse, Cic. Fin. 5, 10, 30:
si scit sua nihil interesse utrum anima per os, an per jugulum exeat,
Sen. Ep. 76, 33; v. intersum, III.—
9.
Strengthened by the suffix - pte or -met.
(α).
By - pte (not used with ipse) affixed to the forms sua, suo, and (ante-class.) suum:
quom illa osculata esset suumpte amicum,
Plaut. Mil. 2, 4, 38:
ut terrena suopte nutu et suo pondere in terram ferantur,
Cic. Tusc. 1, 17, 40:
ferri suopte pondere,
id. N. D. 1, 25, 69:
suapte natura,
id. Fat. 18, 42:
suapte vi et natura,
id. ib. 19, 43; id. Fin. 1, 16, 54; 5, 22, 61:
suopte ingenio,
Liv. 25, 18; so id. 1, 25, 1; 1, 18, 4:
suapte manu,
Cic. Or. 3, 3, 10:
locus suapte natura infestus,
Liv. 44, 6, 9; so,
suapte natura,
id. 4, 22, 4:
flumina suapte natura vasta,
Sen. Q. N. 3, 27, 8; so id. Ben. 4, 17, 2:
sponte suapte,
Varr. L. L. 6, 7, § 70.—
(β).
With - met, almost always followed by ipse (in all forms of suus except suus, suum, suae, and suorum):
suomet ipsi more,
Sall. J. 31, 6:
suomet ipsi instrumento,
Liv. 22, 14, 13:
suomet ipsi metu,
Tac. H. 3, 16 fin.:
suamet ipsum pecunia,
Sall. J. 8, 2:
suamet ipsae fraude,
Liv. 8, 18, 9:
intra suamet ipsum moenia,
id. 6, 36, 4:
suismet ipsi praesidiis,
id. 8, 25, 6:
suismet ipsis corporibus,
id. 2, 19, 5:
suosmet ipsi cives,
id. 2, 9, 5:
suasmet ipse spes,
Tac. A. 3, 66 fin. —Without ipse:
populum suimet sanguinis mercede,
Sall. H. Fragm. 1, 41, 25 Dietsch:
magna pars suismet aut proxumorum telis obtruncabantur,
id. ib. 2, 52 ib.

Lewis & Short latin dictionary > suum
18 suus

sŭus, a, um (old form sos, sa, sum; dat. plur. sis, Enn. ap. Fest. p. 301 Mull.; acc. sas. id. ib. p. 325 ib.; cf. Paul. ex Fest. p. 47; Schol. Pers. 1, 108; sing. sam for suam, Fest. p. 47 Mull.;
so for suo, C. I. L. 5, 2007. In ante-class. verse su- with the following vowel freq. forms one syllable,
Plaut. Merc. 1, 1, 48; id. Ps. 1, 3, 5; Ter. And. 1, 1, 68; Lucr. 1, 1022; v. Neue, Formenl. 2, 189 sqq.), pron. poss., 3 d pers. [root SVA-; Sanscr. sva, own; cf. sui; Gr. seWo-, whence sphe, etc., and he; cf. heos], of or belonging to himself, herself, etc.; his own, her own, etc.; his, her, its, their; one ' s; hers, theirs.
I.
Ordinary possessive use his, etc. (cf. the similar use of the pers. pron. sui, q. v.).
A.
With antecedent in the same sentence.
1.
The antecedent a subject-nominative, expressed or understood.
(α).
His:
Caesar copias suas divisit,
Caes. B. C. 3, 97:
ille in sua sententia perseverat,
id. ib. 1, 72:
tantam habebat suarum rerum fiduciam,
id. ib. 2, 37:
cum sceleris sui socios Romae reliquisset,
Cic. Cat. 3, 1, 3:
cur ego non ignoscam si anteposuit suam salutem meae?
id. Pis. 32, 79; id. Phil. 2, 18, 45; id. Mil. 10, 27; id. Fam. 15, 14, 1:
Hanno praefecturam ejus (i.e. Muttinis) filio suo (Hannonis) dedit,
Liv. 26, 40, 7:
imperat princeps civibus suis,
Sen. Clem. 1, 16, 2:
nemo rem suam emit,
id. Ben. 7, 4, 8.—
(β).
Her:
mea Glycerium suos parentes repperit,
Ter. And. 5, 6, 5:
utinam haec ignoraret suum patrem,
id. Phorm. 5, 6, 34:
si nunc facere volt era officium suom,
Plaut. Cas. 2, 8, 72:
ne eadem mulier cum suo conjuge honestissimum adulescentem oppressisse videatur,
Cic. Cael. 32, 78:
si omnibus suis copiis excellentem virum res publica armasset,
id. Phil. 13, 16, 32.—
(γ).
Its:
omne animal, simul et ortum est, et se ipsum et omnes partes suas diligit,
Cic. Fin. 2, 11, 33:
cum mea domus ardore suo deflagrationem Italiae toti minaretur,
id. Planc. 40, 95.—
(δ).
Their: (legiones) si consulem suum reliquerunt, vituperandae sunt Cic. Phil. 5, 2, 4:
mittent aliquem de suo numero,
id. ib. 11, 10, 25:
rationem illi sententiae suae non fere reddebant,
id. Tusc. 1, 17, 38:
qui agellos suos redimere a piratis solebant,
id. Verr. 2, 3, 37, § 85:
edicunt ut ad suum vestitum senatores redirent,
id. Sest. 14, 32:
suis finibus eos prohibent,
Caes. B. G. 1, 1: Allobrogibus sese persuasuros existimabant ut per suos (Allobrogum) fines eos (Helvetios) ire paterentur, id. id. 1, 6;
and distributively: ac naves onerariae LXIII. in portu expugnatae, quaedam cum suis oneribus, frumento, armis, aere, etc.,
some with their several cargoes, Liv. 26, 47, 9.—
2.
With a subject-clause as antecedent:
id sua sponte apparebat tuta celeribus consiliis praepositurum,
was selfevident, Liv. 22, 38, 13:
ad id quod sua sponte satis collectum animorum erat, indignitate etiam Romani accendebantur,
id. 3, 62, 1:
secutum tamen sua sponte est ut vilior ob ea regi Hannibal et suspectior fieret,
id. 35, 14, 4. —
3.
With subject-acc. as antecedent:
hanc dicam Athenis advenisse cum aliquo amatore suo, Plant. Mil. 2, 2, 86: doceo gratissimum esse in sua tribu Plancium,
Cic. Planc. 19, 47:
cupio eum suae causae confidere,
id. Sest. 64, 135:
suspicari debuit (Milo), eum (Clodium) ad villam suam (Clodii) deversurum,
id. Mil. 19, 51: Medeam praedicant in fuga fratris sui membra dissipavisse, id. Imp. Pomp. 9, 22:
(dixit) Caesarem pro sua dignitate debere et studium et iracundiam suam reipublicae dimittere,
Caes. B. C. 1, 8.—
4.
With object-acc. as antecedent.
(α).
Suus being an adjunct of the subject (generally rendered in Engl. by a pass. constr.):
hunc pater suus de templo deduxit,
he was taken from the temple by his father, Cic. Inv. 2, 17, 52:
hunc sui cives e civitate ejecerunt,
id. Sest. 68, 142:
Alexandrum uxor sua... occidit,
id. Inv. 2, 49, 144:
illum ulciscentur mores sui,
id. Att. 9, 12, 2:
quodsi quem natura sua... forte deficiet,
id. Or. 1, 14:
utrumque regem sua multitudo consalutaverat,
Liv. 1, 7, 1:
quas (urbes) sua virtus ac dii juvent, magnas sibi opes facere,
id. 1, 9, 3; 1, 7, 15; 6, 33, 5:
quos nec sua conscientia impulerit, nec, etc.,
id. 26, 33, 3; 25, 14, 7:
consulem C. Marium servus suus interemit,
Val. Max. 6, 8, 2:
quis non Vedium Pollionem pejus oderat quam servi sui?
Sen. Clem. 1, 18, 2:
sera dies sit qua illum gens sua caelo adserat,
id. Cons. Poll. 12 (31), 5.—With the antecedent understood from the principal sentence:
ita forma simili pueri ut mater sua internoscere (sc. eos) non posset,
Plaut. Men. prol. 19; and with suus as adjunct both of the subject and of the antecedent: jubet salvere suos vir uxorem suam, id. merc. 4, 3, 11. —
(β).
With impers. verbs:
sunt homines, quos libidinis infamiaeque suae neque pudeat neque taedeat,
Cic. Verr. 1, 12, 35:
video fore ut inimicos tuos poeniteat intemperantiae suae,
id. Fam. 3, 10, 1:
si Caesarem beneficii sui poeniteret,
id. Lig. 10, 29; so id. Agr. 2, 11, 26:
jam ne nobilitatis quidem suae plebejos poenitere,
Liv. 10, 7, 8:
militem jam minus virtutis poenitere suae,
id. 22, 12, 10.—
(γ).
As adjunct of other members of the sentence:
ad parentes suos ducas Silenium,
Plaut. Cist. 2, 3, 86. nam is illius filiam conicit in navem clam matrem suam (i.e. filiae), id. Mil. 2, 1, 34:
eosdem ad quaestoris sui aut imperatoris, aut commilitonum suorum pericula impulistis,
Cic. Phil. 13, 17, 34:
totum enim ex sua patria sustulisti,
id. Verr. 2, 5, 49, § 127; id. Or. 3, 32, 126: quem (Hammonium) tibi etiam suo nomine ( on his own account) commendo... itaque peto a te ut ejus procuratorem et ipsum suo nomine diligas, id. Fam. 13, 21, 2:
Caesar Fabium in sua remittit hiberna,
Caes. B. G. 5, 33; id. B. C. 3, 24:
introire ad Ciceronem, et domi suae imparatum confodere,
Sall. C. 28, 1:
suis flammis delete Fidenas,
i. e. the flames kindled by the Fidenates, Liv. 4, 33, 5:
suo igni involvit hostes,
Tac. A. 14, 30:
quid Caesarem in sua fata inmisit?
Sen. Ep. 94, 65; id. Q. N. 1, praef. 7; cf.
with antecedent supplied from preceding sentence: non destiti rogare et petere (sc. Brutum) mea causa, suadere et hortari sua,
Cic. Att. 6, 2, 7.—
5.
With dat. as antecedent.
(α).
As adjunct of subject (cf. 4. supra):
suus rex reginae placet,
a queen likes her own king, Plaut. Stich. 1, 2, 76:
ei nunc alia ducenda'st domum, sua cognata Lemniensis,
id. Cist. 1, 1, 101:
Autronio nonne sodales, non collegae sui... defuerunt?
Cic. Sull. 2, 7:
si ceteris facta sua recte prosunt,
id. Cat. 3, 12, 27:
cui non magistri sui atque doctores, cui non... locus ipse... in mente versetur?
id. Planc. 33, 81:
haec omnia plane... Siculis erepta sunt: primum suae leges, etc.,
id. Verr. 2, 2, 13, § 33:
Romanis multitudo sua auxit animum,
Liv. 21, 50, 4:
sicuti populo Romano sua fortuna labet,
id. 42, 50, 7:
Lanuvinis sacra sua reddita,
id. 8, 14, 2:
vilitas sua illis detrahit pretium,
Sen. Ben. 4, 29, 2:
nemo est cui felicitas sua satisfaciat,
id. Ep. 115, 17:
labor illi suus restitutus est,
id. Brev. Vit. 20, 3:
magnitudo sua singulis constat,
id. Q. N. 1, 1, 10:
tantum sapienti sua, quantum Dec omnis aetas patet,
id. Ep. 53, 11. —
With antecedent supplied from principal sentence: mater quod suasit sua Adulescens mulier fecit, i.e. ei,
Ter. Hec. 4, 4, 38.—
(β).
Of other words:
regique Thebano regnum stabilivit suum,
Plaut. Am. 1, 1, 40:
mittam hodie huic suo die natali malam rem magnam,
id. Ps. 1, 3, 5:
ego Metello non irascor, neque ei suam vacationem eripio,
Cic. Verr. 2, 2, 68, § 164:
desinant insidiari domui suae consuli,
id. Cat. 1, 13, 32:
quibus ea res honori fuerit a suis civibus,
id. Mil. 35, 96: Scipio suas res Syracusanis restituit, Liv. [p. 1824] 29, 1, 17:
nos non suas (leges Lacedaemoniis arbitror) ademisse, sed nostras leges dedisse,
id. 39, 37, 6:
Graccho et Tuditano provinciae Lucani et Galliae cum suis exercitibus prorogatae,
id. 25, 3, 5.—
6.
With gen., abl., or object of a prep. as antecedent:
nec illius animi aciem praestringit splendor sui nominis,
Cic. Rab. Post. 16, 43:
nolite a sacris patriis Junonis Sospitae domesticum et suum consulem avellere,
id. Mur. 41, 90:
quamvis tu magna mihi scripseris de Bruti adventu ad suas legiones,
id. Att. 14, 13, 12:
suae legis ad scriptum ipsam quoque sententiam adjungere,
the meaning of their law to which they refer, id. Inv. 2, 49, 147:
cum ambitio alterius suam primum apud eos majestatem solvisset,
Liv. 22, 42, 12:
nunc causam instituendorum ludorum ab origine sua repetam,
Val. Max. 2, 4, 4:
Jubam in regno suo non locorum notitia adjuvet, non popularium pro rege suo virtus,
Sen. Ep. 71, 10; id. Ben. 7, 6, 3; id. Clem. 1, 3, 4.—Esp. with cujusque as antecedent:
in qua deliberatione ad suam cujusque naturam consilium est omne revocandum,
Cic. Off. 1, 33, 119 (v. II. D. 2. infra).— Abl.:
operam dare ut sua lex ipso scripto videatur niti,
Cic. Inv. 2, 49, 147 (cf. supra):
(Caesar reperiebat) ad Galbam propter justitiam prudentiamque suam totius belli summam deferri,
Caes. B. G. 2, 4:
credere, ad suum concilium a Jove deos advocari,
Sen. Q. N. 2, 42, 1.—
7.
With predic. nom. as antecedent:
sapientissimi artis suae professores sunt a quibus et propria studia verecunde et aliena callide administrantur,
Val. Max. 8, 12, 1.—
8.
With appositive noun.
(α).
With gram. subject as antecedent:
hoc Anaximandro, populari ac sodali suo, non persuasit,
Cic. Ac. 2, 37, 118:
vidit fortissimum virum, inimicissimum suum,
id. Mil. 9, 25:
(hic) fuit in Creta contubernalis Saturnini, propinqui sui,
id. Planc. 11, 27:
ut non per L. Crassum, adfinem suum... causam illam defenderit,
id. Balb. 21, 49:
ne cum hoc T. Broccho, avunculo, ne cum ejus filio, consobrino suo, ne nobiscum vivat,
id. Lig. 4, 11:
Caesar mittit ad eum A. Clodium, suum atque illius familiarem,
Caes. B. C. 3, 57.—
(β).
With object as antecedent:
Dicaearchum cum Aristoxeno, aequali et condiscipulo suo, omittamus,
Cic. Tusc. 1, 18, 41:
tres fratres optimos, non solum sibi ipsos, neque nobis, necessariis suis, sed etiam rei publicae condonavit,
id. Lig. 12, 36:
Varroni, quem, sui generis hominem,... vulgus extrahere ad consulatum nitebatur,
Liv. 22, 34, 2.—
(γ).
With appositive noun as antecedent:
si P. Scipionem, clarissimum virum, majorumque suorum simillimum res publica tenere potuisset,
Cic. Phil. 13, 14, 29:
M. Fabi Ambusti, potentis viri cum inter sui corporis homines, tum ad plebem, etc.,
Liv. 6, 34, 5:
C. vero Fabricii, et Q. Aemilii Papi, principum saeculi sui, domibus argentum fuisse confitear oportet,
Val. Max. 4, 4, 3.—
9.
In participial clauses.
(α).
The antecedent being the logical subject of the participle, and other than the principal subject:
credamus igitur Panaetio, a Platone suo dissentienti ( = qui dissentiebat),
Cic. Tusc. 1, 32, 79:
ea Sex. Roscium, expulsum ex suis bonis, recepit domum,
id. Rosc. Am. 10, 27:
diffidentemque rebus suis confirmavit,
id. Imp. Pomp. 9, 23:
Dejotarum ad me venientem cum omnibus copiis suis, certiorem feci, etc.,
id. Fam. 15, 4, 7; id. Cat. 4, 9, 18: si hominis et suis et populi Romani ornamentis amplissimi ( being greatly distinguished) causam repudiassem, id. Mur. 4, 8:
stupentes tribunos et suam jam vicem magis anxios quam, etc., liberavit consensus populi Romani,
Liv. 8, 35, 1; 22, 42, 8:
manet in folio scripta querela suo ( = quam scripsit),
Ov. F. 5, 224; cf. in abl. absol.:
et ipsis (hostibus) regressis in castra sua,
Liv. 22, 60, 9:
quibus (speculis) si unum ostenderis hominem, populus adparet, unaquaque parte faciem exprimente sua,
Sen. Q. N. 1, 5, 5.—
(β).
The logical subject of the participle, being also the principal subject:
sic a suis legionibus condemnatus irrupit in Galliam,
Cic. Phil. 10, 10, 21:
hunc agrum patres nostri, acceptum a majoribus suis ( = quem acceperant), perdiderunt,
id. Agr. 2, 31, 84:
ut in suis ordinibus dispositi dispersos adorirentur,
Caes. B. C. 3, 92: Appius, odium in se aliorum suo in eos metiens odio, haud ignaro, inquit, imminet fortuna, Liv. 3, 54, 3:
ipsa capit Condita in pharetra ( = quae condiderat) tela minora sua,
Ov. F. 2, 326; cf. in abl. absol.:
Sopater, expositis suis difficultatibus ( = cum exposuisset, etc.): Timarchidem... perducit,
Cic. Verr. 2, 2, 28, § 69:
Caesar, primum suo deinde omnium ex conspectu remotis equis, etc.,
Caes. B. G. 1, 25:
Campani, audita sua pariter sociorumque clade, legatos ad Hannibalem miserunt,
Liv. 25, 15, 1:
(Appius) deposito suo magistratu... domum est reductus,
id. 4, 24, 7; 3, 35, 9; 9, 10, 13; 9, 41, 9.—
(γ).
The antecedent being the principal subject, not the logical subject of the participle:
M. Papirius dicitur Gallo, barbam suam (i.e. Papirii) permulcenti,... iram movisse,
Liv. 5, 41, 9: cum Gracchus, verecundia deserendi socios, implorantis fidem suam populique Romani, substitisset. id. 23, 36, 8; cf. in abl. absol.:
si sine maximo dedecore, tam impeditis suis rebus, potuisset emori,
Cic. Rab. Post. 10, 29; id. Mil. 14, 38; id. Planc. 21, 51; id. Clu. 14, 42:
ita (consul) proelio uno accidit Vestinorum res, haudquaquam tamen incruento milite suo (consulis),
Liv. 8, 29, 12; cf.
with antecedent to be supplied: Campani, cum, robore juventutis suae acciso, nulla (sc. eis) propinqua spes esset, etc.,
id. 7, 29, 7.—
10.
In gerund. construction. ( a) With subject as antecedent:
mihi ipsa Roma ad complectendum conservatorem suum progredi visa est,
Cic. Pis. 22, 52.—
(β).
With object, the logical subjects of the gerund as antecedent:
cur iis persequendi juris sui... adimis potestatem?
Cic. Div. in Caecil. 6, 21:
si senatui doloris sui de me declarandi potestas esset erepta,
id. Sest. 23, 51:
nec tribunis plebis (spatium datur) sui periculi deprecandi,
Caes. B. C. 1, 5.—
(γ).
With antecedent dependent on the gerund:
eamque rem illi putant a suum cuique tribuendo appellatam,
Cic. Leg. 1, 6, 19.—
11.
As adjunct of a noun dependent on a subjectinf., with its logical subject as antecedent:
magnum Miloni fuit, conficere illam pestem nulla sua invidia?
Cic. Mil. 15, 40:
neque enim fuit Gabinii, remittere tantum de suo nec regis, imponere tantum plus suis,
his claim, id. Rab. Post. 11, 31:
Piso, cui fructum pietatis suae neque ex me neque a populo Romano ferre licuit,
id. Sest. 31, 68:
ei cujus magis intersit, vel sua, vel rei publicae causa vivere,
id. Off. 3, 23, 90:
sapientis est consilium explicare suum de maximis rebus,
id. Or. 2, 81, 333; id. Mil. 15, 41.—With logical subject understood:
totam Italiam suis colonis ut complere (sc. eis) liceat, permittitur,
Cic. Agr. 2, 13, 34:
maximum (sc. eis) solacium erit, propinquorum eodem monumento declarari, et virtutem suorum, et populi Romani pietatem,
id. Phil. 14, 13, 35.
B.
Without gram. antec., one ' s, one ' s own.
1.
Dependent on subject-inff.:
ejusdem animi est, posteris suis amplitudinem nobis quam non acceperit tradere, et memoriam prope intermortuam generis sui, virtute renovare,
Cic. Mur. 7, 16:
siquidem atrocius est, patriae parentem quam suum occidere,
id. Phil. 2, 13, 31:
miliens perire est melius quam in sua civitate sine armorum praesidio non posse vivere,
id. ib. 2, 44, 112: quanto est honestius, alienis injuriis quam suis commoveri, one ' s own, id. Verr. 2, 3, 72, § 169:
contentum suis rebus esse maximae sunt certissimaeque divitiae,
id. Par. 6, 51:
ut non liceat sui commodi causa nocere alteri,
id. Off. 3, 5, 23:
detrahere de altero sui commodi causa,
id. ib. 3, 5, 24:
suis exemplis melius est uti,
Auct. Her. 4, 1, 2:
levius est sua decreta tollere quam aliorum,
Liv. 3, 21. 5; 39, 5, 2;
29, 37, 11: satius est vitae suae rationes quam frumenti publici nosse,
Sen. Brev. Vit. 18, 3:
quanto satius est sua mala exstinguere quam aliena posteris tradere?
id. Q. N. 3, praef. 5:
cum initia beneficiorum suorum spectare, tum etiam exitus decet,
id. Ben. 2, 14, 2; 3, 1, 5:
Romani nominis gloriae, non suae, composuisse illa decuit,
Plin. 1, prooem. § 16.—With 1 st pers. plur., as indef. antecedent: cum possimus ab Ennio sumere... exemplum, videtur esse arrogantia illa relinquere, et ad sua devenire, to one ' s own = to our own, Auct. Her. 4, 1, 2.—
2.
Without a subject-inf.:
omnia torquenda sunt ad commodum suae causae... sua diligenter narrando,
Cic. Inv. 1, 21, 30: ut in ceteris habenda ratio non sua (al. sui) solum, sed etiam aliorum, id. Off. 1, 39, 139:
erat Dareo mite ac tractabile ingenium, nisi suam naturam plerumque fortuna corrumperet (suam not referring to Dareo),
Curt. 3, 2, 17 MSS. (Foss, mansuetam). — With 1 st pers. plur., as indef. antecedent (cf. 1. supra):
non erit ista amicitia sed mercatura quaedam utilitatum suarum,
Cic. N. D. 1, 44, 122; cf.: pro suo possidere, II. A. 2. a. g; and Cic. Off. 2, 21, 73, II. A. 2. b. a; cf. also II. B. 1. a; II. B. 5. c.; II. B. 7. b.; II. C. 8. b. b infra.
C.
With antec. in a previous sentence. Here ejus, eorum, earum are used for his, her, their, unless the clause is oblique in regard to the antecedent, i. e. the antecedent is conceived as the author of the statement.
1.
In clauses dependent on a verbum sentiendi or dicendi, expressed or understood, referring to the grammatical or logical subject of the verb.
a.
In infinitive clauses:
(Clodius) Caesaris potentiam suam potentiam esse dicebat,
Cic. Mil. 32, 88:
(Caelius) a sua (causa) putat ejus (i.e. Ascitii) esse sejunctam,
id. Cael. 10, 24:
ipsos certo scio non negare ad haec bona Chrysogonum accessisse impulsu suo (referring to ipsos),
id. Rosc. Am. 37, 107:
hostes viderunt,... suorum tormentorum usum spatio propinquitatis interire,
Caes. B. C. 2, 16:
docent, sui judicii rem non esse,
id. ib. 1, 13.—The reference of suus may be ambiguous, esp. if an infinitive is dependent on another:
hoc Verrem dicere ajebant, te... opera sua consulem factum, i.e. Verris, though grammatically it might refer to the subj. of aiebant,
Cic. Verr. 1, 10, 29:
(Ariovistus) dixit neminem secum sine sua pernicie contendisse,
Caes. B. G. 1, 36; cf. the context with, in all, eleven reflexive pronouns referring to four different antecedents (populus Romanus, Ariovistus, Caesar, nemo); cf.
also: occurrebat ei, mancam praeturam suam futuram consule Milone,
Cic. Mil. 9, 25; 32, 88; Liv. 3, 42, 2.—
b.
Suus in a clause dependent on inf.:
scio equidem, ut, qui argentum afferret atque expressam imaginem suam (i.e. militis) huc ad nos, cum eo ajebat velle mitti mulierem,
Plaut. Ps. 2, 2, 55:
isti bonorum emptores arbitrantur, vos hic sedere qui excipiatis eos qui de suis (i.e. emptorum) manibus effugerint,
Cic. Rosc. Am. 52, 151:
Siculi venisse tempus ajebant ut commoda sua defenderem,
id. Div. in Caecil. 1, 3:
ut tunc tandem sentiret recuperanda esse quae prius sua culpa amissa forent,
Liv. 44, 8, 4. —
Ambiguous: velle Pompejum se Caesari purgatum, ne ea quae reipublicae causa egerit (Pompejus) in suam (i.e. Caesaris) contumeliam vertat (where suam might be referred to Pompejus),
Caes. B. C. 1, 8.—
c.
In oblique clauses introduced by ut or ne, or clauses subordinate to such:
Cassius constituit ut ludi absente te fierent suo nomine,
Cic. Att. 15, 11, 2:
postulat ut ad hanc suam praedam tam nefariam adjutores vos profiteamini,
id. Rosc. Am. 2, 6:
Nasidius eos magnopere hortatur ut rursus cum Bruti classe, additis suis (i.e. Nasidii) auxiliis confligant,
Caes. B. C. 2, 3:
(regem) denuntiasse sibi ut triduo regni sui decederent finibus,
Liv. 42, 25, 12:
Sabinae mulieres, hinc patres, hinc viros orantes, ne parricidio macularent partus suos (i.e. mulierum),
id. 1, 13, 2:
Patron praecepit suis ut arma induerent, ad omne imperium suum parati,
Curt. 5, 11, 1.—With reflex. pron., referring to a different antecedent:
ad hanc (Laidem) Demosthenes clanculum adit, et ut sibi copiam sui faceret, petit,
Gell. 1, 8, 5. —
d.
In subordinate clauses introduced by quin or quod:
(Dejotarus) non recusat quin id suum facinus judices,
Cic. Deiot. 15, 43; so id. ib. 4, 15;
16, 45: parietes hujus curiae tibi gratias agere gestiunt, quod futura sit illa auctoritas in his majorum suorum et suis sedibus,
id. Marcell. 3, 10:
quidni gauderet quod iram suam nemo sentiret?
Sen. Troad. 3, 13:
querenti quod uxor sua e fico se suspendisset,
Quint. 6, 3, 88;
and with intentional ambiguity: cum Proculejus quereretur de filio quod is mortem suam expectaret,
id. 9, 3, 68. —
e.
In interrogative clauses:
si, quod officii sui sit, non occurrit animo, nihil umquam omnino aget,
Cic. Ac. 2, 8, 25:
ut non auderet iterum dicere quot milia fundus suus abesset ab urbe,
id. Caecin. 10, [p. 1825] 28:
donec sciat unisquisque quid sui, quid alieni sit,
Liv. 6, 27, 8:
rex ignarus, quae cum Hannibale legatis suis convenisset, quaeque legati ejus ad se allaturi fuissent,
id. 23, 39, 2:
postquam animadvertit quantus agminis sui terror esset,
id. 43, 19, 5. —
2.
In a virtually oblique clause.
a.
In final clause, introduced by ut, ne, or rel., referring to the subject of the purpose:
me a portu praemisit domum, ut haec nuntiem uxori suae,
Plaut. Am. 1, 1, 41:
quasi Appius ille Caecus viam muniverit, non qua populus uteretur, sed ubi impune sui posteri latrocinarentur, i. e. Appii,
Cic. Mil. 7, 17:
quae gens ad Caesarem legatos mise. rat, ut suis omnibus facultatibus uteretur,
Caes. B. C. 3, 80:
inde castra movent, ne qua vis sociis suis ab Romano exercitu inferri possit,
Liv. 43, 23, 5:
(Romani) Albam a fundamentis proruerunt, ne memoria originum suarum exstaret,
id. 26, 13, 16:
oppidani nuntios Romam, qui certiorem de suo casu senatum facerent, misere,
id. 6, 33, 7; cf.:
tanto intervallo ab hostibus consedit, ut nec adventus suus propinquitate nimia nosci posset, et, etc.,
Liv. 10, 20, 7:
Datames locum delegit talem ut non multum obesse multitudo hostium suae paucitati posset,
Nep. Dat. 7, 3:
quid si gubernator a diis procellas petat ut gratior ars sua periculo fiat?
Sen. Ben. 6, 25, 4. —
b.
In other dependent clauses represented as conceived by an antecedent in the principal sentence:
Sulla, si sibi suus pudor ac dignitas non prodesset, nullum auxilium requisivit ( = negavit se defendi velle, si, etc.),
Cic. Sull. 5, 15:
Paetus omnes libros quos frater suus reliquisset mihi donavit ( = dixit se donare libros quos, etc.),
id. Att. 2, 1, 12:
non enim a te emit, sed, priusquam tu suum sibi venderes, ipse possedit ( = potitus est, ne, etc.),
id. Phil. 2, 37, 96:
Africanus, si sua res ageretur, testimonium non diceret,
id. Rosc. Am. 36, 3:
ille ipse (Pompejus) proposuit epistulam illam, in qua est Pro tuis rebus gestis amplissimis. Amplioribusne quam suis, quam Africani?
id. Att. 8, 9, 2:
spiritus dabat (Manlio) quod... vinculorum suorum invidiam dictator fugisset,
Liv. 6, 18, 4:
(Numa) Camenis eum lucum sacravit, quod earum ibi concilia cum conjuge sua Egeria essent,
id. 1, 21, 3:
adulescens deos omnis invocare ad gratiam illi pro se referendam, quoniam sibi nequaquam satis facultatis pro suo animo atque illius erga se esset,
id. 26, 50, 4 (cf. D. 1. a. infra).
D.
In the place of ejus.
1.
In clauses virtually oblique, but with indicative, being conceived by the antecedent (hence suus, not ejus), but asserted as fact by the author (hence indicative, not subjunctive):
Cicero tibi mandat ut Aristodemo idem respondeas, quod de fratre suo (Ciceronis) respondisti,
Cic. Att. 2, 7, 4:
oriundi ab Sabinis, ne, quia post Tatii mortem ab sua parte non erat regnatum, imperium amitterent, sui corporis creari regem volebant,
Liv. 1, 17, 2:
C. Caesar villam pulcherrimam, quia mater sua aliquando in illa custodita erat, diruit,
Sen. Ira, 3, 21, 5:
Philemonem, a manu servum, qui necem suam per venenum inimicis promiserat, non gravius quam simplici morte punivit,
Suet. Caes. 74; cf.:
quomodo excandescunt si quid e juba sua decisum est,
Sen. Brev. Vit. 12, 3.—
2.
To avoid ambiguity:
petunt rationes illius (Catilinae) ut orbetur consilio res publica, ut minuatur contra suum (i.e. Catilinae) furorem imperatorum copia (instead of ejus, which might be referred to res publica),
Cic. Mur. 39, 83:
equites a cornibus positos, cum jam pelleretur media peditum suorum acies, incurrisse ab lateribus ferunt,
Liv. 1, 37, 3.—
3.
Colloquially and in epistolary style suus is used emphatically instead of ejus, with the meaning own, peculiar: deinde ille actutum subferret suus servus poenas Sosia, his own slave (opp. Mercury, who personates Sosias), Plaut. Am. 3, 4, 19: mira erant in civitatibus ipsorum furta Graecorum quae magistratus sui fecerant, their own magistrates ( = ipsorum), Cic. Att. 6, 2, 5:
in quibus (litteris Bruti) unum alienum summa sua prudentia (est), ut spectem ludos suos,
his peculiar prudence, id. ib. 15, 26, 1; so,
quod quidem ille (Nero) decernebat, quorumdam dolo ad omina sui exitus vertebatur,
Tac. A. 16, 24; cf. II. A. 1. b and g; II. A. 2. a. b; II. B. 3.—
4.
Without particular emphasis (mostly ante- and post-class. and poet.):
tum erit tempestiva cum semen suum maturum erit,
Cato, R. R. 31:
vitis si macra erit, sarmenta sua concidito minute,
id. ib. 37:
qui sic purgatus erit, diuturna valetudine utatur, neque ullus morbus veniet, nisi sua culpa,
id. ib. 157:
Cimon in eandem invidiam incidit quam pater suus,
Nep. Cim. 3, 1:
id qua ratione consecutus sit (Lysander) latet. Non enim virtute sui exercitus factum est, etc.,
id. Lys. 1, 2:
ipse sub Esquiliis, ubi erat regia sua, Concidit,
Ov. F. 6, 601:
quodque suus conjux riguo collegerat horto, Truncat olus foliis,
id. M. 8, 646; so id. ib. 15, 819.
II.
In partic.
A.
As substt.
1.
sui, suorum, m., his, their (etc.) friends, soldiers, fellow-beings, equals, adherents, followers, partisans, posterity, slaves, family, etc., of persons in any near connection with the antecedent.
(α).
(Corresp. to the regular usage, I. A. B. C.) Cupio abducere ut reddam (i.e. eam) suis, to her family, friends, Ter. Eun. 1, 2, 77; cf. id. ib. 1, 2, 66:
cum animus societatem caritatis coierit cum suis, omnesque natura conjunctos suos duxerit,
fellow-beings, Cic. Leg. 1, 23, 60:
mulier ingeniosa praecepit suis omnia Caelio pollicerentur,
her slaves, id. Cael. 25, 62:
quo facilius et nostras domos obire, et ipse a suis coli possit,
his friends, id. ib. 7, 18:
qua gratiam beneficii vestri cum suorum laude conjungant,
their family, id. Agr. 2, 1, 1:
vellem hanc contemptionem pecuniae suis reliquisset,
to his posterity, id. Phil. 3, 6, 16:
cum divisurum se urbem palam suis polliceretur,
his partisans, id. ib. 13, 9, 19:
Caesar, cohortatus suos, proelium commisit,
Caes. B. G. 1, 25; so,
Curio exercitum reduxit, suis omnibus praeter Fabium incolumibus,
id. B. C. 2, 35:
Caesar receptui suorum timens,
id. ib. 3, 46:
certior ab suis factus est, praeclusas esse portas,
id. ib. 2, 20:
omnium suorum consensu, Curio bellum ducere parabat,
id. ib. 2, 37: so,
Pompejus suorum omnium hortatu statuerat proelio decertare,
id. ib. 3, 86:
Caesar Brundisium ad suos severius scripsit,
to his officers, id. ib. 3, 25:
naviculam conscendit cum paucis suis,
a few of his followers, id. ib. 3, 104:
multum cum suis consiliandi causa secreto praeter consuetudinem loqueretur,
id. ib. 1, 19:
nupsit Melino, adulescenti inprimis inter suos et honesto et nobili,
his equals, associates, Cic. Clu. 5, 11:
rex raptim a suis in equum impositus fugit,
his suite, Liv. 41, 4, 7:
subsidio suorum proelium restituere,
comrades, id. 21, 52, 10:
feras bestias... ad opem suis ferendam avertas,
their young, id. 26, 13, 12:
abstulit sibi in suos potestatem,
his slaves, Sen. Ira, 3, 12, 6:
Besso et Nabarzani nuntiaverant sui regem... interemptum esse,
their fellow - conspirators, Curt. 5, 12, 14. — Very rarely sing.:
ut bona mens suis omnibus fuerit. Si quem libido abripuit, illorum eum, cum quibus conjuravit, non suum judicet esse,
Liv. 39, 16, 5.—
(β).
Irregular use (acc. to I. D.): sui = ejus amici, etc. (freq.;
the absolute use of ejus in this sense being inadmissible): quasi vero quisquam dormiat? ne sui quidem hoc velint, non modo ipse (sui = ejus amici, liberi),
Cic. Tusc. 1, 38, 92:
is (annus) ejus omnem spem... morte pervertit. Fuit hoc luctuosum suis, acerbum patriae, etc.,
id. Or. 3, 2, 8:
quadrigas, quia per suos ( = ipsius milites) agendae erant, in prima acie locaverat rex,
Liv. 37, 41, 8:
auctoritatem Pisistrati qui inter suos ( = ejus cives) maxima erat,
id. 37, 12:
quo cum multitudine adversariorum sui superarentur, ipse fuit superior, etc.,
Nep. Hann. 8, 4; v. g.—
(γ).
Without antecedent (cf. I. B. supra): quoties necesse est fallere aut falli a suis, by one ' s friends, Sen. Phoen. 493.—
(δ).
Sing.: sŭa, suae. f., a sweetheart, mistress (rare): illam suam suas res sibi habere jussit. Cic. Phil. 2, 28. 69:
cedo quid hic faciet sua?
Ter. Heaut. 2, 3, 92.—
2.
sŭum, i, n., and more freq. sŭa, suorum, n. plur., = one ' s property.
a.
Sing.
(α).
Lit.:
nec suom adimerem alteri,
his property, his own, Plaut. Trin. 2, 2, 38 (34):
nunc si ille salvos revenit, reddam suom sibi (v. D. 3. a. infra),
id. ib. 1, 2, 119:
illum studeo quam facillime ad suum pervenire,
Cic. Fam. 13, 26, 4:
populi Romani hanc esse consuetudinem ut socios sui nihil deperdere velit,
Caes. B. G. 1, 43; cf. Cic. Rab. Post. 11, 3, I. A. 11. supra:
nec donare illi de suo dicimur,
Sen. Ben. 7, 4, 2; so esp. with quisque; v. infra — Hence, de suo = per se, or sua sponte;
(stellae) quae per igneos tractus labentia inde splendorem trahant caloremque, non de suo clara,
Sen. Q. N. 7, 1, 6. —
(β).
Trop.:
meum mihi placebat, illi suum (of a literary essay),
Cic. Att. 14, 20, 3: suom quemque decet, his own manners, etc., Plaut. Stich. 5, 4, 11; so, expendere oportet quid quisque habeat sui ( what peculiarities) nec velle experiri quam se aliena deceant;
id enim maxime quemque decet quod est cujusque maxime suum,
Cic. Off. 1, 31, 113.—
(γ).
Jurid. term: aliquid pro suo possidere, to possess in the belief of one ' s legal right:
pro suo possessio tale est, cum dominium nobis acquiri putamus. Et ea causa possidemus ex qua acquiritur, et praeterea pro suo,
Dig. 41, 10, 1;
so without an antecedent, and referring to a first person: item re donata, pro donato et pro suo possideo,
ib. 41, 10, 1; v. the whole tit. ib. 42, 10 (Pro suo); cf. ib. 23, 3, 67; cf. C., infra fin.;
similarly: usucapere pro suo = acquire dominion by a possession pro suo, Fragm. Vat. 111: res pro suo, quod justam causam possidendi habet, usucapit,
id. ib. 260; Dig. 41, 3, 27. —
b.
Plur.
(α).
One ' s property:
Roscius tibi omnia sua praeter animam tradidit,
Cic. Rosc. Am. 50, 146:
qui etiam hostibus externis victis sua saepissime reddiderunt,
id. Agr. 1, 6, 19:
tu autem vicinis tuis Massiliensibus sua reddis,
id. Att. 14, 14, 6:
Remi legatos miserunt qui dicerent se suaque omnia in fidem atque potestatem populi Romani permittere,
Caes. B. G. 2, 3, 2; 1, 11, 2; 2, 13, 2:
ipsi milites alveos informes quibus se suaque transveherent, faciebant,
their baggage, Liv. 21, 26, 9:
docere eos qui sua permisere fortunae,
Sen. Q. N. 3, praef. 7; so without an antecedent, one ' s own property (cf. I. B. 2. supra):
hanc ob causam maxime ut sua tenerentur res publicae constitutae sunt,
Cic. Off. 2, 21, 73;
rarely = eorum res: quod vero etiam sua reddiderint (i.e. Gallis),
Liv. 39, 55, 3. —
(β).
One ' s own affairs:
aliena ut melius videant et dijudicent Quam sua,
Ter. Heaut. 3, 1, 96:
cognoscunt... immobile agmen et sua quemque molientem,
Liv. 10, 20, 8:
omnia ei hostium non secus quam sua nota erant,
id. 22, 41, 5:
aliena cum suis perdidit,
Sen. Ben. 7, 16, 3.— Absol., referring to a noun fem.: sua (finxit) C. Cassius ( = suas persuasiones; cf.
the context),
Quint. 6, 3, 90.
B.
Predicative uses: suum esse, facere, fieri, putare, etc., like a gen. poss., to be, etc., the property, or under the dominion, control, power of the antecedent.
1.
Of property in things.
(α).
Corporeal:
scripsit causam dicere Prius aurum quare sit suum,
Ter. Eun. prol. 11:
nihil erat cujusquam quod non hoc anno suum fore putabat (Clodius),
Cic. Mil. 32, 87:
quia suum cujusque fit, eorum quae natura fuerant communia quod cuique obtigit, id quisque teneat,
id. Off. 1, 7, 21:
Juba suam esse praedicans praedam,
Caes. B. C. 3, 84:
gratum sibi populum facturum, si omnes res Neapolitanorum suas duxissent,
Liv. 22, 32, 8: libros esse dicimus Ciceronis;
eosdem Dorus librarius suos vocat,
Sen. Ben. 7, 6, 1:
cum enim istarum personarum nihil suum esse possit,
since these persons can own nothing, Gai. Inst. 2, 96; cf. Dig. 1, 7, 15 pr.—Virtually predicative:
referas ad eos qui suam rem nullam habent ( = rem quae sua sit),
nothing of their own, Cic. Phil. 2, 6, 15:
qui in potestate nostra est, nihil suum habere potest,
Gai. Inst. 2, 84. — ( b) Of literary works:
quae convenere in Andriam ex Perinthia Fatetur transtulisse, atque usum pro suis ( = quasi sua essent),
Ter. And. prol. 14:
potest autem... quae tum audiet... ingenue pro suis dicere,
his own thoughts, Quint. 12, 3, 3.—
(γ).
Of a country or people:
suum facere = suae dicionis facere: commemorat ut (Caesar) magnam partem Italiae beneficio atque auctoritate eorum suam fecerit,
Caes. B. C. 2, 32:
in quam (Asiam) jam ex parte suam fecerit,
Liv. 44, 24, 4:
crudelissima ac superbissima gens sua omnia suique arbitrii facit,
id. 21, 44, 5.—
(δ).
Trop.:
omnia sua putavit quae vos vestra esse velletis,
Cic. Phil. 11, 12, 27:
non meminit, illum exercitum senatus populique Romani esse, non suum,
id. ib. 13, 6, 4: [p. 1826] probavit, non rempublicam suam esse, sed se reipublicae, Sen. Clem. 1, 19, 8;
so of incorporeal things: hi si velint scire quam brevis eorum vita sit, cogitent ex quota parte sua sit,
how much of it is their own, id. Brev. Vit. 19, 3; so, suum facere, to appropriate:
prudentis est, id quod in quoque optimum est, si possit, suum facere,
Quint. 10, 2, 26:
quaeremus quomodo animus (hanc virtutem) usu suam faciat,
Sen. Clem. 1, 3, 1.—
2.
Of persons.
(α).
Under a master ' s or father ' s control:
ut lege caverent, ne quis quem civitatis mutandae causa suum faceret, neve alienaret,
make any one his slave, Liv. 41, 8, 12: quid eam tum? suamne esse ajebat, his daughter, i.e. in his power? Ter. And. 5, 4, 29:
eduxit mater pro sua ( = quasi sua esset),
id. Eun. 1, 2, 76.—
(β).
Reflexively = sui juris, independent, one ' s own master or mistress, not subject to another ' s control, under one ' s own control (v. sui juris, infra):
ancilla, quae mea fuit hodie, sua nunc est,
Plaut. Pers. 4, 3, 3.—
(γ).
Of moral power over others: suus = devoted to one:
hice hoc munere arbitrantur Suam Thaidem esse,
Ter. Eun. 2, 2, 38:
eos hic fecit suos Paulo sumptu,
id. Ad. 5, 4, 21:
sed istunc exora, ut (mulierem) suam esse adsimulet,
to be friendly to him, id. Heaut. 2, 3, 117:
cum Antonio sic agens ut perspiciat, si in eo negotio nobis satisfecerit, totum me futurum suum,
Cic. Att. 14, 1 a, 2:
Alpheus... utebatur populo sane suo,
devoted to him, id. Quint. 7, 29.— Poet.: vota suos habuere deos, the vows (inst. of the persons uttering them) had the gods on their side, Ov. M. 4, 373. —
(δ).
Of power over one's self, etc.:
nam qui sciet ubi quidque positum sit, quaque eo veniat, is poterit eruere, semperque esse in disputando suus,
self-possessed, Cic. Fin. 4, 4, 10:
inaestimabile bonum est suum fieri,
selfcontrol, Sen. Ep. 75, 18:
(furiosus) qui suus non est,
Dig. 42, 4, 7, § 9:
vix sua, vix sanae virgo Niseia compos Mentis erat,
Ov. M. 8, 35. —
3.
Suum est, as impers. predicate: = ejus est, characteristic of, peculiar to one (very rare):
dixit antea, sed suum illud est, nihil ut affirmet,
Cic. Tusc. 1, 42, 99.
C.
Attributive usages, almost always (except in Seneca) with suus before its noun.
1.
The property, relations, affairs, etc., of one opposed to those of another, own.
a.
Opposition expressed:
nihil de suo casu, multa de vestro querebatur,
Cic. Balb. 8, 21:
sua sibi propiora pericula quam mea loquebantur,
id. Sest. 18, 40:
suasque et imperatoris laudes canentes,
Liv. 45, 38, 12:
damnatione collegae et sua,
id. 22, 35, 3:
Senecae fratris morte pavidum et pro sua incolumitate pavidum,
Tac. A. 14, 73:
velut pro Vitellio conquerentes suum dolorem proferebant,
id. H. 3, 37;
opp. alienus: ut suo potius tempore mercatorem admitterent, quam celerius alieno,
at a time convenient to themselves, Varr. R. R. 3, 16, 11. —Without antecedent, opp. externus:
(Platoni) duo placet esse motus, unum suum, alterum externum, esse autem divinius quod ipsum ex se sua sponte moveatur, etc.,
Cic. N. D. 2, 12, 32. —
b.
Implied:
voluptatem suis se finibus tenere jubeamus,
within the limits assigned to it, Cic. Fin. 3, 1, 1:
cum vobis immortale monumentum suis paene manibus senatus... exstruxerit,
id. Phil. 14, 12, 33:
superiores (amnes) in Italia, hic (Rhodanus) trans Alpes, hospitales suas tantum, nec largiores quam intulere aquas vehentes,
Plin. 2, 103, 106, § 224: colligitur aqua ex imbribus;
ex suo fonte nativa est,
Sen. Q. N. 3, 3:
pennas ambo non habuere suas (non suas = alienas),
Ov. Tr. 3, 4, 24. —
c.
In particular phrases. ( a) Sua sponte and suo Marte, of one ' s own accord, by one ' s self, without the suggestion, influence, aid, etc., of others:
Caesar bellum contra Antonium sua sponte suscepit,
Cic. Phil. 8, 2, 5:
sua sponte ad Caesarem in jus adierunt,
Caes. B. C. 1, 87.—So of things, = per se, by or of itself, for itself, for its own sake:
jus et omne honestum sua sponte expetendum (cf. in the context: per se igitur jus est expetendum),
Cic. Leg. 1, 18, 48: justitium sua sponte inceptum priusquam indiceretur, by itself, i. e. without a decree, Liv. 9, 7, 8; so,
sortes sua sponte attenuatas,
id. 22, 1, 11 (cf. id. 22, 38, 13; 35, 14, 4, I. A. 2., supra): rex enim ipse, sua sponte, nullis commentariis Caesaris, simul atque audivit ejus interitum suo Marte res suas recuperavit, Cic. Phil. 2, 37, 95.—
(β).
Suus locus, in milit. lang., one ' s own ground, position, or lines:
restitit suo loco Romana acies (opp. to the advance of the enemy),
Liv. 22, 16, 2.—So figuratively:
et staturas suo loco leges,
Sen. Ben. 2, 20, 2:
aciem instruxit primum suis locis, pauloque a castris Pompeji longius,
Caes. B. C. 3, 84 (cf.: suo loco, 7. b. g, infra).—
(γ).
For suo jure v. 3. infra.—
(δ).
Sua Venus = one's own Venus, i. e. good luck (v. Venus): ille non est mihi par virtutibus, nec officiis;
sed habuit suam Venerem,
Sen. Ben. 2, 28, 2. —
2.
Of private relations (opp. to public):
ut in suis rebus, ita in re publica luxuriosus nepos,
Cic. Agr. 2, 18, 48:
deinde ut communibus pro communibus utatur, privatis ut suis,
id. Off. 1, 7, 20:
quod oppidum Labienus sua pecunia exaedificaverat,
Caes. B. C. 1, 15:
militibus agros ex suis possessionibus pollicetur,
i. e. his private property, id. ib. 1, 17; Sen. Ben. 7, 6, 3. —
3.
Of just rights or claims:
imperatori senatuique honos suus redditus,
due to them, Liv. 3, 10, 3:
neque inpedimento fuit, quominus religionibus suus tenor suaque observatio redderetur,
Val. Max. 1, 1, 8:
quibus omnibus debetur suus decor,
Quint. 11, 1, 41. —
So distributively: is mensibus suis dimisit legionem,
in the month in which each soldier was entitled to his discharge, Liv. 40, 41, 8. — Esp.: suo jure (so, meo, nostro, tuo, etc., jure), by his own right:
Tullus Hostilius qui suo jure in porta nomen inscripsit,
Cic. Phil. 13, 12, 26:
earum rerum hic A. Licinius fructum a me repetere prope suo jure debet,
id. Arch. 1, 1; id. Marcell. 2, 6; id. Phil. 2, 25, 62; id. Balb. 8, 21:
numquam illum res publica suo jure esset ulta,
by its unquestionable right, id. Mil. 33, 88. —
4.
Of that to which one is exclusively devoted:
huic quaestioni suum diem dabimus,
a day for its exclusive discussion, Sen. Ep. 94, 52:
homini autem suum bonum ratio est,
his exclusive good, id. ib. 76, 10:
in majorem me quaestionem vocas, cui suus locus, suus dies dandus est,
id. Q. N. 2, 46, 1. —
With proprius: mentio inlata apud senatum est, rem suo proprio magistratu egere,
that the business needed a particular officer exclusively for itself, Liv. 4, 8, 4:
et Hannibalem suo proprio occupandum bello,
id. 27, 38, 7; cf.:
dissupasset hostes, ni suo proprio eum proelio equites Volscorum exceptum tenuissent,
in which they alone fought, id. 3, 70, 4:
mare habet suas venas quibus impletur,
by which it alone is fed, Sen. Q. N. 3, 14, 3. —
5.
According to one ' s liking, of one ' s own choice.
a.
Of persons, devoted to one, friendly, dear:
Milone occiso (Clodius) habuisset suos consules,
after his own heart, Cic. Mil. 33, 89:
collegit ipse se contra suum Clodium,
his dear Clodius, id. Pis. 12, 27 (cf.: suum facere, habere, II. B. 2. g).—
b.
Of things, favorable.
(α).
Of place: neque Jugurtham nisi... suo loco pugnam facere, on his own ground, i. e. chosen by him, favorable, Sall. J. 61, 1:
hic magna auxilia expectabant et suis locis bellum in hiemem ducere cogitabant,
Caes. B. C. 1, 61; cf.:
numquam nostris locis laboravimus,
Liv. 9, 19, 15.—
(β).
Of time:
cum Perseus suo maxime tempore et alieno hostibus incipere bellum posset,
Liv. 42, 43, 3; v. 7. b, infra. —
c.
Of circumstances: sua occasio, a favorable opportunity; sometimes without antecedent:
neque occasioni tuae desis, neque suam occasionem hosti des,
Liv. 22, 39, 21:
tantum abfuit ut ex incommodo alieno sua occasio peteretur,
id. 4, 58, 2:
aestuque suo Locros trajecit,
a favorable tide, id. 23, 41, 11:
ignoranti quem portum petat nullus suus ventus est,
Sen. Ep. 71, 3:
orba suis essent etiamnunc lintea ventis,
Ov. M. 13, 195:
aut ille Ventis iturus non suis,
Hor. Epod. 9, 30. —
6.
Of persons or things, peculiar, particular:
quae est ei (animo) natura? Propria, puto, et sua,
Cic. Tusc. 1, 29, 70:
omnis enim motus animi suum quendam a natura habet vultum,
id. de Or. 3, 57, 316:
geometrae et musici... more quodam loquuntur suo. Ipsae rhetorum artes verbis in docendo quasi privatis utuntur ac suis,
id. Fin. 3, 1, 4:
sensus omnis habet suum finem,
its peculiar limits, Quint. 9, 4, 61: animus cum suum ambitum complevit et finibus se suis cinxit, consummatum est summum bonum, Sen. Vit. Beat. 9, 3: est etiam in nominibus ( nouns) diverso collocatis sua gratia, their peculiar elegance, Quint. 9, 3, 86:
ibi non bello aperto, sed suis artibus, fraude et insidiis, est paene circumventus,
Liv. 21, 34, 1:
nec Hannibalem fefellit, suis se artibus peti,
id. 22, 16, 5:
adversus hostem non virtute tantum, sed suis (i. e. hostis) etiam pugnare consiliis oportebat,
Flor. 2, 6, 26:
liberam Minucii temeritatem se suo modo expleturum,
Liv. 22, 28, 2:
equites ovantes sui moris carmine,
id. 10, 26, 11:
exsultans cum sui moris tripudiis,
id. 21, 42, 3:
tripudiantes suo more,
id. 23, 26, 9.—So, suo Marte, referring to the style of fighting peculiar to the different arms:
equitem suo alienoque Marte pugnare,
that the cavalry were fighting both in their own style and in that of the other arms, Liv. 3, 62, 9; cf.: suo Marte, 1, c. a, supra.—And distributively ( = suus quisque):
suos autem haec operum genera ut auctores, sic etiam amatores habent,
Quint. 12, 10, 2:
illa vero fatidica fulmina ex alto et ex suis venire sideribus,
Plin. 2, 43, 43, § 113; cf.:
quae quidem planiora suis exemplis reddentur,
Val. Max. 3, 4 prooem.—
7.
Proper, right.
a.
Referring to one's ordinary or normal condition:
quod certe non fecisset, si suum numerum naves habuissent,
their regular complement, Cic. Verr. 2, 5, 51, § 133. — So poet.:
flecte ratem! numerum non habet illa suum,
its full number, Ov. H. 10, 36:
novus exercitus consulibus est decretus: binae legiones cum suo equitatu,
Liv. 40, 36, 6:
cum suo justo equitatu,
id. 21, 17, 8:
totam (disciplinam) in suum statum redegit,
Val. Max. 2, 7, 2:
tranquilla mente et vultu suo,
with the ordinary expression of his face, Sen. Clem. 2, 6, 2:
media pars aeris ab his (ignibus) submota, in frigore suo manet. Natura enim aeris gelida est,
id. Q. N. 2, 10, 4:
cornuaque in patriis non sua vidit aquis,
not natural to her, Ov. H. 14, 90. —
So, non suus, of ingrafted branches and their fruit: miraturque (arbos) novas frondis et non sua poma,
Verg. G. 2, 82. —
b.
Of time, proper, regular, etc. (cf. 5. b, supra).
(α).
The regular time ( = stato tempore):
signum quod semper tempore exoritur suo,
Plaut. Rud. prol. 4:
cum et recte et suo tempore pepererit,
Ter. Hec. 4, 1, 16: aestas suo tempore incanduit...;
tam solstitium quam aequinoctium suos dies retulit,
Sen. Q. N. 3, 16, 3:
omnes venti vicibus suis spirant majore ex parte,
Plin. 2, 47, 48, § 128. —
(β).
The right or proper time:
salictum suo tempore caedito,
Cato, R. R. 33:
cessit e vita suo magis quam suorum civium tempore,
the right time for himself, Cic. Brut. 1, 4; so,
exstingui homini suo tempore optabile est,
id. Sen. 23, 85:
Scandilius dicit se suo tempore rediturum,
id. Verr. 2, 3, 60, § 139:
si Ardeates sua tempora exspectare velint,
Liv. 4, 7, 6:
Chrysippus dicit, illum... opperiri debere suum tempus, ad quod velut dato signo prosiliat,
Sen. Ben. 2, 25, 3:
quam multi exercitus tempore suo victorem hostem pepulerunt!
Liv. 44, 39, 4. — Without antecedent: sed suo tempore totius sceleris hujus fons aperietur. Cic. Phil. 14, 6, 15; cf.:
de ordine laudis, etc., praecipiemus suo tempore,
Quint. 2, 4, 21. —
(γ).
Suo loco = at the proper place:
quae erant prudentiae propria suo loco dicta sunt,
Cic. Off. 1, 40, 143:
quod reddetur suo loco,
Quint. 11, 1, 16:
ut suo loco dicetur,
Plin. 2, 90, 102, § 221:
inscripta quae suis locis reddam,
id. 1, prooem. § 27; Sen. Ben. 2, 20, 2; cf. 1, c. b; 4. supra. —
(δ).
Suited, appropriate, adapted to one:
in eodem fundo suum quidquid conseri oportet,
Cato, R. R. 7:
siquidem hanc vendidero pretio suo,
at a suitable price, Plaut. Pers. 4, 4, 30:
in partes suas digerenda causa,
Quint. 11, 1, 6:
confundetur quidquid in suas partes natura digessit,
Sen. Q. N. 3, 29, 8. — Poet.: haec ego dumque queror, lacrimae sua verba sequuntur, Deque meis oculis in tua membra cadunt, appropriate, i. e. tristia, Ov. H. 14, 67.—Without antecedent: suum quidquid genus talearum serito, any fit kind, i. e. suited to the ground, Cato, R. R. 48. —
8.
Own, with the notion of independence of, or dependence on others (cf. B. 2. g d).
a.
Of political independence: pacem condicionibus his fecerunt ut Capuae suae leges, sui magistratus essent, her own laws, i. e. not subject to Carthage, Liv. 23, 7, 2: liberos [p. 1827] eos ac suis legibus victuros, id. 25, 23, 4. —
Esp. in the phrases suae potestatis or in sua potestate esse, suo jure uti, sui juris esse: Puteolos, qui nunc in sua potestate sunt, suo jure, libertate aequa utuntur, totos occupabunt,
Cic. Agr. 2, 31, 86:
Rhegini potestatis suae ad ultimum remanserunt,
retained their self-government, Liv. 23, 30, 9:
urbem ne quam formulae sui juris facerent,
id. 38, 9, 10. —
b.
Of paternal authority.
(α).
Free from the power of the paterfamilias; in the phrases sui juris esse, suae potestatis esse, to be independent:
quaedam personae sui juris sunt, quaedam alieno juri sunt subjectae, Gai,
Inst. 1, 48:
sui juris sunt familiarum suarum principes, id est pater familiae, itemque mater familiae,
Ulp. Fragm. 4, 1:
liberi parentum potestate liberantur emancipatione. Sed filius quidem ter manumissus sui juris fit, ceteri autem liberi una manumissione sui juris fiunt,
id. ib. 10, 1:
morte patris filius et filia sui juris fiunt,
id. ib. 10, 2:
patres familiarum sunt qui sunt suae potestatis,
Dig. 1, 6, 4:
si modo defunctus testator suae potestatis mortis tempore fuerit,
Gai. Inst. 2, 147. —
With indef. reference: si sui juris sumus,
Dig. 46, 2, 20; cf.:
pro suo possideo, 2. a. supra.—Attributively: sui juris arrogatio feminae,
Cod. Just. 8, 47, 8:
homo sui juris,
ib. 10, § 5.— Trop.:
sapiens numquam semiliber erit: integrae semper libertatis et sui juris,
Sen. Brev. Vit. 5, 3:
non illarum coitu fieri cometen, sed proprium et sui juris esse,
id. Q. N. 7, 12, 2: nullique sunt tam feri et sui juris adfectus, ut non disciplina perdomentur, id. Ira, 2, 12, 3. —
(β).
Subject to paternal authority, in the phrases suus heres, sui liberi; suus heres, an heir who had been in the paternal power of the deceased:
CVI SVVS HERES NON SIT, XII. Tab. fr. 5, 4.—In the jurists without antecedent: sui et necessarii heredes sunt velut filius filiave, nepos neptisve ex filia, deinceps ceteri qui modo in potestate morientis fuerunt,
Gai. Inst. 2, 156:
(emancipati liberi) non sunt sui heredes,
ib. 2, 135:
alia facta est juris interpretatio inter suos heredes,
ib. 3, 15:
datur patrono adversus suos heredes bonorum possessio (where patrono is not the antecedent of suos),
ib. 3, 41:
sui heredes vel instituendi sunt vel exheredandi,
Ulp. Fragm. 22, 14:
accrescunt suis quidem heredibus in partem virilem, extraneis autem in partem dimidiam,
id. ib. 22, 17. —
Sui liberi, children in paternal power: de suis et legitimis liberis,
Cod. Just. 6, 55 inscr.
D.
In particular connections.
1.
With ipse, his own, etc. (cf. Zumpt, Gram. § 696).
a.
Ipse agreeing with the antecedent of suus, the antecedent being,
(α).
A subjectnom.:
(ingenium ejus) valet ipsum suis viribus,
by its own strength, Cic. Cael. 19, 45:
legio Martia non ipsa suis decretis hostem judicavit Antonium?
by its own resolutions, id. Phil. 4, 2, 5:
ruit ipse suis cladibus,
id. ib. 14, 3, 8:
si ex scriptis cognosci ipsi suis potuissent,
id. de Or. 2, 2, 8:
qui se ipse sua gravitate et castimonia defenderet,
id. Cael. 5, 11:
quod ipse suae civitatis imperium obtenturus esset,
Caes. B. G. 1, 3:
suamet ipsae fraude omnes interierunt,
Liv. 8, 18, 9; 39, 49, 3:
ut saeviret ipse in suum sanguinem effecerunt,
id. 40, 5, 1:
respicerent suum ipsi exercitum,
id. 42, 52, 10; 21, 31, 12; 22, 38, 3; 6, 19, 6.—
(β).
A subject-acc.:
sunt qui dicant eam sua ipsam peremptam mercede,
Liv. 1, 11, 9:
(tribuniciam potestatem) suis ipsam viribus dissolvi,
id. 2, 44, 2.—
(γ).
An object in dat. or acc.:
sic ut ipsis consistendi in suis munitionibus locus non esset,
Caes. B. C. 2, 6:
tribuni (hostem) intra suamet ipsum moenia compulere,
Liv. 6, 36, 4:
alios sua ipsos invidia opportunos interemit,
id. 1, 54, 8; 22, 14, 13.—Suus as adjunct of subject (rare):
aliquando sua praesidia in ipsos consurrexerunt,
their own garrisons revolted against them, Sen. Clem. 1, 26, 1.—
b.
With gen. of ipse, strengthening the possessive notion (cf. 4.;
post-Aug. and very rare, but freq. in modern Lat.): aves (foetus suos) libero caelo suaeque ipsorum fiduciae permittunt,
Quint. 2, 6, 7 (but tuus ipsius occurs in Cic.:
tuo ipsius studio,
Cic. Mur. 4, 9:
tuam ipsius amicitiam,
id. Verr. 2, 3, 4, § 7).—
c.
Both suus and ipse agreeing with the governing noun (very rare; not in Cic. or Caes.): quae tamen in ipso cursu suo dissipata est (= ipsa in cursu suo), in its very course, Sen. Q. N. 1, 1, 3 dub.:
suamet ipsa scelera,
Sall. C. 23, 2 (Dietsch ex conj. ipse):
suismet ipsis corporibus,
Liv. 2, 19, 5 MSS. (Weissenb. ex conj. ipsi):
a suismet ipsis praesidiis,
id. 8, 25, 6 MSS. (Weissenb. ipsi).—
2.
With quisque, distributively, each ( every one)... his own; in prose quisque is generally preceded by suus.
a.
Quisque and suus in different cases.
(α).
Quisque as subjectnom.:
sentit enim vim quisque suam quoad possit abuti,
Lucr. 5, 1033:
suo quisque loco cubet,
Cato, R. R. 5:
suum quisque noscat ingenium,
Cic. Off. 1, 31, 114:
ad suam quisque (me disciplinam) rapiet,
id. Ac. 2, 36, 114:
quod suos quisque servos in tali re facere voluisset,
id. Mil. 10, 29:
cum suo quisque auxilio uteretur,
Caes. B. C. 1, 51:
celeriter ad suos quisque ordines redit,
id. ib. 3, 37.—In apposition with plur. subj. (freq. in Liv.):
nunc alii sensus quo pacto quisque suam rem Sentiat,
Lucr. 4, 522:
ut omnes cives Romani in suis quisque centuriis prima luce adessent,
that all the Roman citizens should be present, each in his own centuria, Liv. 1, 44, 1:
hinc senatus, hinc plebs, suum quisque intuentes ducem constiterant,
id. 6, 15, 3:
ut (trigemini) pro sua quisque patria dimicent,
id. 1, 24, 2:
stabant compositi suis quisque ordinibus,
id. 44, 38, 11:
(consules) in suas quisque provincias proficiscuntur,
id. 25, 12, 2; 25, 26, 13:
in suo quaeque (stella) motu naturam suam exercent,
Plin. 2, 39, 39, § 106.—With abl. absol.:
omnes, velut dis auctoribus in spem suam quisque acceptis, proelium una voce poscunt,
Liv. 21, 45, 9 Weissenb. ad loc.:
relictis suis quisque stationibus... concurrerunt,
id. 32, 24, 4; 4, 44, 10; 39, 49, 3; 2, 38, 6.—
(β).
With acc. of quisque as subj.:
fabrum esse suae quemque fortunae, App. Claud. ap. Ps.-Sall. Ep. ad Caes. Rep. c. l.: sui quemque juris et retinendi et dimittendi esse dominum,
Cic. Balb. 13, 31:
recipere se in domos suas quemque jussit,
Liv. 25, 10, 9; and (ungrammatically) nom., as apposition to a subj.-acc.:
se non modo suam quisque patriam, sed totam Siciliam relicturos,
id. 26, 29, 3 MSS. (Weissenb. ex conj. quosque).—
(γ).
As adjunct of the subject-nom., with a case of quisque as object, attribut. gen., etc.:
sua cujusque animantis natura est,
Cic. Fin. 5, 9, 25:
sua quemque fraus, suum facinus, suum scelus, etc., de sanitate ac mente deturbat,
id. Pis. 20, 46:
sua quemque fraus et suus terror maxime vexat,
id. Rosc. Am. 24, 67:
suum cuique incommodum ferendum est,
id. Off. 3, 6, 30:
ut solidum suum cuique solvatur,
id. Rab. Post. 17, 46:
ne suus cuique domi hostis esset,
Liv. 3, 16, 3:
ut sua cuique respublica in manu esset,
id. 26, 8, 11:
animus suus cuique ordinem pugnandi dabat,
id. 22, 5, 8:
tentorium suum cuique militi domus ac penates sunt,
id. 44, 39, 5:
suus cuique (stellae) color est,
Plin. 2, 18, 16, § 79:
trahit sua quemque voluptas,
Verg. E. 2, 65:
stat sua cuique dies,
id. A. 10, 467.—
(δ).
As predicate-nom. (v. II. B.):
opinionem, quae sua cuique conjectanti esse potest,
Liv. 6, 12, 3.—
(ε).
As adjunct of subj.-acc.:
suum cuique honorem et gradum redditum gaudeo,
Cic. Rosc. Am. 47, 136:
scientiam autem suam cujusque artis esse,
id. Fin. 5, 9, 26.—
(ζ).
As adjunct of an object, with a case of quisque as object or attribut. gen.: suam cuique sponsam, mihi meam: suum cuique amorem, mihi meum, Atil. Fragm. inc. 1: suom cuique per me uti atque frui licet, Cato ap. Gell. 13, 24 (23), 1:
ut suo quemque appellem nomine,
Plaut. Ps. 1, 2, 52:
placet Stoicis suo quamque rem nomine appellare,
Cic. Fam. 9, 22, 1:
ad suam cujusque naturam consilium est omne revocandum,
id. Off. 1, 33, 119:
justitia quae suum cuique distribuit,
id. N. D. 3, 15, 38:
in tribuendo suum cuique,
id. Off. 1, 5, 14:
Turnus sui cuique periculi recens erat documentum,
Liv. 1, 52, 4:
in trimatu suo cuique dimidiam esse mensuram futurae certum esse,
Plin. 7, 15, 16, § 73:
certa cuique rerum suarum possessio,
Vell. 2, 89, 4; cf.: qua re suum unicuique studium suaque omnibus delectatio relinquatur, Ps.-Cic. Cons. 26, 93.—With quemque in apposition with acc. plur.:
Camillus vidit intentos opifices suo quemque operi,
Liv. 6, 25, 9; so cujusque in appos. with gen. plur.: trium clarissimorum suae cujusque gentis virorum mors, id. 39, 52, 7; and cuique with dat. plur.: sui cuique mores fingunt fortunam hominibus, Poet. ap. Nep. Att. 11, 6 (where Lachm. ad Lucr. 2, 372, reads quique, ex conj.; cf. b. b, infra).—
b.
Attraction of suus and quisque as adjuncts of nouns.
(α).
Attraction of suus:
ut nemo sit nostrum quin in sensibus sui cujusque generis judicium requirat acrius (= suum cujusque generis judicium),
Cic. Ac. 2, 7, 19:
quas tamen inter omnes (voces) est suo quoque in genere (vox) mediocris ( = inter omnes voces est mediocris vox, sua quoque in genere),
id. de Or. 3, 57, 216:
eo concilia suae cujusque regionis indici jussit (= sua cujusque regionis concilia),
Liv. 45, 29, 10:
equites suae cuique parti post principia collocat (= equites suos cuique parti),
id. 3, 22, 6:
cum motibus armorum et corporum suae cuique genti assuetis,
id. 25, 17, 5:
legiones deducebantur cum tribunis et centurionibus et sui cujusque ordinis militibus (= suis cujusque),
Tac. A. 14, 27:
quae sui cujusque sunt ingenii,
Quint. 7, 10, 10 Halm (al. sua):
sui cujusque ingenii poma vel semina gerunt (= sua cujusque),
Col. 3, 1;
and by a double attraction: has (cohortes) subsidiariae ternae et aliae totidem suae cujusque legionis subsequebantur (= has cohortes... totidem cujusque legionis, suam quaeque legionem, subsequebantur),
Caes. B. C. 1, 83. —
(β).
Attraction of quisque:
tanta ibi copia venustatum in suo quique loco sita,
Plaut. Poen. 5, 4, 6 (al. quaeque):
quodvis frumentum non tamen omne Quique suo genere inter se simile esse videbis,
Lucr. 2, 372 Lachm. and Munro ad loc.:
cum verba debeant sui cujusque generis copulari,
Varr. L. L. 10, 48:
in sensibus sui cujusque generis judicium,
Cic. Ac. 2, 7, 19:
haec igitur proclivitas ad suum quodque genus aegrotatio dicatur,
id. Tusc. 4, 12, 28:
separatim greges sui cujusque generis nocte remeabant (= greges sui quisque generis),
Liv. 24, 3, 5:
ut sui cujusque mensis acciperet (frumentum),
Suet. Aug. 40;
and quisque both attracted and in its own case: quia cujusque partis naturae et in corpore et in animo sua quaeque vis sit (where either cujusque or quaeque is redundant),
Cic. Fin. 5, 17, 46; v. Madv. ad loc.; Cato, R. R. 23 fin.;
so esp. in the phrases suo quoque tempore, anno, die, loco, etc.: pecunia, quae in stipendium Romanis suo quoque anno penderetur, deerat (= suo quaeque anno),
each instalment in the year when due, Liv. 33, 46, 9 Weissenb. ad loc.:
suo quoque loco,
Varr. R. R. 1, 7, 2; 1, 22, 6:
opera quae suis quibusque temporibus anni vilicum exsequi oporteret,
Col. 11, 3:
suo quoque tempore,
Vitr. 2, 9, 4:
nisi sua quaque die usurae exsolverentur (= sua quaeque die),
Dig. 22, 1, 12 init.; 13, 7, 8, § 3:
ut opera rustica suo quoque tempore faciat,
ib. 19, 2, 25, § 3 (al. quaeque)—
c.
In the order quisque... suus.
(α).
In relative clauses, comparative clauses with ut, and interrogative clauses introduced by quid, etc., where quisque immediately follows the relative, etc.:
ut quisque suom volt esse, ita est,
Ter. Ad. 3, 3, 45; cf.
with sibi,
Cic. Leg. 1, 18, 49; id. Lael. 9, 30:
expendere oportere quid quisque habeat sui... nec velle experiri quam se aliena deceant. Id enim maxime quemque decet quod est cujusque maxime suum,
id. Off. 1, 31, 113:
neque solum quid in senatu quisque civitatis suae dicerent ignorabant, sed, etc.,
Liv. 32, 19, 9:
gratius id fore laetiusque quod quisque sua manu ex hoste captum rettulerit,
id. 5, 20, 8; 6, 25, 10; cf.:
in quibus cum multa sint quae sua quisque dicere velit, nihil est quod quisque suum possit dicere,
Sen. Vit. Beat. 23, 1.—
(β).
If the emphasis is not on suus, but (for quisque, when emphatic, unusquisque is used) on some other word:
in civitates quemque suas... dimisit,
Liv. 21, 48, 2:
in patriam quisque suam remissus est,
Just. 33, 2, 8:
in vestigio quemque suo vidit,
Liv. 28, 22, 15; cf.:
hospitibus quisque suis scribebant,
id. 33, 45, 6:
pro facultatibus quisque suis,
id. 42, 53, 3; cf.:
respiciendae sunt cuique facultates suae,
Sen. Ben. 2, 15, 3:
praecipitat quisque vitam suam et futuri desiderio laborat,
id. Brev. Vit. 7, 5; id. Ben. 7, 5, 1:
tunc praeceps quisque se proripit et penates suos deserit,
id. Q. N. 6, 1, 5; 5, 18, 8:
summum quisque causae suae judicem facit,
Plin. 1, prooem. § 10: aestimatione nocturnae [p. 1828] quietis, dimidio quisque spatio vitae suae vivit, id. 7, 50, 51, § 167.—
(γ).
Poets adopt the order quisque suus when the metre requires it, Verg. A. 6, 743:
oscula quisque suae matri tulerunt,
Ov. F. 2, 715. —
(δ).
When suus and quisque belong to different clauses:
atque earum quaeque, suum tenens munus... manet in lege naturae,
Cic. Tusc. 5, 13, 38. —
d.
Suus uterque, or uterque suus, distributively of two subjects:
suas uterque legiones reducit in castra,
Caes. B. C. 1, 40; 2, 28:
ideo quod uterque suam legem confirmare debebit,
Cic. Inv. 2, 49, 142:
cum sui utrosque adhortarentur,
Liv. 1, 25, 1:
ad utrumque ducem sui redierunt,
id. 21, 29, 5:
utraque (lex) sua via it,
Sen. Ben. 6, 6, 1; cf.
uterque, in apposit.: nec ipsi tam inter se acriter contenderunt, quam studia excitaverant uterque sui corporis hominum,
Liv. 26, 48, 6.—
3.
With sibi.
(α).
Sibi with pronom. force (cf. sui, IV. C. fin.):
reddam suum sibi,
Plaut. Trin. 1, 2, 119 ( = ei; but referred to b, infra, by Brix ad loc.); cf.:
suam rem sibi salvam sistam,
id. Poen. 5, 2, 123:
idem lege sibi sua curationem petet,
for himself, Cic. Agr. 2, 9, 22 (cf. id. Phil. 2, 37, 96;
I. B. 2. b. supra): ut vindicare sibi suum fulgorem possint,
Sen. Q. N. 1, 1, 11; cf.
the formula of divorce: tuas res tibi habeto,
Dig. 24, 2, 2.—Hence, illam suam suas res sibi habere jussit, Cic. Phil. 2, 28, 69.—
(β).
With sibi redundant, to strengthen suus (anteand post-class. and colloq.):
quo pacto serviat suo sibi patri,
Plaut. Capt. prol. 5:
eum necabam ilico per cerebrum pinna sua sibi, quasi turturem,
id. Poen. 2, 40; v. sui, IV. C. and the passages there cited.—
4.
With gen. agreeing with the subject of suus:
quas cum solus pertulisset ut sua unius in his gratia esset,
that the credit of it should belong to him alone, Liv. 2, 8, 3:
qui de sua unius sententia omnia gerat,
id. 44, 22, 11; cf.:
unam Aegyptus in hoc spem habet suam,
Sen. Q. N. 4, 2, 2.—For suus ipsius, etc., v. D. 1. b. supra.—
5.
With demonstr., rel., or indef. pronn. and adjj., of his, hers, etc.:
postulat ut ad hanc suam praedam adjutores vos profiteamini,
to this booty of his, Cic. Rosc. Am. 2, 6:
Sestius cum illo exercitu suo,
id. Sest. 5, 12:
qua gravitate sua,
id. ib. 61, 129:
suam rem publicam illam defenderunt,
that republic of theirs, id. ib. 67, 141:
in istum civem suum,
against this citizen of theirs, id. Balb. 18, 41:
cum illo suo pari,
id. Pis. 8, 18:
te nulla sua calamitate civitas satiare potest?
id. Phil. 8, 6, 19:
dubitatis igitur, quin vos M. Laterensis ad suam spem aliquam delegerit,
for some hope of his, id. Planc. 16, 39:
non tam sua ulla spe quam militum impetu tractus,
by any hope of his, Liv. 25, 21, 5:
nullo suo merito,
from no fault of theirs, id. 26, 29, 4:
ipse arcano cum paucis familiaribus suis colloquitur,
with a few of his friends, Caes. B. C. 1, 19.—
6.
With descriptive adjj.
(α).
Standing before the adj. and noun (so most freq.):
suorum improbissimorum sermonum domicilium,
Cic. Pis. 31, 76:
causam sui dementissimi consilii,
id. Phil. 2, 22, 53:
suam insatiabilem crudelitatem,
id. ib. 11, 3, 8:
suis amplissimis fortunis,
id. ib. 13, 8, 16:
suum pristinum morem,
id. Pis. 12, 27:
suis lenissimis postulatis,
Caes. B. C. 1, 5: simili ratione Pompeius in suis veteribus castris consedit (suis emphatic; cf. b, infra), id. ib. 3, 76.—
(β).
Between the adj. and noun (less emphatic):
pro eximiis suis beneficiis,
Cic. Prov. Cons. 4, 7:
propter summam suam humanitatem,
id. Fam. 15, 14, 1:
ex praeteritis suis officiis,
Caes. B. C. 3, 60:
Caesar in veteribus suis castris consedit,
id. ib. 3, 76.—
(γ).
After adj. and noun:
veterem amicum suum excepit,
Cic. Rab. Post. 16, 43:
in illo ardenti tribunatu suo,
id. Sest. 54, 116.—
7.
Objectively for the pers. pron. (rare):
neque cuiquam mortalium injuriae suae parvae videntur ( = sibi illatae),
Sall. C. 51, 11; so,
neglectam ab Scipione et nimis leviter latam suam injuriam ratus,
Liv. 29, 9, 9:
ipsae enim leges te a cognitione sua judicio publico reppulerunt ( = a se cognoscendo),
Cic. Balb. 14, 32:
suam invidiam tali morte quaesitam ( = quaesitum esse ab eo ut homines se inviderent),
Tac. A. 3, 16; so,
nulla sua invidia,
Cic. Mil. 15, 40.—
8.
Abl. fem. sua, with refert or interest, for gen. of the pers. pron.: neminem esse qui quomodo se habeat nihil sua censeat interesse, Cic. Fin. 5, 10, 30:
si scit sua nihil interesse utrum anima per os, an per jugulum exeat,
Sen. Ep. 76, 33; v. intersum, III.—
9.
Strengthened by the suffix - pte or -met.
(α).
By - pte (not used with ipse) affixed to the forms sua, suo, and (ante-class.) suum:
quom illa osculata esset suumpte amicum,
Plaut. Mil. 2, 4, 38:
ut terrena suopte nutu et suo pondere in terram ferantur,
Cic. Tusc. 1, 17, 40:
ferri suopte pondere,
id. N. D. 1, 25, 69:
suapte natura,
id. Fat. 18, 42:
suapte vi et natura,
id. ib. 19, 43; id. Fin. 1, 16, 54; 5, 22, 61:
suopte ingenio,
Liv. 25, 18; so id. 1, 25, 1; 1, 18, 4:
suapte manu,
Cic. Or. 3, 3, 10:
locus suapte natura infestus,
Liv. 44, 6, 9; so,
suapte natura,
id. 4, 22, 4:
flumina suapte natura vasta,
Sen. Q. N. 3, 27, 8; so id. Ben. 4, 17, 2:
sponte suapte,
Varr. L. L. 6, 7, § 70.—
(β).
With - met, almost always followed by ipse (in all forms of suus except suus, suum, suae, and suorum):
suomet ipsi more,
Sall. J. 31, 6:
suomet ipsi instrumento,
Liv. 22, 14, 13:
suomet ipsi metu,
Tac. H. 3, 16 fin.:
suamet ipsum pecunia,
Sall. J. 8, 2:
suamet ipsae fraude,
Liv. 8, 18, 9:
intra suamet ipsum moenia,
id. 6, 36, 4:
suismet ipsi praesidiis,
id. 8, 25, 6:
suismet ipsis corporibus,
id. 2, 19, 5:
suosmet ipsi cives,
id. 2, 9, 5:
suasmet ipse spes,
Tac. A. 3, 66 fin. —Without ipse:
populum suimet sanguinis mercede,
Sall. H. Fragm. 1, 41, 25 Dietsch:
magna pars suismet aut proxumorum telis obtruncabantur,
id. ib. 2, 52 ib.

Lewis & Short latin dictionary > suus
19 respectus

1.
respectus, a, um, Part. of respicio.
2.
respectus, ūs, m. [respicio], a looking back or about (class.).
I.
Lit.:
fugientibus miserabilem respectum incendiorum fore,
Cic. Div. 1, 32, 68:
sine respiratione ac respectu pugnabant,
Liv. 8, 38:
effuse ac sine respectu fugit,
id. 32, 12:
sine respectu mea fata relinquens,
Verg. Cul. 226. —
B.
Meton., a refuge, retreat, asylum:
ad Romanos,
Liv. 42, 46:
respectum pulcherrimum et praesidium firmissimum adimit rei publicae,
Cic. Phil. 10, 4, 9; 11, 11, 26; Liv. 21, 44; cf.:
omnium rerum respectum praeterquam victoriam nobis abscindamus,
id. 9, 23.:
in idolis nationum non erit respectus,
Vulg. Sap. 14, 11. —
II.
Trop., respect, regard, consideration (cf. ratio; in this signif. rare before the Aug. per., and usu. in abl.;
a favorite word of Liv.): respectum ad senatum et ad bonos non habere,
Cic. Phil. 5, 18, 49:
ad Romanos,
Liv. 42, 46:
ni respectus equitum praepedisset animos,
id. 9, 14:
Romanorum maxime respectus civitates movit,
id. 35, 38; Sen. Ira, 2, 28, 8:
respectum amicitiae habere,
Liv. 42, 37; 26, 1. — Abl.: respectu, by a regard, with regard; with gen.:
factione respectuque rerum privatarum Appius vicit,
by a regard for private interests, Liv. 2, 30; so id. 8, 28; 9, 45; 31, 46; 42, 9; 45, 18; Quint. 12, 9, 11; Ov. Tr. 1, 3, 100:
respectu cupiunt hic tamen esse sui,
id. P. 4, 9, 100; Phaedr. 5, 4, 7 al.:
in illius respectum iste populo praesideat,
Sen. Ben. 4, 32, 2:
sine respectu non majestatis modo sed etiam humanitatis,
Liv. 29, 9:
sine respectu pudoris,
Quint. 6, 3, 25; Sen. Contr. 3 (7), 23, 2:
sine respectu veniae,
Tac. H. 2, 30:
fabulae,
Phaedr. 5, 4, 7:
paucitatis,
Just. 11, 9, 2:
amicitiae,
id. 12, 10, 8:
sine respectu sui,
Sen. Ben. 6, 13, 1:
Graecum proverbium jactans: occultae musicae nullum esse respectum,
is in no repute, Suet. Ner. 20 (cf.:
musicam quae sit abscondita, eam esse nullius rei,
Gell. 13, 30, 3; Gr. tês lanthanousês mousikês oudeis logos).

Lewis & Short latin dictionary > respectus
20 cura

cūra, ae, f. (arch. coira aus *coisa; vgl. pälign. coisatens »curaverunt«), das Sichangelegenseinlassen = die Sorge, I) = επιμέλεια, die Sorge, Fürsorge, 1) im allg., die angelegentliche Bemühung, das angelegentliche Bestreben, die Sorgfalt, das Interesse, die Teilnahme, die Beachtung, Rücksichtnahme, die Aufmerksamkeit, das Augenmerk, die Achtsamkeit (Ggstz. neglegentia; oft verb. cura et diligentia, cura ac diligentia, cura diligentiaque, tutela atque cura, opera curaque, cura atque opera, studium curaque, cura et cogitatio, cogitatio curaque, cura et od. ac labor), cura acris, Quint., acris cura diligentiaque, Cic.: intenta (intentior, intentissima), Liv.: magna (maior, maxima), Quint.: non mediocris, Planc. in Cic. ep.: minor, Quint.: nimia, Quint.: c. publica (die S. für das allgemeine Wohl), Ggstz. c. privata, Liv. – cum cura, zB. saucios reficere, Liv.: omnes milites sepelire, Curt.: omnia speculari, Liv.: so auch cum magna cura, zB. parare omnia, Sall.: magna cum cura atque diligentia, zB. scribere alqd, Cic.: cum maxima cura, zB. ultum ire iniurias, Sall.: summa cum cura, zB. exsequi alqd, Liv.: non sine cura, zB. rem administrant, Sall.: finis vitae extraneis non sine cura fuit, fand Teilnahme bei den Ausw., Tac. – u. sine cura deûm evenire (sich ereignen), Tac. (vgl. Heraei stud. crit. p. 73). – u. bl. magnā curā, zB. alere equum, Suet.: ea non maiore curā praecepta ab ducibus sunt quam ab militibus observata, Liv. - m. obj. Genet., agrorum nimia c. (allzu großes Interesse am Landbau) et sollicitior rei familiaris diligentia, Quint.: c. sui, für sich, für die Selbsterhaltung, Sen.: cura rei publicae, Interesse am St., Cic. u. Sall.: legum, Beachtung, Beobachtung der G., Quint.: c. rerum, verborum, sorgfältige Wahl, Quint.: c. bonarum rerum, c. humanarum rerum, Interesse, Teilnahme an usw., Sall.: rerum alienarum cura (zB. difficilis est), Cic.: assidua et perpetua c. salutis tuae, Cic. – cura habendi, Habsucht (πλεονεξία), Phaedr.: cura diversa sciscitandi, Tac.: cura colendi, S. in der Pflege, sorgfältige Pflege (des Gartens), Verg.: singularis cura (Schonung) frugum, agrorum, hominum, urbium, Vell. – m. de (in betreff) u. Abl., studium tuum curaque de salute mea nullā me novā voluptate affecit, Brut. in Cic. ep.: gratissima est mihi tua cura de illo meo primo et maximo mandato, Cic. – m. pro u. Abl., divina pro nobis cura, Augustin. conf. 7, 19 in. (vgl. unten curam agere pro etc. u. est cura pro etc.). – m. Verben, abicere curam (Interesse an) rei publicae, Cic., od. omnem suam curam de re publica, Cic. – adhibere curam in capris et ovibus parandis (Ggstz. neglegentem esse in amicis eligendis), Cic.: adhibere magnam curam diligentiamque in valetudine sua tuenda, Nep.: de sacerdotio tuo quantum curam ad-hibuerim, cognosce ex iis litteris, quas etc., Cic.: non mediocris adhibenda mihi est cura, ut etc., Planc. in Cic. ep. – agere curam alcis rei od. alcis u. de alqa re od. de alqo od. pro alqo, für etw. od. jmd. Sorge od. Fürsorge tragen, an etw, od. jmd. Interesse nehmen, sich um etw. od. jmd. bekümmern, sich etw. angelegen sein lassen (s. Burm. u. Ruhnk. Ov. her. 12, 302), zB. curam corporis diligentissime, Sen.: curam libertatis, Sall.: curam humanarum rerum (v. den Göttern), Plin. u. Quint.: curam sui, Sen.: curam civium, Liv.: curam pro nobis hospitis, uxor, agas, Ov.: curam de Samnitibus, non de se, Liv. – avocare curam alcis, die Aufm. jmds. abziehen, jmd. zerstreuen, Col. – capit alcis animum cura sacrorum et caerimoniarum, Liv. – conferre magnam curam in alcis salutem diligentiamque, Cic.: conferre omnem suam curam atque operam ad philosophiam, Cic. – cosumere in alcis salute omnem suum laborem, omnem operam, curam, studium, Cic.: istorum in dialecticis omnis cura consumitur, Cic. – defungi (loswerden) eā curā, Liv. – desiderare (erfordern) acrem curam diligentiamque, Cic. – curam hanc dimittere, Ov.: non dimittere istam curam, Cic.: dimittere omnem curam suorum, sich um die Seinigen gar nicht weiter bekümmern, Suet. – distendere alcis curam, jmds. Sorgfalt nach allen Seiten in Anspruch nehmen, jmd. gehörig beschäftigen, Col. 8, 2, 7 u. 12, 46, 1 (versch. von curas distendere, s. no. II, 1). – est cura alcis, m. pro u. Abl., publica cura est pro moenibus istis, Ov.: m. ut u. Konj., medici cura esse debet, ut etc., Cels.: m. ne u. Konj., haec mea cura est, ne quid tu perdas, Hor.: una erat cura, ne inultus occĭderet, nur darauf war sein Augenmerk gerichtet, daß er nicht usw., Curt. – est alqs cura alci od. alcis, cura pii dis sunt (Riese cura deûm di sunt) et qui coluere, coluntur, Ov. met. 8, 724 (715). – est alci cura alcis rei od. alcis, es trägt jmd. Sorge für etw. od. einen, nimmt Interesse an etw., richtet sein Augenmerk auf etw., bekümmert sich um etw. od. jmb., zB. Romanis interim arcis Tarentinae praesidiique, quod ibi obsideretur, cura est, Liv.: quodsi hominibus bonarun rerum tanta cura esset, quanto studio aliena petunt, Sall.: artium ingenuarum tibi maxima cura est, Ov.: cura tibi non est hospitis ulla tui, Ov. – cura est od. alci cura est m. folg. Infin., cura comere capillum fuit, Sen.: cura finitimos vincere maior erat, Ov.: praeverti ad Armenios instantior cura fuit, Tac.: ingens cura est mis cordibus aequiperare, Enn. fr.: nulli cura fuit externos quaerere divos, Prop.: nec sit mihi cura mederi, Verg. – alci cura est m. folg. ne u. Konj., haec mea cura est, ne quid tu perdas neu sis iocus, Hor.: inter quae maxima erat cura duci (war das Hauptaugenmerk des F. darauf gerichtet), ne qua exprobratio cuiquam veteris fortunae discordiam inter ordines sereret, Liv.: u. cura est alcis m. folg. indir. Fragesatz, neque senatus in eo cura, an imperii extrema dehonestarentur,Tac. ann. 4, 74. – est alqd intentioris curae, zB. custodiae vigiliaeque et ordo stationum intentioris curae erant, Liv. – est alci alqd od. alqs curae od. est alci curae de alqa re, es ist jmdm. eine Sache od. Pers. zur Sorge, d.i. ein Gegenstand der Sorge, Fürsorge, es läßt sich jmd. eine Sache od. Pers. zur Sorge sein, angelegen sein, zB. tibi erit eidem, cui salus mea fuit, etiam dignitas curae, Cic.: Caesar pollicitus est sibi eam rem curae futuram, Caes.: propinqui, quibus est puella curae, Catull.: rati sese dis immortalibus curae esse, Sall.: ergo illi curae contigit esse tuae, Ov.: de ceteris senatui curae fore, Sall.: de Tirone mihi curae est, Cic. ep.: mihi magnae curae tua vita et dignitas est, Anton. in Cic. ep.: salutem eius regis senatui populoque Romano magnae curae esse, Cic.: ei permagnum et perhonorificum videbatur senatui populoque Romano tantae curae esse salutem suam, Cic.: non enim tibi ea res maiori curae aut est aut erit quam mihi, Cic.: ceterum magis vis morbi ingravescens curae erat terroresque ac prodigia, Liv. 4, 21, 5: ceterum eo tempore minus ea bella quae gerebantur curae patribus erant, quam exspectatio nondum coepti cum Antiocho belli, Liv. 35, 23, 1: in eorum periculis non secus absentes quam praesentes amicos Attico esse curae, Nep. Att. 12, 5: so auch alci curae est m. folg. ut od. ne u. Konj., zB. velim tibi curae sit, ut aliquid istinc bestiarum habeamus, Cael. in Cic. ep.: magis curae est magisque adformido, ne is pereat aut corrumpatur, Plaut.: in primis tibi curae sit, ne mihi tempus prorogetur, Cic.: patribus aeque curae fuisse, ne qua iniuria in eos oreretur, Liv.: alci curae est m. folg. indir. Fragesatz, zB. quo magis quae agas curae sunt mihi, Ter.: omnibus civitatibus Graeciae et Asiae curae erat, quid Eumenes in senatu egisset, Liv.: mihi maiori curae est, quemadmodum vobis gratiam referam, quam etc., Cic.: mihi non minori curae est, qualis res publica post mortem meam futura sit, quam qualis hodie sit, Cic.: quin id erat curae, quo pacto cuncta tenerem, Hor.: nisi sane curae sit (von Interesse für mich ist), quorsum eventurum hoc siet, Ter. – alci curae est m. Infin., zB. erit mihi curae explorare provinciae voluntatem, Traian. in Plin. ep.: magnae veteribus curae fuit gratiam dicendi et paribus et contrariis acquirere, Quint.: eligere modo curae sit (nur sei man in der Auswahl vorsichtig), Quint. – u. alci curae est m. Acc. u. Infin., tibi curae est sentire cives tuos, quanto per te onere leventur, Liv. 30, 31, 3. – plus exigere (erfordern) laboris et curae, Quint. – habere curam alcis rei od. alcis, für etw. Sorge tragen, auf etw. Sorgfalt verwenden, an etw. od. jmd. Interesse nehmen, sich um jmd. od. etw. bekümmern, sich etw. angelegen sein lassen, zB. libertatis, Sall.: rerum divinarum. Liv.: in primis pacis tuendae, Suet.: serendi (arborem turis), Plin.: Ausoniae gentis, v. den Göttern, Ov.: delectus multo intentiorem quam alias curam habebat, Liv. – so auch habere curam de od. in alqa re, zB. de vita communi omnium curam publicaeque rei constitutione habere, Vitr. 1. praef. § 2: in ea (re publicā) cognoscenda multam magnamque curam habui, Ps. Sall. de rep. 2, 1, 3. – u. habere alqm od. alqd curae od. sibi curae, zB. petitionem alcis c. h., Sall.: nec aliter universos quam membra partesque imperii c. h., Suet.: me ut id mihi habeam curae rogas, Varro: eos tibi et rem, de qua misi, velim curae habeas, Cael. in Cic. ep.: u. so curae sibi habere m. Infin., zB. ut ille ex ultimis terris, quid ageret, curae sibi haberet certiorem facere Atticum, Nep. Att. 20, 4: curae habere m. folg. ut u. Konj., habebo itaque curae, ut te meliorem tibi reddam quam accepi, Sen. de ben. 1, 8, 2: curae habere m. folg. Relativsatz, sapienter habeatis curae, quae imperavi atque impero, Plaut. Men. 991: u. absol. curas habere, alle mögliche Sorgfalt anwenden, nichts vernachlässigen, Iustin. 43, 4, 11. – impendere curam alci rei, zB. rei domesticae, Phaedr.: u. so acrem quam maxime curam spei futuri oratoris, Quint. – incumbere onmi cogitatione curāque in rem publicam, Cic.: dagegen incumbe in eam curam od. totā mente incumbe in hanc curam, laß das deine angelegentliche Sorge sein, Cic. – at mihi cura non mediocris inest, fontes ut adire remotos queam, Hor. sat. 2, 4, 93 sq. – intendere curam alcis, jmds. Aufmerksamkeit spannen, zB. gens bellicosa... curam regis intenderat, ließ den K. auf seiner Hut sein, Curt.; dagegen curam intendere in alqd, die Aufmerksamkeit, sein Augenmerk auf etw. richten, zB. in quem omnes intenderat curas, Curt.: dum omnium cura in Veiens bellum intenta est, Liv.: u. m. folg. indir. Fragesatz, non intenta cuiusquam cura, quae firmitudo (coriorum), quae mensura, ohne daß jemand genau darauf geachtet hätte, Tac. – ne Syphacis quidem reconciliandi curam ex animo mittere, den Gedanken nicht aufgeben, Liv. – ponere curam et aegritudinem, Cic.: ponere curam alcis rei, die S. für etw. beiseite lassen, sich nicht weiter um etw. bekümmern, zB. positis omnium aliarum rerum curis, mit Hintansetzung aller andern Geschäfte, Liv. – aber ponere curam in alqa re, Sorgfalt, Aufmerksamkeit richten, verwenden, zB. omnem curam in siderum cognitione, Cic.: omnis mihi cura et opera posita est in hominum periculis defendendis, Cic. – postulare (erfordern) minorem curam, Quint. – remittere curam diligentiamque, nachlassen in usw., Caes.: omnem curam belli remittere, Liv.: omnes curas referre ad alqm et in eo consumere, Cic. – stimulare curam, zB. ne fames quidem, quae mutas accenderet bestias, curam stimulare posset, Liv. – suscipere curam, es sich eine Sorge sein lassen, darauf sein Augenmerk richten, m. folg. ut od. ne u. Konj. od. folg. indir. Fragesatz, zB. suscipe curam et cogitationem dignissimam tuae virtutis, ut Caesarem et Pompeium perfidiā hominum distractos in pristinam concordiam reducas, Balb. in Cic. ep.: quod magnam curam suscipiebat (weil er sich wohl hütete), ne quo temere progrederetur, Auct. b. Alex.: hanc quoque suscipe curam, quemadmodum experiamur, Cic. – sustinere maximam curam belli, die schweren u. sorgenvollen Kriegslasten zu tragen haben, Cic. – omni mente in ea cogitatione curaque versari, ut etc., Cic.: omnis cura mea solet in hoc versari semper, si possim, ut boni efficiam aliquid dicendo, Cic.: vincere omnes curā, vigilantiā, patientiā, Nep. – So nun insbes.: α) das Interesse für etw. Neues, die Neugierde, cura ingenii humani, die dem Menschen angeborene Neugierde, Liv. 21, 22, 7 (u. dazu Fabri): inerat cura insita mortalibus videndi congredientes nobilem regem et... legatos, Liv. 42, 39, 3. – β) das wissenschaftliche Streben, das Studium, die Forschung, cura et meditatio (Nachdenken), Tac. dial. 16; vgl. Tac. Agr. 10. – Plur., sapientis animus cum his habitans pernoctansque curis, Cic. Tusc. 5, 69. – dah. meton. = die ausstudierte Schrift, die Ausarbeitung, Arbeit, c. recens, Ov., nova et recens, Tac.: ii, quorum in manus cura nostra venerit, Tac.: essent et iuvenes, quorum inedita cura est, Ov.; dimissā priore curā novae cogitationi toto pectore incumbam, Tac.: Plur.: condere victuras temptem per saecula curas, Mart. 1, 107, 5.

2) die Fürsorge = die Besorgung, Behandlung, Abwartung, Wartung, Pflege, Aufsicht, a) die landwirtsch. Pflege, Zucht, Pelusiacae lentis, Verg. georg. 1, 228: quae cura boum, qui cultus habendo sit pecori, Verg. georg. 1, 3. – b) die physiche Pflege des Körpers, bes. auch die verschönernde, das Ordnen, Schmücken, der Putz, wie θεραπεία (s. Broukh. Prop. 2, 12 [14], 28. Gronov Obss. 1, 23 p. 98 Fr.), m. subj. Genet., cura mulierum, Phaedr. – m. obj. Genet., c. corporis, Quint.: formae, Sen.: comae, Prop.: capillorum, Suet.: cura cultusque feminarum, Liv. – c) die Krankenpflege, α) des Wärters usw., die Pflege, saucios sustentare curā, Tac. ann. 4, 63. – β) des Arztes, die Behandlung, Heilung, Kur (griech. θεραπεία) c. morbi, Iustin.: c. aquae, quae inter cutem est, Cels.: si quid cura levarit, Cels.: cum omnem curam fata vincerent, Vell.: Plur., curae aegrescentium, Macr. sat. 7, 4, 6. – übtr., relinquebatur simplex illa iam cura doloris tui, Cic. ep. 5, 16, 5: illa fuit lacrimis ultima cura meis (v. Schlafe), Prop. 1, 3, 46. – d) die Besorgung einer Leiche (griech. κήδευσις), quibus ea (mater) funeris sui curam demandarat, Suet. Tib. 51, 2; vgl. Tac. hist. 5, 5. – e) die Besorgung der Götter, cura deorum, der Gottesdienst (griech. θεραπεία θεῶν), Liv. 6, 41, 9. Iustin. 41, 3, 6. – f) die Fürsorge für jmd. od. etw. = die Aufsicht über jmd. od. etw., die Hut, Obhut, α) über jmd.: c. dominae, Ov.; vgl. vollst. dominam servandi cura, Ov.: filium regis non sub hospitum modo privatorum custodia, sed publicae etiam curae ac velut tutelae esse velle, Liv. – bes. des Erziehers, der Erzieherin, c. susceptorum semel adulescentium, Quint.: suum sororisque filios in eadem cura habere, Liv.: alci sororis suae nepotum curam delegare, Quint. – β) über etw.: omnes, quibus vivaria, armenta, alvearia, piscinae, aviaria in cura erant, alle Tierwärter, Hirten, Bienen-, Fisch-, Vogelwärter, Plin. 8, 44. – g) meton.: α) der Pfleger, Wärter, Aufseher, immundae cura fidelis harae (v. Schweinehirten Eumäus), Ov. her. 1, 104 (vgl. no. 3, a, β, ββ). – β) der Gegenstand der Fürsorge, der Schützling, Pflegling, Liebling, c. deûm (v. Anchises), Verg.: ipse Veneris iustissima cura, Dardanius puer, Verg.: tua cura, palumbes, Verg.: absunt, mea cura, sodales, Ov.: Roscia te salutat, cura communis, Sidon.: Lydia (ein Gedicht des P. Val. Kato) doctorum maxima cura liber, Ticida poët. bei Suet.

3) die Fürsorge = die verwaltende, leitende Besorgung, Pflege, die Verwaltung, Leitung (das Kommando), die Aufsicht, a) übh.: α) eig.: c. rerum domesticarum, die Verwaltung des Hauswesens, die Hauswirtschaft (οίκονομία), Quint. 3, 3, 9: patrimonii sui curam mandare alci, Sen. de ben. 4, 27, 5. – bes. als Staatsamt, magistratus et imperia et omnis cura rerum publicarum, Sall.: u. so cura rei publicae, Liv., u. cura rerum, Tac.: u. speziell c. urbis, Liv.: aerarii, annonae, Suet.: tabularum publicarum, die V. des öffentl. Schuldbuchs, V. des Staatsärars, Tac.: operum publicorum, Suet.: c. viarum, aquarum, alvei Tiberis, frumenti populo dividendi, Suet.: c. navium, Flottenverwaltung, Tac.: c. legionis armandae, Tac. – alqm ad curam rei publicae admovere, Suet., Ggstz. alqm curā rerum demovere, Tac.: provincias ad suam curam transferre, Suet.: aspenari curam urbis (Stadtpflege, Leitung der städtischen Angelegenheiten) ut ingratam ignobilemque, Liv.: curam ordinandarum bibliothecarum in porticu Octaviae suscipere, Suet.: alci delegare curam providendae tempestatis, die Gewitterwache übertragen, Sen.: curam atque onus Germanici belli Druso delegare, Vell.: obsidionem demandare in curam collegae, Liv.: alci arcis curam mandare, Curt.: curam peditum Paulinus, equitum Celsus sumpsere, Tac.: Equitius, cui tunc erat cura palatii credita, der damalige Hausmarschall, Amm. – β) meton., αα) die Besorgung = die Mühwaltung, Obliegenheit, das Geschäft, hi (delecti) vel aetate vel similitudine curae patres appellabantur, Sall.: hanc curam tibi iniungo, Plin. ep.: in bello in aliqua maiuscula cura negotiove versari, Cic.: est minutioris curae m. folg. Infin., es ist ein allzu kleinliches Geschäft, Quint. 8, 6, 28. – bes. im Plur. (Ggstz. remissiones u. dgl.), nondum ad curas intentus, Tac.: cum sumus necessariis negotiis curisque vacui, Cic.: iam vero tempora curarum remissionumque divisa, Tac.: divisae inter Tutorem et Classicum curae, Tac.: tam humiles et sordidas curas alii mandare, Plin. ep. – ββ) der Aufseher, cura praetorii unus, Haushofmeister, Treb. Poll. Claud. 14, 11: Saturninus ex cura palatii, gewesener Hausmarschall, Amm. 22, 3, 7. – b) die Vormundschaft, Kuratel, curam gerere, administrare, ICt.

II) wie φροντίς, die Sorge = die Besorgnis, besorgte Teilnahme (Ggstz. gaudium, laetitia; Synon. u. stärkerer Begriff sollicitudo, Kummer, Bekümmernis, s. Plin. ep. 2, 11, 15: dah. oft verb. cura et sollicitudo, sollicitudo et cura, cura et angor, cura et angor animi mei), 1) im allg.: domitor curarum (v. Schlaf), Sen. poët.: curarum milia, Prop. – expers curae od. omnis curae, Liv.: erant illa castra plena curae, Cic. – liber curā et angore animus, Cic.: animus liber sensibus et curis od. omni impeditione curarum (zB. per somnum od. in somnis), Cic.: vacuus hāc curā, Cic.: vacua metu, curā, sollicitudine, periculo vita bonorum virorum est, Cic. – sine cura, ohne S., sorglos, Sall.: u. so auch sine cura esse, Cic. – m. obj. Genet., curā impensarum populi Romani, aus Bes. für usw., Liv. – m. de u. Abl., cura de minore filio, Liv. 44, 44, 1. – m. pro u. Abl., cura pro alqo, Liv. 27, 30, 5. Verg. Aen. 12, 48. – m. in u. Akk., nullā in posterum curā, Tac. hist. 3, 55. – m. attrib. Adjj., curae amarae, Ov.: curae anxiae (bange), Liv.: curae atrae, Hor.: curae edaces, Hor.: c. gravis, gravior, Liv., gravissima, Cic.: c. ingens, Sall.: curae inanes, Lucr.: c. magna, maior, maxima, Cic.: c. materna, Plin.: c. minor, Cic.: curae mordaces, Lucan.: curae novae, Cic. (vgl. haec nova c., Hernici, diese neue Bes. [= Gegenstand der Bes.], Liv. 6, 6, 13): c. parva, Cic.: c. multiplex, Curt.: curae perpetuae, Ov.: c. cotidiana, Ter.: c. summa (zB. summā curā alcis adventum exspectare), Cic.: curae tristes, Verg.: curae vigilantes, Sorgen bei wachendem Auge (S. amTage), Cic.: so auch curae vigiles, Val. Max. – m. Verben, abigere curas, die S. verscheuchen (v. Lebl.), Hor.: abstinere curis, sich der S. entschlagen, Cels.: accumulat curas filia parva meas, Ov. – adimere alci curam, Ter. (u. so auch quot curas ademi! Ter.). – afferre (alci) curam, curas, S. verursachen, zB. nonnullas curas et molestias (v. Umständen), Cic.: u. m. folg. Acc. u. Infin., Piliam in idem genus morbi delapsam curam tibi afferre maiorem sentio, Cic.: u. m. folg. quod, zB. quod negavit te potuisse ad me scribere, curam mihi attulit, Cic. – afficere alqm aliquā curā, Cic., magnā curā et sollicitudine, Ter. (sowohl v. Pers. als v. Umständen): u. so auch afficior curā, Plin. ep. – curam de coniuge agere, Sorge tragen um d. G. (Ggstz. intrepidum esse pro se), Ov. met. 9, 107. – agitare alqm dies noctesque curis insomniisque, Liv. – cotidiana cura angit animum, Ter.: angi tot curis vigiliisque, Cic. – quod ipsum curam augebat, Liv. – aegritudines, molestiae, maerores, qui exedunt animos hominum conficiuntque curis, Cic.: u. bes. confici curis, Cic., confectus curis, Iustin.: animus curā confectus, Ter. – ut eorum aspectu omnis quae me angebat de re publica cura consederit, Cic. – cur eam rem tam studiose curas, quae tibi multas dabit curas, Cornif. rhet. 4, 21: at tibi curarum milia quanta dabit, Prop. 1, 5, 10. – decedit alci cura u. alci cura de alqa re (s. Drak. Liv. 4, 52, 8. Burm. Suet. Caes. 24), zB. priusquam ea cura decederet patribus Romanis, Liv.: de domesticarum rerum eventu nec patribus nec plebi cura decesserat, Liv.: donec cura de Antiocho decessisset, Liv. – demere animis curas, Varro. – deducere animo curas, Hor. – curas depellere vino, Tibull. – deponere curam pro alqo, Verg.: deponere tristes animo curas, Verg.: in alcis sermone et suavitate omnes curas doloresque deponere, Cic. – dimittere curam hanc, Ov. met. 1, 209. – velut in duo pariter bella distenderant curas hominum, hatten die Besorgnisse gleichs. zwischen zwei Kriegen in gleicher Weise geteilt, Liv. 27,40, 1 (versch. v. curam alcis distendere oben no. I, 1). – omnium tamen non tanta pro Aetolis cura erat, quam ne Philippus regnumque eius grave libertati futurum rebus Graeciae immisceretur, Liv. 27, 30, 5. – mihi maximae curae est non de mea quidem vita, sed me patria sollicitat, Cic.: Pompeius de Clodio iubet nos esse sine cura, Cic. – fuit intactis quoque cura condicione super communi, Hor. ep. 2, 1, 152. – parte curae exonerarunt senatum consulis litterae, Liv. – me his exsolvite curis, Verg.: extenuat corpus cura, Cels. – alqd curam facit m. folg. ne u. Konj., läßt besorgen, daß usw., Tac. ann. 3, 52. – fugere curam, Cic. – quam pro me curam geris, hanc precor, optime, pro me deponas, Verg. Aen. 12, 48 sq. – pectus alcis anxiis implere curis (v. einem Ereignis), Liv.: imponere finem curis, Verg.: primo gravis cura patres incessit, Liv.: affirmatio Pori multiplicem animo regis iniecerat curam, Curt.: u. inicere (alci) curam m. folg. ne u. Konj., Ter. adelph. 708. Curt. 3, 1 (2), 17: inicere alci curam metumque, ne etc., Liv. 5, 7, 4. – cum curis laxati sumus, Cic.: saepissime curam et angorem animi mei sermone et consilio levasti tuo, Cic.: levare (abnehmen) alqm curā od. magnā curā, Cic.: liberare alqm curā, istā curā, magnā curā et sollicitudine, Cic.: ut quoquo modo aut liberarem te istā curā aut certe levarem, Cic. – non tamen invictum animum curae obruunt (erdrücken), Curt.: illum ingens cura atque laetitia simul occupavere, Sall. – partiri curas cum alqo, Verg.: pellere curas vino, Hor., curas e pectore, Sil. – illa restabat cura, ne etc., Liv. – ea me cura vehementissime sollicitat, Cic.: me illa cura sollicitat angitque vehementer, quod (daß) etc., Cic. – solvere alqm curis ceteris, Ter.: curas et corpora somnus solverat, Ov. – videris gravem curam suscepisse vehementerque esse de nobis sollicitus, Cass. in Cic. ep.: maximam hic sollicitudinem curamque sustineo, ne m. folg. Konj., Cic. – traducere animos a minore cura ad summum timorem (v. einem Vorfalle), Cic. – et curā vacare et negotio, Cic.: maternā vacare curā, Plin.: vitare curam domesticorum, sich der S. um den Haushalt entschlagen, Cels.: multiplices animo volvere curas, Catull.

2) die Liebessorge, Liebesqual, die Liebe (vgl. Lachmann Prop. 1, 11 [10], 17), c. mea, tua, die Liebe zu mir, zu dir, Ov. u. Prop.: iuvenum curae, Hor.: possum alterius curas sanare recentes, Prop. – meton. (wie μέλημα) = die Geliebte, die Flamme, tua cura, Lycoris, Verg.: Lynceu, tune meam potuisti tangere curam? Prop. – / Arch. Dat. curai, Elog. clar. vir. 24 im Corp. inscr. Lat. 1². p. 285.

lateinisch-deutsches > cura

Страницы

См. также в других словарях:

Ben Frommer — est un acteur américain né le 12 juin 1913 en Pologne, décédé le 9 mai 1992 à Tarzana (États Unis). Sommaire 1 Biographie 2 Filmographie 3 Récompenses et nominations … Wikipédia en Français
LEVI BEN GERSHOM — (1288–1344; acronym: RaLBaG; also called Maestre Leo de Bagnols; Magister Leo Hebraeus; Gersonides), mathematician, astronomer, philosopher, and biblical commentator, born probably at Bagnols sur Cèze (Languedoc – now département du Gard, France) … Encyclopedia of Judaism
David Ben-Gurión — Saltar a navegación, búsqueda David Ben Gurión … Wikipedia Español
Moshe Ben Nahman — Ne doit pas être confondu avec Rambam. Le … Wikipédia en Français
Moshe ben Nahman — Ne doit pas être confondu avec Rambam. Le … Wikipédia en Français
Moshe ben nahman — Ne doit pas être confondu avec Rambam. Le … Wikipédia en Français
ZACUTO, ABRAHAM BEN SAMUEL — (1452–c. 1515), astronomer and historian. His ancestors were French Jewish exiles who had come to Castile in 1306. In his biblical and talmudic studies he was instructed by his father and R. isaac aboab ii , and he attended the University of… … Encyclopedia of Judaism
Levi ben Gershom — ▪ French scholar also called Gersonides, Leo De Bagnols, Leo Hebraeus , or (by acronym) Ralbag born 1288, Bagnols sur Cèze, Fr. died 1344 French Jewish mathematician, philosopher, astronomer, and Talmudic scholar. In 1321 Levi… … Universalium
benzylpenicilloyl polylysine — ben·zyl·pen·i·cil·lo·yl poly·ly·sine (ben″zəl pen″ĭ silґo əl) a skin test antigen composed of a benzylpenicilloyl moiety (a major antigenic determinant of benzylpenicillin) conjugated to poly L lysine as a carrier, used … Medical dictionary
Kind — 1. Ach, dass ich meine armen Kinder so geschlagen, klagte der Bauer, und sie waren des Pfaffen. – Eiselein, 375. 2. Alle Kinder werden mit Weinen geboren. Lat.: Clamabunt E et A quotquot nascuntur ab Eva. (Binder I, 193; II, 497; Seybold, 77.) 3 … Deutsches Sprichwörter-Lexikon
Mann — 1. A blind man may perchance hit the mark. – Tauben und Hühner Zeitung (Berlin 1862), Nr. 6, S. 46. 2. A Mann a Wort oder a Hundsfott. (Ulm.) 3. A Mann wie a Maus ün a Weib wie a Haus is noch nit gleich. (Jüd. deutsch. Warschau.) Will sagen, dass … Deutsches Sprichwörter-Lexikon

Словари и энциклопедии на Академике

Перевод: со всех языков на все языки

gå på sine ben

См. также в других словарях:

Поделиться ссылкой на выделенное

Словари и энциклопедии на Академике

Перевод: со всех языков на все языки

gå på sine ben

См. также в других словарях:

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка: